mưa nguồn: ' cuốn sách đầu tiên của Miền Nam tái bản" / bài viết: thế phong- -

mưa nguồn: ' cuốn sách đầu tiên của Miền Nam

 tái bản ' 

mưa nguồn, thơ bùi giáng
nxb hội nhà văn, chi nhánh tại  tp HCM, 1993

                    mưa nguồn: " cuốn sách
     đầu tiên của Miền  Nam tái bản "

                              Thế Phong

Lời dẫn:  -    Một số bài thơ dưới đây trích từ Mưa Nguồn, thơ Bùi Giáng tái bản  , sau 1975.  

 Đó là thời kỳ rất khó khăn  để tác phẩm  văn chương trước 1975 ra mắt bạn đọc  - với  Ý Nhi,  trưởng chi nhánh  Nxb Hội Nhà văn tại tp. HCM  đã  làm nên chuyện  - vì thế  Mưa Nguồn là 1 trong  cuốn sách  đầu tiên  của miền  Nam được công khai  tái  bản . 

  Và trước đó,  một số thi phẩm các nhà thơ  tiền chiến  cũng  được  Ý Nhi  lo liệu tái bản, in  đúng nguyên văn  --   bìa do họa sĩ Nguyễn Trung trình bày  trang nhã, nghệ thuật -  tuy  ruột  sách in  giấy  Bãi  Bằng 65 gr.  

Tôi gặp phu quân  Ý Nhi, giáo sư  Nguyễn Lộc chở  vợ cùng chồng sách  mới in xong tới Nhà văn hóa Lao Động  tổ chức ra mắt . 

-đó là  một  trí thức  đáng  kính , rất moujik  Nga lần đầu đập vào mắt tôi  khá ấn tượng ,   quen biết rồi; thì   chân dung lần đầu gặp gỡ vẫn  chưa  nhạt nhòa ! 

                Mưa Nguồn,  tái bản khổ sách 12 x 19 cm,  206 trang,  bìa do  Quốc Bảo trình bày ( nhạc sĩ sáng tác  nổi tiếng sau này) , giá bán 12.500 VNđ. , chân dung ảnh Bùi  Giáng ' chững chạc' pha chút bụi ' .  

- gặp  lại tác giả lần đầu sau 1975 , Ý Nhi giới thiệu,   Bùi Giáng nói ngay  :  "  Thế Phong đi Mỹ  rồi còn đâu ?!' . 

-  nói xong  , cầm một  cuốn  mới in xong, ngồi phệt xuống sàn,  cạnh  sa- lông , lật trang 1 ,  cầm bút  ghi :

                 ' Bùi Giáng thân  kính tặng Ý Nhi  nương tử 

                  - Việt  Trung Thu - 1993 

                                       ( ký tên BG )

               lật qua trang 3, tiếp tục ghi :

                 ' Và  đồng thời kính tặng Thế Phong Đại Ca 

                   ( ký tên BG, chữ ký này có  khác chữ ký  nơi trang 1 đôi chút).

               ...đến bây giờ, tôi chưa  hiểu tại   sao anh gọi tôi  Thế Phong Đại Ca - hay  trong đầu thằng cha  bị ám ảnh  ở  Saigon từng có Đại  Ca Thay - và  Thằng  Phải Gió cũng   bị  anh em gọi '  trí thức côn đồ văn nghệ'? 

         ( Tạ Tỵ và Du Tử Lê , 2 vị   gọi ThếPhong  là " trí thứ c ôn đồ văn nghệ" bằng chữ viết đầu tiên',  từ năm  1965 .

               ...     những bài thơ  dưới đây  rất đỗi bình thường, ai  dám bảo thi sĩ điên hay giả vờ điên ? !

     THẾPHONG

   
                                                       1.    nausicaa 


                              Bon voyage, notre hôte ! au pays de tes pères, 
                    quand tu   seras rentré, garde mon souvenir  . 

                                      ( ODYSÉE)

                   Ngày về xum họp quâ khơi 
                  / xin chàng hãy nhớ ai người  buổi kia
                 /   tương giao để bạn chia lìa 
                    bờ xanh gió thổi đầm    đìa lệ em   

Biển xô về bến cát mờ
Nửa đời trôi giạt em chờ đón tôi
Bình minh thơ dại hai môi
Lời chưa nói cũng như lời đã trao
Còn lưa hơi thở miệng đào
Đêm qua kỳ mộng giọng nào đã nghe 
Ngày sau chuyện cũ bên hè
Tiếng than đầu lá dội về trong sương
Tàn canh với hận sa trường
Những người  đã khuất trên đường viễn chinh   
Triền miên hải đảo một mình
Chiều  xanh lớp lớp sóng bồng bềnh mây
Mùa xuân hiện giữa ngàn mai
Nguyên  hình Nữ Chúa trên ngày phù du 

                    ( tr. 94-95)

                                                         2.     chỗ này  

                                                    Người đứng  đó ngày về tôi có thấy
                                                    Hai bàn chân trên cỏ lá ngàn xuân
                                                    Phong cảnh  đã  bốn bề cùng tôi nói  
                                                    Linh hồn người là thiếu nữ thanh tân

                                                    Rồi tôi  lớn đi vào đời chân bước
                                                    Cỏ mùa xuân bị giẫm nát không hay
                                                    Chợt có lúc hai chân dừng một lượt
                                                    Người đi đâu ? xưa chính đã chỗ này

                                                     Người không ở vì chờ mong đã mỏi
                                                      Người đã đi cùng tuổi trẻ tôi đi
                                                     Chợt có lúc trên đường tôi đứng lại
                                                     Ngó ngu ngơ ... xưa chính đã chỗ này
                                                                               
                                                                               (tr. 97)


      3.  người xưa

Người đi lại bước  vào em nhắn nhủ
Sầu vây quanh bờ cõi rụng chiêm bao
Mắt đã khép lúc thu mờ đã cũ
Mắt đã khép lúc thu mờ đã cũ
Xa mấy lần cồn lá  động môi trao

Đầu mũi dựng một triều  sông dạo sóng
Gọi miên man trời thiên cổ mong manh
Mắt đã khép để mi mờ còn vọng
Tiếng linh hồn trong cẩm thạch long lanh

Người đã định một lần thôi để hỏng
Đường vu vơ về chốn cũ trăm năm
Miền cát lạnh chân lạc đà bé bỏng
Bóng hình em tơi tả dưới trăng rằm

                                 
                                                                    4.  người điên

                                                                Người yêu mù của tôi
                                                                Người yêu câm của tôi
                                                               Một đời chàng không nói
                                                               Một đời chàng khô môi 

                                                                Chàng nghe thấy ở đâu 
                                                                Nơi nào chàng bắt gặp
                                                                Bên bờ cỏ bụi dâu 
                                                                Một mùa xuân hấp tấp

                                                                Từ khô se cồn nội
                                                                Xuống ruộng trổ đòng đòng
                                                                Lúa mùa lên phơi phới 
                                                                Bờ nước đục cong cong

                                                                Vì sao chàng nhắm mắt
                                                                Đi kiếm mãi một mình 
                                                                Để trời mưa lên mặt
                                                                Một cồn lá phiêu linh 

                                                                         (tr. 98- 99)

    5   ngoài trung  
     tặng anh bùi thạnh

Về thung lũng  ngó cành hoang
Chiều ru bóng lãng đãng vàng gió bay
Bình nguyên tự bữa xa ngày
Đường ngang lối dọc đến rày chửa nguôi
Mùa trăng sương cỏ bên người
Nguyên sơ đầu mộng môi cười trong bông
Chợt quên đời  đổ giọng hồng
Màu pha mước giếng xuống giòng xuân trôi 
Ngàn năm ám chướng đi rồi
Rừng biêng biếc giữ mây trời phiêu du 

                        (tr. 100)
                 
                              saigon 1952- 1962 

                                                                  6.  anh về bình dương

                                                                 Anh về  đất rộng Bình Dương
                                                                 Trái cây và lá con đường cỏ xanh
                                                                 Môi người nắng ngọt vây quanh
                                                                 Nụ cười Nam Việt yên lành bấy nay
                                                                 Em về đầy mộng lên vai
                                                                 Chào xuân ngả nón bụi ngày gió ru
                                                                 Mừng vui con mắt ngây thơ
                                                                 Mây nghiêng như lệ pha mờ chiêm bao
                                                                 Yêu nhau cảm động dường nào
                                                                 Anh về đất rộng cúi chào Bình Dương

7. ruộng bình dương
Em về đất rộng  Bình Dương
 Phố mai là gió môi hường se đau 
Tóc xanh bủa lệch mái đầu 
 Mây xanh như lệ pha sầu ruộng xuân 

Dấu sương chim cỏ Yên Tần
Dấu chim về có đậu gần gũi không
 Kết chùm nhánh trắng ra bông
Vành cong môi hẹn vun trồng về đâu

                          ( tr. 106- 107)

             bình dương xuân 1962

                                                                                                    8. thưa em saigon

                                                                        Phố hôm nay  phủ xiêm người
                                                                        Em về đầy đủ môi cười bên răng
                                                                        Ngày vui xê  xích hai hàng
                                                                         Tháng so le đếm bờ ngăn bến rào
                                                                        Thưa  em từ bữa  xa nào
                                                                        Nhìn nhau mộng đã bước vào trong                                                                              mơ
                                                                         Bụi bay là  áng mây mờ 
                                                                         Yêu nhau là hẹn sai giờ ngó nhau
                                                                        Đồi xa sương xuống pha màu
                                                                         Có chờ đợi bóng em giàu dung nhan
                                                                         Con nai bốn vó băng ngàn
                                                                         Gặp em thì cũng chạy quàng quanh                                                                           em
                                                                         Ta về mở mắt nhìn xem
                                                                         Trang  mờ em vẫn là em thu đầu

                                                                                     (tr. 111)

9. lá thổi như bay
Lá thổi như bay 
Bên nguồn thơ dại
 Em giữ trang này
Một mai nhìn lại

 Kiến bé một con
 Bò trên cỏ dại
Cát bến xuân cồn
Dấu chân in mãi

Vừng tóc đi tìm
Kiếm làn mi chảy
Nước mắt màu sim
Tim hồn cá nhảy

Gót chân nhỏ chạy
Đầu non xuống lũng mơ màng

Đó bóng hươu vàng
Một lần ngó thấy  

      10. Mở về phương ấy

Con gái khóc bữa nào
Bây giờ nhắc chi nữa
Chuyện ngày trước chiêm bao 
 Chuyện ngày  sau mộng úa

Em chết bên bờ lúa
Em chết dưới triều xanh
Giòng sông kia ấy của
Mộng ước vỡ tan tành 

 Ở bên đường ngồi lại
 Những người đếm tóc nhau
Kỷ niệm về kinh hãi
 Màu mắt thuở xa nào

 Xin ngó bóng mây trôi
 Xin nhìn con cá nhảy
Xin thấy ở khắp nơi
Miệng cười thơ dại ấy

Con gái khóc bữa nào
 Bây giờ xin nhắc lại
Xin dựng một hàng rào
 Để mở về  phương ấy

 ( tr. 113-116)

        11. ly tao

  Giờ  ngẫu nhĩ như hồng bay em ạ
Và yêu thương như lá ở bên hoa
Và luyến ái như tơ vàng bốn ngả
 Bủa vi vu như thoáng mộng la đà 

 Em đã lại với đời về nắng ấm
 Thắm không gian thương nhớ bóng hình em
 Anh đã đợi chờ em từ lâu lắm
Ngày đi không để lại lạnh trăng rằm

 Anh mơ ước với ngàn xuân mở rộng
 Quên não nùng sa mạc của yêu thương
Chân cứ bước theo nhịp hồn cử động
Em là em anh đợi khắp nẻo đường

Em có nụ cười buồn buồn môi mọng
Em có làn mi khép lá cây rung
 Em có đôi mắt như sầu xanh soi bóng
 Hồ gương ơi !  sao sóng lục vô chừng !

 Con mắt ấy có gieo buồn rơi lệ
Trên nẻo đường lạnh lẽo lối lang thang
 Môi thắm ấy mấy lần thao thức kể 
 Với đèn khuya vò võ mộng khôn hàn

 Trời đất nhớ lần đầu ... năm trước ..
 Đó một lần đ6i mắt đã nhìn lên
Và trời hiểu ngày sau  đôi mắt ngước 
 Một lần kia sẽ còn dịp đáp đền

 Em ở lại với đời ta em nhé
Em đừng đi. Cho ta nắm tay em
 Ta muốn nói bằng thơ bay nhẹ nhẹ
Vào trong mơ em mộng giấc êm đềm

Ta sẽ  đặt mưới ngón tay lên mắt
Để nhìn em qua khe hở du dương
Vòng theo  máu hai vòng tay khép chặt
 Ồ thưa em ta thấy mộng không hường

  
    12  ly tao  (2)

 Bàn chân  một lần nghe sóng dậy
 Sắc khuynh thành một thuở động binh đao
 Người lên ngựa ngoảnh đầu về có thấy
 Bờ xa bay tuyết bạch phủ sương đào

Vì mong đợi ngày về xuân hối hả
 Ở bên mành thỏ lặn bóng ngàn dâu 
 Sầu lục thúy sầu thu sen thủy tạ
 Mộng hoa đầu trong nước ngập theo nhau

Vì con mắt một lần kia đã ngó
 Giữa nhân gian bủa dựng một bầu trời 
Đài vũ trụ hồn chiêm bao rạng tỏ
Một nụ cười thế giới sẽ chia đôi

Giòng nước bạc giòng sông trôi theo dõi
Cuối  chân trời hình bóng một chân mây
Đời xiêu  đổ nguồn xưa anh trở lại
Giữa hư vô em giữ nhé chừng này


 13  ly tao (3)

Em đi  về như mây núi đầu xuân
 Giờ bay qua nước chảy suối vô cùng
Mừng như thể hôm qua về đồng nội
 Buồn bã cũ đã bẽ bàng bước vội
 Để bây giờ còn một mối riêng tây
 Lời nhân gian không tiếng để  phơi bày
Thu trăng mộng như trang mờ cổ lục
Mưa vội vã như bình minh thúc giục
Vào nhớ nhung như vào giữa hội hoa
 Lá xanh xao như cành nhánh gật gà
Và thảnh thơi đến cây già cổ thụ
Anh lại thấy một trời xưa đã cũ
Đã đi về cùng với gót chân em
 Đã đi qua cùng với cánh tay mềm
Anh mở miệng không nói lời nào cả
Vì bất chợt thất môi cười em ạ
Vì vui mừng xa lạ bỗng quen nhau
Vì vu vơ vui sướng ngó pha màu
Cây im cỏ nước cợt cồn đùa cát
Và vạn vật rủ rê nhau bát ngát
 Đàn mênh mông vây bủa gió xa bay
Anh đến bên em ghé sát mi mày .
             ( tr. 119- 123)

BÙI GIÁNG

nguồn :   MƯA NGUỒN / BÙI GIÁNG -

                Nxb Hội Nhà văn / Chi nhánh tại tp HCM , 1993.

                Chịu trách nhiệm xuất bản :  Nguyễn  Kiên
                Chịu trách nhiệm bản thảo   :  Ngô Văn Phú
                Biên tập                                       :  Vân Long
                Bìa và trình bày                       :  Quốc Bảo
               Sủa bản in                                   :  Ý Nhi

                               tái bản  tháng 9 / 1993 : 1000 cuốn .

                                                                  ==============

ý nhi giới thiệu thi sĩ điên đại tài bùi giáng' lần đầu tiên ở sài gòn, sau 1975 -- bài viết: ý nhi [ i.e. hoàng thị ý nhi 1944- ]

ý nhi giới thiệu ' thi sĩ điên đại tài bùi giáng " lần đầu tiên ở sài gòn, sau 1975'

những gương mặt / những câu thơ / ý nhi
nxb văn nghệ tp. hcm, 2008.

Lời dẫn:

             cuối 1992, anh  Lữ Quốc Văn ( từng là  hiệu trưởng một trung học ở Biên Hòa trước 75,  bài báo viết đầu tiên đăng trên tạp chí Trình Bày ) - lúc đó  - luôn luôn vác theo máy ảnh chụp chân dung văn nghệ sĩ.  Chẳng biết anh ta quen  nhà thơ nữ Ý  Nhi  từ bao giờ , lúc này  Ý  Nhi, Trưởng chi nhánh  Nxb Hội Nhà văn tại tp HCM.  

 Anh đưa tôi tới giới thiệu với  Ý Nhi. Và  sau, tôi gặp Bùi Giáng ở đây - và trước đó 1, 2 năm - Bùi Giáng  thường lui tới nơi bán mũ nón của vợ tôi, trước trường Hai Bà Trưng, tìm gặp tôi .  Rồi anh xưng nhận tin Chúa ,  mục sư  Hồ Hiếu Hạ  quản nhiệm  Hội thánh Tin lành  Trần Cao Vân cầu nguyện  danh xưng đức tin  .   Có lúc, anh ghé chỗ bán nón   vợ tôi, vay nóng 200 Vnđ,   rồi đi, ít ngay sau,   trở lại trả  nợ  nhiều hơn ,  rất đàng hoàng - dáng điệu bình thường, vợ tôi nói : ' ai bảo anh Bùi Giáng không bình thường,  cần xét lại '. 

  
      Trong' Thư viết ở Saigon/ Thế Phong (Văn Uyển, xb,  San José,  California, 2000)  có 1 đoạn  nhỏ  tôi viết  về BG , và nhắc tới Ý Nhi, người đầu tiên tái bản tập thơ MƯA NGUỒN  ( 1993, nhạc sĩ Quốc Bảo trình  bày bìa) , ruột in giấy Bãi  Bằng 56 gr.  bìa  trang nhã - thời kỳ khó khăn này , cả giấy phép cấp tái bản sách in trước 75  còn phải có hội đồng thẩm định , và  chi phí in ấn  loát đắt đỏ, phát hành hạn chế , thâu tiền về  nhỏ giọt - bỏ vốn ra nhiều.

       Vậy mà Ý Nhi làm được, quả  người nữ cầm hầu tinh này đã  làm được chuyện bất thường ( Giáp Thân, 1944)  -  gan lớn  hơn hầu tinh  Tố Hữu 

 ( Canh Thân, 1920 ) vùa là một Voronsky  Xô viết  non tay , là  tội đồ  xắn tay bóp chẹt văn nghệ miền Bắc - thì ,  nữ thi sĩ cầm hầu tinh  sinh sau, đẻ muộn ,   lại là  ân nhân , mở đầu  phong trào văn chương miền Nam hồi sinh ồ ạt tái bản '. ( Mưa nguồn / thơ Bùi Giáng tái bản  đầu tiên  1993 ) ).
  
       Một số  văn nghệ sĩ miền Nam , hoặc  đã học tập cải tạo trở về ( Cung  Trầm Tưởng, Doãn Quốc Sỹ  ngại ngùng , khi được rủ tới thăm Ý Nhi, chỉ rón rén  tới cửa, chân  không muốn bước vào ngưỡng cửa 371 / 16 Hai Bà Trưng, quận 3)  - mạnh dạn hơn' cậu thiếu tá VNCH   Đinh Thành Tiên   1938 -    ' -   thì không chi tới 1 lần mà vô số kể, và cậu' binh bớp VNCH  học tập cải tạo tại chỗ 3 ngày, Nguyễn Đình Toàn liều mạng cùi,  cóc sợ đứa nào  theo,  cứ  lê la cà- phê cà- pháo  mòn  quần, trước quán Chi nhanh  NXB Hội Nhà văn'.  

            Riêng văn sĩ Nguyễn Đình Toàn còn giới thiệu  1 bản thảo của 1 nhạc sĩ  VNCH  -   để  Ý Nhi in được 1 tập nhạc  của  nhạc sĩ  này, nhà    ở  tận Bà - Rịa - Vũng Tàu - lời ca khúc có đôi guốc  mộc  gì đó ...  - '  trí nhớ quá tồi,  xin lỗi, tôi quên phéng tên chàng nhạc sĩ kia !  

           Vậy là  Ý Nhi công đầu  trong việc mở lối  cho ' văn chương miền Nam trước 75 ' được tái sinh  trên thị trường  sách, báo  ở miền Nam  sau 1975.  

           Được hỏi thơ Bùi Giáng tái bản,  tôi  đáp :

 ' ...  không có Ý Nhi ,thì  danh xưng Bùi  Giáng, cùng giá trị tư tưởng Bùi Giáng vẫn xếp só trong bếp nguội, tro tàn, dù  văn chương nghĩa lý có hay ho đi nữa ! '
.
       Ấy là tôi chưa nói tới  tác  phẩm đầu tay  Khi người ta trẻ  của 1 tác giả trẻ vô danh Phan Thị Vàng Anh ( 1966 -      )  được Ý Nhi   in ấn, phát hành, tổ chức ra mắt sách - và  tác giả này trở thành 1 nhà văn nữ  có tầm cỡ. 

     Ý Nhi còn cho tái bản một số thi phẩm chọn lọc  của các nhà thơ tiền chiến , in đúng theo nguyên bản, không biên tập ( sách trước 1945 muốn tái bản cũng phải Hội đồng thẩm định)  - và mỗi lần sách ra, tôi bắt gặp  phu quân, tiến sĩ Nguyễn Lộc  cột sách phía sau xe gắn máy Honda ,  đèo  phu nhân đến Câu lạc bộ  Lao Động ra mắt sách.  

         Mời bạn đọc  bài viết của Ý  Nhi về Bùi Giáng, chàng thi sĩ ' đếm tiền rành mạch, phân biệt từng con số trên giấy bạc,  đưa ngón tay   nhấp nước miếng đếm từng tờ chậm rãi ,  từ tay cô Hà,  thư ký  trao tiền, khi lãnh nhuận bút tập thơ tái bản  MƯA NGUỒN ở phòng khách Chi nhành Nxb Hội Nhà văn--  chính tôi được chứng kiến !". 

            Đứa nào dám  bênh vực : ' bọn thi sĩ  coi đồng tiền to không hơn núi !'  ( câu tôi  nói, rất  thực lòng, không  có ý châm biếm !'.

ĐƯỜNG BÁ BỔN
Saigon Nov, 25, 2012.




                                      ý nhi viết về bùi giáng :

                                 ' buồn đau như thể thân mình / 
                             ai chia nửa máu, ai giành nửa xương '

                                                                    thơ Ý NHI

                                                              bài viết : ý nhi

'                                                    
      1.

     Trong  số tài liệu tôi còn giữ được, khi làm tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn, có một ít giấy tờ, thư từ liên quan đến Bùi  Giáng.

        Ngày 7- 7- 1993, tôi đại diện Nhà xuất  bản gửi đến ông xin phép in lại tập thơ Mưa nguồn của ông.   Tôi gửi 2 bản  , nghĩ rằng ông sẽ giữ 1 bản; nhưng ngày hôm sau, ông đã gửi lại tôi cả 2 bản , với 2 câu trả lời khác nhau .  Ở tờ thứ nhất, ông ghi :

        "... Xin trân trọng chuyện này với niềm tri ân vô tận." 
       - ở tờ thứ hai, ông  lại ghi : 
       " Xin chấp nhận đầy đủ  2  tay ".
      - phần dưới thư, ông ghi thêm :

       " Gửi cháu Ý Nhi, nếu thấy bài nào trong' Mưa nguồn'  cháu thích thì xin đề tặng Ý Nhi.   Có lẽ nên tặng cháu bài cuối cùng   trong tập ' Em về mấy thế kỷ sau  / Nhìn trăng có thấy nguyên mầu ấy không ? '


     - Ngày 29 / 5/ 1995, tôi lại gửi thư đến ông xin phép in lại tác phẩm Syvia Souvenirs du Valois của  Gerard de  Nerval  , do ông chuyển ngữ, với tựa  tiếng việt là Mùi hương xuân sắc.   Ông trả lời bằng 2 câu thơ :
      
                                           'Kinh thưa  nương tử Ý Nhi
                                          Toàn nhiên quyết định cái nhu mì của con '

      ...tháng 10 / 1993, sau khi Mưa nguồn in xong, ông viết thư cho tôi :

                                      " Thân gửi Ý Nhi,

        ' Thấy tập thơ Mưa nguồn in thật đẹp, tôi thật cảm động.   Tôi có đến Hội Nhà văn hai lần, không gặp cô.   Nay tôi nhờ chú Thanh Hoài  ( là cháu rể ) rất thân  của tôi đến thăm cô bàn với cô vài câu chuyện.   Thanh Hoài đàng  hoàng lắm, không luẩn quẩn như tôi. Kính mong cô niềm nở nói chuyện với Hoài, và vân vân  ...'.

      - sau đó, ông lại gửi 1 thư khác :

     '... nghe anh Trúc nói chuyện nhiều về Ý Nhi, câu chuyện thật  cảm động.   Chú xin cầu chúc gia đình cháu mọi sự ... vân vân...  Cháu tùy ý làm gì cũng được cả, tác phẩm thơ đó củia chú nghe xa xôi quá, cũng như những kỷ niệm về ba má cháu.   Chú thình thoảng có gặp thầy Huỳnh Lý   và cô Lý.   Con đầu thấy Lý tên là Tùng ...'      

     ( Trúc là  anh ruột con dì ruột tôi, bạn vong niên của Bùi Giáng. Huỳnh Lý là giáo sư Huỳnh Lý, em ruột ông nội tôi, bạn của Bùi Giáng . Huỳnh Lý là giáo sư Huỳnh Lý,  em ruột ông nội tôi , bạn của Bùi Giáng từ ngày trước.   Thực ra, con đầu lòng của giáo sư Huỳnh Lý tên Lễ, đã hy sinh ).

      Vài lần khác, ông ghé lại nhà xuất bản, không gặp tôi, thì gửi lại thư, bằng thơ , một bức viết :

                                         Chiêm bao xẻ ngọn chia ngành
                                         Buồn vui vô tận
                                                            Biến thành như không
                                                                     Hẹn gặp cô  Ý Nhi lần khác .

          bức kia là :

                                       Cậy em vô tận bây giờ
                                       Ý Nhi từ buổi sơ đầu gặp nhau
                                       Anh đi như gió phai màu
                                       Bưồn vui như thể mộng đầu éo le

      Bùi Giáng thường viết chữ to, chỉ vài câu đã hết một trang giấy.   Nét chữ ông cứng cỏi, phóng khoáng.

      2
.
      Tôi  có nhiều mối quan hệ họ hàng với Bùi Giáng.   Một người cậu ruột và một người dì ruột của tôi thành thân với 1 người chị ruột và 1 người anh ruột của ông.  ( bà Bùi thị Dung và ông Bùi Luân).   Tuy vậy, tôi chỉ được  nghe kể về Bùi Giáng, sau khi in Mưa nguồn, tôi mới được gặp ông.   Có lần, Bùi Giáng cho người vào cơ quan gọi tôi ra quán nước đầu hẻm.   Ông bảo việc này ( việc xin tục bản Mưa nguồn) nên bàn ở bên ngoài tiện hơn.   Rồi ông cười, nụ cười móm mém, hóm hỉnh, ánh nhìn hấp háy, tinh anh.

     Thường thì ông vào thẳng văn phòng nhà xuất bản ở 371/ 16 Hai Bà Trưng.   tại đây, ông gặp Tô Thùy Yên, Thế Phong, Nguyễn Đình Toàn, Huỳnh Phan Anh, Nguyễn Đức Sơn và nhiều bạn bè văn nghệ khác.   Có lần, ông và họa sĩ Nghiêu Đề đứng đổi áo ngay chỗ cửa ra vào.   Cả hai đều có vẻ hoan hỉ vị cuộc' Yêu nhau cởi áo cho nhau ' .    Nghe nói [ họa sĩ] Nghiệu Đề đã đem chiếc áo của Bùi Giáng về Mỹ để khoe với bè bạn.

      Trong bài viết Đi thiêm thiếp cõi mai sau lạ lùng', viết cho báo Phụ Nữ tp. HCM, tôi nhắc  lại hình ảnh Bùi Giáng : những lần ghé lại nhà xuất bản Hội Nhà văn :

       "... Chân đất lấm lem, dép đeo lủng lẳng trước ngực, áo xống lôi thôi, quần đem quấn quanh đầu ... lúc thì lặng lẽ đem tặng một chậu cảnh, lúc lại hét lên từ ngoài cửa .   Đỡ Trẫm xuống ...'

     Mỗi lần  đến, ông hay đòi giấy bút để làm thơ .   Cô nhân viên thường trực đã chuẩn bị sẵn cho ông 1 cuốn vở học trò, để ông ghi lại nhũng câu thơ chợt đến, với nét chữ ngày một run rẩy.   Lúc nhận nhuận bút Mưa nguồn, ông ghi hay chữ ' Zách ồ'  vào chỗ ký nhận , ông bảo nhiều tiền quá, nên  ghi vậy.

     Có lần, ông hỏi thăm   ba mẹ tôi, hỏi thăm Trinh Đường.   Ộng bảo:

    " Trinh Đường tên thật là Trương Đình .." 

       vì lúc ấy ở Quảng Nam có Nguyên Đình làm thơ, nên Trinh  Đường   mới đổi bút danh như vậy. Ông còn nhớ Trinh Đường con ông bà nào, ở đâu.  Nghe kể lại, Trinh Đường làm lạ về trí nhớ của Bùi Giáng.

     Mỗi lần, ông đến, tôi thường biếu ông ít tiền để đi xe.   Có hôm tôi đi vắng, ông hỏi cô nhân viên :  làm gì ở đây.   Rồi ông bảo  nhân viên : '  có, thì cho Trẫm  20 ngàn .   Ý Nhi thì phải cho 50 ngàn '.

    Bùi Giáng cũng thường nói đến bệnh điên của chính mình .

     Thấy ông quấn quần dài quanh đầu, tôi hỏi :
     " chú sao vậy ? 

     Ông  đáp :
      " bị đánh". 
       hỏi ai đánh, ông bảo :
       " mấy đứa thanh niên ."
       hỏi sao  lại bị đánh, ông đáp :
    "  ...điên, nói bậy   , nên bị nó đánh..." 

       Có lần ông bảo tôi :
      " ..ông Hoàng Châu Ký lúc trẻ đẹp trai lắm.   Con vợ Trẫm, nó mê ổng.   Trẫm buồn, thế lá  Trẫm điên luôn ".

        Rồi ông phá lên cười.   Ông thừa biết rằng, cô Ninh, vợ ông, là bà con dì của ba tôi.   Cô Ninh còn co họ hàng bên mẹ tôi, gọi mẹ tôi bằng cô ruột.

      Vài tháng trước khi mất, ông ghé lại chỗ tôi .   Thấy ông gầy yếu, tôi hỏi :
    " chú  có khỏe không ? "

      Ông đáp :
     " đỡ điên rồi nhưng yếu lắm ".
       rồi ông chỉ vào bịch ny- lông đựng rượu ở túi áo ngực, nói tiếp :
      " .. cũng ít uống rồi "

      Nghe tôi nói đến việc chọn bài Phụng hiến cho  tuyển tập thơ Trăm năm thơ đất Quảng, ông  kêu lên :

    " Trời ơi, sao lúc nào cũng Phụng hiến được,  Phụng hiến   , chọn bài khác đi.   Thơ của  Trẫm phải có cái gì nghịch nghịch, vui vui "
   
        3

        Lúc Bùi Giáng   mất, nhà thơ Hoàng Hưng có nhờ tôi viết bài cho báo Lao động.   Bài viết  đã được in, với tựa đề : Bùi Giáng - vẫn sẽ có những bận quay về  và được biên tập ít nhiều.  Tôi muốn giữ lại bài viết ấy, như bản viết tay, mà tôi còn lưu , kể cả tựa đề :

                                       Buồn vui như thể thân mình

                                      Ai chịa nửa máu, ai giành nửa xương 

       Đó là  nỗi buồn của Bùi Giáng, nỗi buồn vui khốc liệt, bi thảm của 1 thân phận khác thường.

      Người ta biết đến Bùi Giáng, bởi những khảo luận văn học, như những cuốn viết về Truyện kiều, Chính phụ ngâm , Lục Vân Tiên ... bởi những  những khảo luận triêt học như Tư tưởng hiện đại, Tư tưởng hiện đại và Heidegger  ... [  và ] những bản dịch  tuyệt vời các tác phẩm của St Exupéry, A. Camus, G. de Nerval ...

     Nhưng người ta yêu thơ ông hơn cả:

                                    Tôi xin chịu cuồng si để sáng suốt 
                                   Tôi đui mù cho thỏa dạ em yêu 

      Đó lá lời giải thích giản dị, minh bạch nhất cho những ai muốn đọc Bùi  Giáng, muốn hiểu thơ ông.   Một sự sáng suốt phải trả giá như vậy, hẳn phải có điều chi đặc biệt, hẳn dã tạo nên 1 giá trị riêng biệt.

       Mỗi khi đọc những câu thơ hay của Bùi Giáng, tôi lại nhớ đến tiếng đàn rỏ máu năm đầu ngón tay  của Thúy Kiều.    Những câu thơ như được chắt ra, từ máu huyết, từ nỗi khắc khoải khôn nguôi, về thân phận con người, về sợi dây nối kết vừa bền vững, vừa mong manh giữa kiếp người với cõi trần gian.   Ít ai trong số các nhà thơ Việt Nam hiện đại lại viết nhiều về cõi trần gian như Bùi Giáng.   Lúc thì nguyện:

                                 Yêu trần gian nguyên vẹn

     lúc thi :

                                  Sẽ tiếc thương trần gian mãi mãi

    lúc khác lại :

                                  Ta đếm lại từng ngón tay lẩy bẩy
                                  Đời chúng ta là mấy trăng tròn

      yêu tha thiết cõi trần gian, nhiều khi ông nhìn trời đất như đứa trẻ :

                                  Ngàn mây về cuối mãi trời xa
                                  Nước có bằng lòng đứng đợi ta

     nhiều khi ông bập bẹ :

                                 Trần gian ơi cánh bướm cánh chuồn chuồn
                                  Con kiến bé cùng hoa hương cỏ dại
                                  Con vi trùng cùng sâu bọ cũng yêu luôn 

     nhiều khi ông thảng thốt :

                                  Ồ gót chân anh đứng ngó như ngây

      ông òa  khóc, không gìn giữ :

                                  Em ra đi đời  bưng mặt khóc òa 

        Nhưng Bùi Giáng  là đứa trẻ biết rằng :

                                 Diều đứt giây trẻ cũng cầm bằng
       
        Thơ ông, từ bài này đến bài khác, từ trang này đến trang khác, thấm đượm nỗi lo âu cho :

                                 Những thân đau khổ, những đời rã riêng
                                 Những nỗi đau về chẳng hẹn giờ

        ông là con người:

                                Nghe Trời đầy xuống hai vai

        ông gánh chịu gánh nặng đó suốt cả cuộc đời đơn độc của mình .   Có khi ông cô đơn, như một gã say :

                                  Đời dại khờ như một giấc chiêm bao

        có khi ông lắng nghe : 
           
                                   Mấy đời ly biệt vì đau trong mình

         có khi ông van nài :

                                    Em ở lại với đời ta em nhé
                                    Em đừng đi cho ta nắm tay em .


          và nhiều khi ông phập phồng, lo âu :

                                     Nhưng em hỡi trần gian ơi ta biết
                                     Sẽ rồi ra vĩnh biệt với người thôi

           và :

                                    Đài Vũ trụ hồn chiêm bao rạng tỏ
                                     Một  nụ cười thế giới sẽ chia đôi

        Dường như mỗi cảnh, mỗi vật đều in dấu nỗi  lo âu. phấp phồng , nào là :

                                    Đường vất vả vó ngựa chồn lảo đảo
                                    
       nào là :
                                    Tờ cảo thơm như lệ ứa pha hồng,

       nào là :
                                     Miền cát lạnh chân lạc đà bé bỏng
                                     Bóng hình em tơi tả dưới trăng rằm
       nào là :
                                    Bước ngại ngùng nẻo mộng mấy lần sai  ...

          Giờ, thì con người luôn yêu thương, lo lắng cho cõi người ta ấy đã ra đi.   Có lẽ, trước lúc an nghỉ, ông vẫn còn mơ ước :
 
                                      Còn không một bận quay về
                                      Vườn xưa ngó bóng trăng thề vàng gieo

vẫn giữ nguyên  lời nhắn giữ, niềm mong mỏi :

                                        Em sẽ khóc khi nhìn trong khóe mắt
                                       Thấy một mình người đi lại lang thang
                                       Còn ghì giưã ân tình trong cỏ nhặt
                                        Múa vi vu  vì hẹn với trăng ngàn.

              4.

               Thi hài Bùi Giáng được quàn tại  Nhà tang lễ chùa Vĩnh Nghiêm, trong 2 ngày 9 và 10 tháng 10 năm 1998.    Đến vĩnh biệt ông là những người bà con ruột thịt, những bạn thơ, những người từng yêu quý mến mộ ông.   Nhiều người đã đến  và ở lại rất lâu.   Nhiều người đã thức thâu đêm để nhắc nhở những kỷ niệm về ông, để đọc những câu thơ của ông.   Nhiều ngôi chùa đã gióng chuông tiễn biệt ông.

     Giản dị, lặng lẽ, sâu lắng.   Đó, thực sự là cuộc tiễn đưa một nhà thơ   ./.

           SAIGON 6- 2007
  
       ý nhi



  ( NHỮNG GƯƠNG MẶT / NHỮNG CÂU THƠ / Ý NHI -
      Nxb văn nghệ tp. HCM, 2009  - tr. 31- 37. )

                                                    ===========