về cái chết 'tức tưởi' thi sĩ quách thoại [1929- 1957] / bài viết: trịnh thanh thủy -- https://vietbao.com/

tựa chính,'nghi vấn về cái chết của quách thoại'
https://vietbao/com


                                       về cái chết 'tức tưởi'
                      thi sĩ quách thoại 
                                                     bài viết: trịnh thanh thủy

 trên xuống , 1) - hàn mặc tử + quách thoại, cuộc đời

 rướm máu- nhà thơ siêu thoát/ thế phong  (tái bản--saigon, 1965)

 2)- giữa lòng cuộc đời/ quách thoại  (đoàn tường in ấn sau khi  em qua đời)

3) - chân dung ảnh quách thoại  [1929- saigon 1957)

   4) - quách thoại qua nét phác họa ngọc dũng)

( ảnh+ bìa sách được chụp lại trên internet)

 
Đối với những người đã từng quen biết Quách Thoại; và đọc thơ, cũng như những bài viết về ông; thì, ai cũng hiểu ông chết trong nghèo đói, bệnh tật, cô đơn, thất tình, thất chí.   Tôi là hậu bối; đọc thơ + các bài viết về cuộc đời, cái chết của ông, chạnh lòng niềm mến yêu + thương cảm. 

 Tuy nhiên; khi đọc nhiều, óc tôi bỗng nảy ra một nghi vấn về cái chết của Quách Thoại.  

Sự thật; thì 29 năm trước, ông đã chết như thế nào?

Nhắc đến Quách Thoại, một nhà thơ tài hoa chỉ góp mặt với cuộc đời chỉ vỏn vẹn 27 năm; đã là một thời gian ngắn ngủi.

  Thi sĩ Đỗ quý Toàn từng có lần gọi 'Quách Thoại là một thiên tài của nước tôi' -- khi ông viết trên nhật báo Báo Đen tại Sài gòn.(1970.) 

Trong một bài viết của Mặc Lâm (đài RFA), với tựa [bài] 'Quách Thoại, nhà thơ tranh đấu đầu tiên của Việt nam':

"... với bài thơ 'Phạm văn Thông' làm người đọc sởn óc + ám ảnh rất lâu; bởi sự tàn bạo vô nhân của cách giết người, không cần vũ khí' chôn sống'.  ... (*) Chôn sống địa chủ; và chôn sống nhiều thứ khác; trong đó có cả một nền văn hóa.  Phạm văn Thông không là ai cả, nó đại diện cho bất cứ người Việtnam nào.  Phạm văn Thông không hẳn là một cái tên, nó có thể biểu tượng cho niều thứ; trong đó cả chủ nghĩa tư bản; mà chế độ cộng sản một thời, từng ao ước phải chôn sống nó.
---
* - tạm lược một số chữ; có thể ít , hoặc nhiều. (Bt)

'Anh thấy không
hai chân nó trồi lên mặt đất
Kìa, giữa khoảng đồng không
Lúc người ta bắt nó ngoài đồng
Thì nó vẫn còn sống
Đến khi nhận đấu nó xuống
Thì nó vẫn còn sống
Anh có nhớ không
Khi người ta lấp đất rồi
Thì nó vẫn còn sống
Anh có hiểu không
Khi người ta chôn nó rồi
Thì nó vẫn còn sống
Nó vùng nó vằng
Nó nghe nó ngửi
Nó nhai nó nuốt
Toàn đất là đất
Kìa nó cử động
Ngo ngoe 2 chân không
Tôi tưởng còn nghe tiếng nó rống
Giữa khoảng ruộng đất im lìm đồng không
"Tôi tên Phạm văn Thông ...
tôi không, tôi không, tôi không ..."
"Mặc kệ nó.  Cứ nhận đầu chôn sống!
đồ lũ bay Việt gian cả giống."
cứ nhận đầu chôn sống!
Thì nó vẫn còn sống!
 Phạm văn Thông! '

Từ ngày Quách Thoại mất đến giờ; đã có nhiều bài viết, phân tích+ ngợi khen thơ ông; cũng như cái chết đã từng gây nhiều sóng gió trên văn đàn: Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền, Trần thanh Hiệp, Thế Phong, Viên Linh, Thích nhất Hạnh, Trần tuấn Kiệt, Nguyễn mạnh Trinh v.v. ... (*) -- đều nhắc nhớ đến ông một cách gián tiếp, [hoặc] trực tiếp.
---
*  " ... nhà văn Thế Phong trong 'Hàn Mặc Tử -- Quách Thoại: cuộc đời rướm máu, nhà thơ siêu thoát -- có nhận xét: "  Thơ ông[ Quách thoại] có mạch sống của lề lối cảm nghĩ độc đáo, nhạc điệu tân kỳ, hồn thơ truyền cảm.  Tình yêu đất nước, tình yêu đồng loại; cả 2 hòa đồng, tìm vẻ đẹp  cho triết lý nhân sinh tiến bộ.  Có thể nói là một loại thơ triết học của Tchernychevski.('égoisme raisonable').   Ở [Quách] Thoại tuy cuộc sống vô vàn cay cực; bệnh lao hành hạ, sinh kế eo sèo, lý tưởng chưa giải nghiã [được] rộng lớn.  Tác giả chưa bao giờ thỏa mãn; nên tâm trạng luôn bị ray rứt.  Cuộc sống vật chất khổ não; cuộc sống tinh thấn khắc khoải -- nhưng Quách Thoại 'khóc mình hơn là khóc thời thế.  Khóc mình bao giờ cũng bình thản; và coi thường cuộc sống nghèo khổ hàng ngày'. Thế Phong là một người bạn thân; và, cũng là người sinh hoạt chung văn học với Quách Thoại; theo tôi những điều ông nhận xét có nhiều điều kiện 
khả tín  ..."              --  ( Nhị Linh/ Thời Báo --The Vietnamese newspaper.)


Tôi tra cứu từng bài viết, tôi thấy hình như thông tin về cái chết của ông [Quách Thoại]; trong mỗi bài viết được nhắc đến có nhiều chi tiết mơ hồ+ thiếu nhất quán, mỗi người tường thuật một cách khác nhau.

Trong bài viết 'Nhà thơ Quách Thoại/ Lý hoàng Phong' (anh ruột của Quách Thoại); ông viết về cái chết của em mình:

" Vài tuần sau, Thoại hấp hối trong bệnh viện [Hồng Bàng]; nơi một căn phòng bố thí.  Một người bạn trẻ + người anh, đến với nó nhửng ngày cuối cùng; và chôn cất nó nơi một nghĩa địa xa; ngoài đô thành.  Thoại nằm xuống trong lòng đất; trong một bộ áo tu trắng, với nơi cổ tay [có] một tượng ảnh Đức Mẹ.  Những giờ vất vả với cái chết trên giường bệnh; Thoại van xin:" lạy Thượng đế ban ơn".  Cho đến phút chót, Thoại vẫn kêu gào muốn sống ..."

Thanh Tâm Tuyền nhắc đến Quách Thoại trong bài 'Thoại ơi! Thoại ơi! Không biết khóc'; bằng một lời thú tội:

" Chúng tôi mang thứ tình bất lực ấy đối với Quách Thoại.  Thoại nghèo, Thoại bệnh, Thoại thi sĩ.  Chúng tôi chẳng thể thay đổi được những điều ấy; ở Thoại.  Và tàn ác; chúng tôi mong cái chết của Thoại.  Nhật ký của tôi còn ghi; ngày 27 tháng 7 năm 1956, những dòng này: " ... Chúng tôi bỏ rơi, chúng tôi quên Thoại; trong những ngày cuối cùng của đời chàng.  Thoại chết bao giờ, ở đâu? -- cho đến khi viết những dòng này, tôi cũng chẳng hay.  Chỉ nghe kể lại: 'sau 3 ngày không ăn uống; Thoại đã từ biệt vĩnh viễn cuộc đời; trong một bệnh viện Trung hoa ở Chợ lớn.  Không một người bạn đưa Thoại tới nơi an nghỉ.  Người anh của Thoại (Lý hoàng Phong) lo chôn cât em;và dấu [sic] tin tức về cái chết ấy.  Khi chúng tôi biết; thì, Thoại đã ngủ yên ở một nghĩa địa nào [đó] ngoài Phú thọ. Có thể, anh Lý hoàng Phong không muốn làm phiền mọi người; bì cái chết được ước mong ấy.  Có thể, đó là ý muốn của Thoại ..." 

Thiền sư Thích Nhất Hạnh; khi nhắc đến Trụ Vũ + Quách Thoại, ông viết:
"Quách Thoại ít lên chùa hơn Trụ Vũ. Và , Quách Thoại thể chất ốm yếu hơn, [so với] Trụ Vũ.  Anh bị lao, được đem vào Bệnh viện Bình Dân chữa trị; và mất ở đó; tuổi chưa tới 30.  Trong những bản thảo của anh; người ta tìm được bài 'Hoa thược dược'; mà tôi rất thích ...."

Viên Linh; thì:

" Cái chết của thi sĩ gây ồn ào trong sinh hoạt văn nghệ; và làm đau lòng thân nhân người thơ non yểu -- chắc chắn là thế, tuy rằng khi chuyển linh cữu nhà thơ từ giường bệnh, tới nhà xác; chỉ có 2 người lặng lẽ đi theo --- trong đó có một người anh ruột.  Báo chí văn nghệ viết nhiều về cái chết của anh; đích xác là ngày 7, tháng 11 năm 1957 -- nhưng không rõ có đích xác hay không -- là anh đã chết, đúng như một câu thơ cùa mình:
'Lỡ một ngày mai tôi chết trần truồng không cơm áo...'   Chết trần truồng thì không; anh em nói, song không cơm áo thì cũng gần-gần, cũngc ó thể.  Anh có trần truồng thật; nhưng, lúc ấy là sau này, khi thi thể anh được dùng cho sinh viên giải phẫu cơ thể thức tập. ..."

Nguyễn đình Tuyến trong bài 'Quách Thoại [1927-1957] ' kể rằng:

"Quách Thoại mất trong bệnh viện Hồng Bàng, vì bệnh lao; trong một căn phòng bố thí -- và, trong tình
thương của Thượng đế, nhà thơ đã thuận; để 'một bà xơ rửa tội theo phép đạo Công giáo'. ..."

Đoạn viết trong một bài viết trên blog của nhà văn Thế Phong; Đường Bá Bổn khi giới thiệu đến độc giả bài
'Quách Thoại với 'Trăng Thiếu phụ'/ Trần tuấn Kiệt, đã có một lời dẫn:

"Lời dẫn:  - năm 1957, Quách Thoại qua đời, lập tức 'Hàn Mặc Tử & Quách Thoại, nhà thơ siêu thoát/ Thế Phong' ra mắt, 
(Đại Nam văn hiến, Saigon xb 1960-- tái bản, in ty-pô 1965) -- bị phản ứng mãnh liệt.  Từ người anh ruột Đoàn Tường phản đối: 'em ông ta qua đời tại nhà thương thí Lao Hồng Bàng (Saigon 5); không phải chỉ có một bà xơ vuốt mắt.  Rồi phu quân nữ thi sĩ (Vi Khuê) đọc sách xong; cơn nóng bừng bừng bốc hỏa, đỏ mặt, ghen, tức, hận ... Bây giờ, chàng phu quân của nữ thi sĩ, cũng đã 'ra đi không mang va-li, chân không đi ba-ta ..." (*).  Tuy Thoại mang tiếng là biên tập viên tạp chí 'Sáng tạo'/ Mai Thảo' (nhận tiền tài trợ USIS/ Saigon)-- nghe tin [Quách] Thoại qua đời trong nhà thương thí -- thì, không một tên nào tới thăm, chu cấp tiền bạc, thuốc thang; kể cả 'tên đầu sỏ Mai Thảo 'mặt ngựa' vẫn chụm đầu hằng đêm tại Nhà hàng Văn Cảnh; hít-hà cặp má vũ nữ. Và, anh ruột Đoàn Tường [cũng bỏ mặc 'thằng em thi sĩ bất hạnh chết trong tay bà xơ ở Nhà thương thí Hồng Bàng, chuyên trị lao] -- sau này [Đoàn Tường] cũng qua đời trong nghèo túng, ở thời bao cấp; tại Làng báo Chí [cũ] (quận 2 bây giờ)-- 'chết cũng chỉ mang theo được sự bội bạc đối với bạn bè (Mai Thảo), anh em ruột thịt .(Đoàn Tường- Lý hoàng Phong). "       
---
*  Thế Phong viết một truyện ngắn 'Người đàn bà nữ sĩ Dalat', kể' chuyện nữ sĩ Vi Hằng [Vi Khuê ngoài đời] từng được thi sĩ Quách Thoại yêu say  đắm; khiến thi sĩ viết được bài 'Như băng trường tình'].  (Bt)

Đấy là tất cả những gì tôi gom góp được về cái chết của Quách Thoại, qua các bài viết.



                                                                            ***
Năm 1999, khi mạng lưới internet mới có -- trên một website -- tình cờ tôi quen được một bạn thơ lớn tuổi, tên Thanh Sơn; ở San Jose . ...  Tôi lưu giữ; hôm nay đem đối chiếu lại, thì thấy khác với những bài viết [từng] ghi nhận được từ những thân hữu + anh ruột của Quách Thoại ghi lại. 

 Thanh Sơn kể:
" Ngày nay (1999) nhắc đến thi sĩ Quách Thoại; chắc không mấy người còn nhớ.  Có lẽ vì ông ra đi rất sớm.  Bởi vì, ông mất đã lâu lắm rồi.  Có chăng, chỉ còn Thanh Tâm Tuyền, Tô Thùy Yên ở Minnesota; thỉnh thoảng còn nhắc lại những kỷ niệm về Quách Thoại.  Một người, tôi được biết [là] đóng vai chính trong việc liệm chôn ông Quách Thoại, là nhà văn Mai Thảo, tác giả 'Đêm giã từ Hànội' -- và là chủ nhiệm 'Sáng tạo' thời đó.  Tội còn nhớ, dạo ấy tôi làm việc tại nhà in Hợp lực, tại đường Phạm ngũ Lão. (Saigon).  Thỉnh thoảng, tôi vẫn thấy các ông Vũ khắc Khoan, Nghiêm xuân Hồng, Nguyễn đức Quỳnh,  ThanhTâm Tuyền ghé lại.  Khi thì đưa bài in tập san 'Đât đứng' do Mặc Đỗ phụ trách; khi thì chuyện vãn dăm 3 câu về thời sự văn nghệ.  Quách Thoại đôi lần cũng co đến Hợp Lực; để đọc cho mọi người nghe những bài thơ ông vừa viết xong; hoặc, nói chuyện sinh hoạt văn nghệ mà ông vừa nghe, biết được. 

  văn sĩ tiền chiến Nguyễn đức Quỳnh [1909- saigon 6/6/1974] 

(ảnh Mạnh Đan chụp khi một họa sĩ đang phác họa chân dung NđQ.)

-- thời gian 1956,  ông là cố vấn văn chương+ chính trị của nhóm luật sư

    Nghiêm xuân Hồng, các văn sĩ Vũ khắc Khoan, Mặc Đỗ ...  in sách,

 tạp chí tại nhà in Hợp Lực/ giám đốc Nguyễn văn Hợi. (Bt)

Thơ Quách Thoại không được phổ nhạc như các ông Cung Trầm Tưởng + Nguyên Sa + Nguyễn Tất Nhiên + Phạm Thiên Thư + Du Tử Lê (sau này) -- [nếu] kể về mặt tài hoa; thì thì thơ [Quách Thoại] cũng linh hoạt + sắc bén vô cùng.   Có một lần,  Quách Thoại đọc cho nghe một bài thơ, tả người thiếu nữ  từ mái tóc đến phần ngực.  Tiếc rằng tác giả không cho in; để chúng ta thử nhìn xem 'Nga của Nguyên Sa' và của Quách Thoại khác nhau  như thế nào.  Dạo ấy, Quách Thọai sống tại gầm thang gác của một Ngân hàng tư gia tại đường Hàm Nghi.(trông sang Nhà Hỏa xa, chợ Bùng Binh/ Sài gòn). (*)

-----

* - cuối năm 1956, thời kỳ này Quách Thoại thuê một phòng trên lầu 3 khách sạn Đại Nam Lầu (đường Hàm Nghi) đối diện là phòng của nhà văn, nhà báo Dương Hà . Tôi thường đến tìm Quách Thoại+ Dương Hà; và , Quách Thoại trao tôi một bài thơ 'Anh hãy hát bài ca Đông phương'( tặng Hà Việt Phương ) -- nhờ TP chuyển tới chủ soái Đàm trường viễn kiến, Nguyễn  đức Quỳnh ).  (Bt)

'Hàn Mặc Tử + Quách Thọai/ cuộc đời rướm máu

- nhà thơ siêu thóat/ Thế Phong' 

(chụp lại từ Blog Nhị Linh)

   Ông chưa có gia đình; sống vào nhờ lòng thương yêu của bạn bè + bằng hữu làng văn.  Ông lại mang bệnh lao thời kỳ thứ 3; nhưng rượu thì nhất định không chừa được.  Có lẽ đó là nguồn cảm hứng của ông; dù các ông Thanh Tâm Tuyền, Doãn quốc Sĩ [sic], Trần thanh Hiệp có khuyên can gì đi nữa; ông chỉ ậm ừ cho qua.   Nhà văn Mai Thảo dạo ấy đang làm ăn phất; vừa phụ trách tờ Sáng tạo; lại viết cho tờ Điện Ảnh/ Quốc Phong; nên đối với các anh em nhà văn túng nghèo, thường lui tới thăm hỏi.  Như thường lệ, sáng hôm đó Mai Thảo đến rủ Quách Thoại đi điểm tâm.   Đến nơi; thì người gác-dan của Ngân hàng cho biết QuáchThoại đã mất [từ] đêm qua; vì thổ huyết nặng.  Mai Thảo vào xem, thấy Quách Thoại còn nằm xấp trện sàn xi-măng, trần truồng. Thế là, Mai Thảo tức tốc về thông báo anh em Sáng tạo.  Một đám ma ... nhỏ thành hình; và, thi sĩ Quách Thoại vĩnh viễn trở về lòng đất mẹ.

Tôi ghi lại chút nhớ còn sót lại; để cùng Tóc Dài (một bút hiệu của Trịnh thanh Thủy) ca tụng nhà thơ [QuáchThoại] đã sớm từ giã cõi đời . 

thanh sơn

***

Tôi tổng kết những chi tiết [về] cái chết Quách Thoại:

  - Lý Hoàng Phong (anh ruột QT) kể: 'ông [Quách Thoại]  chết trong bệnh viện; chỉ có ông + một người bạn trẻ; đứa [QT) đi chôn.

- Thanh Tâm Tuyền nói: 'không ai biết về cái chết của Quách Thoại; trừ Lý Hoàng Phong đã chôn QT; và giấu kín không cho ai biết.'

- Nguyễn đình Tuyến kể: 'Quách Thoại kể: 'Quách Thoại chết trong bệnh viện Hồng bàng'.

- Viên Linh bảo: 'thân thể ông[ Quách Thoại] được đem đi cho sinh viên giải phẫu thực tập.'

- Đường bá Bổn trên Blog Thế Phong, viết: ' sau khi Thế Phong viết về Quách Thoại [Hàn mặc Tử & Quách Thoại: cuộc đời rướm máu, nhà thơ siêu thoát/ Saigon 1960, 1965)-- không biết ông viết [thế nào] mà bị phản ứng mãnh liệt. Anh của Quách Thoại (Lý Hoàng Phong) phản đối việc'chỉ có một bà xơ vuốt mắt' --và phu quân nữ thi sĩ Vi Khuê tức giận.  Ông Bổn nói,'Quách Thoại qua đời tại nhà thương thí; mà không người bạn nào tới thăm, giúp đỡ; kể cả Mai Thảo.(trong khi ông Thanh Sơn kể: 'người gác dan ngân hàng, nơi Quách Thoại sống ở gầm thang gác; Ngân hàng phát giác QT chết [từ] đêm hôm trước; vì thổ huyết nặng.  Mai thảo vào xem; thấy QT còn nằm xấp trần truồng trẹn sàn xi măng'.)

Dù Quách Thoại chết như thế nào ở bệnh viện hay gầm cầu thang; với quần áo, hay trần truồng; như lời tiên tri trong thơ ông --[thì] ông cũng đã an nghỉ đời đời-- không còn phải long đong, cơ khổ vì đói nghèo, nghiện ngập, bệnh tật nữa.  ... Tuy nhiên những gì ông để lại cho hậu thế; 'một gia tài thơ ca giàu có; và, thật đẹp đẽ. 

 Tôi xin thắp nén nhang, nhân ngày giỗ ông; năm nay.  []

-----

 (có kèm 'Tài liệu than khảo) 

trịnh thanh thủy

https://vietbao.com/a261387/nghi-van-ve-cai-chet-cua-quach-thoai-