những bài thơ trong trại cải tạo / tạ tỵ [1922- 2004] / đường bá bổn giới thiệu

mây bay - thơ tạ tỵ ( 1922- 2004) 
 miền nam  xuất bản, usa 1996


                                      những bài thơ trong trại cải tạo
                                        thơ   tạ tỵ
                                                        đường bá bổn  giới thiệu

    Lời dẫn.

    Tạ Tỵ qua đời tại  hính ngôi nhà mua bằng tiền được trả bản quyền Mười khuôn mặt văn nghệ hôm nay , đâu đó,  món tiền kếch sù, tính theo giá vàng thời ấy : 35 cây .  Bìà Đinh Cường,  Võ thắng Tiết người in ấn,  cơ sở đặt ở lô O, 121, Chung cư Minh Mạng, Saigon 10. , rồi ,  đặt in sách tại nhà in Việt Hương, 34 đại lộ Lê Lợi Saigon 1.   Tác phẩm viết của một họa sỉ lập thể tài danh, kiêm văn sĩ, kiêm phê bình văn học , nguyên trung tá Biệt đoàn trưởng nghệ trung ương, chức vụ cuối cùng, tham mưu trưởng cục Tâm lý chiến, nhưng tác phẩm in tại một cơ sở CS nằm vùng! Thật oái oăm, và quả thật lạ lùng ! *

     Một điều rất lạ trong thơ  tác giả - Tạ Tỵ viết  một cách hổn nhiên , bình thản, không xôi sục hận thù -  dầu,  đằng đẵng 6 năm ròng  cải tạo, bắt đầu ở Suối Máu , tiếp, chuyển ra  miền Bắc , tới Nghĩa Lộ, Yên Bái , Lào Cai,  Chiné / Phủ lý v.v.., - đời sống cải tạo viên không mấy dễ chịu,  lẽ tất nhiên của sinh phận tù nhân , xưa tới nay, không khác là bao !

     Nhưng, trong thơ Tạ Tỵ,  ít hằn lên sự  chửi bới tục tằn  như, trong  tác phẩm  trại viên cải tạo khác.  Mặc dầu, có lúc đói quá,  cải tạo viên Tạ văn Tỵ đã phải lót lòng bằng  cám heo , ăn bớt  của súc vật - để,  sau này- hồi ký Duyên Anh bêu rếu ' bạn thù văn chương ' , dẫn chứng bằng  một câu  giễu rất độc:
                                                ' tài bằng một tỵ làm ra vẻ một tạ '

     (  Duyên Anh không nêu xuất xứ , thật ra, chính là câu bông phèng '  đùa vui hiểm độc'  của tay văn sĩ  thiếu úy  Dương Thuận, bút danh Huy Sơn , thư ký nguyệt san Phụng sự -  báo dành riêng cho sĩ quan VNCH đọc, đâu đó vào cuối thập niên 50, đầu  năm  60. )

----
*    xem thêm : Rồi mai đây : một bài thơ của Tạ Tỵ / Thế Phong
          <  www.vanchuongviet.org/index.php?.comp...id...>

          ĐƯỜNG BÁ BỔN 
        SAIGON, NOV., 30, 2013.


         -------------------------------

     Sáu năm ở trại cải tạo ( 1975- 1981) ,  qua trại ở Suối Máu 1976 , sáng tác dăm bài,  ở bài Cảm ơn  :

                                             ' Xin cảm ơn Cách  Mạng
                                               Đã dạy cho tôi biết
                                               Thế nào  là căm thù ..
                                              .' CẢM  ƠN / thơ  TẠ TỴ

     chuyển trại ra miền  Bắc, tới quê tôi,  miền trung du Yên bái, anh viết bài Núi Rừng :

                                               Ở đây những núi cùng rừng
                                               Trời nghiêng lũng thấp, nửa từng mây che
                                               Đầm đìa ngọn nến tuôn tràn
                                               Đêm đêm hồn nhỏ băng ngàn về xuôi
                                                    NÚI RỪNG /  thơ  TẠ TỴ

     lên  Lào Cai , nhớ Saigon nắng vàng , có câu :

                                               Hãy trả lại tôi . Saigon với nắng vàng rực rỡ
                                               Hãy trả lại tôi những giấc hồng tuổi trẻ
                                               Hãu trả lại tôi, những nỗi buồn mơn trớn
                                               Mất Saigon là mất cả cuộc đời tôi
                                                 HÃY TRẢ LẠI TÔI  / thơ   TẠ TỴ

lại quay về Nghĩa lộ , có bài Mùa xuân không có nhau :
                               
                                              Anh ôm vào lòng như con thú giành ăn
                                              Như kẻ khát chắt chiu từng giọt nước
                                              Lớp lớp kẽm gai ngắn lối mộng đường dài
                                              Với hận thù phủ kín bóng tương lai
                                              Với tủ nhục làm hồn anh chai đá
                                                    MÙA XUÂN KHÔNG CÓ NHAU  /  thơ   TẠ TỴ

chuyển trại về miền núi miền xuôi Phủ Lý, Chiné:

                                          ... tôi một tên tù nhẫn nhục
                                         ... hàng ngày lê chân trên sỏi đá vô tri
                                         ... thơ buồn vội cất canh bay đi ..
                                         ... vết sẹo trong hồn tôi ứ máu ...
                                               TRÊN CON DỐC NÀY /  thơ  TẠ TỴ

                                          ... giữa Trại tập Trung đón
                                          ... mùa xuân thư bốn
                                         ...  vẫn khuôn  mặt xanh xao
                                              bao giờ lòng buồn thế...
                                              kiếp sống bềnh bồng ..
                                                     thơ   TẠ TỴ
 
     Đối  với vợ,  Nguyễn thị Hòa,  được phản ánh qua nhiều câu thơ, bài thơ đằm thắm , nghĩa tình tha thiết  chồng vợ.
     còn NGƯỜI TÌNH , Tạ Tỵ rất kín tiếng, hình như , bạn bè thân,  ít ai biết NÀNG LÀ AI   và AI LÀ NÀNG của họa sĩ đại tài Tạ Tỵ?   Ở trong tình huống, chỉ còn thấy cái chết cận kề, tương lai mờ mịt, người tình [vô hình đối với chúng ta] trở về rất thật trong thơ chàng:

                                  Ta để lại một cuộc tình dang dờ
                                  Bao năm rối nước mắt vẫn chưa khô ...
                             ...  Một kiếp người, cùng Họ, Tên ta 
                                                         thơ TẠ TỴ  CHINÉ,  1980 

 và, có thể,  bài thơ cuối  viết ở Chiné, ( Phủ lý) trước ít tháng được ra trại ( đầu năm 1981):

                                  Ta để lại những ngày tù gian khổ
                                  Những đêm dài đối diện với hư không
                                  Mỗi miếng cơm là một òng lệ đổ ...
                                    TA ĐỂ LẠI  /  thơ  TẠ TỴ
                                               Chiné, 1980

   
                                                              ***
                               

 Tập thơ in đẹp tuyệt ,  dày 108 trang, kích cỡ 14 x 20,5 cm , trưởng  + thứ nam  trình bày .

                                                             M Ậ Y  B A Y
                                                            THƠ  T Ạ T Ỵ

                                                        MẪU BÌA và TRÌNH BÀY
                                                    TẠ LINH  & TẠ CHƯƠNG

       trang  6 & 7  ghi:
                                                  MÂY BAY  /  MIỂN NAM XUẤT BẢN.

      Tạ Tỵ phân trần :

      ' Hỡi người yêu thơ, người có nghe, một khoảnh khắc của đời sống đang vỡ ò trên mặt giấy '

         PHẦN I :      những bài thơ làm tử  năm 1976 đến 1980.
          PHẦN II  :    những bài thơ làm từ năm  1981 đến 1995.
         PHẦN III     những bài thơ làm trước 1975 được sưu tập lại .

                                                                  THI PHẨM
                                                                 MÂYBAY
                                                                   CỦA TẠ TỴ

                                               DO LINH TẠ & CHƯƠNG TẠ TRÌNH BÀY
                                                             IN TẠI NHÀ IN P.M. ENTERPRISES  INC.
                                                             SOLANA  BEACH, CALIFORNIA 92075
                                                                         NĂM MỘT CHÍN CHÍN SÁU
                                                         IN TRÊN GIẤY QUÝ KHÔNG CÓ BẢN THƯỜNG

                                                                                                                              ẤN PHÍ
                                                                                                                                                                           ---------
                                                                                                                                     TRONG HOA KỲ :  $ 10,00
                                                                                                                                                     HOA KỲ : $12,OO
 
 trang 1:  bút tích tác giả ghi tặng:
                                   
                                                                         Bản của
                                                               Thế Phong  & Nội Tướng
                                                            với lòng thương nhớ vô hạn !..
                                                                          TÁC GIẢ ký tên 

                                                               

                                                    <<     góc biển, ta ngời trông dáng bạn
                                                            Bên trời, gió cuốn nửa hồn đau !.. >>

 và,  trước đó 1, 2 năm, họa sĩ Phan Diên về Saigon , chuyển tôi ' thư là  tấm cạc kích cỡ 10 x15cm,  viết tay :

                                                           Bạn  Thế Phong

    Tôi nhờ Bạn giúp tôi là tìm đến nhà của Y  Vũ là em nhạc sĩ Y Vân để xin giùm tôi 1 bản nhạc
" Thương  Về 5 cửa ô xưa" - Thơ của tôi, do Y Vân phổ nhạc.  Ở đây tôi cần lắm, không tìm đâu ra, và chỉ có Bạn mới tìm ra bản nhạc này.  Bạn cố giúp tôi nhé ! Tôi không ngờ cuốn sách tái bản * nó lôi thôi như vậy .  Hiện tôi chưa có cuốn nào trong tay, Bạn bề nào cũng có.  Bạn mua giùm  tôi vài cuốn, đưa cho Diên  ang cho tôi.  Mất bao nhiêu, [Phan] Diên sẽ trả Bạn và tôi, Diên sẽ nói chuyện sau.  Đọc Tkéo xe **  được lắm ! Cố gắng đi, đời còn dài.  Ngưa hay,  đâu có sợ gian nan .  Chúc Bạn cùng gia đình an vui.  Cố gắng giúp tôi nhé !  ***
                                                        CHỈ CÓ CHỮ KÝ MÀ THÔI

 ----
  *  Năm 1996, một đầu nậu in sách ở Hànội,.  bà Miên, rất yêu văn Tạ Tỵ,  in cuốn Mười khuôn mặt  văn nghệ / Tạ Tỵ  (Nxb  Hội nhà văn TW,  1966) .   Một số báo trung ương, địa phương viết bài lên án sách trước 1975 tái bản, không có Hội đồng thẩm định.  tác giả Tạ Tỵ đươc  giới báo chí truyền thông phỏng vấn,  từ đài Tiếng nói Hoa kỳ , đến  đài BBC, rồi  đài  RFI ( Pháp) ... , Tạ Tỵ trả lời rất  mạnh, phê phán  áp dụng luật rừng để in sách , không xin phép, không trả bản quyền .  Mủi dùi dư luận nhắm vào Bộ trưởng thông tin, khi ấy là ông Nguyễn khoa Điềm .  ( ' tên khác là Nguyễn thái Dương, sinh 15-4-1943, nhà thơ, nhà chính trị Việtnam ...  '         Wikepedia ) .

      tôi cón giữ được trang  Văn học-nghệ thuật / báo Phụ nữ tp. HCM -   ra ngày  21- 8- 1996 - yêu cầu lập lại trật tự thị trường xuất bản. ( trong đó có cả tập truyện ngắn  PHẠM THỊ HOÀI ).  Nguyên văn bài viết :


                            LẬP LẠI TRẬT TỰ TRONG THỊ TRƯỜNG XUẤT BẢN
                 Những câu hỏi dành cho cục Xuất bản 
       
                    MƯỜI KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ LÀ QUAN ĐIỂM CỦA AI ?

   Từ thập niên 1970 tại miền Nam, ông Tạ Tỵ đã cho xuất bản 2 quyển sách : Mười khuôn mặt văn nghệ ( gồm những nhà văn: Lãng Nhân,  Nguyễn Tuân, Vũ Bằng, Vũ hoàng Chương, Nguyễn Bính, Đinh Hùng, Văn Cao, Sơn Nam, Mai Thảo, Nguyên Sa )  và Mười khuôn mặt văn nghệ hôm nay  ( gồm  : nghệ sĩ Trinh công Sơn , những nhà văn [thơ] : Túy Hồng, Nguyễn thị Thụy Vũ, Dương Nghiễm Mậu, Nguyễn đình Toàn , Nhật Tiến, Thế Uyên, Thế Phong, Bùi Giáng,  Võ Hồng). Hai quyển sách trên đã được Nxb Nhà Văn [Việtnam] gộp chung thành một quyển :  Mười khuôn mặt văn nghệ để xuất bản , theo giấy phép số 13/72/CXB.

    Xin đặt câu hỏi:

    ' CXB  có biết được sự nhập nhằng vi phạm quyền tác giả trong trường hợp này khi xét duyệt kế hoạch XB? '

   Chương II, điều 6 của Luật XB, ghi rõ về các sách trước Cách mạng tháng Tám, trong vùng bị chiếm cũ và sách dịch nước ngoại:' Muốn xuất bản, tái bản các tác phẩm đã quy định cần thẩm định nội dung, NXB, cơ quan chủ quản phải có văn bản đề nghị, kèm theo bản thảo, gửi bộ VHTT xem xét, quyết định'. Vậy xin đặt câu hỏi  : ' Trong trường hợp cụ thể này, quyển Mười khuôn mặt văn nghệ có được Hội Nhà văn [VN] thực hiện đúng theo  quy định trên. Nếu không, thì tại sao quan điểm lệch lạc trong quyển sách này vẫn được cấp phép ?

                TÁC PHẨM NÀO CỦA PHẠM THỊ HOÀI ĐANG BỊ PHÊ PHÁN ?

   Ngày 1-3-1995, CXB đã ký giấy phép số 2BVH/47 CXB cho tập truyện ngắn của tác giả Phạm thị Hoài.   Ngoài bìa ghi   Phạm thị Hoài, truyện ngắn, nhưng, lật vào trang trong , lại ghi  Phạm thị Hoài / Man Nương, tập truyện ngắn. Vậy xin hỏi: tên đúng của tác phẩm này là gì, khi CXB ký giấy phép?  Tại sao khi NXB Hànội nộp lưu chiếu, thì CXB vẫn thông qua sự nhập nhằng này ?  Một sự nhập nhằng trái với quy định của bộ VHTT về việc xuất bản một tác phẩm : tựa ngoài bìa và trong khác nhau?  Để bây giờ,  khi dư luận lên tiếng phê phán tác phẩm của Phạm thị Hoài, thì CXB lẫn NXB Hànội đều im lặng ... vì, đây không phải phê phán tập sách do mình chịu trách nhiệm xuất bản ?
      (...)
                                                                      NHÓM PV VH-VN  [báo PHỤ NỮ/tp. HCM]

   ( trích từ :  báo Phụ nữ / tp. HCM , trang 5 , ngày 21-8-1996 )
 ----
**  Cuộc đời viết văn, làm báo / Tam Lang- Tôi kéo xe /  Thế Phong 
    - bìa Tạ Tỵ
      ( Nxb Văn hóa- TT, Hànội 1996 - Nxb Đồng nai tái bản 2004  .)  
---
*** hiện tôi còn giữ tập thơ Mây bay / + lá thư viết tay của Tạ Tỵ - do họa sĩ Phan Diên ở Hoa kỳ cầm tay chuyển tới .  
     ( ĐBB  chú thích,  2013)


    trích dẫn nguyên tác thơ Tạ Tỵ trong tập Mây bay:


                                    1.  CHÀO CÁC ANH 
                                         
                    Chào các anh, chào những người thua trận 
                    Chào những nỗi ưu phiền in trên thớ thịt màu da 
                    Chào bao niềm đau khổ đã trôi qua !...

                    Chào các anh, chào những người chiến sĩ
                    đã tung hoành trên khắp chiến trường xa 
                    từ Pleime đến Đồng Xoài, Bình giả 
                    từ Quảng trị, Kontum đến Bình long chói lòa trang sử 
                    với vinh quang và u buồn quá khứ 
                    súng đạn nào phá nát quê hương 
                    suốt 20 năm, bao nhiêu tuổi trẻ đã lên đường ?... 

                    Xin chào, chào những tấm huy chương trắng,
                                                                         vàng, xanh, đỏ  
                   chào những vết thương làm lở lói xác thân
                   chào những cánh tay đã mất sức thần và đôi chân 
                                                                không còn nguyên vẹn 
                   chiếc nạng gỗ buổi sơ sinh chưa từng hò hẹn
                   nay trở thành bạn đời chung thủy đến trăm năm
                   xin chào những anh hùng của một thời đã khuất
                   của một thời được nuôi sống bởi hờn căm 

                  Xin chào, những bông mai vừa nở 
                  khi cuộc chiến đang tiếp diễn với chiến công rực rỡ 
                  khi máu còn sôi trong huyết quản từng giờ
                  và từng phút, giữa chiến hào nồng mùi thuốc súng 
                  các anh chiến đấu để gìn giữ quê hương 
                  để bào vệ Tự do, Dân chủ 
                  những ngôn từ rớt xuống tự Thiên đường
                  các anh đi mang nặng tình thường, coi khinh cái chết
                  và tự ái đã ôm anh như đứa con nằm trong lòng mẹ 
                  với lời ru êm ấm ngọt ngào ...
                  các anh đôi diện trước tử thần buổi chiều nào nắng xế
                  những giọt mồ hôi chảy ngang mi mắt như bao dòng lệ 
                  khóc cho cuộc đời, khóc cho cuộc chiến, sao dài đến thế 
                  vẫn chưa xong ?...

                  Các anh chiến đấu như bầy thù dữ 
                  từ giải Trường sơn đến châu thổ Cửu long 
                  từ rừng sâu đến đô thị, đồng bằng 
                  với niềm tin như một thách đố kiêu căng 
                  suốt 20 năm, các anh đi làm lịch sử
                  được tôn vinh như những bậc Thiên thần!...

                  Chào các anh, chào những người thua trận 
                  cuộc sống hôm nay đã đổi đời, sau 58 ngày đêm
                                                                  kéo dài uất hận
                  các anh đã buông súng, còn gì đâu để hờn giận xót sa ?...
                  các anh thua cho Cách mạng nở hoa 
                  cho quê hương từ nay không còn mang màu tang tóc 
                  cho khô cong bao ngấn lệ nhạt nhòa!...

                  Chào, xin chào người lính chiến 
                  đi trên khổ nhục kế lòng vẫn xanh tươi 
                  sau 20 năm làm công cụ cho Ngụy quyền. Đế quốc 
                  mối thù này, Cách mạng nói : KHÔNG NGUÔI !...

                  Xin chào, chào mừng những tấm huy chương 
                                                           đã phơi bày mặt trái 
                 đã nói lên thực chất con người 
                 những con người bằng xương, bằng thịt
                 phải sống, phải ăn, phải thở, phải nói, phải cười 
                 phải thương nhớ với buồn vui có đấy
                 Cách mạng bắt các anh phải phơi bày sự thực
                 một sự thực trần truồng khả ố đến buồn nôn 
                 có phải các anh đấy không ?
                 những tên lính chiến đã mất linh hồn 
                 đã bán rẻ lương tri qua miếng ăn thức uống
                 còn đâu nữa, gương mặt tinh anh với giấc mơ lý tưởng 
                 còn đâu nữa, gương mặt tinh anh với giấc mơ lý tưởng
                 vầng trán kia từng mưu bá đồ vương  
                 với bao nhiêu ước vọng phi thường
                 nay thu lại không đầy khoanh cá nhỏ ! 
                 anh hỡi anh, có phải chăng vì cuộc đời lỡ dở
                 thôi đành thôi, cho lá mục với bùn đen
                 dìm cuộc đời vào những muỗng cơm gạo đỏ 
                 chờ ngày mai ra khỏi cõi ưu phiền !...

                 Hỡi những tên lính chiến gục đầu trong bóng tối
                 không tìm đâu cho thấy nét hiên ngang
                 trông dịu hiền như một lũ cừu ngoan 
                 đi nhởn nhơ trên khổ đau, nhục nhã
                 và đắng cay, chẳng cất tiếng phàn nàn !...

                 Xin chào, chào những xác thân đang sống trong 
                                                                      vùng cấm địa  
                các anh nghĩ gì, làm gì cho hôm nay, ngày mai
                đẹp gì đâu mà phơi bầy từng vết sẹo hình hài 
                với lông lá mọc xum xuê  từ ngón chân kéo dài
                                                                      lên khuôn mặt
                xin trả lại vinh quang cho chiến trường ngày trước
                trả lại những gì của ngày tháng hôm qua
                vì hôm nay tất cả đã xóa nhòa
                đã chết hẳn dưới lằn roi ô nhục !...

                Xin chào những con người không còn đất sống 
                ngơ ngác nhìn nhau như một lũ ma
                đang chạy vòng theo các tầng Địa ngục 
                không thấy gì trước đôi mắt mù lòa ! ...
                       TẠ TỴ
                         SUỐI MÁU, 1976.


                            2. TRẮNG ĐÊM

                Nằm đây nghe gió trời tru  
                Nghe thơ rên xiết ngục tù trong tôi
                Nghe như vật đổi sao dời
                Sông dài cúi mặt, núi ngồi đăm chiêu
                Tình xưa chìm khuất theo chiều 
                Mộng xưa vỗ cánh với nhiều xót xa 
                Nhạn về, chẳng thấy tin nhà 
                Kẽm gai thắt chặt, mắt lòa hơi sương
                Gối chăn ơi hỡi, chiếu giường, 
                Phấn đời bay hết mùi hương ấm nồng
                Kìa ai vợ, đó ai chồng 
                Mà đây lạnh ngắt một dòng thời gian 
                Hắt hiu lửa đóm canh tàn
                Soi hồn thiên cổ qua hàng mi sâu 
                Trở nghiêng gối lẻ nát nhầu 
                Mênh mang đêm trắng một mài buồn tênh.
                            TẠ TỴ
                        SUỐI MÁU, 1976.

                          3.CẢM ƠN

                 Xin cảm ơn Cách mạng
                 Đã dạy cho tôi biết
                 Thế nào là căm thù
                 Vì đâu phải hủy diệt ?

                 Tôi đã thấm khổ đau 
                 Và no đầy nhục nhã 
                 Đêm dài nhìn bóng tối 
                 Đối thoại với canh tàn

                 Tóc xanh hồ chớm bạc
                 Ngày trắng theo nhau qua 
                 Tình đời bao ấm lạnh 
                  Càng nghĩ càng xót xa

                  Cuộc sống này mệt quá 
                  Kéo lê trong vũng lầy
                  Còn gì mà mơ ước
                  Cho ngày mai tới đây

                  Tôi buồn cho thân phận 
                  Trót sinh ra làm người 
                  Trong lỗi lầm thế kỷ 
                  Tiếng khóc thay câu cười

                  Xin cảm ơn Cách mạng 
                  Đã cho tôi làm thơ 
                  Những vần thơ phẩn uất
                  Kéo dài đến bao giờ ?...
                              TẠ TỴ
                          SUỐI MÁU, 1976

                      3. XIN CHO TÔI

                   Xin cho tôi được khóc 
                   Vì thân phận làm người
                   Với chuỗi dài ngày tháng
                   Oán thù bao giờ nguôi ?
   
                   Xin cho tôi khỏi nhớ
                   Những ngày vui hôm qua
                   Vì cánh chim đã gẫy 
                   Giữa lương tâm mù lòa !

                   Xin cho tôi được biết
                   Vì đâu mãi cách xa 
                   Căm thù vây lưới thép
                   Chia đôi giọt lệ nhòa !

                   Trời nơi đây quá thấp
                   Lớp lớp rừng kẽm gai 
                   Tình nơi đây uất nghẹn 
                   Chìm trong tiếng thở dài

                   Cơm, rau ngày hai bữa
                   Quẩn quanh những bước đi
                   Tối nằm lưng ôm đất 
                   Khổ đau có nghĩa gì ?...

                   Bạn bè cùng số phận 
                   Ngó nhau như bầy ma
                  Tâm sự nào cay đắng
                  Tâm tư nào thiết tha ?

                  Đêm dài không mở cửa 
                  Chuyền môi khói thuốc cay 
                  Nhớ nhà buồn đứt ruột
                  Người ơi người có hay?

                  Thôi, xin thôi giọng hát 
                  Hãy im đi lời than
                  Cuộc chơi trót lầm lỡ
                  Sá gì nỗi hợp tan

                  Xin cho tôi, cho tôi
                  Dẫu chỉ một lần thôi 
                  Trở về miền đất hứa
                  Trước khi mất cuộc đời!...
                              TẠ TỴ
                         SUỐI MÁU, 1976

                         4. NÚI RỪNG
   
                  Ở đây những núi cùng rừng
                  Trời nghiêng lũng thấp , nửa từng mây che 
                  Núi cao, ngăn bước nẻo về
                  Rừng sâu khép kín cơm mệ cuối đời 
                  Xa vắng quá bạn bè ơi !
                  Màu xanh khoả lấp chân trời nhớ thương 
                  Lỡ tay đánh mất Thiên đường 
                  Xác chìm Địa ngục còn vương dáng hồng
                  Xin đừng đợi , cũng đừng mong
                  Hận thù khép kín một vòng thời gian 
                  Đầm đìa lệ nến tuôn tràn
                  Đêm đêm hồn nhỏ băng ngàn về xuôi !
                            TẠ TỴ 
                           YÊN BÁI, 1977

                  5.  HÃY TRẢ LẠI TÔI,  SAIGON NẮNG VÀNG ... *

                  Hãy trả tôi, Saigon với nắng vàng rực rỡ 
                  Cùng bóng hàng cây bên hè phố thân yêu
                  Hãy trả lại tôi, những vóc dáng diễm kiều 
                  Những đôi mắt hồ thu xanh biếc ngọc
                  Hãy trả lại tôi, những dòng sông trên sóng tóc
                  Những nụ cười thơm ngát tuổi thanh xuân 
                  Hãy trả lại tôi, đôi cánh Thiên thần
                  Từng bay lượn khắp vùng trời Nghệ thuật
                  Hãy trả lại tôi, những khu vườn ươm ngát
                  Để bướm vàng nô giỡn với ong tơ 
                  Mỗi phút trôi qua là một bất ngờ
                  Như mưa nắng không chờ mà hội ngộ
                  Hãy trả lại tôi, những vòng tay rộng mở
                  Giữa cuộc đời đón nhận chuyện yêu thương 
                  Hãy trả lại tôi những phố, những phường  
                  Những bồn cỏ Công viên bốn mùa tình tự 
                  Từ đỉnh cao tiếng hát thấm vào tim
                  Tiếng hát lênh đênh, tiếng hát nổi chìm 
                  Len nhè nhẹ như lời ru của mẹ 
                  Hãy trả lại tôi, những giấc hồng tuổi trẻ 
                  Những tiếng chân bước khẽ dưới trời đêm 
                  Hãy trả lại tôi, những vạt áo tơ mềm 
                  Bay phơ phất uốn mình trong nắng sớm 
                  Hãy trả lại tôi, những nỗi buồn mơn trớn
                  Những lời yêu gờn gợn giữa bờ môi 
                  Saigon ơi, xa vắng đã lâu rồi
                  Quá thương nhớ, hồn tôi rừng rực lửa
                  Hãy trả lại tôi , hôm nay và ngày mai nữa
                  Những ước mơ chưa toại nguyện sông hồ 
                  Những hẹn hò chưa kết đọng thành thơ
                  Những trầm lặng đợi chờ cơn bão tố 
                  Hãy trả lại tôi, những cuộc tình dang dở 
                  Nỗi buồn vui khép mở cánh thời gian 
                  Hãy trả lại tôi, từng đoá mai vàng
                  Mỗi Xuân đến, cả Saigon trẻ lại
                  Hãy trả lại tôi, bây giờ và mãi mãi 
                  Những thứ gì đã mất tự hôm qua 
                  Hãy trả lại tôi, cuộc sống hiền hòa 
                  Của thành phố Saigon còn phong nhụy 
                  Tôi đang sống với rất nhiều suy nghĩ 
                  Mất Saigon là mất cả đời tôi
                  Saigon ơi, cách biệt đã lâu rồi 
                  Hãy trả lại những gì tôi mơ ước 
                  Hãy trả lại tôi những ngày vui thuở trước 
                  Những đêm dài thao thức trắng không gian 
                  Hồn bâng khuâng chết lịm giữa cung đàn
                  Chiều mở cửa tơ vàng giăng nến điện
                  Hãy trả lại tôi, những dấu chân kỷ niệm 
                  Đường học trò nhịp guốc gõ âm vang 
                  Hỡi em yêu, mộng cũ có phai tàn
                  Có khô héo theo thời gian mòn mỏi ?
                  Tôi ở đây vẫn luôn luôn chờ đợi 
                  Một ngày nào trở lại phố phường xưa

                  Saigon ơi, thương nhớ mấy cho vừa !...
                               TẠ TỴ
                                       LÀO CAI, 1977
                           -------
                  *  tựa chính bài thơ : Hãy trả lại tôi. ( BT ) 


                6. MÙA XUÂN KHÔNG CÓ NHAU 

     - Khi mùa xuân bay cao trên rừng trên vùng trời cẩm thạch
       Khi lòng em rạo rực như lòng suối băng xa 
       Khi mắt nhắm hồn mơ vòng tay ấm 
       Khi môi chờ hơi thở hiền hòa 
       Thì tại sao không có anh bên cạnh
       Đã mấy mùa rồi mưa nắng đi qua 
       Trong đêm tối em nhìn thời gian trôi lùa kẽ hở 
       Nhìn đời mình tẻ nhạt khô cong
       Nhìn nhan sắc tàn phai theo ừng bông hồng rã cán
       Không có anh, em biết lấy gì để che cơn gió lạnh
       Bàn tay nào dìu em trốn cô quạnh đêm nay
       Anh không về, ngày nối tiếp ngày 
       Chôn dĩ vãng trong mắt hờn ứa lệ
       Em chờ anh, chờ anh lâu quá thế
       Ngục tù nào giam giữ được tình ta? 
       Vẫn hằng đêm em nằm kề gối mộng
       Em ôm anh trong giấc ngủ nhạt nhòa
       Anh không về, giường chiếu cỏ mọc hoang vu
       Và hồn em trong suốt thủy tinh
       Chợt tan vỡ, xô nghiêng trời ảo ảnh
       Cùng dư ba cay đăng một cuộc tình !...

      -Anh chưa về vì mùa Xuân không còn nhân ái 
       Hoa trái lên hương không phải báo tin yêu
       Đường phố hôm nay xuôi ngược một chiểu
       Quen hay lạ, nhìn nhau đều ngơ ngác
       Mộng hôm trước hôm nay đổi khác
       Nên lòng buồn man mác cùng mây bay lang thang 
       Anh ngồi đây, đêm đêm đối diện với canh tàn 
       Mắt im sững  ngó không gian tù ngục 
       Có muôn vạn mũi kim đâm xuyên lồng ngực 
       Ôi, mùa Xuân nào vui trong ký ức đơn sơ
       Đã trở về anh, như một giấc mơ 
       Một hạnh phúc nữa vùi trong cơn đau úp mặt 
       Thì còn đó, thời gian ngăn ngắt
       Anh ôm vào lòng như con thú giành ăn 
       Như kẻ khát chát chiu từng giọt nước 
       Như con thuyền nhớ bến cũ xa xăm...
       Anh chưa về vì mùa Xuân nơi đây mây mù nặng chĩu
       Lớp lớp kẽm gai ngăn lối mộng đường dài
       Với hận thù phủ kín bóng tương lai
       Với tủi nhục làm hồn anh chai đá !...
       Đã từ lâu, anh biến thành người khách lạ 
       Giấu đời mình trong kỷ niệm không hề phai .
             TẠ TỴ
             NGHĨA LỘ, 1977


                                          7. TA ĐỂ LẠI

                               Ta để lại những gì cao đẹp nhất
                               Đã kết tinh bằng huyết lệ hồn ta 
                               Nét vẽ siêu thần không bao giờ mất
                               Với sắc màu diễm tuyệt chẳng phai nhòa

                               Ta để lại bao dòng thơ diễm ảo
                               Như nước nguồn réo rắt tự triền cao
                               Nếu mai mốt gió về gây giông bão 
                               Tiếng thơ buồn bay vút tới Trăng, Sao

                               Ta để lại từng lời văn óng chuốt
                               Dù chuyện đời muôn thuở vẫn bi thương 
                               Trái tim héo và bàn tay giá buốt
                               Bút mực chênh vênh, tâm sự chán chường !

                               Ta để lại những ngày tù gian khổ
                               Những đêm dài đối diện với hư không
                               Mỗi miếng cơm là một dòng lệ đổ  
                               Mỗi sát-na là một khắc hãi hùng

                               Ta để lại một cuộc tình dang dở 
                               Bao năm rồi nước mắt vẫn chưa khô
                               Hình ảnh cũ đi về trong giấc mộng 
                               Nơi xa kia, ai đợi với a chờ ?...

                               Ta để lại bạn bè nguyên vẹn đó
                               Chuyện vui buồn theo ngày tháng qua đi 
                               Còn kể chi màu xanh hay sắc đỏ 
                               Có nhớ thương nhau cũng chẳng ích gì !

                              Ta để lại một vùng trời rực rỡ 
                              Một vườn đời rộn rã tiếng chim ca 
                              Một bông lúa và cành hoa dang dở
                              Một kiếp người, cùng Họ, tên ta ...
                                          TẠ TỴ
                                        CHINÉ , 1980


                                                                             tạ tỵ 

    Tạ Tỵ was  born in Hanoi on 24 September 1922, one of eight children.  He studied painting at the Ecole de Beaux -Arts de l' Indochine and graduated in 1943.  After the Vie^t Minh's in 1945 defeat of the Japanese in nothern Vietnam in 1945, Tạ Tỵ, along with many other artists, joined the resistance against to  the French and moved to Thanh hoa province.  In the art section of Resistance Zone III, he worked alongside other artists including Bùi xuân Phái, Nguyễn văn Tý and Nguyễn sĩ Ngọc , as well as musician Văn Cao  and writer Đào duy Anh. He continued to paint and exhibit his works, including and exhibition in the resistance zone in 1948.  Tạ Tỵ's first solo exhibition of 20 cubist paintings was held in Hanoi in 1951; it generated great interest and was boths priased and critised alike.
    In 1953, Tạ Tỵ was conscripted into the army of emperor Bao Dai's government  and moved south to Saigon, where he trained to become an anti-tank artillery officer.  he fought with the 13 th Regiment stationed in Can tho before joining the psychological unit of the General Staff.  In the 1960s Tạ Tỵ's art progressed from cubism to abstraction, a movement that he would explore for the remainder of his days.  He held solo exhibitions in Saigon  in 1956, 1961, 1966, he prepared a series of 50 portraits of southern culture figures for an exhibition intended for 1965.  It was the first series of 50 portraits of portraits made in Vietnam  adapted  a unique special style to reflect the personality and career of each character, though the exhibition was cancelled at the last moment.
     Tạ Tỵ left the army of the South Vietnamese regime in 1972 but after war ended in 1975, as a former military officer, he was imprisoned in a reducation camp in the north of Vietnam for six years.  On his release in 1981, he and his wife [Nguyen thi Hoa] escaped  Vietnam by the sea  to Malaysia and resetlled in California in 1983.   Ta Ty returned to Vietnam only shortly before he died on [24 april] 2004   .                          witness collection 

                                                              

                                          []