' Đàm Trường Viễn Kiến & Nguyễn Đức Quỳnh "/ Lê Văn Nghĩa ( 1953- 2021 / tphcm ] -- trích : Văn Học Sài Gòn 1954- 1975 / Những chuyện bên lề / Nxb Tổng hợp Tp. HCM 2020 .

 

                                                        ĐÀM TRƯỜNG VIỄN KIẾN

                                                                             &

                                                         NGUYỄN ĐỨC QUỲNH

                                                                    Lê Văn Nghĩa

 

Không khí sinh hoạt văn nghệ thúc đẩy sáng tác và phê bình văn học đầu tiên sau 1954 thường được nhắc đến là  Đàm Trường Viễn Kiến " mà chủ soái là Nguyễn Đức Quỳnh.

Trước khi nói đến " Đàm Trường Viễn Kiến"  xin được qụeo cua về quá khứ mà nói đến " Trung tâm Sáng tác Văn nghệ Minh Đức" vào năm 1946. Minh Đức là tên một nhà xuất bản lúc đó đã in sách của nhà văn Hồ Hữu Tường. Ông kể về  trung tâm sáng tác văn nghệ này:

"Ấy là đến cuối 5/ 1946, tình trạng doanh thương của nhà Minh Đức được sáng tươi, chủ nhân thuê một biệt thự rộng, có nơi hiệp hội chứa nổ cả 100 người. Để thực hiện một cái mộng mà tôi đã bắt đầu ấp ủ. Lấy trụ sở của nhà Minh Đức làm một trtung tâm sáng tác văn nghệ ". 

" Khi tôi xúi ông Trần Thiếu Bảo làm cái đầu tầu lôi kéo các toa xe khác mà hướng vào con đường này, tôi cũng có mục đích vị kỷ mà ẩn nấp sau cái bình phong vị tha. Vị kỷ,  là nhờ có trung tâm này mà kẻ dùng văn, là tôi, được sốngm gần gũi, mật thiết trong làng văn, giữa những cây viết tiền bối để mà " ăn cắp nghề".

Để góp chút ít hồ sơ văn học sử xin ghi lại sau đây một vài ký ức. Nội quy, nếu được gọi như vậy, rất là rộng rãi, phóng túng. Cửa của trung tâm mở rộng. Anh em văn nghệ sĩ ai đến cũng được, có vắng mặt mà không hoạt động cũng chẳng bị khai trừ khiển trách, chẳng có đóng nguyệt liễm mà chẳng có bổn phận nào. Nhưng mà kỷ luật,  vỏn vẹn có một điều duy nhất, lại rất sắt thép. Là ai bước vào trung tâm thì xin tạm cởi cái áo, và cuốn ngọn cờ  chính trị mà gởi ở ngoài.  Và đi vào trung tâm là nhà văn, là nhạc sĩ, là nghệ sĩ lấy tình văn nghệ mà đối xử với nhau, không để cho anh chiến sĩ mang căm thù, uất hận và thành kiến vào mà làm thương tổn tình bằng hữu ".

"Nhờ cái  nội qui này mà ban đầu có hoạ sĩ Nguyễn Đỗ Cung, hoạ sĩ Tô Ngọc Vân, nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, kiến trúc sư Nguyễn Quang Luyện, thi sĩ Tú Mỡ, nhà văn Nguyễn Tuân , Đồ Phồn, Đoàn Phú Tứ, Phạm Ngọc Khuê, Nguyễn Đình Lạp, Hồ Hữu Tường. Số ấy có thể gọi là sáng lập viên và nhân viên thường trực. Gặp nhau vài kỳ, thì thi sĩ Thế Lữ và kị ch gia Vi Huyền Đắc nhập bọn, kế rồi Phan Khôi, Khái Hưng. Đại khái những vị này là đội quân " chủ lực". Thỉnh thoảng ,đôi lần, thi sĩ Vũ Hoàng Chương đến ngâm thơ của mình. Thỉnh thoảng nhóm này lãi tổ chức những buổi họp khoáng đại, như trong dịp lễ kỷ niệm giỗ nhà văn Vũ Trọng Phụng, thì thật là đông đảo, đếm gần cả trăm :.

 ( tạp chí Bách Khoa, số 15 tháng 4/ 1972 ).

Khộng biết có lấy ý tưởng từ" Trung tâm Văn Nghệ Minh Đức" này không nhưng nhà văn Nguyễn Đức Quỳnh - thế hệ đàn anh của những Mai Thao, Thanh Tâm Tuyền, Doãn Quốc Sỹ, Nguyễn Sỹ Tế ... đã lập Đàm Trường Viễn Kiến. Cái tên Đàm Trường Viễn Kiến rất làm khó khăn tìm hiểu cho bậc hậu sinh có ham mê văn học.

Nhà văn Thế Phong, một nhà văn có đủ tư cách và uy tín cũng đã tham dự, giải thích

 " Đàm Trường Viễn Kiến "  trong quyển Nhà văn hậu chiến 1950- 1956 như sau:

 " Một hội không là hiệp hội, một nhóm không tên nhòm, một salon văn chương không có vừa ăn, uốngvừa đàm trong một căn nhà tuềnh toàng gỗ trệt ở hẻm Từ Quang ( chùa Từ Quang) - chủ soái Nguyễn Đức Quỳnh. Gọi là đàm trường người điều hợp toạ đàm văn chương siêu việt, trung hoà mọi ý kiến đối nghịch, nơi đã tạo ra nhiều nhà văn thơ có địa vị ở miền Nam. Sau này, lớp trí thức Quan điểm có mẵt Nghiêm Xuân Hồng, Vũ Khắc Khoan, Mặc Đỗ, Vương Văn Quảng. Nhóm Sáng tạo - Người Việt  có Doãn Quốc Sỹ, Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo, Trần Thanh Hiệp, Tô Thuỳ Yên, Thái Tuấn, Duy Thanh, Quách Thoại, Ngọc Dũng, Thạch Chương ( Cung Tiến). Nhóm làm báo Sân khấu, Tin Bắc Lê Văn-Vũ Bắc Tiến, diễn viên Thiếu Lang ... Những Bùi Khải Nguyên, Uyên Thao, Hồ Hán Sơn, Phạm Duy, Cung Trầm Tưởng, Lữ Hồ, Thanh Thương Hoàng, Thế Nguyên, Trần Dạ Từ, Lý Đại Nguyên ... Mỗi người bước vào nhà tới chiếc bàn nhỏ có cuốn "Vượt", đóng gáy da mạ chữ vàng. Ai đến thì ký tên vào với bút tích, với cảm nghĩ, thông báo sáng tác mới làm và kinh nghiệm nghề cầm bút. Động lực của nhóm salon văn chương Đàm Trường Viễn Kiến tạo được kích thích sáng tạo, đánh giá văn chương đúng mức; nói khác đi cái nôi được bà vú tốt bụng giỏi giang nuôi dưỡng tinh thần".

Vây, nếu nói về tổ chức sinh hoạt cho các cây bút thì Đàm Trường Viễn Kiến có trước cả Bút Việt ( Trung tâm Văn Bút sau này ). 

           LÊ VĂN NGHĨA

        ( tr.  212 -  214  

      Văn Học  Sài Gòn 1954- 1975/ Những chuyện bên lề

       Nxb Tổ ng hợp Thành phố Hồ Chí Minh  / 2020 ).

       ================= 

   )