nhớ nơi kỳ ngộ : vi huyền đắc / lãng nhân - 12

nhớ nơi kỳ ngộ / lãng nhân -
 Ziên Hồng / Zieleks  xuất bản , Texas 1997.

                                                          vi huyền đắc 
                                                           bài viết: lãng nhân


      Năm 1930, nhân một bài Hoàng tích Chu ai điếu một bạn du học bên Pháp mới qua đời, chúng tôi được thư ông Vi [ huyền Đắc] ở Hải phòng cho biết  : bạn đó cũng là chí thân với
 [ ông] và mời chúng tôi xuống chơi một bữa để hỏi thêm chi tiết - chúng tôi dành 1 buổi trưa thứ 6 phát hành báo xong là ngồi xe lửa xuống Cảng.

    Họ Vi bấy giờ làm đại lý cho sở xi-măng cư ngu tại 1 khu nhà khang trang bên Hạ lý.  Tuy là tay kinh doanh bề thế, song, cũng là  1 nhà văn nghệ nổi danh, tự gây lẫy lừng vốn vững chãi về Pháp văn và nho học, lại bẩm tính hào hoa phong nhã - nên cuộc hội ngộ mới trong sơ giao mà tâm đầu ý hợp.  Quả là;   'hải nội còn tri kỷ, ngàn dăm như láng giềng ', vì đến lúc thân mật anh em, mới biết anh vốn là gốc Nùng ở Mang nhai ( người Tàu đọc là Móng cái, ta gọi theo)  thì Nùng với Việt đâu còn xa lạ nữa ...

    Về văn nghệ, anh ưa môn kịch và chủ trương khác thông thường : thông thường đặt đề tài ,rồi mới dựng nhân vật, thì anh tìm nhân vật trước đã, để rồi nội tâm và cá tính của nhân vật tự thúc đẩy theo điều biến tự nhiên.   Anh đã thành công trong quan điểm này, khi dựng vở Anh Ký Cóp và Thành cát tư hãn.  Sau này anh  [ dồn ] công phu vào vở Uyên ương (  chuyện Dương quý Phi ) mà  rồi anh chuyển sang tiếng Pháp, nhan đề L'Éternel Regret, được giải thưởng của ban Jeux  Floraux, tỉnh Nice [ Pháp ]

     Thế rồi  gặp khủng hoảng, báo Đông tây bị rút phép [ và sau đó] Hoàng tích Chu lìa đời. Tôi buông theo cuộc lãng du, khi viết Duy tân, Nhật tân, Hải phòng, khi thăm báo Thanh  Nghệ Tĩnh ở Vinh hay gặp lại bạn Đào duy Anh ở Huế- khi [ thì] tá túc [ở ] nhà bạnViệt Thần ở Đà nẵng, hay [ bị ] sốt rét [ nằm] trong bệnh xá Bồng sơn,  khi làm ở văn phòng luật sư Dương văn Giáo
( Sài gòn ) được mấy tháng . Rồi năm 1935 trở ra [ Hànội ] viết giúp mấy tờ Ích hữu, Tiểu thuyết thứ bảy,  Đông dương tạp chí ... lần [ khân ] ngày tháng cho tới đến lúc đất nước bổ đôi, lẽo đẽo vô Sài thành, thì tái ngộ anh Vi [ huyền Đắc].

    Nơi Ngã 5 Bình hòa  *, cạnh khu nghĩa trang  ngổn ngang mồ [ mả] giát đá răm, anh tìm được một
căn nhà xinh xắn, sân sau, vườn trước *.  Rõ là: có cây có đá sẵn sàng, thêm có chị kế là nữ sĩ [ Phan ]  Thục Đức, mà đặc điểm là đương độ nhan sắc thướt tha, không hiểu vì sao, lúc nào cũng băn khoăn lo vân vân bóng xế...
----
*     nay :  2 Tăng bạt Hổ,  phường 11, quận Bình thạnh, tp. HCM.  
       ông Vi huyền Đắc  để lại căn nhà cho con gái nuôi, tên Hoàng thị Diệm Phương .Con gái nuôi bán  đi nửa căn, nửa còn lại mang số 2 / 2A  Tăng bạt Hổ để ở.   
       năm 2012,  con gái nuôi cho xuất bản Tuyển tập văn xuôi / Hoàng hương Trang 
     ( Nxb Thanh niên, 2012) -   trang 5,  ghi : Kính tặng hương linh nghĩa phụ, nghĩa mẫu  : kịch tác gia Vi huyền Đắc  & bà Phan Thục Đức.' 
            ( BTb) 

    Căn nhà được mệnh danh là Hoàng mai, dưới mái giai nhân, tìm hứng bên hoa cỏ, trong khi tài tử khom lưng ngồi dịch sách  Tàu. . Bộ Kinh hoa yên văn / Lâm ngữ Đường gồm 3 [ tập ]  :  Khói lửa kinh thành, Bi kịch trong đỉnh viên, Khúc ca mùa thu  được xuất bản.  Thấy tiểu thuyết Quỳnh Dao được hâm mộ, anh viết thư cho tác giả để xin phép dịch. ( anh làm việc gì cũng giữ đủ phép tắc ). , bấy giờ mơi khám phá ra có nhiều bản Quỳnh Dao đã dịch rồi, nhưng là giả hiệu.   Thì ra danh tiếng hay bị lợi dụng; đồ thật một khi nổi giá là có ngay đồ giả phỏng theo  cho dễ kiếm lời.  Do đó, chỉ trông vào sức mình, giữ thành thực với chính mình, thì nghề văn ít khi đủ nuôi sống [ bản thân ].  Vì thế Vi quân thường  sống trong một mối lo thường xuyên; lo nợ.
   Khi Thục Đức lâm bệnh  , thình lình 1 buổi sáng, phòng hương lạnh lẽo, anh khóc bằng 2 câu chí tình :

                                         Anh dại vô cùng, lo nợ vẫn còn vương nợ mãi
                                         Em khôn bất trị, sợ già, nên vội tránh già ngay. 

    Sau mùa xuân thê thảm 1975, anh đến thăm tôi mấy lần.  Rồi Vi Giác, con anh ở Bắc vào đón, nhưng ra đến Hà thành, anh nhuốm bệnh phải vào điều trị ở [ bệnh viện ]  Bạch Mai và từ trần đầu năm 1978.
    Nghe tin này, tôi chợt nhớ đôi câu đối tặng anh khi trước:

                                         Cuộc đời có có không không
                                         Can chi phải lấy không làm có
                                         Tình người hư hư thật thật
                                         Hại gì đâu coi thật là hư  *
                                                 LÃNG NHÂN

   ----
    * Câu này tóm lại ý nguyên văn chữ Hán : Thế sự tống qui không / hà tất dĩ không vi thực sự / Nhân tình đa thị giả / bất phương tương giả tác chân thành.
   (  LÃNG NHÂN  chú thích  )

  [ Buổi sinh thời ] , anh đem kịch vào đời, đời vốn đã là kịch.  Nay anh mất, là anh đã qui chân như nhà Phật nói - thì câu đối kia vẫn có thể viết  lại : để nhớ anh, khi anh đã xem tấn hài kịch trăm màn khác nhau đến màn cuối cùng . []  
                                                                                                                     ( còn tiếp )

      lãng nhân

( trích   NHỚ NƠI KỲ NGỘ   /  LÃNG NHÂN -   Ziên Hồng / Zieleks xuất bản,  Texas 1997  - tr.   114- 116  )