"Đập Vỡ Cây Đàn" là nhan đề một nhạc phẩm của Lê Mộng Bảo sáng tác năm 1972, ký bút hiệu Tùng Vân - Tuyết Sơn (có tài liệu ghi Hoa Linh Bảo) soạn theo thể Boléro (Chậm); tác giả coi như tâm đắc với ca khúc này, đã được Bạch Yến Thương Hà trình bầy bằng một giọng ca nữ mượt mà, khỏe khoắn đã lột tả trọn vẹn những gì tác giả ngầm ký thác bên trong.
Nhạc diễn tả một câu chuyện tình lỡ dở, một đôi thanh niên nam nữ yêu nhau, thề nguyền gắn bó trọn đời. Nàng động viên chàng lên tỉnh học nhạc, tới hồi chàng thành công trở về, những mong xum họp, không ngờ người xưa đã xa bay theo một hình bóng khác. Chàng thất vọng, đau khổ, đem cây đàn ra đập vỡ, chỉ vì tiếng đàn xưa đã khiến chàng tan nát cõi lòng:
Đập vỡ cây đàn giận đời đập vỡ cây đàn
Người ơi! người ơi...! Tình ơi! Tình ơi...!
Đập vỡ cây đàn giận đời bạc trắng như vôi,
giận người điên đảo quên lời
Đập vỡ cây đàn giận người con gái yêu đàn
Buồn ơi...! Buồn ơi...! Làm sao để nguôi...!
Đập vỡ cây đàn giận người đổi trắng thay đen,
giận đời trở như bàn tay
Chuyện ngày qua, tôi gặp người con gái
mang giọng ca thật buồn
Em bảo tôi rằng: Anh đi học đàn
để đàn theo lúc em ca, ngày hoa mộng đời ta
Tôi yêu nàng nên vội vàng lên tỉnh
đi tìm theo học đàn
Sau một năm trường, tôi trở về quê hương
nhưng người con gái ngày ấy đã đi rồi
Tôi hỏi thăm dò từng người trong xóm tin nàng
Nàng đâu nàng đâu...? Nàng đâu nàng đâu...?
Người báo tin buồn nàng gặp nhạc sĩ vang danh...
rồi cùng xây đắp gia đình
Tôi xót thương nàng và rồi tôi khóc thương mình
Đời ơ còn chi...? Đàn ơi biệt ly...?
Đập vỡ cây đàn giận người đổi trắng thay đen
giận đời trở như bàn tay
Đây gần như tâm trạng của Lê Mộng Bảo lúc này, sau những chuỗi năm dài tù đày khổ nhục của cộng sản, được gọi một cách hoa mỹ "học tập cải tạo" khi trở về, do một sự ngộ nhận không đâu, tâm trạng đổi thay bởi những ảo ảnh của đời, người bạn đường năm nào của Lê Mộng Bảo đã ngang nhiên cắt đứt sự khăng khít của tình nghĩa chồng vợ gắn bó bấy lâu nay. Hương lửa êm ấm của những ngày nào hoa mộng, giờ đây chỉ còn đống tro tàn nguội lạnh, trong những đêm đông buốt giá, làm khô héo tâm hồn đã cằn cỗi bởi những nhăn nhíu của đời, và những hận thù của những tháng ngày đi tù.
Mấy chục năm nay họ dường như sống ly thân trong một căn nhà dường như thuộc diện trợ cấp, nhìn nhau không một lời thưa thốt, hết đối diện nhau trong các bữa ăn, có hai người con, một mới quê hương sang đây tỵ nạn, đang học nghề và một thất nghiệp từ tháng 10.2001. Bốn người con khác mắc kẹt trong nước. Lê Mộng Bảo sống cô đơn - trong khi người vợ năm nào, chỉ ngày đêm hội tụ đánh bất cùng vài người quen hầu giết những thời khắc trống rỗng, trong căn phòng rộng chừng 25 thước vuông ở vùng Milpitas, California.
Báo chí, sách vở, đĩa nhạc và hình ảnh ngập ngụa trên kệ, trên bàn không lấy gì làm rộng lắm và trên chiếc giường của hội từ thiện cung cấp. Dưới gậm bàn la liệt những thùng mì gói, sữa bột, đồ hôp đủ loại của các cơ sở xã hội, tôn giáo phân phát. Đến bữa ăn, Lê Mộng Bảo xé một gói mì và mở một hộp thực phẩm - bất cứ thứ gì - thả vào nồi, chế thêm chút nước, cắm điện nấu, ăn hỗn tạp bất kể ngon dở, miễn sao xong bữa và no bụng. Ngày hai bữa không sai khác, do thói quen vẫn cảm thấy ngon, miễn được vui vì có người thương mến, không bỏ quên.
Nào ai vô tâm đến có thể quên được một con người có đời sống nhân bản, không hề gây phiền muộn, vu khống, nói xấu ai sau lưng...Đâu còn chiếc xe hơi Mazda di chuyển ngang dọc ngày nào khi đất nước chưa thay tên đổi chủ. Và phải công nhận đầu óc và sức làm việc phi thường của Lê Mộng Bảo trong quãng đời hoa niên, làm gương cho thế hệ sau trông vào suy ngẫm. Từ một chiếc xe đạp thời áo trắng học trò, Lê Mộng Bảo leo lên chiếc Velo Solex đen thui, đầu xe nặng chình chịch, chuyển sang chiếc mobylette màu vàng cam, xa thêm một bước có chiếc xe Dauphine của hãng Renauld, cuối cùng trước khi rơi xuống vực thẳm thương đau của đời người, chiếc xe Mazda của Nhật được thay thế, đó mộng ước vào thời kỳ những năm 1970 của giới giàu sang.
Đi tù cộng sản suốt 6 năm, sau ngày 30 tháng Tư đen năm 1975, Lê Mộng Bảo được cộng sản thả về năm 1981, mắt bị thương tật, qua Hoa Kỳ tỵ nạn cuối năm 1993 theo diện HO, và đã qua đời lúc 7 giờ tối ngày 8.10.2007 (nhằm ngày 28 tháng 8 năm Đinh Hợi) tại San Jose, California, hưởng thọ 84 tuổi.
Trong quãng thời gian sống tại Mỹ cho đến khi an nghỉ chốn tiên cảnh, Lê Mộng Bảo thường xuyên di chuyển bằng xe buýt công cộng, tới những người ở phương xa Lê Mộng Bảo cũng ngần ngại giao tiếp, e tốn kém khi điện thoại đường dài, vì trợ cấp tiền già phải giới hạn, không thể tiêu pha bừa bãi. Hơn nữa, còn phải trích một khoản nhỏ tiền đóng cho một quỹ tương tế từ năm 1994, phòng khi buông xuôi tay còn có phương tiện để an táng. Không đến nỗi bó chiếu như lời cổ nhân từng dạy, mà ít thấy mấy ai nhắc tới một lần trong đời. Điều này, Lê Mộng Bảo dường như linh cảm thấy một ngày nào đó hết ngất ngưởng trên đỉnh vàng son, nhưng dù trong hoàn cảnh nào, Lê Mộng Bảo luôn tỏ ra yêu đời, vững tin, viết bản "Phận Nghèo" năm 1971:
"Em ơi nghèo khó
có gì là tội phải không em,
Hãy trả lời anh đi
Đừng nhẫn tâm làm thinh"
Thời kỳ lúc bấy giờ các nhà xuất bản nhạc coi như hái ra bạc, vượt xa giới sáng tác và trình diễn, nhận định này nhiều nhạc sĩ và ca sĩ đều cùng một quan điểm. Cụ thể năm 1948, khi Lê Mộng Bảo đại diện cho nhà xuất bản nhạc "Tinh Hoa Miền Nam" - chuyên xuất bản và phát hành những sáng tác mới cũ của các nhạc sĩ lên tới nhiều nghìn bản, phổ cập hóa tân nhạc về tận những vùng nông thôn hẻo lánh, mất an ninh, đêm đến thường bị các du kích cộng sản lần về cướp bóc lương thực, ám sát các trưởng ấp, xã trưởng, các cán bộ chiêu hồi, hay dán truyền đơn, đặt mìn, đắp mô - bản quyền ấn định 1000 đồng dành cho 3000 ấn bản đợt đầu, tái bản tính thêm, đại để trong số đó có những nhạc sĩ Phạm Duy, Dương Thiệu Tước, Hoàng Trọng, Hoàng Thi Thơ, Nguyễn Hữu Thiết, Anh Việt Thu, Phạm Đình Chương, Trầm Tử Thiêng, Phạm Mạnh Cương, Đan Thọ, Từ Công Phụng, Y Vân, Văn Phụng, Minh Kỳ, Đỗ Lễ, Nguyễn Văn Đông, Trường Hải, Châu Kỳ, Phan Huỳnh Điểu, Trần Thiện Thanh, Anh Bằng, Hoàng Giác, Trịnh Lâm Ngân, Lê Hoàng Long...Và kể từ năm 1970 mỗi nhạc phẩm được nhà xuất bản "Tinh Hoa Miền Nam" trả bản quyền từ 20.000 đồng đến 50.000 đồng.
Tới khi miền Nam sụp đổ, nhòe nhoẹt một màu máu đỏ lòm lòm, tanh tưởi, Lê Mộng Bảo trữ trong nhà tới 100 cây vàng, gửi người nọ người kia, tới khi đi tù cộng sản từ những nơi đèo heo hút gió, lam sơn chướng khí, trở về coi như trắng tay, cuộc đời tuột dốc thê thảm kể từ đây, tiếp tới những ngày sống trên đất tạm dung nơi xứ người.
Ngay số phận của mấy căn phố lầu giữa trung tâm Sài Gòn hoa lệ năm xưa cũng đã cất cánh bay xa. Đời bi thảm xuống tới mức Lê Mộng Bảo không có nổi một ly cà-phê đen đắng pha bằng bắp rang cháy để đãi những ai thân quen lui tới thăm hỏi. Lê Mộng Bảo chưa bao giờ xuất hiện một lần trên sân khấu trước năm 1975, thế mà nay tình thế đổi thay, đã buộc phải đi hát dạo, sống lây lất với nhóm Phi Thoàn - Khả Năng. Sau Khả Năng vượt biên mất tích, tương tự trường hợp của nữ nghệ sĩ Hồ Điệp - nổi tiếng giọng ngâm một thời không ai sánh nổi. Lê Mộng Bảo rời khỏi nhóm sống lây lất đến ngày sang Mỹ định cư. Còn chăng một con người thể chất gày mòn, ngày ngày đi lang thang tựa người mất trí, không may một ngày lại bị một cái cưa thình lình từ trên gác cao nhà nọ rơi xuống trúng đầu, may có Tô Như kịp đưa vào bệnh viện, nếu không máu ra hết, trút hơi thở dọc đường khi nào không hay. Hậu quả bi thảm của tai nạn nọ khiến đôi mắt của Lê Mộng Bảo ngày bị lu mờ thêm.
Trong cảnh khốn cùng của đời người, Thượng Đế lại như trớ trêu đưa đẩy tới cho Lê Mộng Bảo một giai nhân tuyệt sắc, trở thành tri âm tri kỷ, tạo cho Lê Mộng Bảo một thế giới mới, tạm quên đi những muộn phiền của đời. Thế nhưng - vẫn chữ nhưng quái ác của định mệnh xưa nay người ta vẫn kinh hoàng, lẩn tránh - mỹ nhân nọ nay một lần nữa lìa xa Lê Mộng Bảo, đem theo giọt máu rơi của người tình tài hoa một thuở qua sống ở Âu châu.
Ngày 6.8.2000, thấy Lê Mộng Bảo đã dâng hiến hầu như trọn đời mình cho nghệ thuật, nay bởi tình hình chính trị, bệnh hoạn và nỗi buồn riêng sâu xé, gậm nhấm tâm hồn, xô đảy con người vào cơn chán nản triền miên, biến một con người năng nổ hoạt động xã hội, có tinh thần Hướng Đạo cao như Lê Mộng Bảo trở thành một nạn nhân tuyệt vọng của thời thế, một nhóm người tập trung khá quy mô, muốn tạo một cái giá cho Lê Mộng Bảo trước tuổi hoàng hôn, le lói của ngọn đèn chờ tắt, và trả lại màn đêm cho vũ trụ. Sau vì nhiều nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp, dăm ba người chủ yếu muốn tạo công trạng về mình, nhằm nâng cao uy tín cá nhân, cuối cùng nhiều người thấy nhen nhóm sự cục bộ đó, đã ngưng cộng tác, bỏ đi. Nhóm người nọ thu hẹp còn lèo tèo dăm ba người đứng tổ chức với chủ đề "50 Năm Âm Nhạc Lê Mộng Bảo" tại rạp Le Petit Trianon, đường số 5, San José. Thoạt đầu chương trình đề ra bao gồm việc xuất bản một tập kỷ yếu có cuộc đời, sự nghiệp và hình ảnh tác giả, cùng tất cả các nhạc phẩm nổi tiếng của Lê Mộng Bảo, tiếp theo là một buổi trình diễn ca nhạc quy tụ những ca sĩ tên tuổi đã một thời trình diễn nhạc phẩm của Lê Mộng Bảo, coi đây như một lưu niệm để đời cho Lê Mộng Bảo. Khoản tiền bảo trợ của những mạnh thường quân và tiền bán vé, trừ mọi chi phí, được dành cho nhạc sĩ coi như một ân thưởng cuối đời. Dự tính thật đồ sộ đó, kết quả đã trái ngược một cách phũ phàng, chỉ đạt được một phần thật nhỏ nhoi, khiêm nhường, có tính cách tượng trưng. Nghĩ đến những buổi trình diễn của các nhạc sĩ Anh Việt, Phạm Mạnh Cương gặt hái được thành công ngoài sức tưởng tượng, thấy trường hợp của Lê Mộng Bảo mà ngao ngán.
Một con người trọn đời dâng hiến cho nghệ thuật, nhạc phẩm tạo dựng nên đã đành, còn trông nom một tổ chức chuyên phân phối nhạc phẩm của các nhạc sĩ tới quảng đại quần chúng, nay ở độ tuổi "thất thập cổ lai hy", không may sống đời lẻ loi, mắc chứng bệnh kinh niên về hô hấp, hai mắt mờ và trí nhớ như bỏ đi từ lâu. Ấy vậy mà không một buổi sinh hoạt văn nghệ hay bất cứ cuộc tiếp tân nào được mời mà vắng mặt Lê Mộng Bảo, thành thử người ta rất vui và cũng rất e ngại về lộ trình của Lê Mộng Bảo liệu có bất trắc không, do mắt không thấy rõ, bước ngắn bước dài, tất nhiên đi không vững, lại còn vận chuyển bằng xe công cộng. Nhiều lần tối về khi chia tay, nhìn Lê Mộng Bảo bước lần vào nhà, người siêu siêu chập choạng như muốn ngã trước mỗi bậc thềm, không mấy ai không khỏi lặng người suy nghĩ, trầm lắng trong thoáng giây, bàng hoàng man mác.
Lê Mộng Bảo có khá nhiều bút hiệu, bởi thế tới nay nếu chỉ căn cứ vào những tên in trên bìa các nhạc phẩm, nhiều người không thể ngờ đó là của Lê Mộng Bảo, một người gốc Minh hương, tương tự nhà thơ Hồ Dzếnh (1916- ) hay Lưu Thị Hạnh tức Hà Triệu Anh gốc người Quảng Đông bên Trung Quốc. Cha chạy sang ViệtNam khoảng năm 1890. Mẹ một cô gái lái đò người địa phương trên bến sông Ghếp, tỉnh Thanh Hóa. Gia đình lúc đầu sinh sống trên một con thuyền đi mua bán, đổi chác ở các bến sông, sau định cư ở làng Đông Bích.
Lê Mộng Bảo xuất thân trong một gia đình Nho học gốc Phúc Kiến, sinh năm 1923 tại Huế. Thân sinh mê cổ nhạc miền Trung, thường họp đàn ca xướng hát thâu đêm. Những danh ca danh cầm đất cố đô thời bấy giờ như cô Nhơn, cậu Tôn Út...không ai không xa lạ, thường xuyên có mặt mỗi khi có buổi họp văn nghệ. Nhờ sống trong bầu không khí rộn ràng tiếng đàn lời ca đó, Lê Mộng Bảo đã sớm làm quen với thanh âm từ thuở nhỏ, tỏ ra rất đam mê nhạc. Năm 18 tuổi, Lê Mộng Bảo dời bỏ Huế, xa sông Hương núi Ngự, xa các lăng tẩm...ra Hà Nội để học. Song song việc học văn hóa và học nghề, Lê Mộng Bảo còn thụ giáo nhạc sĩ Đặng Thế Phong - tốt nghiệp trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương, chết bởi bện lao phổi, tác giả các nhạc phẩm "Con Thuyền Không Bến", "Đêm Thu", "Giọt Mưa Thu" - về nhạc lý và vĩ cầm (violon), năm 1945 trở vào Sài Gòn thụ giáo nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương - tác giả nhạc phẩm "Đêm Đông" - về nhạc lý và sáng tác nhạc. Lê Mộng Bảo ham học, học chữ Hán với Phan Bội Châu (26.12.1867-29.10.1940).
Từ nhỏ Phan Bội Châu đã nổi tiếng thần đồng. Bốn năm tuổi nghe mẹ ru đã thuộc lòng mấy thiên "Chu Nam" trong "Kinh Thi". Sáu tuổi, học sách "Tam Tự Kinh" chỉ vài ba ngày. Học xong sách "Luận Ngữ" còn phóng tác ra "Phan Tiên Sinh Luận Ngữ" có ý chế giễu bạn, đã bị bố nọc ra đánh đòn. Tám tuổi, biết làm văn bài và đậu đầu một số kỳ thi hạch ở xã, huyện. Mười ba tuổi đã thành thạo các thể văn: thơ, phú, kinh nghĩa.
Năm 1944, Lê Mộng Bảo trở về Huế, làm việc tại Sở Bưu Điện Huế. Năm 1945, trước tình hình hỗn loạn của đất nước, Lê Mộng Bảo quá chán chường với không khí chính trị căng thẳng, đầy thủ đoạn, lui về sống cuộc đời ẩn dật. Không bao lâu sau, Lê Mộng Bảo nghỉ việc, mở một cửa hàng bán sách nhỏ trên đường Trần Hưng Đạo, đối diện với sông Hương, Huế.
Nhạc phẩm"Quãng Đường Mai" của Nguyễn Văn Ba xuất hiện lần đầu tiên tại Huế năm 1939, đưa Lê Mộng Bảo đến với "nhạc cải cách" - sau người ta gọi tân nhạc - từ đó đi luôn vào ngành xuất bản nhạc. Vì công việc phân phối và tiêu thụ những nhạc phẩm đã xuất bản, Lê Mộng Bảo thường đi lại Hà Nội để lo việc phát hành, nên có nhiều dịp tiếp xúc và giao du với những nhạc sĩ tiên phong của tân nhạc Việt Nam sống ở miền Bắc khi đó như Văn Cao, Phạm Duy, Nguyễn Xuân Khoát, Bùi Công Kỳ, Lưu Hữu Phước, Phan Huỳnh Điểu, Nguyễn Đình Phúc...Trong thời gian này, Lê Mộng Bảo theo phong trào chống Pháp, tâm trạng khao khát của toàn dân thèm khát độc lập sau 80 năm đô hộ của Pháp, bị điêu đứng trăm chiều, đứng lên đấu tranh, đã sáng tác nhạc phẩm đầu tay "Không Làm Nô Lệ".
Ngoài ra Lê Mộng Bảo còn là phóng viên báo Tiếng Dân của Huỳnh Thúc Kháng (1876-1947), lúc nhỏ tên Huỳnh Hanh, tự Đới Sanh, hiệu Minh Viên, còn nhiều bút hiệu khác: Sử Bình Tử, Tha Sơn Thạch, Khỉ Ưu Sinh, Xả Túc Tử, Khách Quan, Chuông Mai, Thức Tư Dân, Hải Âu, Ngu Sơn, Ưu Thời Khách...Lê Mộng Bảo viết báo năm 1939, lúc đó mới 17 tuổi.. Trong những năm 1974-1975 Lê Mộng Bảo làm chuyên viên báo chí, Phụ tá của Thứ trưởng đặc trách báo chí dưới thời Hoàng Đức Nhã, Bộ trưởng Bộ Thông tin-Dân vận-Chiêu hồi, sinh hoạt trong Hội Báo chí Ký giả Sài Gòn. Lê Mộng Bảo, nhân vật chính của tờ báo Lẽ Sống xuất bản tại Sài Gòn trong thập niên 1970.
Lê Mộng Bảo yêu thơ, viết rải rác trên các tạp chí xuất bản tại Huế khoảng những năm 1950, lấy bút hiệu Mộng Quỳnh. Lê Xuân Nhuận cho biết từ ngày ra tù cộng sản, trở về năm 1987, mỗi tuần đều nhận được một bài thơ khá dài của Lê Mộng Bảo chia sẻ những nỗi niềm bi phẫn trong đáy sâu tâm hồn. Khi đó Lê Xuân Nhuận chủ trương nhóm"Thi văn đoàn Xây Dựng". Đã vậy, Lê Mộng Bảo còn dùng sơn, cầm cọ vẽ tranh, tham gia nhiếp ảnh, phóng viên nhiếp ảnh thể thao, có chân trong Hội Nhiếp Ảnh Nghệ Thuật quận 1 Sài Gòn.
Lê Mộng Bảo sống trầm lặng, nhiều suy tư trăn trở, nặng mang một tâm hồn nghệ sĩ. Chỉ sáng tác mỗi khi thấy cần thiết, day dứt, không thể im lặng khi có một sự kiện nào thôi thúc, đặc biệt những khi giao động tâm hồn. Nhạc của Lê Mộng Bảo chuyên chở tình cảm quê hương, diễn tả những quặn thắt của khía cạnh tâm linh con người muôn thuở, những vỡ lở của chiến tranh, nông nỗi tan hoang của thế hệ mình, những suy tư ngao ngán mặc cảm trải dài kiếp sống.
Lê Mộng Bảo sáng tác mạnh từ năm 1946, lưu lại cho đời nhiều nhạc phẩm:
-Dư Hương.(lời Hồ Đình Phương)
-Tình Đàn.
-Đàn Bươm Trắng.
-Chiều Viễn Xứ.
-Cô Gái Miền Nam.
-Ảo Ảnh Tình Yêu.
-Bước Vào Thế Kỷ.
-Nhớ Thương Hàn Mặc Tử.
-Nửa Đêm Thức Giấc.
-Sao Không Về Thăm Quê.
-Nguyện Cầu Cho Tuổi 20.
-Con Mẹ Đã Về.
-Tìm Lại Quê Hương.
-Tình Chỉ Đẹp Khi Mùa Xuân Đến.
-Để Kỷ Niệm Khi Mình Xa Nhau (Hoa Linh Bảo).
-Sao Không Về Thăm Em (Lê Mộng Bảo - Song Kim).
-Giọng Hát Tìm Em.
-Đổi Thay (Hoa Linh Bảo-Hoàng Liên).
Xin Hiểu Cho Lính (Lê Mộng Bảo - Song Kim)
-Thân Phận.
-Thương Về Quán Trọ (Hoa Linh Bảo)ï.
-Tiếc Thương (Hoa Linh Bảo).
-Từ Chối (Lê Mộng Bảo - Song Kim).
-Bọt Bèo.
-Mùa Ve Sầu.
-Lời Yêu Thành Phố (Lê Mộng Bảo-Song Kim).
-Xa Anh Rồi.
-Phận Nghèo.
-Sao Lừa Dối Em.
-Không Hiểu Tại Sao.
-Tìm Được Người Yêu.
-Bông Hồng Của Anh.
-Lời Mẹ dạy.
-Đập Vỡ Cây Đàn (Tùng Vân - Tuyết Sơn).
-Nếu Yêu Tôi (Lê Mộng Bảo - Song Kim).
-Hãnh Diện (Lê Mộng Bảo - Song Kim).
-Đi Tìm Anh.
-Nghe Loài Chim Hót.
-Những Đợt Sáng Mang Tên Hòa Bình.
-Thông Cảm.
-Còn Gì Cho Em.
-Chỉ Còn Cây Đàn Này Thôi.
-Tình Đẹp Thiên Thu.
-Ngày Về Chiến Thắng
Dâng Hoa (lời Phạm Mạnh Cương)
Bến Nước Tình Quê
Đổi Thay (Hoa Linh Bảo)
Viết lời: Bến Nước Tình Quê (của Mạnh Phát), Tàn Một Đêm Vui (của Văn Phụng)
Trong số những nhạc phẩm của Lê Mộng Bảo có bản mang nhiều dấu ấn một thời, những kỷ niệm thương đau khó quên, những hiện tượng xã hội khó phai nhòa, tất cả đều đa dạng, điển hình bản : "Bông Hồng Của Anh". Nhạc phẩm diễn tả một câu chuyện tình mộc mạc, kín đáo, nhẹ nhàng, phô diễn cuộc sống của con người trong chiến tranh, loạn ly, kết thúc thật thương tâm, buồn man mác:
Tôi đến thăm em
một buổi sáng mưa hồng còn rơi
Tôi thấy đăm chiêu em ngồi hát
cho một người nằm xuống
Em đan chiếc áo màu quê hương
Em đan chiếc áo màu hòa bình
Quê hương mình đau khổ quá
mùa Xuân nát ngày xưa
mùa Thu chết chưa về
Tiếng đau thương trên quê hương
tiếng kêu rên trong tan hoang
tiếng oan khiên trong không gian
Tiếng giận hờn của đoàn người chạy loạn
Tôi gặp em cùng chúng bạn
băng mình qua đường phố nội
Tôi gặp em băng mình đi
quyên tiền cho người chiến nạn
Tôi gặp em hình dáng đẹp
xuyên đường tovào ngõ hẹp
Tôi gặp em bông hồng xinh
nơi hậu phương bao nhiệt tình
Tôi đến thăm em
một buổi sáng sau ngày hành quân
Mẹ nói em đi thăm tiền tuyến nơi miền nào heo hút
Kontum hay An Lộc, Bến Hen
Thăm anh chiến sĩ miền địa đầu
hay thăm người nơi bệnh xá,
người trai đã bị thương
Chờ bóng dáng Bông hồng
Tiếng em ca như Thanh Lan, Khánh Ly, Julie Quang
Ngón tay em như hoa non
Hoa hồng này để tặng người tiền đồn
Nhưng một hôm được phép về
thăm người em thành phố
Nơi nhà em thoáng trầm hương
hương tỏa trên một bóng người
Tôi được tin một đóa hồng
đã bỏ thân vì súng đạn
Trong một hôm đem bàn tay
đi làm vơi cơn buồn đời
Trên đường về bâng khuâng
ôi Cường Để, Duy Tân
Thôi từ ny vắng bóng!
Thôi còn đâu bước chân!
Nghe từng giây, từng giờ
bao chuyện cũ học trò
từ Vạn Hạnh xuống phố
Chiếc khăn xưa em cho
ôi Bông Hồng đâu rồi
Ôi Bông Hồng đâu rồi
Ôi Bông Hồng đâu rồi
Tương tự nhạc phẩm "Mùa Ve Sầu" được nữ ca sĩ Giao Linh trình bầy, diễn tả sự lỡ duyên ban đầu, người con gái chết chôn trên đồi phủ ngập xác hoa phượng, trông hoa, nghe tiếng ve sầu ra rả kêu, người ở lại không khỏi chạnh lòng đớn đau:
Cung đàn nào thương bằng tiếng ve sầu
Buồn nào hơn khi lứa đôi lìa nhau
Hè ơi mỗi năm ghi thêm lần nhớ
Có ai lỡ duyên ban đầu
Thông cảm được nỗi niềm đau
Thôi còn gì đâu người đã xa rồi
Nghẹn ngào trông lên trắng đôi tay
Tình yêu cũng như mây giăng đầu núi
Gió đưa hút qua chân trời
Cho một người nhớ một người
Ôi năm ngón tay gầy
che làn môi thở dài
Cành hoa dại ở đây
tím màu hoang khắc khoải
Mênh mông nắng hạ gieo buồn thêm
Trời đất như im lìm...Còn đâu mà tìm
Tôi nhìn người yêu lần cuối trong đời
Đoạn đường chia ly có hoa phượng rơi
Và hoa nắng lung linh vương ngập lối
Tiếng ve khóc than trên đồi
Cho một người khóc một người
Lê Mộng Bảo nhận định một nhạc phẩm ngoài giá trị nội dung và hình thức, còn phải có hồn thì mới thu hút được thính giả, tuy nhiên định luật này đôi khi có thể uyển chuyển được. Chính vì thế khi điều khiển nhà xuất bản"Tinh Hoa Miền Nam" Lê Mộng Bảo đã đi sâu đi sát vào quần chúng, lắng nghe để tìm hiểu nhu cầu của họ, lập luận: "Rõ ràng hơn là từ năm 1958 trở lại đây, nhà xuất bản không còn cung cấp món ăn nhạc cho công chúng nữa, mà ngược lại, chính công chúng đi hỏi nhà xuất bản những bài mà họ thích. Chúng tôi từ năm nay đóng vai trò của kẻ trung gian và công việc của chúng tôi hoàn toàn là nghề nghiệp. Phòng trà chỉ có ảnh hưởng phần nào đó thôi, vì chỉ trong phạm vi thủ đô. Ảnh hưởng lớn lao và quyết định do đài phát thanh. Những bài hát được đài phát thanh giới thiệu, rồi hát đi hát lại nhiều lần, dễ khiến người nghe ưa thích. Họ đi hỏi những bài hát ấy để học theo đài phát thanh. Nhà xuất bản phải chiều theo luật "cầu" ấy, mới mong duy trì cơ sở của mình trong buổi tranh sống gắt gao này."
Lê Mộng Bảo không những nắm bắt được khít khao nhu cầu của người thưởng ngoạn, biết rõ từng giai đoạn cho mỗi loại nhạc, ngay tới giai đoạn mang nặng sắc thái chính trị, chẳng hạn thời kỳ kêu gọi quân dịch, phát động chính sách chiêu hồi, cần dung hòa cả hai mặt đấu tranh và nghệ thuật, nhằm đẩy mạnh nhà xuất bản "Tinh Hoa Miền Nam" ngày một vượt xa và phát triển sâu rộng nền tân nhạc trong mọi giai tầng xã hội, Lê Mộng Bảo thường ví von:"Tân nhạc đối với dân ta như rau và mắm vậy".
Ngoài ra, Lê Mộng Bảo đã cùng nữ ca sĩ Phương Hồng Quế, Thiên Trang, Trang Mỹ Dung, nam ca sĩ Giang Tử và nhạc sĩ Song Ngọc phụ trách chương trình nhạc "Hoa Tình Thương" trên Đài Truyền Hình Việt Nam và thường xuyên đi lưu diễn các tiền đồn heo hút nằm rải rác khắp các 4 Vùng chiến thuật khét lẹt mùi thuốc súng, đem tiếng đàn lời ca để sưởi ấm tâm hồn các chiến sĩ phương xa, mà hầu như năm tháng họ không biết tới mái ấm gia đình.
Lê Mộng Bảo hợp soạn với những nhạc sĩ Lam Phương, Tô Kiều Ngân, Phạm Đình Chương, Mạnh Phát, Văn Phụng qua một số nhạc phẩm như:
-Sầu Ly Hương.
-Ngày Về Chiến Thắng.
-Dâng Hoa.
-Bến Nước Tình Quê.
-Tàn Một Đêm Vui.
Đã vậy, Lê Mộng Bảo còn soạn tân cổ nhạc giao duyên, chẳng hạn bản:"Đổi Thay", vọng cổ do Loan Thảo, Phương Bình và Mỹ Châu ca (Đĩa hát Việt Nam sản xuất):
Lá xa cành, héo sầu cả tuổi xanh
Anh bỏ đi rồi, buồn lắm anh ơi!
Đời người con gái một lần mất người yêu
dang dở cả cuộc đời
Những ân tình vẫn còn nằm ở đây,
sao nỡ quên rồi, để đó cho ai
Và lời anh nói: "Tình mình khó nhạt phai"
bây giờ đổi thay
ĐK: Anh ơi thôi hết rồi, hết rồi
nào còn khi đón khi đưa
Những lần hẹn hò, khi sớm khi trưa,
lời thề anh hứa hôm xưa thành khói mây đâu ngờ
Những ân tình đã một thời nở hoa
Xin trả cho người màu sắc hoa khô
Đường trần tôi đếm trong nhịp bước lẻ loi...
Riêng một mình thôi.
Bản "Ảo Ảnh Tình Yêu", vọng cổ do Viễn Châu và Thanh Tuyền ca (Đĩa hát Hồng Hoa). Chính bản "Thân Phận" đã được Lê Mộng Bảo tiếp tay với soạn giả cải lương nổi tiếng Quế Chi biến thành bản tân cổ giao duyên, được thu thanh vào đĩa hát và băng cassette của hãng Việt Nam (trụ sở ở đường Võ Di Nguy, Chợ Cũ Sài Gòn) qua tiếng hát của đôi danh ca vọng cổ Minh Vương và Thanh Kim Huệ:
Tối qua có người đến nhà xin bỏ trầu cau
Ba me đón chào chuyện hỏi cưới bàn thật lâu
Em buồn em khóc biết bao nhiêu
Nhớ anh và thương anh thật nhiều
Nhưng lòng giận anh mình yêu nhau
Cớ sao không tìm nhau
ĐK-Me thương em đến bên giường nằm
Hôn trán em thì thầm:
"Con nhỏ này dại ghê
Mẹ chọn nơi quyền quý
Người ta thế mà che!
Nhà họ sang giàu lắm
Một bước lên xe hơi
Con khỏi phí cuộc đời
Cưng nghe mẹ đi con
Hai lần hai là bốn
Thực tế vậy mà khôn"
Vắng anh thấy buồn khóc hoàikhông ngủ cả đêm
Gió mưa trước thềm đèn le lói càng buồn thêm
Em là con gái yêu hôm nay
Biết sao ngày mai trong cuộc đời
Xin đừng bỏ em đừng xa em
Dưới cơn mưa trời đêm
Năm 1948, Lê Mộng Bảo cộng tác với Tăng Duyệt thành lập nhà xuất bản "Tinh Hoa" tại Huế và chính Lê Mộng Bảo đã giúp Tăng Duyệt phát triển thành nhà xuất bản nhạc phẩm uy tín nhất Việt Nam khi bấy giờ. Năm 1952, Tăng Duyệt cử Lê Mộng Bảo vào Sài Gòn - mưa nắng hai mùa - lập chi nhánh nhà xuất bản"Tinh Hoa 2" để xuất bản những nhạc phẩm của các nhạc sĩ miền Nam. Năm 1956 nhà xuất bản "Tinh Hoa" tại Huế ngưng hoạt động vì tình hình chính trị thay đổi. Tại Sài Gòn, Lê Mộng Bảo nắm thời cơ, khai trương nhà xuất bản riêng lấy tên"Tinh Hoa Miền Nam", tại 51 đường Trần Hưng Đạo. Lê Mộng Bảo có tài kinh doanh, nên ngoài việc xuất bản, Lê Mộng Bảo còn thổi một luồng gió mới và trẻ trung cho không những nhà xuất bản"Tinh Hoa Miền Nam" mà còn cho ngành xuất bản và phân phối nhạc phẩm rời đến tận các nhà sách và nhiều quán trên các lề đường Sài Gòn.
Nhà xuất bản nhạc"Tinh Hoa Miền Nam" của Lê Mộng Bảo có thể coi như nhà xuất bản nhạc Việt Nam đầu tiên có tên trong danh mục những nhà xuất bản quốc tế "Worldwide Music Trade Directory" (Catalogue Mondial Professionel) gồm 5 ngôn ngữ do Sven G. Winquist xuất bản tại Thụy Điển.
Ngoài công việc tái bản các nhạc phẩm được nhiều thính giả ưa chuộng, Lê Mộng Bảo còn xuất bản trên 200 nhạc phẩm mới của nhiều nhạc sĩ được quần chúng hâm mộ.
Năm 1955, Lê Mộng Bảo hợp tác với nhà thơ Tô Kiều Ngân chủ trương tạp chí "Sóng Nhạc" là tạp chí đầu tiên viết về tân nhạc, kịch nhằm cổ súy nền tân nhạc Việt Nam. Không bao lâu tờ báo trở thành diễn đàn của giới ca, nhạc, kịch sĩ. Nhân dịp này Lê Mộng Bảo công bố thiên biên khảo"Thử Nhìn Lại Các Dạng Ca Khúc Việt Nam Trước Và Sau Năm 1945 Qua Các Giai Đoạn". Sau đó trên các báo "Tin Nhạc" (1947),"Thư Thần Kinh" (1950) và"Rạng Đông" (1958) tài liệu"Lịch Trình Tiến Hóa Của Nền Tân Nhạc Việt Nam Qua Các Giai Đoạn" của Lê Mộng Bảo đã trình bày nền tân nhạc Việt Nam từ thời kỳ phôi thai năm 1930 tức sau giai đoạn Phạm Đăng Hinh, Nguyễn Văn Giệp, Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Tịnh tốt nghiệp"Đông Dương Nhạc Viện", điệu hát cải lương Nam Kỳ đang trong thời kỳ được mọi người hâm mộ, đến giai đoạn nền tân nhạc Việt Nam trở nên đa dạng.
Giai đoạn của khuynh hướng thanh niên, lịch sử tiêu biểu bằng những bản Ải Chi Lăng, Sông Bạch Đằng, Hờn sông Gianh của Lưu Hữu Phước, Tiếng Chim Gọi Đàn của Hoàng Quý, Nhà Việt Nam của Thẩm Oánh, Gò Đống Đa, Thăng Long Thành của Văn Cao, Một Buổi Chiều Mơ của Dzoãn Mẫn, Sáng Trăng, Đồ Sơn của Đặng Thế Phong.
Giai đoạn với trào lưu giải phóng dân tộc mở đầu bằng:
1-Loại nhạc hùng tráng, tiêu biểu các bản Chiến Sĩ Không Quân, Rạng Đông, Khỏe Vì Nước của Hùng Lân, Việt Nam Phục Quốc của Thẩm Oánh, Hùng Tiến của Nguyễn Văn Ba.
2-Loại trầm hùng có Đêm Trong Rừng của Hoàng Quý, Chiến Sĩ Hải Quân, Bắc Sơn của Văn Cao, Chiến Sĩ Vô Danh của Phạm Duy, Hòn Vọng Phu của Lê Thương.
3-Loại nghệ thuật có Thiên Thai, Trương Chi của Văn Cao, Suối Mơ, Đàn Chim Việt của Văn Cao - Phạm Duy, Chinh Phụ Ca, Nợ Xương Máu của Phạm Duy, Mơ Hoa của Hoàng Giác, Giọt Mưa Thu của Đặng Thế Phong.
4-Loại thiếu nhi có Tập Em Yêu của Văn Cao, Con Cò Mà Đi Ăn Đêm, Thằng Bờm của Nguyễn Xuân Khoát, Đồng Vọng của Hoàng Quý, Đàn Bướm Trắng của Lê Mộng Bảo...
Đây là cơ hội để Lê Mộng Bảo liên lạc với những ai thân quen cũ, vui vẻ được đóng góp trong quá trình và công trình khai phá nền tân nhạc Việt Nam buổi khai sinh.
Nhạc sĩ Đan Thọ nhận định về Lê Mộng Bảo ngoài tính cách của một nhạc sĩ có chân tài còn là một nhà truyền giáo âm nhạc tài ba của thời đại. Nhờ vậy nhiều nhạc phẩm của các nhạc sĩ sáng tác trong khoảng thời gian các năm 1950-1975 đã được phổ biến sâu rộng từ thành thị đến nông thôn và trở thành bất tử. Giới tiêu thụ nhạc phẩm thời đó đa số thuộc thành phần thanh thiếu niên, quân đội và lao động, bận rộn học hành, công việc ngày đêm, khi rảnh rang đem những nhạc phẩm mình tâm đắc ra ca, tạo sự sảng khoái cho tâm hồn.
Trên tạp chí Bách Khoa khi trả lời cuộc phỏng vấn của Nguyễn Ngu Í, Lê Mộng Bảo phân tích sự kiện này, cho rằng:"Người mua nhạc, thích những lời thuộc loại tâm tình, gợi lại một kỷ niệm êm buồn. Và nhạc điệu đừng rắc rối, mà giản dị, cho nên có nhiều bài hát "có tiếng" được ưa chuộng, đều có một điệu nhạc tương tự. Điệu nhạc có "bà con" với nhau, thì người chơi nhạc mới dễ đàn, người học hát mới hát mau."
Khi điều khiển nhà xuất bản nhạc"Tinh Hoa Miền Nam", Lê Mộng Bảo nhiều khi đã gặp khó khăn, nhưng đã có thái độ đối xử đẹp. Thường 10 nhạc phẩm khi xuất bản chỉ chừng có ba, bốn nhạc phẩm tiêu thụ nhanh, lời nhiều, các nhạc phẩm khác bán rỉ rả, chậïm. Nhưng hễ nhận được bản thảo của bất cứ nhạc sĩ nào gửi đến, Lê Mộng Bảo thường ít từ chối và thanh toán sòng phẳng tác quyền, không quan tâm tới số phận của nhạc phẩm sau đó rơi vào tình trạng nào. Những nhạc phẩm rời này rất tiện dụng cho các ca sĩ và dàn nhạc khi chơi, dễ dàng theo dõi, đó chưa đề cập đến vấn đề chọn lựa nhạc phẩm. Bây giờ người ta thường luyện tâp nhạc theo các đĩa, nên dễ bị sai lệch.
Năm 1973, Lê Mộng Bảo cùng nhạc sĩ Văn Giảng và những ca sĩ như Kim Tước, Mộc Lan phụ trách lớp nhạc lý do Sư huynh Mai Tâm điều khiển, tổ chức tại Viện Khoa học-Giáo dục Chợ Lớn.
Ngoài ra Lê Mộng Bảo còn cùng các nhạc sĩ Lê Thương, Phạm Duy, Nguyễn Hữu Ba, Xuân Phát sáng lập Hội Nhạc Sĩ Việt Nam mục đích để bảo vệ tác quyền và đời sống của những người cùng chung nghiệp dĩ hầu nuôi dưỡng và phát triển nền tân nhạc Việt Nam. Dù sao Lê Mộng Bảo đã nhiều năm lăn lộn trong nghề nên đã hiểu rõ mọi sự thương đau của người trong cuộc, từng trải nhiều kinh nghiệm, cho thấy nhiều khía cạnh quái chiêu của một ngành văn hóa nghệ thuật:"Một bản nhạc đã được Hội Đồng Kiểm Duyệt Trung Ương ở Nha Tổng Giám Đốc Thông Tin cấp giấy phép để in, mà Ban Kiểm Duyệt Nhạc của Đài Phát Thanh Sài Gòn lại cấm phổ biến qua làn sóng điện, ngược lại có nhạc phẩm được phép biểu diễn ở Đài Phát Thanh Sài Gòn mà khi xuất bản, Nha Tổng Giám Đốc Thông Tin lại không cho phép. Lại còn có trường hợp một nhạc phẩm được Đài Phát Thanh Sài Gòn cho trình diễn mà Đài Phát Thanh Quân Đội lại kiểm duyệt không cho trình diễn, hoặc ngược lại. Sự không đồng tâm nhất trí này của các cơ quan hữu trách đó đã gây thắc mắc không ít trong giới sáng tác cũng như trong giới xuất bản tân nhạc."
Giờ đây, trên đất nước người nhiều nhạc phẩm của Lê Mộng Bản tự bản thân đã không thể phát hành bởi nhiều điều kiện ràng buộc không cho phép, mà có người tự tiện đem in hay thu đĩa phát hành công khai, không nghĩ đến vấn đề tác quyền, đã vậy có đĩa nhạc còn bị bỏ quên luôn tên tác giả. Điều này hiện nay một đôi khi xướng ngôn viên giới thiệu các nhạc phẩm cho ca sĩ trình bầy, đã như quên tên tác giả, nhất những khi nhạc phẩm đó xuất xứ từ những bài thơ hay do người khác viết lời.
Lê Mộng Bảo vẫn hoài bão xuất bản tại Mỹ tập nhạc"Những Khúc Tình Ca Viết Trên Lưng Ngựa Hoang" gồm 50 phụ bản chân dung các ca nhạc sĩ đã một thời sinh hoạt và hợp tác với Lê Mộng Bảo tại Hà Nội từ trước năm 1954 đến trước năm 1975 tại miền Nam. Nhưng nay Lê Mộng Bảo đã ở lớp tuổi hoàng hôn, thể lực đã quá mỏi mòn sau nhiều năm tháng miệt mài lao động, chiến tranh và tù đày đã cướp đi mất đôi mắt tinh anh sáng tác thuở nào, người lưu lại cho đời nhiều nhạc phẩm mang tính tình tự dân tộc, chất ngất yêu đương, đã thường xuyên có mặt trong các buổi trình làng sách, ra mắt băng thơ nhạc, trình diễn nhạc và những buổi tiếp tân những văn nghệ sĩ từ địa phương xa tới. Một tâm hồn nghệ sĩ phóng khoáng, một tình cảm nối kết, Lê Mộng Bảo đã cống hiến cho nghệ thuật những bông hoa tươi thắm và dành cho tình đời những nét son thắm đượm tính nhân bản của con người luôn mãi nở trên đôi môi không biết héo phai. Tiếc thay, Lê Mộng Bảo - người nghệ sĩ để đời đó - đã không còn, để cho hậu thế nhiều nuối tiếc.
Sacramento 26.4.2013
NHẬT THỊNH
------------------------------------------
trích từ https://sites.google.com/
------------------------------------------
0 Nhận xét:
Đăng nhận xét
Đăng ký Đăng Nhận xét [Atom]
<< Trang chủ