nhà văn hậu chiến 1950- 1956 : bùi khải nguyên / thế phong - kỳ thứ 35

nhà văn hậu chiến -  35 - thế phong
đại nam văn hiến xuất bảm, saigon 1959


                                                              Tiết 2
                                                BÙI KHẢI NGUYÊN (1927-1980 ?)


Tên thật Búi bình Hiếu.  Sinh 25.1.1927 ở Hà nội, ban đầu viết văn ký bút danh Hoàng Nguyên *. Thơ đăng rải rắc trên tạp chí Đời mới, nhật  báo Dân chủ, Phụ nữ  diễn đàn, từ những năm 1955 đến 1956.   Búi khải Nguyên  đánh đầu mốc thơ, ở một giai đoạn hỗn loạn, bắt đầu khởi điểm là bài Ẩn ức đăng trên nhật báo Dân chủ ( chủ nhiệm: Vũ ngọc Các).  Hoặc, đôi bài khác có khuynh hướng xã hội thực tiễn, đem đời sống hiện thực vào thi ca, như thi sĩ Paul Éluard  noi,  " sự tồn vong của con người với lịch sử "- đó lả  các bài Người ngủ ngoài đồng, Chủ nhật này đẹp nắng, mở đầu khuynh hướng thơ hiện thực xã hội.   Tiếp đến, những bài Đừng bỏ em tôi, Mót lúa, Nhà anh hư nát sửa rồi, Trở về, Em bé Việt nam ,  tuy  là thơ hiện thực xã hội, nhưng, khô khan, it xúc cảm,  đầy tính công thức. Cũng còn  có  đôi bài viết ở đầu đời, thời kỳ kháng chiến, như Phước thuận, Đống Đa :  kỹ thuật, nội dung chưa tao được một dáng dấp một bài thơ, coi như sáng tá  thời tập sự. 

 Từ 1956 trở lại đây,  thơ Bùi khải Nguyên tiến bộ không ngờ, bắt đầu   Ẩn ức, hơi thơ đậm đà, giọng thơ hùng mạnh , tựa hồ bản tuyên -ngôn- thơ  rung động, đầy cảm xúc:
------
* còn một nhạc sỉ rất nổi tiếng ký Hoàng Nguyên, tác giả ca khúc "Ai lên xứ hoa đào" tuyệt hay.  Năm 1964, Bùi khải Nguyên cho tái bản thi tập "Thiết tha" ( Nxb Đại Nam văn hiến , Saigon 1964 .
(Chú thích sau)

        " Khi bạo lực cầm quyền 
         Đánh trống thổi kèn 
         Khua chông gióng mõ
         Đề cao phản bội 
         Cổ võ bịp lừa  
         Đưa danh dự công khai đánh đĩ

        Xã hội chúng ta 
        Học sinh làm nghề điểm chỉ 
        Thầy tu khoác áo công an 
        Công an tiếm quyền nghệ sĩ 
        Nghệ sĩ làm bồi làm đĩ
        Triết gia chính trị đi buôn
        Lái buôn đảm đương chính trị 
  
         Thế kỷ chúng ta  
          Đủ hệ thống miệng gang mồm thép 
         Súng dí lưng dân, độc quyền nói phét
         Nói vu nói xấu nói càn
         Nhiều danh từ được đem ra hãm hiếp
         Ấm no nghĩa là đói rét
         Thương yêu tức là thù ghét 
         Công bằng ám chỉ bất công  ...
          (TRÍCH NHẬT BÁO DÂN CHỦ , SAIGON 1956.)

Bùi khải Nguyên đã thành công ở  loại thơ phúng thích chính trị. Đọc thơ ông, khiến nhớ đến lối thơ kháng cáo, vào thời kỳ toàn quốc kháng chiến chống thực dân- chẳng hạn , một Ai về bên kia sông Đuống/ Hoàng Cầm,  một Viếng bạn của  Hoàng Lộc... Những bài thơ của Bùi khải Nguyên có giá trị nhân bản , bài  Chủ nhật này đẹp nắng,  nội dung hiện thực xã hội, phản kháng sự áp bức,  bản tuyên ngôn kháng cáo dữ dội, mãnh liệt :  " một bài thơ hay điển hình " của tác giả.    Có thể, tác giả chịu ảnh hưởng  Karl Sanburg ( Mỹ )  đem tiếng lóng đời sống hiện thực vào thơ ( language parlé), và ,  mạnh  tựa giông bão như giọng thơ  thi sĩ Mỹ Robert Frost.  Ở Bùi khải Nguyên , tác giả biết áp dụng lối thơ phúng thích chính trị đem tiếng lóng vào thi ca ,và, ông đã không mắc lỗi tầm thường  phổ biến , gieo vần, ghép chữ cho đúng  lập trường chính trị vào thi ca như thơ đặt hàng, từ guồng máy' tâm lý chiến" cho  mấy tay "thi sĩ máy" -  mà - trong sách phê bình văn học,  chúng tôi từng lên án, không  hề bỏ sót chúng.
  
Một số bài khác của Bùi khải Nguyên, như  Hallélugia, Hồi sinh, Hoa sen, Lá cờ, Cưu kim sơn ( San Francisco) được đưa vào tập Thiết tha * (tái bản ) -- đó là ,những bài thơ tự do quá trớn , chưa đạt mức  xuất sắc của canh tân thơ tự do  đúng mức .

 Ngoài  thơ, Bùi khải Nguyên, còn chuyển ngữ vở kịch  Con tê giác / Eugene Inoesco.
 ( Trình bày xuất bản, Saigon 19 xx ? ) 
--- 
* Thiết tha, ấn bản lần đấu năm 1960, Sùng chính viện xuất bản , in rô-nê-ô khoảng 100 cuốn, không giấy phép .

     " Kinh thành thơm mùi pop-corn/ Building/ Building
       Lên đồi/ Xuống dốc/ Cầu/ Hầm/ Đại lộ/ Phố
       Xe màu/ Áo màu/ Váy máu/ Đèn màu
       Chi chít/ Chằng chịt/  Cựu Kim Sơn [San Francisco]

xem tấm photo-card, chắc chắn sẽ thích thú hơn khi đọc đoạn thơ, tác giả tả cảnh  tham quan San Francisco. * 

 Tuy đã giải ngũ khá lâu, cựu thiếu tá Bùi bình Hiếu vẫn nhất quyết tư giã căn nhà  trên đường Huỳnh quang Tiên ( nay Hồ hảo Hớn, quận 1) để lại 1 vợ +  cô con gái duy nhất, và, tự ý  đến ban Quân quản tình nguyện xin đi tập trung, học tập cải tạo.  Rồi, ông qua đời trong một trại cải tạo  ' âm u núi rừng Việt bắc', vào năm 1980 ?.
---
* Bùi Bình Hiếu tốt nghiệp khóa 12 Trường Võ bị Liên quân Đà lạt.


trích nguyên tác thơ


                                  CHÚA NHẬT NÀY ĐẸP NẮNG

                 Em quỳ trên gạch bông 
                                     Chống tay lên tấm bố
                                     Bóng em in nền gạch láng bong
                                     Em ngước đôi mắt trong 
                                    Trời xanh thẳm 
                                    Chúa nhật này đẹp nắng 
                                    Thế mà em quên bẵng Hồng ơi !
                                    Em tới bên cửa lầu mà coi 
                                    Xe màu cứ lượn như thác cuốn 
                                    Xe đi qua đi lại, đi lên, đi xuống
                                    Tắc-xi, xe du lịch, xe máy vét-pa
                                    Áo dài, áo ngắn, áo sọc, áo hoa 
                                    Người ta lượn qua lượn lại, dạo lên, 
                                                                                   dạo xuống
                                    Người ta đi ăn,  đi  uống, đi lễ, đi chơi
                                    Lạy Chúa tôi 
                                    Chúa nhật là ngày nghỉ ngơi 
                                    Sao em lại quỳ đây lau chùi, chà, cọ
                                    Sao em không như họ 
                                    Hồng ơi !  nói rõ anh nghe
                                    Em không có xe 
                                    Em không có áo 
                                    Em không có bạn trai
                                    Em không thích nhởn nhơ đi lượn, 
                                                                        phất phơ đi dạo 
                                    Đi ăn, đi uống, đi lễ, đi chơi
                                    Như trăm ngàn trai gái khác sóng đôi 
                                   Trên đại lộ ngát nước hoa, phấn sáp 
                                   Trong công viên rợp bóng cây xanh mát 
                                   Trong cao lầu, rạp chớp bóng, nhà thờ
                                    Lạy Chúa, 
                                    Lạy Chúa, 
                                    Chỉ vì em nghèo xác, nghèo xơ 
                                    Cho nên em chịu bán cho "chúa nhà ",
                                                                           mồ hôi nước mắt
                                    Cho nên em làm đầy tớ độ nhật 
                                    Cho nên từ hừng đông
                                    Em qùy trên gạch bông  
                                    Chống tay lên tấm bố
                                    Em lau chùi khắp chỗ 
                                    Bao giờ nền gạch láng bong
                                    Bao giờ có xe có áo
                                    Có bạn trai mới đi lượn đi dạo
                                    Đi ăn, đi uống, đi lễ, đi chơi 
                                    Lạy Chúa tôi, 
                                    Chúa nhật là ngày nghỉ ngơi
                                    Chúa nhật này đẹp nắng
                                    Chúa nhật nào cũng đẹp nắng 
                                    Thế mà em quên bẵng Hồng ơi !

                                                                                   (TRÍCH  NHẬT BÁO DÂN CHỦ, SAIGON)

                                         thơ  bùi khải nguyên

                                               (kỳ sau:  PHAN MINH HỒNG ( 1932- 197x )