THỨ BA, 30 THÁNG 1, 2018
'tiễn biệt người làm phả: DÃ LAN-NGUYỄN ĐỨC DỤ [1919- 2002 Saigon.] -- nguồn: lengoctrac.com/
   -một trong nhiều bản được tái bản, sau 30/4/ 1975 ở Tp. HCM Tiễn biệt người làm phả: Tôi nhìn khuôn mặt ông. Nó không sáng hồng của kẻ còn mê đắm với cuộc đời mà trắng bạch. Tôi nghĩ, sắc mặt đó dứt khoát giã từ những hư ảo. Đúng rồi! Ai cũng một lần sinh, một lần đi. Vào đời như một khách lạ, bơ vơ triền miên trong hỉ nộ ái ố: Thảo nào khi mới chôn nhau Đã mang tiếng khóc ban thì, chỉ có lúc phơi phới trở về, mới mang vẻ tiêu dao của một linh hồn đạt mệnh. Nên, khi đứa con tôi sửa dung nhan ông, chiếc mũ phớt ngay ngắn trên bộ áo complet, chắc hẳn để ông có một bộ dáng đẹp đẽ, thung dung đi về ngôi nhà của ngàn năm. Lúc đó là 1 giờ 50 của buổi trưa ngày thứ sáu 03.05.2002. Tôi nhìn lên di ảnh. 1.- Lần đi thăm với Thế Phong. Giữa năm 2001, tôi cùng nhà văn Thế Phong lại thăm ông. trên báo ' Thanh Niên' số 2 tháng 4. 1994 Khi ông chưa té xe, câu chuyện thường bắt đầu ở phòng làm việc trên lầu. Người ông gầy hơn, những sợi râu ngắn, bạc, bướng bỉnh. Lúc đầu, ông chậm chạp, mệt mỏi. Rồi những câu chuyện bông đùa cuốn hút ông, theo với nụ cười tươi, đôi mắt sáng. Tôi gợi chuyện: - Ông anh còn nhớ quán phở " Đừng gọi bác bằng anh không ?" Ông ngớ người: - Chú nói gì ? - Mười năm trước, anh và Thế Phong ghé tiệm phở trên đường Lê Quý Đôn. Bà hàng thấy anh trẻ như Thế Phong nên đon đả. Hai anh dùng phở gì Không ngờ anh đùng đùng nổi giận: Bà hàng hãi quá, vội vàng Nét mặt dãn ra, ông cười tự trách: - Ừ, lúc ấy anh hơi nặng lời! Tôi bàn thêm: - Bây giờ, anh thấy nằm, nó dễ chịu hơn. Nên ngại đi. Cứ nằm mãi, người nó xìu, ươn ra ! Ông ngơ ngác : - Chú nói thăm ai ? Thiệt khổ, ông cứ mải mê với hình nhi thượng mà bỏ quên phần hình nhi hạ ! Bấy giờ, ông mới gật gù, nói một câu như gần, như xa: - Anh còn mạnh lắm ! 2.- Chuyện trò với Ý Nhi Gần Tết, tôi chở Ý Nhi trên chiếc 84 cà tàng lại thăm ông. Chuyện trò giữa người viết phả và làm thơ, chỉ quanh quẩn trong những thăm hỏi Lúc ra về, Ý Nhi nói với tôi: - Cụ còn minh mẫn lắm !  3.- Hỏi tên Mai Anh. Một sáng tháng 2 năm 2002. Mai Anh chở tôi chạy lòng vòng. Bạn bè quen thuộc tản lạc, nhiều lúc, chẳng còn biết tới đâu để vài ba câu lăng nhăng rồi rủ nhau tạt vào một quán nhỏ - Ghé thăm Dã Lan đi ! Mai Anh đã gặp ông vài lần ở nhà tôi. Trong câu chuyện bây giờ, Dã Lan hỏi tên người khách lần đầu tới thăm ông. - Chuyện cũ 40 năm tôi còn nhớ như in! Nhớ cũ mà quên mới, ông hỏi tính danh Mai Anh lần thứ 4. Tôi chợt có một chút se thắt! Tôi nhìn ông lần cuối. Rồi sáng chủ nhật 5.5.2002, đúng 9 giờ, các chị em chúng tôi đủ mặt theo giờ hẹn. Tôi giải thích cho bà chị: Nhà thơ Trần Nhật Thu cũng vừa đưa vòng hoa đến. Đúng 6 giờ thứ hai 6.5.2002, lễ động quan. Tôi gặp Thế Phong bên Nguyễn Mạnh Đan, Hoàng Vũ Đông Sơn, Mai Anh và tôi dắt xe đi sau cùng. Xe đưa linh cữu về nơi an nghỉ tại Nghĩa trang Bình Hưng Hòa. II.- Lược sử người lảm phả. Tên khai sinh: Nguyễn Đức Thu, húy Liêm. Sinh ngày 6.9.1919 tức 13 tháng 7 năm Kỷ Mùi tại quê ngoại ở thôn Vĩnh Dụ, tổng Phương Điếm, huyện Gia Lộc. " Quốc triều Hương khoa lục" Cao Xuân Dục đều ghi ở mỗi họ tên dòng chữ: cha con cùng thi đậu Còn Nguyễn Đức Dụ là họ gốc thêm mỹ danh bày tỏ tình yêu mến bên ngoại. Có lẽ, ông thêm phần ngoại tộc trong gia phả là do tình cảm đó chăng ? Chính ông đã viết về bản thân như sau : " Giai lớn là Nguyễn Đức Dụ, tính nóng nảy vô tâm. Học hết bậc Tiểu học Pháp Việt thì nghỉ học. Tháng 3 năm 1943, thi đậu thư ký Sở Máy bay Biên Hòa. Tháng 9 xảy tác chiến Việt Pháp, lúc Tây đánh tới Thủ Đức thì ông về Bắc. Năm 1946 , kháng chiến toàn quốc bùng nổ, gia đình tản cư về Đoàn Xá ( làng Mũa) Ninh Giang trồng rau, kéo lưới Đầu năm 1950. mặt trận lan tràn, dân tình điêu tàn, ông bà vượt Đường số 5 đi Liên khu 1 thì bị Tây bắt về Thành. Tháng 7 năm ấy, ông vào lính. Tháng 5.1952, mãn khó lớp Hạ sĩ quan Bình Động, trúng cách thăng trung sĩ. Đầu tháng 3.1955, ông đưa gia đình vào Nam. Năm 1957, đặc cách thăng trung sĩ 1, III.- Việc làm gia phả dòng họ . 1.- Một bản thân làm việc tích cực. Tâm niệm : " Hiện nay, con cháu họ nhà ta ở miền Nam cũng đông đảo, nên nghĩ rằng cần phải có một quyển gia phả duy nhất để cho đám hậu sinh biết dòng dõi gốc tích ông cha " ( Nguyễn tộc thế phả - Dã Lan Nguyễn Đức Dụ ) Dã Lan bắt đầu thu thập các chứng ngôn, hình ảnh và tư liệu, kể từ năm 1959. Sau mỗi chiều tan sở vá các ngày nghỉ, ông đều đạp xe đạp đi gặp từng bậc cao tuổi và các người trưởng thành trong họ để hỏi han mọi chuyện . Ông cũng từng lên Sở Hưu bổng hoặc ra Thư viện Quốc Gia, Ông làm việc đều đặn, tận tụy như một kiến tha mồi. 2.- Sự hỗ trợ của họ hàng. Người chú ruột là Nguyễn Đức Bổn ( tục goi ông Tư Bổn ) đưa Dã Lan những di ảnh độc nhất. Nguyễn Duy Linh, trưởng nam của ông cũng bỏ tiền chụp lại và rửa nhiều ảnh cho Dã Lan. Quý nhất là toàn bộ 5 tập di bút bằng chữ Hán: Nguyễn tộc phả ký, Trung thừa thế gia, Gia tiên quân văn chương, Ngọc phả, Kỵ điền ( do cụ Tằng tổ là tuần phủ Nguyễn Đức Tú lưu giữ và ghi chép) cũng được người chú Nguyễn Như Cương ( con lớn của người trai thứ 6 của cụ Tuần phủ- tục gọi cụ Thừa Sáu) vẫn giữ, trao cho Dã Lan. Người ông là Nguyễn Đức Đàm ( 1884-1963) con trai thứ cụ Tuần , hiệu Bút Phong, có nhiều bài hát nói được dẫn trong' Việt Nam ca trù biên khảo' đã phiên âm và dịch từ các tài liệu chữ Hán. Khi cụ mất, Dã Lan khóc:" Ông ơi, nhờ có ông, cháu mới hoàn thành bộ phả, vì dòng họ mà ông vất vả công lao" ( tr. 179 Nguyễn tộc thế phả- Dã Lan Nguyễn Đức Dụ ). Sau hai năm sưu tập tư liệu mọi nguồn và sáu tháng biên soạn" lấy thân làm giấy, vắt óc gan tim làm mực; trải qua sáu tuần trăng tròn khuyết soạn, nên bộ Nguyễn Tộc Thế phả ". ( Nguyễn tộc thế phả- Dã Lan-Nguyễn Đức Dụ ). Bản thảo hoàn thành , thì một buổi duyệt phả được Dã Lan tổ chức tại nhà ông vào ngày 9.7.1961: " Hội đồng gia tộc Nguyễn Đức đồng thanh tuyên bố công nhận". ( Quyết nghị kèm trong Nguyễn tộc thế phả- Dã Lan-Nguyễn Đức Dụ ). Việc in ronéo bộ sách dày 273 trang, khổ 21 x 26, được hoàn thành sau 2 năm. Trong việc in ấn, người chú ruột - tục gọi ông Tư Bổn- có đưa Dã Lan 2.000 VND. Nhiều năm trước, nhà văn Thế Phong có kể lại với Buổi trưa ngày thứ sáu 17.5.2002, tôi và Mai Anh ' tốt phô ra, xấu xa đậy lại'- người muốn chỉ ghi tính danh , lược bỏ hết mọi chi tiết cá nhân... Nhưng Dã Lan-Nguyễn Đức Dụ kiên định với chủ ý , đoạn văn dưới đây cho thấy thái độ dứt khoát, mạnh mẽ của ông: "... nông nỗi khó khăn lúc soạn phả, ví như có người muốn giấu cả danh tính chức phận; có nhà không muốn nhắc lại sự việc cũ; thậm chí có người chỉ vì sự câu nệ cố chấp mà không chịu cho chép phần ký sự của mình vào gia phả... Nên hiểu rằng việc làm phả cũng như việc chép sử cần phải kê cứu tường tận, để cho đời sau có đích mà theo ( Khái dẫn Nguyễn tộc thế phả- Dã Lan- Nguyễn Đức Dụ )  trái qua, hàng sau: Nguyễn Mạnh Đan+ Phan Nhật Nam+ Lê Ngộ Châu + Mặc Thu+ Nguyễn Đình Tuyến + Trần Văn Minh [1932- 1997 usa -- tư lệnh Không Quân VNCH 1967- 30/ 04/ 1975, tác giả các tập truyện Chết Non, Trong Đục ...] + nhạc sĩ Hùng Lân+ Thế Phong+ Phạm Xuân Ninh [ Hà Thượng Nhân]+ Mai Thảo+ X... + NGUYỄN ĐỨC BỔN ( tự Tư Bổn) -hàng trước, ngồi: - Nguyễn Bá, chủ nhà in trên đường Phạm Ngũ Lão + nhà văn tiền chiến Lê Tràng Kiều + Hồ Hữu Tường + chủ tuần báo Văn Đàn Phạm Đình Tân + Đào Đăng Vỹ + DÃ LAN- NGUYỄN ĐỨC DỤ (ảnh: - Nguyễn Mạnh Đan chụp tại tư thất Dã Lan- Nguyễn Đức Dụ/ Saigon 1974.) (Bt.) IV . Một quan niệm rất mới về phả. Trước Dã Lan và nhiều gia đình Việtnam ở năm 2002 này, vẫn giữ một thái độ cẩn trọng về phả. Gia phả là một di bút thiêng liêng, được các trưởng tộc mỗi đời ghi chép tiếp. Đó là một bản viết tay duy nhất mà chỉ người trưởng tộc mới có quyền mở xem vào những ngày giỗ , tết; hoặc do một nhu cầu tra cứu. Nhưng kể từ năm 1963, Dã Lan-Nguyễn Đức Dụ là người đầu tiên mở ra một quan niệm rất mới về gia phả. Không kể những nét mới trong biên soạn ' thêm phần ngoại tộc, quê hương..'. Các chi tiết về trận đánh đồn Gia Lộc ( huyện gốc của dòng họ ) , đồn Kha Lý ( liên quan đến người em con bà cô ruột ) ... Dã Lan đã thực hiện một canh tân sáng tạo. Gia phả được in nhiều bản và chia làm 2 loại : Bìa bọc gấm và các lọai bìa khác. Mọi thứ bậc và trai, gái, nội, ngoại, đều có quyền nhận một bản , tùy loại- sau khi đã đóng mọi ấn phí. Rõ ràng, khởi đầu từ Dã Lan, gia phả đã vượt khỏi cái khung' kín cổng cao tường ' để được phổ biến rộng rãi trong họ. Và một lễ nhận phả đã được tổ chức trang trọng tại nhà ông vào ngày 27.10.1963. NGUYỄN ĐỨC TỘC PHẢ đã được đón nhận trân trọng và mỗi tấm hình lớn đã ghi lại cảnh tượng hoan hỉ đó. ( Mẹ tôi đã bế cả thằng cháu nội 2 tuổi đi dự ). V. Con người và tác phẩm. Dã Lan kể với nhà thơ Trần Nhật Thu : ".. Sau khi cuốn gia phả dòng họ tôi ra đời, nhiều người biết và tìm đến tôi trao đổi về ngành khoa học mới mẻ này" ( Văn hóa nguyệt san, số 1 tháng 1.1995). Bộ phả đồ sộ của dòng họ đã chinh phục đến độ làm mê hoặc nhiều dòng dõi danh tiếng. Những người này đã đưa Gia phả của họ mình cho Dã Lan, dù ông có một đòi hỏi nghiêm khắc. Phải là bản gốc. ( nhưng thái độ của ông thật dễ thương, đáng cảm phục)" Tôi quý trọng tổ tiên tôi thế nào thì cũng quý trọng tổ tiên mọi người như vậy. Ai cần tôi sẵn sàng giúp". ( Nguyệt san đã dẫn ở trên ) Có một chuyện vui như thế này : Năm 1994, nhà văn Doãn Quốc Sỹ nhờ tôi chở đến Dã Lan và đưa ông bản lược khảo về dòng họ Doãn, do chính anh soạn bằng quốc ngữ. Ít tháng sau, anh lại đến cùng tôi và xin lại. Không ngờ, Dã Lan cự ngay: " Đã đưa sao còn đòi lại ?" Bản tính hiền , Sỹ chỉ cười xòa và chịu nhận bản photocopy vừa sao về Trên đường, anh nói với tôi: - Của mình mà cụ lại mắng ? Tôi giải thích : - Trong nghiên cứu phả, Dã Lan chỉ làm việc với bản gốc!. Năm 1969, tác phẩm in ronéo: Gia phả khảo luận và thực hành' được' Giải thưởng Khuyến khích văn học và Nghệ thuật Toàn quốc' do Phủ Quốc Vụ Khanh đặc trách văn hóa Sài Gòn tổ chức. ( Hoàng Vũ Đông Sơn tìm hộ chi tiết này và nhà văn Thế Phong, bạn thân thiết của Dã Lan, tác giả nhiều bộ sách văn học: Lược sử văn nghệ VN - Nhà văn tiền chiến... rất quan tâm đến các sự kiện văn học, đã hơn một lần xác định:' Đó là giải khuyến khích không có thưởng hiện kim'. - Trong bữa ăn trưa ngày thứ sáu 17.5.2002 ;cả Thế Phong và Mai Anh cùng khẳng định như thế ! ) Nhà văn học Nguyễn Hiến Lê đã nhiệt liệt tán thưởng tác giả: "... Để hết thì giờ nghiên cứu ngành gia phả, đã tự soạn một bộ dày khoảng 500 trang, quay ronéo vài trăm bản, bán trong nước và gửi tặng thư viện vài nước lớn như: Pháp, Mỹ, Nhật... được học giả ngoại quôc khen là công phu...". ( tr. 507' Hồi ký Nguyễn Hiến Lê' nxb Văn học, 1993). Thế Phong kể lại chi tiết việc Dã Lan gửi tặng tác phẩm, với những biểu thị đầy cảm tính: "... Cách đây 21 năm, ấn bản đầu tiên in ronéo tác phẩm GIA PHẢ KHẢO LUẬN & THỰC HÀNH của ông Dã Lan-Nguyễn Đức Dụ, đã được gửi tới 29 Trung tâm Văn hóa trên thế giới. Giáo sư Nguyễn Đình Hòa , người dịch mục lục tác phẩm này và gửi cho giáo sư Spencer J. Palmer của đại học Brigham Young University ( Mỹ). Giáo sư người Mỹ này đã ghi nhận: Kết quả thật tốt đẹp. 11 giờ ngày thứ sáu 21.7.1972; Phái đoàn của Viện đại học Brigham Young Hoa Kỳ đến thăm một biên khảo gia Việtnam để tìm hiểu ngành gia phả học Việtnam. ( báo Chính Luận ngày 24.7.1972.) . Sau ấn bản ronéo thành công rực rỡ như thế, tác phẩm được xuất bản năm 1961, tái bản 1973. Rồi' 'Một lối chép gia phả thật đơn giản' ( nxb Sóng, Saigon 1974). Do 2 công trình gây tiếng vang lớn, tên tác giả được đưa vào cuốn' WHO'S WHO IN VIETNAM' / Việt Nam Thông Tấn Xã, Saigon xuất bản 1974. ( theo phần hành trang Dã Lan tặng). Sau 1975, nxb Văn hóa thông tin cấp giấy phép' GIA PHẢ KHẢO LUẬN & THỰC HÀNH (1992, nxb Mũi Cà Mau) ấn hành MỘT LỐI CHÉP GIA PHẢ THẬT ĐƠN GIẢN' ( 1993). Cả 2 tác phẩm do nhà thơ Trần Nhật Thu biên tập, lo liệu mọi công việc in ấn, phát hành . Trong bài 'Phỏng vấn người Sài Gòn' ( nxb Trẻ, 1999)- "... Biên khảo cổ học như ông mà chỉ giỏi tiếng Pháp, ít rành chữ Hán. Làm sao bù đắp cho bất lợi ấy ? Những lúc gặp khó khăn, ông phải tìm đến người bạn già giỏi hán học là giáo sư Lê Trí Viễn..." - Không đúng! Người bạn đó là cụ Nguyễn Chí Viễn, nhà ở Đường Bàn Cờ- dịch chung cùng nhà giáo Trần Văn Từ, bộ' Liêu trai' , dịch' Tuyển tập Từ Trung Hoa Nhật Bản' - người viết bài này từng gặp Dã Lan từ nhà cụ đi ta, tay ôm chồng tư liệu dịch từ Hán văn. VI. Một bài thơ gửi tặng muộn màng. Tôi là một người viết lười biếng và sách vở phim hình lộn xộn tới mức rất khó tìm. Trước 1975, anh bạn thân, chuyên viên Chàm học Nguyễn Khắc Ngữ, đã nhiều lần chê:" thằng này hỏng !" Tự xét, thấy mình hỏng thật ! Cụ thể : năm 1994, tôi chở Dã Lan-Nguyễn Đức Dụ lên đền đức Thánh Trần. sau đó, lúc ngồi chung ở ngoài quán, có Sơn Nam, Trần Hồng Khương ( nhà thơ nữ, thứ nữ Á Nam-Trần Tuấn Khải) - TÔI CHỢT NẢY Ý NGHĨ TINH NGHỊCH: ĐỜI TRẦN CÓ DÃ TƯỢNG GIỎI BƠI LẶN, NAY CÓ DÃ LAN LÀM PHẢ. Phải làm bài thơ tếu trêu ông ta. Buổi tối làm xong, chép vào một cuốn sổ, rồi mãi vơ vẩn đâu đâu, quên hẳn! Hôm tiễn biệt Dã Lan về, lục tìm bài thơ' Khóc bạn' / Phạm Quỳnh-- thì thấy bài thơ ý lộng, từ quấy ! Nhưng viết ra để một chút ngậm ngùi ! Con người thường xa nhau lúc sống; mất mới hối tiếc! Quả là muộn rồi! Chép ra, như một gửi tặng muộn màng : HỌ DÃ CHÍN ĐỜI, CHÁU CỤ TƯỢNG PHƯỚC NHÀ , LINH KHÍ ĐANG THỜI VƯỢNG TAY BƠI, CHÂN ĐẠP NỔI DANH TRẦN RÂU VỂNH, TÓC CUA LỪNG TIẾNG THƯỢNG VỒ ẾCH THEO VOI ĐỦ NGÓN SẦN VUỐT HÙM MÓ NGỰA, THỪA TAY SƯỢNG PHONG LƯU LỊCH LÃM; ĐÁNG PHONG THẦN NỨC NỞ NGƯỜI KHEN; GIỎI NHẤT DƯỢNG ! LỮ QUỐC VĂN. (bài viết do nhà thơ THẾ PHONG cung cấp.  Lữ Quốc Văn [ i.e. Nguyễn Thế Văn dit VẠN [1934- 2018 ] - Thế Phong Google image  trái qua: -Nguyễn Quảng Tuân ( chết) - Thế Phong - Dã Lan- Nguyễn Đức Dụ ( chết) nhà báo kỳ cựu Giang Kim-Nguyễn Thế Bình. (chết) .. (ảnh chụp tại tư thất Lữ Quốc Văn) -------- ------------------------------------------------ bài tu chỉnh ( đăng lại / 25/ 04 / 2022 ) ------------------------------------------------------------ |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét