đọc thêm (2) : " họa sĩ tài danh TẠ TỴ ra đi 17 năm rồi , đọc : ' rồi mai đây không còn gì nữa hết " / Virgil Gheorghiu (12/ 04/ 2021)

 

VIRGIL GHEORGHIU

THỨ HAI, 12 THÁNG 4, 2021

" họa sĩ tài danh Tạ Tỵ"  ra đi 17 năm rồi [ Tạ Tỵ 1921- 24/ 4/ 2004 saigon ] " -- mời đọc: "Thế phong - Tạ Tỵ : " Rồi mai đây không còn gì nữa hết " -- source: www.nhatbaovanhoa.com>

 

• ›
• VĂN HỌC NGHỆ THUẬTTrước

Sau

Thế phong - Tạ Ty: "Rồi mai đây không còn gì nữa hết..."

04 Tháng Bảy 201312:00 SA(Xem: 7789)

Tạ Tỵ: Rồi Mai Đây

Lời dẫn: Trong một bài viết: Rồi Mai Đây / Một bài thơ của Tạ Tỵ đăng trên website Newvietart.com / France-ngày 15.12.2009) - không đủ , lại tưởng là đủ?! Đọc lại thi tập Mây bay / Tạ Tỵ xuất bản ở Huê Kỳ 1996, được biết trích đoạn " Rồi mai đây" chỉ để phổ nhạc (dactrung.net/nhac/noidung.aspx? - nên tôi đăng lại bài viết xưa kia + toàn bài thơ trên THANG PHAI GIO   ' S blog.

Thế phong

Vậy là Tạ Tỵ đã ra đi được hơn 5 năm ( tính đến năm 2009). Anh qua đời, ở một căn nhà do tiền nhuận bút cuốn MƯỜI KHUÔN MẶT VĂN NGHỆ HÔM NAY / Lá Bối xuất bản, Saigon 1972.

 Trước khi qua đời, họa sĩ Phan Diên ở Mỹ về , cùng tôi đến bên giường bệnh thăm anh nằm trên lầu hai. Chẳng biết mắc bệnh gì, anh chăm sóc nói với chúng tôi, đại khái :

"... bữa nay ông ấy nằm tô hô trên giường..." ( tô hô: không mặc quần lót). 

Cũng nhờ nhà báo, thi nhân Nguyễn Quốc Thái ( chàng này nắm thông tin cực kỳ bén nhạy) báo cho hay Tạ Tỵ bệnh về Sài gòn rồi - tôi đến  gặp ở bệnh viện gần khu vực Nhà Thờ Ngã 6 Chợ Lớn .

Găp tôi, anh hỏi ngay" ai báo tin?" ,

 --   rồi anh mượn di động gọi ngay  cho cựu quản đốc Đài Quân đội Nguyễn Quang Tuyến (Văn Quang) - đại khái báo tin đã về Sài gòn , đang nằm dưỡng bệnh. 

và,  tiếp  lời:

 "  còn cuốn truyện" Nửa Đường Đi Xuống"  &" Nhận diện vóc dáng Nguyễn Đức Quỳnh",  thì ông  đưa ngay ra tiệm photo cho  mỗi thứ 1 bản, cứ trả trước, hoàn tiền sau." 

lại hỏi tiếp:

" Nghĩa Lộ thuộc tỉnh Yên Bái ở chỗ nào? Có gần nơi tôi đi học tập cải tạo không?  "

- bèn lấy ngay một cuốn " Mây bay" đã ký tặng từ bao giờ đưa tôi - tôi đọc ở trang 3: 

" Bản của Thế Phong và Nội tướng, với lòng nhớ thương vô hạn"

- TẠ TỴ ( ký tên ).

"...trong tập thơ có in bài thơ" Núi Rừng" làm ở Yên Bái năm 1977, quê hương cậu. Đọc nghe luôn:

Núi rừng

Ở đây những núi cùng rừng
Trời nghiêng lũng thấp nửa rừng mây che
Núi cao ngăn bước nẻo về
Rằng mê khép kín cơn mê cuối đời
Xa vắng qúa bạn bè ơi
Màu xanh khóa lấp chân trời nhớ thương
Lỡ tay đánh mất thiên đường
Xác chìm Địa Ngục còn vương dáng hồng
Xin đừng đợi cũng đứng mong
Hận thù khép kín một vòng thời gian
Đầm đìa lệ, nến tuôn tràn
Đêm đêm hồn nhớ băng ngàn về xuôi ".

(Yên Bái 1977).

TẠ TỴ

Những ngày cuối đời, Tạ Tỵ rất tỉnh táo, nét buồn của người biết mình sẽ chẳng còn sống được bao lâu nữa - chẳng buồn cũng chẳng vui nhiều. 

Kể chuyện những năm đi học tập cải tạo, với giọng nói bình thản, lên đến Nghĩa Lộ rồi ( Yên Bái - anh biết nơi tôi sinh trưởng ,lớn lên tại đó tới năm 18 tuổi. - và điều này trước đó, chẳng bao giờ ngờ tới, là anh sẽ tới quê hương tôi. Anh chẳng còn bực bội như lần đọc văn của văn sĩ Duyên Anh :

"... đói quá Tạ Tỵ phải ăn vụng cám heo ở bếp trại cải tạo..." 

 Duyên Anh giễu rất độc:

 "...Tạ Tỵ ư ? - thì tài của Tỵ chỉ vê được một cục tí tẹo - rồi phóng đại thành một tạ - đó là chân dung thực sự của TẠ TỴ - trong cuốn hồi ký xuất bản ở Paris. 

Từ Huê Kỳ viết thư cho tôi, anh hậm hực:

" .. thằng này vào trại cải tạo rồi, làm ăng-ten, chửi cả nước, như khi nó còn viết ở báo" Sống" của Chu Tử. 

 

Thực ra oan cho Duyên Anh, câu nói  đầy giọng sỏ lá ba que :

".. tài bằng một tỵ..." không phải của Duyên Anh. sáng tạo ra, mà chép lại( không ghi chú) câu nói của Huy Sơn, thư ký tòa soạn nguyệt san Quân đội  - chẳng biết khi ấy tranh luận gì với trung úy Tạ Tỵ, chàng chuẩn úy đồng hóa kia phang câu nói trên.

Tôi trả lời anh Tạ Tỵ: 

".... thằng Huy Sơn, nó nói câu này hay hơn cả sự nghiệp viết tiểu thuyết " Trước mồ trinh nữ" &" Trường ca" của nó!.  Anh chẳng cần phải bận tâm làm gì với 2 tên đó, nhất là Duyên Anh'' - thì anh càng không thể tranh luận, bút chiến, bút chiếc gì với nó được đâu, bởi nó sẽ dùng mọi lối văn để" hạ nốc-ao" địch thủ đấy!".

Và, tôi giải thích thêm :

-nơi anh đi cải tạo không phải ở Làng Bữu đâu - ( tên trong sổ bộ là xã Thượng Bằng La, Văn Chấn, Yên Bái, nơi có đèo Lũng Lô - địa danh nổi tiếng trong kháng chiến chống Pháp. Phía đông sang Thu Cúc, huyện Thanh Sơn, tình Phú Thọ; phía Tây là quốc lộ 37A,  nối tỉnh Yên Bái đến thị xả Nghĩa Lộ, phía nam đèo Lũng Lô đi sang huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La ). 

- đặc biệt có núi Tè cao khoảng 1300 mét, so mực nước biển, như lá chắn hình cánh cung ( thuộc dãy Fan Si Pan / Hoàng Liên Sơn hùng vĩ, chỉ cách nông trại gia đình chúng tôi ở Làng Bữu chừng 4, 5 km). Nơi này là một địa điểm quân sự rất lợi hại, nó án ngữ 2 con đường huyết mạch về hướng tấy bắc và quốc lột 32 chạy qua phía đông, xuôi 160 km nữa là tới Hà Nội. 

Chẳng biết thi sĩ Tố Hữu có  đặt  chân đến nơi này lần nào chưa, trong thơ ông, có nói đến Dốc Pha Đin . Tôi còn nhớ 4 câu thơ Tố Hữu: 

"Dốc Pha Đin chị gánh anh thồ

 Đèo Lũng Lô anh hò chị hát 

Dù bom đạn xương tan thịt nát

 Không sờn lòng không tiếc tuổi xuân..."

Tác giả vốn có tật hư cấu quá đà,  đã có lần ông ta chưa tới Điện Biên Phù, mà cứ như đã tới, sáng tác thơ tả mặt trận Điện Biên, cứ như đang cùng chiến sĩ đẩy pháo lên đồi, cũng như chưa hề biết mặt ngang, mũi dọc thống soái Staline ra sao - làm" vè" --  cứ như thân thích lắm, cháu nội tụng ông nội vậy ! 

( .". thương Người thương một, thương Ông thương mười ."..!) - và, chẳng hề gặp mặt anh Trỗi ( miền Nam phát âm TRỖI ( dấu ngã ) thành TRỔI (dấu hỏi) - làm thơ phong trào ca tụng Nguyễn Văn Trỗi, thì y như Tố Hữu đã từng nằm úp cùi dìa cùng anh Trỗi trong nhà tù "Mỹ Ngụy Sài Gòn?!!! ".

 ***

Họa sĩ Tạ Tỵ qua đời  ngày 24 /4/ 2004. Con cháu ở Mỹ về đưa tang- ngày động quan tôi giữ ý định không có mặt.

 Tính đến hôm nay , 15 .12.2009 đã hơn 5 năm 4 tháng. Có thể tôi, người viết chiêu niệm Tạ Tỵ chậm nhất

. Cũng có thể không, sau tôi, sẽ còn nhiều người nhớ Tạ Tỵ: " một bậc kỳ tài trong làng hội họa Việt nam " - lời nhà văn nữ Trần Thị Bông Giấy xưng tụng. Vào <google / search / tạ tỵ > hàng loạt trang nói về họa sĩ tài danh, kỳ tài này. 

 

Có một người nữ việt sống ở Pháp từ nhỏ , lấy chồng ngoại, bà Loan de Frontbrune, hiện sưu tập nhiều bức tranh Tạ Tỵ, và những tài danh khác : Tô Ngọc Vân, Nguyễn Phan Chánh, Lương Xuân Nhị, Lê Phổ ..v.v.. 

.Như bà kể lại, rất tình cờ chỉ phải trả 500 USD đã mua được một bức tranh Lê Phổ - sau, một bảo tàng đòi mua lại bằng lòng, tự trả gấp 100 lần. Bà không tiết lộ, có bán bức tranh ấy hay không !

Nhớ lại trước ngày liệm, có một cô bé khóc nhiều nhất là Nguyễn Hàm Anh  cô  con gái Thượng Sỹ - mắt đỏ hoe, sau cô bé tới nhà tôi lấy thêm tư liệu tiểu sử tác giả.  Có bé ấy sinh năm 1957, thứ nữ ,  --  nay làm văn, viết báo , cô bé này  sinh ra đời được đặt tên qua bút hiệu Hàm Anh từ bố truyền lại.

Tạ văn Tỵ sinh năm 1921, khai sinh ghi 1922, tốt nghiệp khoá chót Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương. Vào Saigon từ 1952-53- anh bị động viên vào Trường Sĩ quan Bộ Binh Thủ Đức Khóa 3, ra trường được bổ nhiệm về Phòng Tổng Tham Mưu Quân Đội Quốc Gia Việt nam - Pháp cho đặt tại một biệt thự trên đường Trần Hưng Đạo ở Chợ Lớn. Từng giữ chức Biệt đoàn trưởng Biệt Đoàn Văn Nghệ Trung Ương, chức vụ cuối cùng: Tham mưu trưởng Cục Tâm Lý Chiến - cục trưởng : đại tá Hoàng Ngọc Tiêu - dưới trướng có tới 6 phòng, quan trọng nhất Đài Tiếng Nói Quân Đội, trung tá Nguyễn Quang Tuyến làm quản đốc.

Dưới đây, bài Rồi Mai Đây làm ở Trại Suối Máu ( Biên Hòa ) năm 1976 - cứ coi là tác giả làm trước khi nhắm mắt xuôi tay- trí não minh mẫn, tin rằng: "nếu sau này qua đời thi chỉ còn" EM bên mộ gọi hồn ta" - đối với Tạ Tỵ- thì chỉ MỘT - còn thi sĩ Đinh Hùng đa mang lụy tình bề bề, ao ước HƠN MỘT EM - mà đã chắc gì ' hơn một em' ?:

 " Khi ta chết CÁC EM về đây nhé!" (thơ Đinh Hùng).

 Rồi Mai Đây

Rồi mai đây, khi buông tay nhắm mắt
Giã biệt đời trở lại cuối trời quên
Không tưởng tiếc những gì ta đã mất
Vì trần gian đã tràn ngập ưu phiền

Rồi mai đây, ta trả về hơi thở
Thân xác này nằm lạnh dưới mồ sâu
Đất ôm kín nỗi niềm riêng chẳng mở
Khép thời gian trong đáy huyệt nhiệm mầu.

Rồi mai đây, môi khô không cất tiếng
Nụ cười nào quyến rũ trái tim đơn
Tình đã mất sau màn tang vải liệm
Còn gì đâu mà thương xót tủi hờn ?...

Rồi mai đ6y, hồn lang thang khắp ngả
Bến bờ xa quạnh quẽ nẻo hư vô
Xuân chẳng đến với màu hoa sắc lá
Chỉ ánh trăng lạnh lẽo hắt trên mồ

Rồi mai đây, trầm tư cho thân phận
Với đêm dài bất tận cõi thiên thu
Thịt xương ấy vẫn đau và uất hận
Như còn vương khổ nhục kiếp lao tù

Rồi mai đây, chuông giáo đường không đổ
Đêm Giáng Sinh chẳng vọng tiếng kinh cầu
Xác khô héo nằm im trong lòng gỗ
Đợi chờ chi, sao hồn bỗng buốt đau ?...

Rồi mai đây, mái chùa xưa rêu phủ
Tiếng mõ khuya chìm lắng vũng trời xa
Sương buông nhẹ trên nẻo về lối cũ
Hồn bơ vơ như kẻ mất quê nhà

Rồi mai đây, bạn bè xa vắng hết
Lấy ai mà thương tiếc buổi chia ly
Đời tẻ ngắt, rã rời, bao mỏi mệt
Hồn chơi vơi theo tiếng hát sầu bi !...

Rồi mai đây nhân gian không còn nữa
Chỉ mình em chung thủy với tình ta
Mỗi buổi chiều đổ dáng vàng khuôn cửa
Em qùy bên mồ tối gọi hồn ta

Rồi mai đây, không còn gì nữa hết
Cõi sống này không còn thuộc về ta
Vì tất cả đều chìm theo cõi chết
Người, người ơi, dĩ vãng đã phai nhòa !...

TẠ TỴ

(Suối Máu 1976)

nguồn : VĂN HÓA ONLINE

              California

==================