dày vò, đeo đẳng thơ ý nhi suốt mấy chục năm rồi... / bài viết: chu văn sơn

<web  vietvan. vn>

           dày vò, đeo đẳng thơ  ý nhi
     suốt mấy chục năm rồi ...
                                                tạp văn: chu văn sơn 

                                chân dung nữ thi sĩ ý nhi

                                                              thủ bút nữ thi sĩ Ý Nhi

- tôi [chu văn sơn] đã hình dung thơ [ý nhi] là một thứ trái cây- lúc chín nhất lại mang vị chua xót...
- thế giới hình tượng thơ ý nhi tươi tắn, bóng cây thâm u, bóng mát cây sồi trầm tĩnh ...
- thế giới thi ca ý nhi, có lúc rơi vào hư không, có lúc rơi vào lòng mình, tiếng thở dài chìm trong lồng ngực:
- 'em thấy cơn mưa rắc hạt xuống sân/ nếu có hạt nẩy mầm/ sẽ có lá trong suốt....'       THƠ Ý NHI
-
     

                              ảnh 1:  nữ thi sĩ Ý Nhi + TPhong .(ảnh Nguyễn quốc Thái) 
                                                     anh 2:     họa sĩ Phan Diên  ở Mỹ về Saigom-
                                                    đến chi nhánh Hội nhà văn phía Nam  thăm Ý Nhi. 
                                                                                                                                   
   

                             linh mục văn sĩ Nguyễn ngọc Lan   [1930-- 2007)
                                                                     cắp nách tập bản thảo+dịch thơ Ý Nhi ra Pháp ngữ .
                                                               ( ảnh chụp trên lề đường Phạm ngọc Thạch, quận 3, tp.HCM)

                        một trong những tác phẩm , tác giả Nguyễn ngọc Lan  sử dụng 
                                               logo  nhà xuất bản Trình Bày Strasbourg- Salt lake City (France) 
                                            in ấn, không giấy phép,, tự  phát hành,  bán rất chạy ở  tp. HCM.năm 2000.
                                                    

                               thủ bút  cố linh mục-văn sĩ  Nguyễn ngọc Lan   


(... ) Dày vò đeo đẳng thơ Ý Nhi suốt mấy chục năm qua trên chăng đường thơ, là một nỗi khát khao thôi.  Nỗi khát khao yên bình.  Chẳng phải thế sao.  Cứ lần bước theo bước chân mỏi mắt kiếm tìm nguồn nước, có thấy kẻ khát, vô tình, hay, hữu ý- đã rắc lại đó đây thứ ngôn từ đặc thù- khác nào một thứ lông ngỗng riêng đánh ấy đường mình qua các trang thơ.  Chỗ này là yên tĩnh, yên hàn, yên lành, trong lành, chỗ kia là lắng yên, yên lặng, bình yên, thanh bình, trầm tĩnh.

Những ngôn từ vốn là chị em ruột rà với nhau.  Baudelaire gọi những từ ấy ở thi sĩ là từ 'chìa khóa'. Nó biểu hiện nỗi ám ảnh biểu hiện mối ưu tư nhất cả nhà thơ. Nhà thi pháp [Baudelaire] gọi đó là hệ thống ngôn từ mang tính quan niệm.  Dù gọi bằng tên gì, hệ thống ấy vẫn là những biến thể khác nhau, của cùng một ẩn ức, một nỗi khát yên bình thôi.   

Qua các tập thơ [của Ý Nhi], ta còn nhận ra: từ cơn khát ấy, theo những cách riêng nào đó. đã mọc lên cả một thế giới hình tượng tươi tắn, sum xuê, thế giới hình tượng tươi tắn, là bóng cây thâm u, là màu trời xanh nhẫn nại sau mây, là cái lặng mình của lòng sông, là chùm cau me đất, giữa độ đường, là bóng mát cây sồi trầm tĩnh bên hồ Thuyền quang, [còn tên gọi khác Thuyền cuông] là sông Trà, với doi cát vàng như tơ..., như một giấc mơ.   Là Vườn, là Chùa, là Cơn mưa, là Biển lớn, là Mùa thu -  Mùa thu ngủ yên giữa tàng lá thắm/ Gió trong xanh như nước chảy qua rừng.

Trong mỗi hình tượng kia đều âm vang một tiếng thì thầm.  " Này hỡi Yên bình , ngươi ở đâu"? - có lẽ đó lá cái tiếng thì thầm như một điệp khúc khắc khoải của cái Tôi ấy. Nó vang vang ngâm ngàn qua tầng tầng hình tượng của thế giới thi ca Ý Nhi.  Có lúc, nó rơi vào hư không thăm thẳm, chẳng một chút âm vang.   Có lúc nó lại rơi chính lòng mình thành một tiếng thở dài chìm vào lồng ngực.  

Tôi cứ nghĩ trong một lần nào đó . Ý Nhi đã lỡ tay đánh rơi mất sự 'yên bình' vô giá của mình.  Mất đi vĩnh viễn.   Nó rơi hút vào tuổi thơ típ tắp Hải phòng, [sau hiệp định Genève,  tập kết ra Bắc, gia đình ông Hoàng châu Ký chuyển tới Hải phòng đầu tiên] hoặc, rớt xuống mặt đất đầy việc dữ, rồi cát bỏng đã lập tức làm cho hoàn toàn tiêu tan. Tuổi thơ đã mang đi, hay cái thời khắc nghiệt kia đã cướp mất, nó là tâm bệnh, hay là thời bệnh.  Thật khó mà biết chắc.  'Cái- Tôi- Ý- Nhi' có diện mạo riêng là kẻ khát yên bình.   Song đối với cái tôi ấy, là đường tìm kiếm sự yên bình.   Càng bồn chồn càng khát yên bình.  Chị hy vọng yên bình, vẫn chờ đâu đó ở cuối con đường. Chị [Ý Nhi]  nâng niu mọi che chở, gom góp mọi bao dung, chắt chiu mỗi đọa đày.  Với chị,  đó là khoảnh khắc hạnh phúc có thực, dầu nó vô cùng hiếm hoi. 

     (...) - tạm lược 15 dòng- BT.)
                                               

        từ trái sang: Thế Phong, Ý Nhi, Phan Diên thết ăn. 

 

                                                                                            Ý Nhi   ( hàng thứ 3 từ trái qua)

Với Ý Nhi, chính là lời nguyền cho nỗi yên bình. (...) Mà, sâu xa hơn, cơn khát kia, đã quyết định chuẩn mực hạnh phúc của người phụ nữ Ý Nhi... Tìm kiếm hạnh phúc cũng là kiếm tìm cái đẹp. (...)  Tìm kiếm vườn trong phố.  Hành hương đến những dòng sông và biển lớn.   Đến với những Nguyễn Du, Nguyễn gia Thiều [Ôn Như Hầu] , những Nguyễn minh Châu, Dương bích Liên, Akhơmatôva,
Xvêatêa (...)- bởi họ là những nhân cách lớn, đều đã đắc đạo.  Đắc đạo dường như là lý tưởng nhân văn của [Ý Nhi.](...)

                                               trái qua: Ý Nhi & cháu gái Ý Nhi,+ Thế Phong,+  Hồng Cầu ( con gái thi sĩ Nguyễn Bính

                                                               hàng 1: đứng : nữ thi  sĩ Thảo Phương + Thế Phong
                                                               hàng 2 -ngồi : nữ thi sĩ Ý Nhi + nhà gia phả D4 Lan-Nguyễn đức Dụ
                                                                (ảnh chụp tại Chi nhánh nxb Hội nhà văn Vn  phía Nam- tp.HCM)

                                                                         đứng, từ trái qua: Thế Phong + X...
                                                                        ngồi: Ý Nhi + Thảo Phương 
                                                    ( ảnh chụp tại Chi nhánh nxb Hội nhà văn VN phía Nam , tp HCM)

                                                                                 
 Lưu trọng Lư có lí,khi cho rằng: nếu không có một lí tưởng nhân văn,  thi sĩ chỉ là anh thợ văn.  Quả thật, tư tưởng nhân văn mới là yếu tố quyết định nên khuôn mật tinh thần người nghệ sĩ.  Mỗi thi sĩ chân chính đăng đàn là một tinh thần nhân văn nào đó cất tiếng.   Nó dị ứng với một thứ phi-nhân-văn và đấu tranh cho khát vọng nhà văn của mình.(...) Trong một lần nào đó, viết về Ý Nhi, tôi [Chu văn Sơn] đã hình dung thơ chị là một thứ trái cấy: lúc chín nhất lại mang vị chua xót.  Nó là một thứ trái đơm từ một loại cây lạ... Cây trước thềm xao xác giữa ngày yên. Lạ, hẳn vì cây vốn nẩy mầm từ một hạt lệ : mưa

                              Em thấy cơn mưa rắc hạt xuống sân
                              nếu hạt nẩy mầm
                              sẽ có lá trong suốt
                              Nếu cây đơm hoa
                              sẽ có cánh mềm trong suốt
                              Nếu hoa tụ quả...
                                           THƠ   Ý NHI

                                                    ***
                                                         

 "Đến nay nó vẫn là thứ  cây trái ấy.  Bới nguồn nước còn xa, cơn khát còn khắc khoải.  Còn xa. Phải.  Còn xa, để thơ là lời nguyện cho nỗi yên hàn ".[]  

  chu văn sơn  

-----
     - (...) - tạm lược một số đoạn. BT.)
 *  -  đã in trong 'Tạp chí Nhà Văn- số 2/ năm 2002. - nguồn: < Tran Nhương.com>
     - tựa chính bài viết: 'Mấy suy nghĩ về thơ Ý Nhi.'
     - tác giả:  gs Chu văn Sơn dạy môn Ngữ văn, tại đại học Sư phạm Hà nội. 

                                                      <trích lại từ <www. vietvan.vn>

       TIỂU SỬ, TÁC PHẨM Ý NHI:

-Tên thật Hoàng thị Ý Nhi.  Sinh ngày 18 tháng 9 năm  1944 tại thị xã Hội an, tỉnh Quảng nam.  Trưởng nữ của ông bà Hoàng châu Ký,  nhà nghiên cứu về tuồng.   Theo gia đình tập kết ra Bắc năm 1955, học và trưởng thành ở miền Bắc.
- 1968 tốt nghiệp cử nhân văn học  trường Đại học tổng hợp Hà nội.
- Kết hôn với giáo sư Nguyễn Lộc, nhà nghiên cưu văn học, đồng thời là 1 sáng lập viên trường Đại học Văn hiến ở tp. HCM.  
- 1985 : giải thưởng thơ của Hội nhà văn Việtnam, với thi phẩm 'Người đàn bà ngồi đan'. - Từng là biên tập viên nhà xuất bản Hội nhà văn Việtnam (Hà nội)- và,  trưởng chi nhánh ở phía Nam, tại tp. HCM. 
- Nay đã nghĩ hưu, sống với phu quân tại quận Gò vấp. 
-2 con trai đã trưởng thành-  trưởng nam+ vợ, nữ họa sĩ Đinh ý Nhi+ con,  sống ở thủ đô- thứ nam sống và làm việc + vợ+ con ở Australia. 

- tác phẩm đã in:

- Nỗi nhớ còn đây (thơ, in chung Lâm thị Mỹ Dạ-  Hànội, 1984)
- Đến với dòng sông (thơ-  Tác phẩm mới xuất bản, 1978)
- Cây trong phố chờ trăng (in chung Xuân Quỳnh- nxb Hànội, 1984)
- Người đàn bà ngồi đan (thơ-  Tác phẩm mới xb, 1985)
- Mưa tuyết (thơ- nxb Đà nẵng, 1991)
- Gương mặt (thơ- nxb Trẻ,tp.HCM, 1991)
- Vườn ( thơ- nxb Văn học, 1997)
- Thơ tuyển (nxb Hội nhà văn Việtnam, 2000)
- Ý Nhi tuyển tập (nxb Hội nhà văn Việtnam, 2001)
- Có gió chuông sẽ reo (tập truyện ngắn- nxb Trẻ- tp. HCM,2014)
          theo WIKIPEDIA, 2014.
     

                                                         tập truyện ngắn mới nhất của Ý NhI
                                                        CÓ GIÓ CHUÔNG SẼ REO ( nxb Trẻ tp.hcm 2014)