Vậy là tôi không kịp thăm lại Trần Vàng Sao lần nữa, trước khi anh mãi chia tay với vợ con, bè bạn. Nói vậy, vì chỉ cách đây vài hôm, nhà văn Ngọc Trai (nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Văn Nghệ) từ Hà Nội vô Huế, tôi định đưa chị đến thăm Trần Vàng Sao nhưng chị thấy tôi đi xe đạp điện liền bảo: "Để mình tự đi cũng được… Ông cũng 80 rồi, phải cẩn thận…".

Nhắc chi tiết này vì chị Ngọc Trai quen và hiểu Trần Vàng Sao từ hồi anh còn là Nguyễn Đính, mới ra Bắc, gặp chuyện "rắc rối" chi đó, chị Ngọc Trai cùng các anh ở Ban Văn nghệ miền Nam và bạn bè Huế ở miền Bắc lúc đó đã quan tâm giúp đỡ nhiều mặt, để Trần Vàng Sao trở lại Huế, tiếp tục hoạt động văn hóa và viết tiếp những tác phẩm với giọng điệu không lẫn với ai, khởi đầu từ "Bài thơ của một người yêu nước mình" (năm 1967), được đánh giá là một trong 100 bài thơ Việt hay nhất thế kỷ XX. Chị Ngọc Trai hiểu và quý Trần Vàng Sao vì tài thơ và cũng vì anh thuộc "thế hệ vàng" của Huế một thời cùng với những tên tuổi Ngô Kha, Trần Quang Long, Hoàng Phủ Ngọc Tường… nổi tiếng trong phong trào đấu tranh của học sinh - sinh viên đô thị miền Nam.

Vĩnh biệt Trần Vàng Sao- Nhà thơ có số phận thăng trầm - Ảnh 1.

nhà thơ Trần Vàng Sao  -- ảnh: VĨNH QUYỀN

Những tên tuổi này nay đều ở "xa" nên mấy năm qua, mặc dù tôi và Trần Vàng Sao mới có "duyên nợ" với nhau từ hồi tôi làm Tạp chí Sông Hương, lần nào chị Ngọc Trai vô Huế cũng gọi tôi và Trần Vàng Sao cùng uống cà phê, tâm sự chuyện đời và đặc biệt là để cùng tôi khuyên Trần Vàng Sao cho tiếp tục in thơ. Chị Ngọc Trai sẵn sàng tài trợ một phần chi phí in ấn, tôi thì "giải thích" là đất nước đổi mới rồi, Đảng kêu gọi "nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật" thì còn ngại ngùng chi nữa! Bài thơ "Người đàn ông 43 tuổi nói về mình" hồi nào đăng Sông Hương, bị một số người phê phán, sau này đã được in lại nhiều nơi, thậm chí có người như kiến trúc sư Nguyễn Trọng Huấn cho đó là một trong những bài thơ hay nhất mà ông được đọc… Vậy nhưng lần này đến lần khác, Trần Vàng Sao cứ "qua chuyện" và nhất định không chịu đưa bản thảo cho tôi nhờ người đánh vi tính, mặc dù anh đã cho tôi xem mấy tập bản thảo - chứng tỏ là anh vẫn viết, viết rất nhiều…

Cả chuyện vào Hội Nhà văn, anh cũng "vui vẻ" từ chối, trong khi hàng trăm người nộp đơn năm này sang năm khác vẫn chưa dính bảng! Cách đây gần chục năm, có cả cán bộ của Hội Nhà văn đến thăm Trần Vàng Sao và đề nghị anh viết đơn vào hội nhưng anh vẫn "xin được cho yên"… Mới tháng trước, họp Chi hội Nhà văn ở Huế, Nguyễn Khoa Điềm còn "góp ý" là ở Huế có không ít anh chị em - trong đó có Trần Vàng Sao, còn nổi tiếng hơn cả anh em hội viên, hội cần phải "mở" để hội phong phú hơn, đa dạng hơn, đồng thời tạo điều kiện cho anh em sáng tác, gặp gỡ công chúng…

Nay thì Hội Nhà văn - nếu như có "mở ra" thế nào đó - thì cũng chẳng "ôm" được nhà thơ Trần Vàng Sao vào nữa! Nguyễn Khoa Điềm, bạn láng giềng với Trần Vàng Sao, từ nay có thuốc lá, rượu ngon, ngày Tết cũng chẳng còn người bạn thơ thôn Vỹ để chia sẻ nữa! Tôi thì chỉ băn khoăn không biết Trần Vàng Sao có nhớ lời tôi nhắc anh trong lần cùng uống cà phê với chị Ngọc Trai trong quán Vỹ Dạ Xưa mấy năm trước, rằng các bản thảo của anh, nếu chưa muốn in thì cần sao ra mấy bản, kẻo thất lạc hoặc bị mối xông thì… uổng lắm!

Hy vọng là con cháu Trần Vàng Sao vẫn giữ được các bản thảo của người bố yêu quý - một nhà thơ có số phận thăng trầm; để rồi không lâu nữa, sẽ có một nhà xuất bản tìm đến ngõ nhỏ trong thôn Vỹ và nghe người thân của Trần Vàng Sao nói: "Mấy trăm bài thơ chưa in chúng tôi vẫn giữ cẩn thận đây…". Tôi hình dung vị đại diện nhà xuất bản X. nào đó sẽ vô cùng ngạc nhiên như tôi từng bất ngờ khi chính Trần Vàng Sao ôm ra một cuốn sách dày cộp và nói một cách vui vẻ, sau khi rít một hơi thuốc lá thơm mà bạn vừa gửi tặng: "Ông biết không, tui còn giữ cả "Tư bản" của Các Mác đây!".

Chuyện Trần Vàng Sao đáng yêu và "đa dạng" hẳn là sẽ được nhắc nhiều trong những quán cà phê ở Huế trong những ngày sắp tới. Vĩnh biệt anh...! 

Thơ ông ở lại với đời

Nhà thơ Trần Vàng Sao tên thật là Nguyễn Đính, sinh năm 1941 (Tân Tỵ), quê quán ở thôn Vỹ Dạ, TP Huế.

Năm 1961, ông tham gia phong trào đấu tranh của sinh viên - học sinh Huế. Từ năm 1965, ông lên chiến khu và công tác tại Ban Tuyên huấn Thành ủy Huế, viết báo và làm thơ. Năm 1970, ông ra miền Bắc an dưỡng, chữa bệnh. Sau ngày thống nhất (1975), Trần Vàng Sao trở về quê nhà và làm giao liên xã Hương Lưu (nay là phường Vỹ Dạ), sau đó về công tác tại Phòng Văn hóa thành phố Huế, cho đến khi nghỉ hưu năm 1984.

"Bài thơ của một người yêu nước mình" được ông sáng tác vào tháng 12-1967, sau đó được chọn là 100 bài thơ xuất sắc nhất Việt Nam thế kỷ XX. Đến năm 2012, Nhà Xuất bản Hội Nhà văn mới in cho ông tập thơ đầu tiên là trường ca "Gọi tìm xác đồng đội".

NGUYỄN KHẮC PHÊ