thức giấc trong văn chương hiện đại ba lan / thế phong - 2
thức giấc trong văn chương hiện đại ba lan /
adam wazyk : thơ cho người lớn đọc 2
thế phong
1
Khi tôi bước chân
lên một chuyến xe buýt khác
như mọi lần
bắt gặp những người đến sở làm
chiếc xe buýt lao vào
một phố lạ không quen
mang tên phố Kờ-ry-sa
hoàn toàn đổi khác *
từ những nơi bán đồ cũ
đến hiệu sách
cả học trò
kẻ đã chết đi rồi
bây giơ hồn các anh ở đâu ?
lưu niệm buổi sinh thời
liệu có tan biến mất ?
Rồi xe buýt dừng lại
trong bến
xác đổ căn nhà xưa
4 từng lầu
như luật định mệnh an bài .
Tôi bước xuống
ngõ hẹp xóm lao động
tường rêu kia
chưa bạc mờ kỷ niệm xưa
đàn ông đi làm về
vai sánh vai
tất tưởi
tôi không dám lên tiếng hỏi
phải chính nơi đây
hiệu thuốc tây thời tôi còn trẻ ?
Tôi trở về nhà
như một kẻ đi tìm mua thang thuốc
bây giờ trở về
sau lấn xa cách
đã 20 năm.
Vợ tôi cất tiếng ngỡ ngàng:
" anh đi đâu về ? "
con tôi ngỡ ngàng
tra hỏi
" bố từ đâu về ?"
in lặng
mồ hôi nhễ nhại
tựa chuột lội bị mưa .
-----
* phố mang tên Swietokrzkya.
2
Những nơi cuộn tròn như con rắn độc
cửa nhà
như chim công xòe cánh
hãy cho tôi một viên đá sỏi
ném đi
tôi tìm lại hình bóng
giữa thủ đô Varsovie xưa ... ?
Tôi bị động
tựa hồ cây cột đèn
dán đầy quảng cáo
nơi này có ánh sáng leo lét
tìm lại quá vãng
ngắm nhìn
tôi nguyền rủa
con rắn độc kia
quả là dị thường !
Tôi lao mình
như một anh hùng
đi dưới cột đèn mê say
và tôi chỉ là tên bù nhìn Ga-luých
có gì là quan trọng ?
hình thù tôi tô mầu
giống hệt chiếc quan tài.
Ở đây
thanh niên sống đời lạnh buốt
mà họ
trai tráng tuổi thanh xuân
làm sao biết được
đống tro tàn thời trước
thiếu phụ giắt díu nhau
từng từng lớp lớp
đến
nhà hộ sinh .
Nếu có kẻ nào tìm cội nguồi về một hòn đá sỏi
họ sẽ là người đa cảm tìm bóng hình phù du
ở đây
người ta thuê anh đọc thư
mai này trở thành thi sĩ
giữa thủ đô Varsovie.
Hãy yêu tất cả những thứ đó
sau một ngày ròng làm việc
đừng như tôi nguyền rủa viên đá sỏi
mầu xám tro chứa đựng sự thật siêu phàm !
bởi nó
mang tính hồi sinh những ký ức.
Những nơi này cuộn tròn lại
tựa hồ con rắn độc
cửa nhà nơi này
như chim công xòe cánh
hãy cho tôi một viên đá sỏi
ném đi
tôi tìm lại hình bóng
giữa thủ đô Varsovie xưa !
3
" hôm nay đây, bầu trời chúng ta không còn im lặng "
( trích từ một bài diễn văn chính trị )
Mới rạng đông, đã nghe tiếng khu trục réo vang
khu trực hiện đại
giá rất đắt
trong khi ấy
chúng ta bắt buộc phải ...
khi chúng ta không muốn nói thẳng điều nào cho tổ quốc
hãy nói:
" bầu trời chúng ta không còn im lặng ..."
Ở đây, đàn ông mắc bất cứ y phục nào
kể cả áo lính" treilli"...
đàn bà chúng ta
sao quá vội
già cỗi ?
khi chúng ta không muốn nói điều gì cho tổ quốc
có kẻ
quì gối
" bầu trời chúng ta không còn im lặng "
Ở đây, một đoàn thiếu niên
lính lê dương
thả bồ câu
về với tự do
một thiếu nữ thắt nút
chiếc khăn tay màu xanh
khi chúng ta không muốn nói điều gì cho tổ quốc
hãy nói rằng:
" bầu trời chúng ta không còn im lặng ".
4
Từ làng mạc thôn xóm
tôi đến đây
bằng xe lửa
xây dựng nhà máy
biến thành phố mới chỉ bằng phép lạ
mảnh đất trở thành một En-đô-na-đô mới toanh
đoàn quân được mệnh danh tiền phong
tụ họp toàn tên vô lại
xưa kia chúng tụ tập
ở vựa thóc lúa
nhà lụp xụp
khách sạn tồi tàn
chúng lội trong bùn lầy
miệng huýt sáo vang vang
tự nhận
dân lập nghiệp
bỉ ổi
tham lam
bủn xỉn
thắt vòng dây quàng cổ mang dấu thập Scô-va *
chất chồng tập tục xấu xa
ôm chiếc gối lỏng tay
bình rượu đầy với
dạ lòng ham hố gái
tâm hồn tởm tuốc
đúng là
nông dân mất gốc
nửa hồn u mê
điên cuồng
nửa hồn tỉnh thức
miệng ngậm bồ hòn
hát nửa chừng lời
tục tĩu dâm bôn
đám đông người Ba Lan
du mục lang thang
nhậm gấm
gầm gừ
nỗi buồn
vào chiếu đồng tháng 12.
-------
* Czestchowa.
Những đứa trẻ men
theo bức tường thành phố
tựa hồ con mèo mắt sáng
tìm chiến lợi phẩm
trong thùng rác
khách sạn chứa đầy
đàn -bà họa -sĩ dâm bôn
treo tranh sơn mài sáng tác mới toanh
tình dục tràn đầy
bừa bãi dục tình
ca ngợi sinh nở bê tha
những nữ quận công
rã rời
mệt mỏi trong mình
nặng tình mang
dòng sông Vít-Tyun ngầu đục .
Những lần di dân vĩ đại
kỹ nghệ mới xây dựng
tổ quốc Ba Lan rực rỡ
lịch sử biết tên
nuôi dưỡng bằng lời
danh từ kèm dẫn giải
giải thích
biện hộ
bằng nước bọt mép môi
ngày qua ngày
biến ngừơi thành dã thú
bỏ ngoải tai lời tiên đoán
trong nhà máy
chứa đầy át-xít cạc-bon
trên đầu cổ
những tên tử vì đạo
giai cấp công nhân
rất nhiều thua sút.
bây giờ
nhất thời
tràn đầy ngang bướng.
5
Có điều này
đôi khi thôi
cột trụ mầu xám tro
khói đen tỏa ra
hành lang cháy xém
cắt đôi hành lan
đau đớn ẩn chìm
ai nói hành lang đen
là chiếc quan tài
kẻ phá hoại làm đổ máu thịt da
trăm gia đình khóc lóc
đến lượt trăm gia đình khác
báo chí đứng nhìn ngoài
hành lang
im lặng
khói đen tỏa mịt mù đầy khắp ...
6
Sân ga xe lửa
từ nàng Ja-đa * đến quán giải khát
đẹp rực rỡ khi cô gái ôm miệng, ngáp
càng lộng lẫy
khi cô rót ...
CHÚ Ý : ĐỊCH SẼ DẪN DỤ ANH BẰNG RƯỢU !
ở đây
lâu
thế nào anh cũng bị đầu độc
nàng Ja -đa sẽ cởi dây giầy,
lột bỏ bí-tất **
càng rực rỡ hơn
khi cô gái ôm miệng ngáp
càng lộng lẫy hơn
khi cô rót ...
CHÚ Ý : ĐỊCH DẪN DỤ ANH BẰNG RƯỢU !
bạn thanh niên thân mến ơi
xin đừng tới Hu- la ***
vì ở đó
nôn mửa
và nôn mửa
ngập tràn !
-------
* Jadzia
** rớ , tiếng miền Nam
*** Nowa Hula
7
Chúng đang chạy ở ngoài kia, kêu
" một người Cộng sản không bao giờ chết "
nhưng
nó
chưa phải
" người không bao giờ chết"
chỉ còn kỷ niệm lưu tích
không ai còn là người
để lại phía sau
" sự khổ đau ".
Chúng đang chạy ở ngoài kia
kêu la
" trong xã hội Cộng sản
một ngón tay rỏ máu có gì là đau đớn ?"
Chúng bị thương nơi ngón tay
cảm thấy đau
và chúng bắt đầu nghi ngờ ...
8
Chúng lên án kẻ thoái hóa
chúng cảo tạo kẻ thoái hóa
chúng giác ngộ kẻ thoái hóa
chúng hành hạ
làm nhục
kẻ thoái hóa
Chúng kêu gọi
" hãy giúp đỡ nền văn chương chúng ta "
một mụ loạn óc đã 5 năm
chúng tuyên bố
có thể cải tạo, giác ngộ
sau vài chục năm
làm tình làm tội ..."
- kẻ thoái hoá kia
có là kẻ địch?
- kẻ thái hóa kia
không phải kẻ địch
người ta vẫn phải cải tạo,
dạy dỗ kẻ thoái hóa
giáo dục kẻ thoái hóa
làm nhục kẻ thoái hoá
phải chiến thắng
cải tạo kẻ thoái hóa
vì kẻ thoái hoá cần sự dạy dỗ.
Chúng biến kẻ thoái hóa
thành kẻ tử tù chết tiệt !
Tôi nghe nhà bác học
trình bày đề tài
" không cần kinh tế cưu mang
vẫn có thể làm việc
không cần tiến bộ kỹ thuật ...
hiểu biết thiên nhiên, thực tiễn
vẫn có thể làm việc . ."
" đó là sự kết thúc ảo ảnh .
như bài thơ bị lột trần
trước đó bị dày vò, xé rách ..."
9
Có kẻ quá mệt nhọc
những người ở Hu-Ta
không bao giờ đi xem phim
trẻ con Ba Lan
chưa bao giở được ăn một trái táo
có đứa trẻ chán chường
phải nhìn bác sĩ giết người
có đứa trẻ buộc nói dối
có bà vợ già rời tổ ấm
vì chồng, con
có người bị bạo lực giết chết
hao mòn
có người thân hình đen đúa
bị hại hành đánh đập tra khảo
tất cả những người đó
đang có mặt ngoài phố
vì những tên bất lương
nệ quyền hành
vu cáo
áp bức
\ làm hại.
Có người đợi chờ công lý sáng soi
có người đợi chờ
tin tức người thân
từ lâu lắm
chưa trở về ...
Chúng ta đòi quyền sống trên trái đất
thương xót người quá mệt nhọc
chúng ta đòi
chìa khóa rập đúng lỗ khóa
những căn nhà có cửa sổ
những bức tường che chắn
chúng ta được quyền
khinh ghét
những kẻ chẳng ra gì ...
Chúng ta đòi hỏi bằng được
" thời gian nhân bản "
" linh thiêng, quí giá"
" lời nói nhân từ lịch thiệp "
việc làm , tiền công xứng đáng "
chúng ta không xin
" trò chới dã man,
" bòn rút xương da, bóc lột thặng dư giá trị "
trò chơi kia
chính nó giết chết
triệu triệu đàn ông ngoài mặt trận
chúng ta đòi
cuộc sống thanh thản
có lúa mì làm bánh
tự do suy nghĩ
lý luận sáng sủa, lời nói nhân từ
chúng ta đòi hỏi từng ngày
chúng ta cậy trông nơi Đảng * .
------
* Nhà văn CS Ba Lan tin là đảng có thể giải quyết tương lai của họ, dầu họ bị lỗi lầm, hoặc chính ho chỉ trích thẳng cánh lỗi lầm của Đảng, nhưng họ vẫn tin Đảng ? Cái dấu hỏi này, chỉ một tác giả đủ thẩm quyền trả lời " đúng vậy" hay " không phải vậy" mà thôi. . Thảng, có thể Adam Wazyk " chơi một chiêu " văn chương đòn xóc hai đầu" chăng ? ( symbole équivoque ).
Trường hợp nhà văn CS Ba Lan, Marek Hlasko bỏ nước sang Paris chọn tự do ở Paris. Lập tức nhà xuất bàn Julliard cho dịch một tập truyện ngắn sang pháp ngữ ra mắt, giới
thiệu một tài năng trẻ Ba Lan, Nhưng một thời gian sau Marek Hlasko không hòa nhập được đời sống thế giới tự do, ôngtự trở về Ba Lan và tuyên bố đại để rằng : ông không chịu nổi không khí tư sản, dầu ban đầu, bỏ hàng ngũ chạy sang thế giới tự do.
Một trường hợp khác, Boris Pasternak được giải Nobel văn chương, không được lãnh tụ CS cho phép đi lãnh, vẫn ở lại nước, chịu cực hình đày đọa, không chọn tự do, mặc dầu báo chí phương tây mách nước, khuyên nên sang Ý để thụ hưởng đời sống tự do + số tiền kếch sù tử giải văn chương Nobel mang lại.
Đọc tiểu thuyết La Seconde Chance / Gheorghiu, để hiểu tâm trạng 2 phi công đào thoát chọn tự do, một ở lại, môt trở về - hoặc một tù binh Xô viết trả lời Traian Matisi trong tiểu thuyết tự sự
L' homme qui voyagea seul / Gheorghiu.
2.- phê bình " thơ cho người lớn đọc "
Một người đàn bà chưa già
nhưng lâu đời là cộng sản
giơ cánh tay lên trời kêu la
- hãy cởi hết những móc câu giáo điều khỏi hình hài tôi
- và cho tôi xin chiếc áo mưa hàng ngày dùng
Khi tỉnh giấc thân hình đầy vết sẹo
hằn đòn như ai vừa nung sắt đỏ
gí lên da
mồ hôi đầm đìa trên trán máu
kẻ giết người trong hầm giam
chính là bọn thư lại
Những lời dỗ dành
không bao giờ làm ta khỏi bệnh
tôi đem lại cho bà chiếc áo mưa
hàng ngày dùng
và đem lại lời an ủi chân tình
Đau đớn thay !
bà giơ tay kêu la
- đó chỉ là mép môi nhà chính trị
Cái gì ngự trong tháp cao vòi vọi kia
đó là mánh lới
người thổi kèn
dụ rắn khỏi hang
như tôi được phép
bước vào gian đặc biệt
mua hàng
ở đó chỉ bán quần lót
có thêu lên hàng chữ
khẩu hiệu chính trị giáo điều
không thể lẫn
lời nói triết gia lý luận
đám đông kia đọc
chẳng hiểu gì
hàng ngày
được phân phát
8 chục định đề
ngày lễ hội
đám đông chỉ chực chờ
được chia kẹo bánh
Những viện chánh án hòa giải
ngài tiên đoán vị lai
tông đồ cuống tín
đạo mạo nghiêm trang
triển lãm quần đùi dạ hội
Vương quốc Thượng Dế Trái Đất
Sẽ có bữa tiệc cuối
nhiều món ăn quỉ quái nấu" sốt vang "
ăn cá bắt đầu lật từ đuôi lên
kêu ca đầu cá mang bệnh dịch hạch
và tới món ăn ngon tuyệt
món sào hẩu lốn
từ tay nhà bếp tài nghệ tuyệt luân !
Bọn thiểu số
như con mồi hô vang
" Chúng ta tranh đấu cho sự sạch sẽ, bằng cách hãy đổ rác"
bỏ họp vô bổ kéo dài
im lặng
chờ được mời ăn
trái lê tráng miệng bằng đá
Một cô gái mặc quần ống
lừng lững tới bàn ăn
đòi được ăn
được quyền có việc làm
- hãy cho tôi bánh mì cặp xúc xích
bụng đói cồn cào
quần quật suốt ngày làm chưa đủ
tranh thủ làm xong trong đêm
tôi 16 tuổi xuân
một lần ngồi gần một thi sĩ
tôi hỏi đã mấy giờ đêm ?
nhìn đồng hồ
- " Ôi trời ! hỡi cô bé ngu dại !"
Và bài thơ làm cho người lớn đọc
viết xong
đọc vang vang
lắc đầu ông khuyên
" trẻ con như tôi biết gì đòi đọc ?"
" tôi đi dạo trên đường lộ
tôi đã mười sau tuổi đời
bé bỏng gì
mà không được đọc
thơ cho người lớn đọc ?
Có một băng -đơ-rôn
từ tháp treo cao
người trẻ tuổi nhiệt tình
kết luận đanh thép
- người con gái - thiếu nữ kia dối trá-
khen bữa cơm ngon lành thường ngày
sao quỷ
vẫn đòi ăn
cồn cào bụng đòi ?
Tên Lu-xi-phe phe cực hữu
tên Zê-Ba phe tiểu tư sản
tên Phô-Mơ bọn trí thức nổi loạn
và người con gái dối trá
đồng sở hữu sở thích
người con gái không ăn trái lê tráng miệng bằng đá
Hãy cầu nguyện
trừ khử Sa-tăng !
chúng nó sống ở rạng đông
reo rắc tai ương đêm tối
chúng sống bằng ý tưởng kỳ quặc
làm người xa người
Con mắt trung cổ trừng trừng nhìn
lỗ tai trung cổ gióng nghe
mũi thính trung cổ ngửi
cân não trung cổ suy ngẫm
Đảng sẽ tha
lưu thông
cách mạng
lập Đảng mới
vẫn mang bóng dáng
lãnh tụ cũ Lê-Nin.
tháng 11 và 12 năm 1955
adam wazyk
( kỳ sau: Jan Kott: " Trong mười năm tôi vừa sống trải ". )
( Thức giấc trong văn chương hiện đại Ba Lan / Thế Phong /
Đại Nam văn hiến xb, Saigon 1962 - tr.10 - 21)
được đăng bởi khedo@outlook.com @ 06:41
0 Nhận xét
0 Nhận xét:
Đăng nhận xét
Đăng ký Đăng Nhận xét [Atom]
<< Trang chủ