đọc thêm (1) : " thi sĩ LÊ THỊ Ý " phòng không " đeo tang LÍNH VIỆT NAM CỘNG HÒA '/ bài viết : Trần Áng Sơn ( Sài Gòn) -- Virgil Gheorghiu (6/ 10/ 2012 )

 

VIRGIL GHEORGHIU

THỨ BẢY, 6 THÁNG 10, 2012

                               LÊ THỊ Ý :

        "  thi sĩ 'phòng không'

                  đeo tang 

       lính Việt Nam Cộng Hòa'   (*) 

                                TRẦN ÁNG SƠN 

   

----------
 (*)   tựa  bài của trần áng sơn: LÊ THỊ Ý :" TƯỞNG NHƯ CÒN NGƯỜI YÊU".


Lời dẫn:

              Em ruột thi sĩ Vương  Đức Lệ ,   Lê Thị  Ý (  1939 -      ) -   con nhà gia thế -  cha của cô  là   em trai  của phu nhân chủ bút Nam Phong  (  thượng thư Phạm Quỳnh ) . 

  Không hiểu chuyện tình đẹp như mơ,  sao nửa đường đứt gánh,  khoảng thập niên cuối 1969 - 70 , cô nàng bỏ nhà lên Pleiku buôn bán, để có nhiều tiền -   bởi, nhà chồng chê  gia đình  nghèo thì phải? 

 Chẳng cần giấu, người tình  yêu giấu cô bé là ai - đó là  Mai Trung Tĩnh - đại úy trong quân đội Việt Nam Cộng Hòa,  trưởng ban chương trình Đài Tiếng  Quân Đội -  từng   cùng Vương Đức Lệ ( anh ruột nàng) nhận chung giải thơ  Giải văn chương Toàn quốc Tổng thống Việt Nam Cộng hòa .   

 Trở lại Lê Thị Ý, cô bé buôn bán giàu có ( chủ 1 căn nhà mặt tiền, 39 Nguyễn Thiện Thuật,  Saigon 3) , tiền bạc rủng rỉnh ,vẫn không khiến cô bé được hạnh phúc?!  Bởi, người nam mà cô yêu  đã   mất cha

  sớm , lại  hiếu kính mẹ,  vâng lời  lập gia đình , đành quên tình cũ.  

             Lê Thị  Ý dầu  làm thơ giỏi, hay, có 1 bài thơ đóng vai người tình,  lính VNCH chết trận -    ( Tưởng như  còn người yêu ) -   và bằng cách nào đó,  lọt vào mắt xanh " chàng phù thủy nhạc sĩ phổ thơ "Phạm Duy -  ca khúc tung ra, lời ca khúc  nổi tiếng  hơn thơ gốc Lê Thị Ý .  Tư  đó, khán, thính giả chỉ biết  Lê Thị Ý , qua ca khúc Phạm Duy  phổ nhạc .

             Lê Thị Ý hiện vẫn sống độc thân ở Virginia 

  ( Hoa kỳ ) . 

             Không còn nhớ rõ lắm , lần đầu, cô bé Lê Thị  Ý  đưa tập  bản thảo  nhờ tôi đọc trước--- hình như  ấp úng nói lời gì đó  - tôi tự biết , ai mới đáng là  người viết tựa  cho nàng -  bèn mở lời ,  nhờ nữ thi sĩ Tuệ Mai :
             " ... nếu  lọt  mắt xanh, bà cho cô bé ấy một lời TỰA nhé"... 

            Và lời nói sau này, còn  được nhắc lần   2  -  đối với tập thơ đầu tay  Nguyễn Thị Thành
( vợ , cố  thi sĩ Phan  Lạc Giang Đông,  Nguyễn thị Thành, nay  đã  đổi bút danh THƯ KHANH ,  từ khi sang định cư ở  Huê Kỳ ) . 

ĐƯỜNG BÁ BỔN
Saigon, Oct 7, 2012


----------
* Ngày mai đi nhận xác chồng  / Say đi để thấy  mình không  là mình ( thơ  Lê  Thị Ý  )



               Lê Thị Ý là cô em thứ 2  của Vương Đức Lệ, dáng người nhỏ nhắn, đôi mắt to đen, thông minh.   Lê Thị Ý  tính tình nhu mì, nói năng nhỏ nhẹ, đôi lúc như thì thầm ... bên tai.   Cô làm thơ không nhiều, cả đời chỉ có 1 tập thơ trình  làng.  Đối  với Lê Thị Ý không có tình yêu, không thơ; nghe như mâu thuẫn, nhưng đó là sự thực.   Rằng, thi sĩ hơi thiếu tình yêu.   Phải chăng vì thế, gắn trọn cuộc đời mới duy nhất, viết xong 1 tập thơ, góp nhặt từ mảnh tình, để tập thơ mang tên  CHÂN DUNG TÔI & CUỘC TÌNH .

              Những tưởng  Lê Thị Ý cứ lặng lẽ sống, lặng lẽ yêu. để lặng làm thơ;  nhưng rồi, tên nàng bỗng vụt bay bổng, khi chiến cuộc Việt nam ngày càng trở nên khốc liệt, tang tóc.   Cha mẹ mất con, vợ mất chồng, người yêu mất người yêu, nhìn đâu cũng thấy nước mắt rơi,  hết cô phụ này nước mắt vừa khô, đến  cô  phụ kia nước mắt đang đầm đìa,  xuân nữ kia vừa tiễn 1 người đi , nước mắt rồi sẽ rơi.  

              Tất cả nói lên rằng :  ' chúng ta đang mất nhau'. Trong bối cảnh như thế, bài thơ
Tưởng như còn người yêu mê loạn  trong từng câu thơ, những tiếng nấc nghện ngào.   Người ta có quá khứ, chỉ để khóc than :

                   Ngày  mai đi nhận xác chồng
             Say đi dể thấy mình không là mình

 
              (TƯỞNG NHƯ CÒN NGƯỜI YÊU / LÊ THỊ Ý ) 

               Một bài thơ buồn thảm, đau xót tận cùng.   Mỗi một câu, chữ trong bài thơ biến thành
những tiếng nấc, và những tiếng nấc ấy càng hay càng  bay cao, vay xa - khi một con người nổi tiếng  là phù thủy âm thanh, đã phổ thành những nốt nhạc lung linh như ánh nến, chập chờn, như hồn oan:

              Ngày mai đi nhận xác anh
             Cuồng si thuở ấy hiển linh bây giờ
             Cao nguyên gió lạnh ơ hờ
             Thân con góa phụ mịt mủ vết son
             Tình ta há chẳng vuông tròn
             Say đi để tưởng như còn người yêu .

                  Thế giới  góa phụ, ngoài tang tóc, còn là thế giới hồi tưởng, huyễn mộng:

              Chao ôi  thèm nụ hôn quen
            Chong đèn hẹn sẽ đêm đêm đợi chờ

                    Có một  thời gian dài  Si Gòn, hoà bình như một lời cầu nguyện, không chỉ riêng có trong thánh đường, chùa chiền; mà vang lên ở bất cứ nơi nào có sự hiện diện của con người.   Ca khúc Tưởng  như còn người yêu trở thành  khúc tang lễ, ở bất cư nơi nào có con người khóc biệt nhau .  Hình ảnh những ngọn nến thắp sáng trên nắp quan tài trở thành hình tượng cho những cuộc chia lìa, khỏi đi, từ khi người nam, người nữ đưa nhau vào thánh đường, giữa tiếng nhạc Oui devant Dieu .  Người ta tìm được  hạnh phúc trong những nỗi đau.

                    Nhiều lần ngồi bên Lê Thị Ý, tôi muốn hỏi, làm sao cô có thể sáng tác được  bài thơ, ở đó, nỗi đau tận cùng, kẻ ngoài cuộc chẳng thể có những cảm xúc thật đến thế ?  

 Phải chăng, Lê Thị Ý đã bước qua, là người trong cuộc, thì :

                 Mùi hương cứ tưởng hơi chồng
            Ôm mồ cứ tưởng ôm vòng người yêu

                  Bây giờ , thời tang tóc  ấy đã qua lâu rồi, nhưng thơ vẫn còn đó . 

 Tôi gặp Lê Thị Ý vẫn cô đơn.  Hình như cô vẫn cô đơn.  Không tìm người được thương yêu, hay không thể yêu được nữa ?  Có bao nhiêu người phụ nữ trở thành như thế ?

                   Những năm  cuối thập niên 70, tôi thường đến nhà Vương Đức Lệ - Lê Thị Ý ở với chị gái, những khi chúng tôi ghé thăm.  (...) 

Có 1 điều cần nói cho rõ, từ khi bài thơ  

Tưởng như người còn người  yêu được 'chàng nhạc sĩ ' phù thủy Phạm Duy ' phổ nhạc, trở nên càng  nổi tiếng hơn.

              Chúng ta hãy đọc 1 vài đoạn thơ cô làm, khu vừa đặt chân lên đất Mỹ :

              Nước Mỹ bao la em chẳng còn gì
             Nay khát vọng ngày đi giờ cũng tắt
            Từ đó xa quê sầu vây ngằn ngặt
             Lưu lạc phương trời đuổi bắt hư danh

 
                ( THƯ CHO NGƯỜI Ở LẠI / LÊ THỊ Ý  ) 

                 Có thể  cuộc sống vật chất ở xứ người sung túc, nhưng chưa đủ cho những người như Lê Thị Ý .   Cái mà cô thiếu, không chờ cô ở nước Mỹ, dù bất cứ ở nơi đâu, nó vẫn ẩn mình nơi sâu thẳm, tận đáy  tâm hồn cô :  Thân côi khép kín trong tà áo đen .

                  Bây giờ  thơ đã là dĩ vãng, người cũng đã hạc nội mây ngàn.  Những ai đã từng hơn 1 lần nghe ca khúc Tưởng như còn người yêu  - đôi khi chợt nhớ lại, cũng chỉ để nhớ một thời xa khuất.   Cuộc sống hiện tại, với những đổi thay cuồn cuộn, người ta dễ quên  hơn. 

                       TRẦN ÁNG  SƠN

(  Nxb Trẻ , tp. HCM, 2002- tập 3-  tr.  25 - 28 )