chuyện ít biết về hậu duệ nhà chí sĩ yêu nước phan bội châu/ bài viết: dũng minh -- www.tapchicongsan.org.vn/

chuyện ít biết về hậu duệ... phan bội châu
www.tapchicongsan.org.vn/

ảnh in kèm bài

                                                 chuyện ít biết về hậu duệ 
                           nhà chí sĩ yêu nước phan bội châu
                                                          bài viết: dũng minh


Sáng 29-10, Hội đồng hương Nam đàn + gia đình cụ Phan bội Châu tại Hànội, đã tổ chức kỷ niệm lần thứ 70; ngày mất chủa nhà chí sĩ yêu nước Phan bội Châu . (19-10-1940 -- 29-10- 2010).

 Tiết đông Hà nội se lạnh; như được sưởi ấm hơn, bởi không khí thân thiết của những người bà con quê Nam đàn ...+ những người ở các địa phương khác ngưỡng mộ cụ Phan,  đến dự.  Bởi, ngoài kỷ niệm ngày giỗ; những người tham giacòn được nghe giáo sư sử học Chương Thâu; nói về kết quả nghiên cứu về cụ Phan bội Châu ở trong nước + thế giới.

 Mọi người bỗng dồn sự chú ý, khi một người được ngồi ghế khiêng vào. Đó là cháu đích tôn cụ Phan bội Châu ; ông Phan viết Hồ (70 tuổi) bị tai biến mạch máu não; không thể tự đi lại được.  Khi chiếu phim về cụ Phan bội Châu; nhắc đến tên ông nội; ông Hồ khóc, nước mắt thành dòng.  Suốt sau đó; ông vẫn trào nước mắt, dù vợ ông, bác sĩ chuyên khoa cấp 2 Phạm thị Hòa Mỹ ngồi bên cạnh, động viên.

Ông Phan viết Hồ là con trưởng ông Phan nghi Huynh (con cà cụ Phan bội Châu), ông Hồ là cháu đích tôn; nhưng, ông không phải là người cháu lớn tuổi nhất của cụ Phan.

 Sở dĩ có sự này; bởi, bà nội ông Hồ (vợ cả cụ Phan bội Châu), bà Thái thị Huyên (1866-1936) , sau 8 năm chung sống với chồng; [lại] không có con -- bà muốn làm yên lòng bố chồng (ông Phan văn Phố lúc đó 55 tuổi) -- bà Huyên tự ý đi hỏi vợ 2 cho chồng; (năm 1896) vì  trước đó, gia đình cụ Phan đã 5 đời, đều độc đinh.

Chính vì vậy, vợ thứ của cụ Phan bội Châu, bà Nguyễn thị Em đã sinh hạ được người con đầu lòng cho cụ Phan bội Châu.  Thế nên; theo tôn ti trật tự, dù là người con sinh đầu tiên; cụ Phan bội Châu vẫn đặt tên là Phan nghi Đệ. Bốn năm sau khi bà [vợ] thứ sinh con trai đầu lòng (năm 1904) ; [thì] bà cả Thái thị Huyên cũng sinh hạ được một con trai.

Và; cụ Phan bội Châu đã đặt tên con trai cả là Phan nghi Huynh. ('Nghi huynh nghi đệ'; nghĩa là ' xứng đáng là anh, xứng đáng là em). 

Cách thức sắp đặt gia đình của cụ Phan bội Châu, [là] theo đúng đạo cương thường Nho giáo. Bà Thái thị Huyên; (qua lời kể của chính cụ Phan bội Châu) có thể được xem là biểu tượng thế hệ phụ nữ Việt nam theo truyền thống ngày xưa, âm thầm gian khổ gánh vác toàn bộ công việc gia đình; để chồng có thể  dồn mọi nỗ lực lo việc việc nước.

chép về bà trong 'Từ điển nhân vật lịch sử Việt nam', có đoạn,

" Năm 23 tuổi, bà kết duyên cùng Phan bội Châu; hết lòng trọn đạo làm dâu nhà họ Phan. Nhà chồng nghèo,  chồng bệnh tật; một tay bà tần tảo bán buôn, lo liệu vun quén giúp chồng nuôi chí lớn; bạn chồng tới lui nhiều, bà vẫn cần cù, chăm lo, tiếp đãi. Chồng đỗ giải nguyên, bà vẫn thản nhiên sống cuộc đời bình dị. Chồng xuất dương cứu nước, suốt mấy mươi năm; bà vò võ nuôi con  ...

                         Phan bội Châu (tên cũ là Phan văn San), hiệu Hải Thụ; sau, lấy hiệu là Sào Nam
                               (và,  nhiều bút danh khác).  Sinh ngày 26-12- 1867, quê ở làng Đan nhiễm. (nay, 
                               xã Xuân hòa, huyện Nam đàn, tỉnh Nghệ an). Lúc nhỏ, cụ nổi tiếng thông minh; 
                               năm 1900, đỗ thủ khoa trường Nghệ -- và, chính thức bước vào cuộc hoạt động
                               cách mạng. Đầu năm 1905, cụ sang Nhật bản; rồi, quay về dấy lên phong trào 
                               Đông Du.(1905- 1908).  Khoảng tháng 3- 1909,tổ chức Đông Du bị giải tán; cụ 
                               bị chính phủ Nhật trục xuất.  Trở về ẩn náu tạm thời trên đất Trung quốc ít lâu; 
                               Phan bội Châu sang Xiêm ([nay], Thái lan) hoạt động.  Hơn một năm sau; khi 
                               [cuộc]cách mạng Tân hợi (1911) thành công, cụ Phan trở lại Trung quốc; thành 
                               lập' Việtnam quang phục hội' ; mà, tôn chỉ duy nhất là đánh đuổi giặc Pháp; khôi 
                               phục nước Việtnam, thành lập nước 'Cộng hòa dân quốc Việtnam'. Sau những 
                               động yêu nước, cụ Phan bị thực dân Pháp (nhờ bọn quân phiệt Trung quốc)
                               bắt giam ngày 24-12- 1913 ...  Ngày 30-6-1925 ,trên đường từ Hàng châu về
                               Quảng châu; Phan bội Châu vừa đến ga bắc Thượng hải; thì, bị thực dân Pháp
                               bắt cóc , đem về nước. Từ năm 1926 trở đi, Phan bội Châu la người tù bị giam lỏng
                               ở bến Ngự. Mặc dù 'Ông -Già-Bến-Ngự' phải sống cuộc đời 'cá chậu chim lồng';
                               cụ vẫn làm thơ, để nói [lên] nỗi khổ nhục của người dân mất nước; trách nhiệm
                               của người dân đối với nước ... "


Vì vậy, khi nghe tin bà mất; từ Trung quốc xa xôi, cụ Phan bội Châu đã khóc bà, qua câu đối bằng chữ quốc ngữ,

"Tình cờ động khách 5 châu, hơn 30 năm chồng có như không, cố đứng vững mới ghê, nuốt đắng ngậm cay tròn đạo mẹ /  Khen khéo giữ nền 4 đức, gần 70 tuổi sống đau hơn thác, thôi về mau cho khỏe, đền công trả nợ nặng vai con ." 

Ông Phan nghi Đệ, sinh năm 1901, con trai thứ cụ Phan bội Châu; bi bắt, [đưa] đi đày ở Lao bảo (Quảng tri).  Sau khi ra tù, ông Đệ sống ở quê nhà; vầ sau, về sống với cha, ngày 2 buổi giúp cha cơm nước.   Vợ ông làm nghề kiếm sống trên sông nước; thường xuyên chở cụ Phan từ nhà ra bến Ngự, sông Hương. Ông Phan nghi Đệ bị bệnh, mất vào năm 1946. Ông có 4 người con trai.

Bà Phan thị Cương sinh năm 1902, người con gái duy nhất của cụ Phan bội Châu; cũng tham gia hoạt động trong các tổ chức cách mạng.  Chồng bà, ông Vương thúc Oánh, đảng viên năm 1930. Bà Cương mất năm 1997.  Con trai là Vương thúc Cương, hiện sống ở Bình dương. 

Con trai cả của cụ Phan bội Châu + cụ bà Thái thị Huyên, [là] ông Phan nghi Huynh cũng từng bị địch bắt giam. Sau khi ra tù, ông về quê; dạy học. Sau cách mạng tháng 8/1945, ông Huynh giữ chức phó chủ tịch Ủy ban hành ch1inh xã Lạc hồng, Nam đàn. Ông bị bệnh nặng, mất tháng 2/1946, ở tuổi 42.   Ông Phan nghi Huynh lấy vợ là Đặng thị Liệu, con gái cụ Đặng thúc Hứa (bạn, cụ Phan bội Châu) -- nhà hoạt động cách mạng hoạt động ở Thái lan. Ộng Huynh [có] 2  người con trai+ 4 con gái-- con trai đầu là Phan viết Hồ (s. 1941). Đáng chú ý là; trước khi mất, cụ Phan bội Châu đã dặn con trai cả," nếu ông Phan nghi Huynh sinh con trai; thì đặt tên Phan viết Hồ". 

Tại buổi gặp mặt sáng 29-10 đầy cảm động ấy, tôi   [NV- người viết]   cứ bị ám ảnh mãi; bời, những hình ảnh:   ông Phan nghi Hồ được mọi người khiêng vào+ những lúc ông ta khóc, đầy cảm động.  Những dòng nước mắt của cụông 70 tuổi, bị liệt nửa người, nói không rõ tiếng; đã khiến bao người chứng kiến không kìm nén được dòng lệ trào dâng.'


                                                                         ***

Có 2 vợ, nhưng thời gian  ở nhà của cụ Phan bội Châu rất ít; chính vì vậy,  cụ cũng chỉ [có] được 3 người con.   Các con của cụ là Phan nghi Huynh (s. 1904), Phan nghi Đệ (s. 1901) + bà Phan thị Cương ( s. 1902); cả 3 con đều noi gương cụ Phan bội Châu; hăng hái tham gia các phong trào cách mạng --  tuy nhiên, con cháu của bà cả; cho đến nay, vẫn chưa được nhiều người biết đến.

Trong buổi gặp mặt sáng 29-10 ấy; chắt nội cụ Phan bội Châu, chị Phan thị Thu Hà (bác sĩ, tiến sĩ y học, tốt nghiệp tại Niu-Oóc [ New York] / Mỹ) đang gỉang dạy tại trường Đại học Tổng hợp Niu-Oóc  cũng về dự.  Chị Hà cho biết: con trai của ông Phan nghi Huynh (ông Phan viết Hồ, bố của chị) [từng] là kỹ sư cơ khí chế tạo máy. 
              (khóa 5 trường Đại học Bách khoa Hànội -- thuở nhỏ, ông học tại trường Thiếu sinh quân ở quận Quế lâm (Trung  quốc);  nguyên phó giám đốc Công ty xây dựng Bảo tàng HCM + giám đốc Công ty Lắp máy điện, nước & Xây dựng . (thuộc Tổng  công ty Xây dựng Hànội -- ông  Hồ đã vinh dự đươc tặng thưởng huân chương Lao động hạng 3, huy hiệu 40 năm tuổi
  Đảng ... ). 

Chị Phan thị Thu Hà có người em trai là Phan việt Huy (kém chị 2 tuổi, sinh 1942), kiến trúc sư+ cử nhân luật. Trong buổi gặp mặt đầy cảm động ; chị Hà mau mắn khoe một tin vui về con gái chị, cháu Lê-phan Hải Anh ( s. 1966 tại Hoa Kỳ, quốc tịch Mỷ:  Anne Le) đã đoạt giải nhất , kỳ thi văn ở bang Niu Oóc (2008) + giải khuyến khích toàn liên bang Hoa Kỳ-- và, được bà Hi-la-ri Clin- tơn  ( Hillary Clinton , lúc đó lá thống đốc bang) gửi thư chúc mừng. 

Tại buổi gặp mặt, giáo sư sử học Chương Thâu thông báo, ngay từ 2005, tại một hội thảo khoa học về Phan bội Châu (được tổ chức ở Hoa Kỳ) ; đã có kiến đề nghị UNESCO vinh danh 'danh nhân văn hóa'. 

 cho đến nay; đã có khá nhiều nhà nghiên cứu , ngưỡng mộ cụ Phan bội Châu;[đã] sưu tập, nghiên cứu, làm luận án tiến sĩ  ... 

bản thân ông [giáo sư Chương Thâu], sau khi xuất bản cuốn 'Phan bội Châu toàn tập' (10 tập), đã viết [xong] được 2 tập nữa  ; nhưng, rất tiếc ... vì nhiều lý do khác nhau, đã không kịp in, nhằm dịp kinh dâng lên cụ Phan bội Châu -- nhân ngày kỷ niệm lần thứ 70, ngày mất của cụ. Việc in thêm 2 tập sách, bổ sung 'Phan bội Châu toàn tập'; không chỉ là ước nguyện giáo sư sử học Chương Thâu;  còn là, của nhiều người yêu mến nhà chí sĩ yêu nươc + nhà văn+ nhà thơ lỗi lạc của dân tộc Việt nam . []

dũng minh
(Tạp chí Cộng sản, số 140/ 5-11- 2010)

 https:// giaovn.blogspot.com/2016/06/chuyen-it-biet-ve-hau-due-nha-chi-si.html