q u á c h t h o ạ i
( 1929 - 1957- saigon - cholon )
bài : nguyễn đình tuyến
Thi sĩ Quúah Thoại tên thật Đoàn Thoại, sanh năm 1929 tại Huế. Năm 14 tuổi đã đọc thơ và say mê Tagore. Từ 1945 đến 1951, Quách Thoại đã dồn hết năng lực và thời giờ vào các hoạt động chính trị . Năm 1949 là tổng thư ký tòa báo Nguồn Sống. Quách Thạai mất ngày 7- 11- 1957 trong một nhà thương ( thí ) ở Cholon .
Đã xuất bản :
GIỮA LÒNG CUỘC ĐỜI ( thơ , Tạp chí văn nghệ xb, Saigon 1963 ).
Quách Thoại, nhà thơ của nghèo khổ, nhà thơ của trực giác, nhà thơ bị nguyền rủa như Verlaine , le poète maudit ; nhà thơ của thời kỳ chuyển tiếp từ khuynh hướng tượng
trưng sang khuynh hướng hiện sinh .
Sau hơn 10 năm bị bót nghẹt vì chiến tranh , khuynh hướng thi ca thuần túy đã hồi sinh Quách Thoại. Những bài thơ của Quách Thoại, như Hương Giang Dạ Nguyệt, Thược dược, Thoát bồn, Tỉnh mộng ... có thể được xếp vào loại những bài thơ hay nhất của khuynh hướng tượng trưng trong thi ca Việtnam. Giữa cơn chuyển mình của thi ca Việtnam, Quách Thoại tuy không đóng vai lý thuyết gia của thi ca hiện sinh như đã làm đối với khuynh hướng tượng trưng ( bài Hợp tấu ) - nhưng đã góp phần vào việc làm nứt rạn những khuôn khổ cũ, phủ nhận những hình thức cũ, để trinh bày với chúng ta những hình thức thơ mới mẻ, nhiều âm điệu :
Tôi đã đi trên những buổi chiều
những buổi chiều của quá khứ
rất cô liêu
và mưa gió rất nhiều
trên những buổi chiều Việtnam .
Hai luận đề chính trong thơ Quách Thoại là chính trị và tôn giáo . Nhà thơ luôn luôn tin tưởng ở một ngày mai lý tưởng, có màu xanh màu hồng, có phố lớn cười, có đại lộ hát nghênh ngang, luôn luôn tin tưởng ở một xã hội dân chủ tốt đẹp, mà trong đó nhà thơ sẽ đóng vai người chiến sĩ tiền phong hiên ngang đi giữa hạnh phúc của cộng đồng :
Ta bước lên đau khổ ngả nghiêng xiêu
hạnh phúc dựng theo những làng xóm mới .
Trong những ngày sông xa quê , lang thang, trôi nổi, thiếu thốn, cùng cực ; nhà thơ vẫn hoài bão một xã hội công bắng, bác ái ; một xã hội có người công nhân vui vẻ , có người nhà nông sống sung túc , có em bé cười, có tiếng ca, tiếng hát; nhưng thực tế đã xô đẩy nhà thơ đến những phũ phàng, những đe dọa của đói rét, của bệnh tật và chính những đe dọa thường trực của cuộc đòi đã làm nhà thơ mất cả ảo tưởng về tương lai nhân loại . Niềm tin chính trị phút chốc biến thành niềm tin tín ngưỡng .
Và từ đây nhà thơ kiệt lực sẽ kêu gọi đến sự trợ giúp của đấng Thiêng liêng cao cả . Đấng Thiêng liêng ấy có thể là Đức Như Lai mầu nhiệm :
đời nhân gian hoa trái tái tê mầu
tôi kêu lạy xin Như Lai hằng ẩn náu
giữa hồn tôi lùi sợ trước hư vô
anh hãy hát giùm tôi lời ca vĩ đại
của im lìm huyền bí của đông phương .
Có thể là Chúa Jésus , khi tình yêu người đẹp thăng hoa thành tình yêu Chúa :
Ta yêu em yêu mến cả vô cùng
Thềm tôn giáo ta đặt hồn mơ ngủ
Giữa đêm nay đến đời sau vũ trụ
Trong tình yêu trong Chúa Jésus .
Sự đau khổ làm cho thơ Quách Thoại thành to lớn, sự đau khổ càng nhiều; thơ Quách Thoại càng tha thiết và trong các nhà thơ hiện đại ; không hề có nhà thơ nào lại tha thiết với tinh thần sáng tạo như Quách Thoại : càng bị cuộc đời xô đuổi , nhà thơ càng tha thiết với nguồn thơ an ủi, như Anatole France đã viết : "... khoa học không đếm xỉa đến việc làm sung sướng hay đau khổ ! Nó vô nhân đạo . Chính thơ làm tươi đẹp và an ủi . Cho nên thơ cần thiết hơn khoa học...." :
lỡ một ngày nào tôi chết trần truồng không cơm áo
thì hồn tôi phảng phất chôn trăng sao
để nhín các anh
như vừa gặp buổi hôm nào
và trong câu chuyện tôi sẽ cười nhắc bảo:
" còn sáng tạo ta hãy còn sáng tạo ".
Ta cảm thương nhà thơ của trực giác đã tiên đoán đơợc định mệnh bi đát của mình và biết đâu anh hồn nhà thơ bị xã hội nguyền rủa và bạc đãi : vì đói rét, vì bệnh tật, lại chẳng còn phảng phất chốn trăng sao , trong những bầu trời vòi vọi ?
Quách Thoại mất trong bệnh viện Hồng Bàng vì bệnh lao , trong một căn phòng bố thí và trong tình thương của Thượng đế : nhà thơ đã thuận để một bà xơ rửa tội theo phép đạo Công giáo .
Giữa lúc thi tài đang nẩy nở, Quách Thoại đã qua đời , đau đớn y như trường hợp một Hàn Mặc Tử . Thần chết đã cướp mất của chúng ta một nhà thơ đã dùng suốt cuộc đời ngắn ngủi phục vụ tận tụy văn học, để phải chịu đựng cảnh nghèo đói, bệnh tật - nhà thơ đã có một số mệnh hãi hùng , một tâm hồn quảng đại và một lý tưởng cao đẹp làm chúng ta hằng ôm ấp .
trích nguyên tác thơ quách thoại * :
1. hợp tấu
đừng hoi hóp nữa
đừng than khóc nữa
hỡi linh hồn ta
chập chờn xao xuyến lửa
bởi hôm nay
ta vừa gặp ta
ánh sáng nằm nghiêng ngã ngửa
màu sắc dựa thành muôn cánh cửa
đêm và trưa
âm dương hòa đôi lứa
cảm giác tìm nhau tắm rửa
không gian với thời gian lần lựa
gặp nhau vừa khi đúng giữa
trong một giờ thiêng chung đụng
ấm cúng vô cùng
và sâu thẳm mông lung ...
ta thấy trong ta
ái tình giao tay làm khối lượng
nghệ thuật nằm trong kiến trúc
phảng phất lời lẽ một làn hương
tâm linh bỗng nhiên thành vũ trụ vô lường
thực tại bao trùm bởi ảo tưởng
đâu biết mầu xanh hay chính ấy âm thanh
ta nghe bản hợp tấu đang thành
ai hát chi mà rạo rực
dưới đáy linh hồn ta vắng lạnh
bài ca kỳ diệu víu trời xanh
sự vật hiện về trên phim ảnh
nhân loại đi về trong chốn ta
mất mát gì đâu nơi vô cùng chân ngã
ta nghe kết thành
âm thanh bao nhiêu thế giới kỳ lạ
giữa sâu xa ...
( GIỮA LÒNG CUỘC ĐỜI )
2. ta úp mặt
ta úp mặt mình ta khóc nức nở
xuân đời lên một mùa hoa mới nở
thiêng liêng cười trên môi nụ còn tươi
vũ trụ xanh bừng đỏ giữa tim người
lòng hữu hạn ước mơ thương đời vô hạn
tối trần gian khát vô cùng ánh sáng
trăng đã về mầu nhiệm chiếu không gian ...
chuông vừa ngân thổn thức nhạc Niết bàn ...
(............................................................)
ta úp mặt mình ta khóc nức nở
cả loài người đang gục đầu thở than
mộng cũ tình xuân còn đâu mơ ước
đèn văn minh đốt cháy rụi bàn thờ
tàu hiện tại bánh xoay về hoang dại
đò sông ơi ! đã gãy rồi bánh lái
cuồng phong ! cuồng phong ! sóng dậy
buồm chìm
lạc loài kêu xơ xác một đàn chim
ai hoi hóp đang vùng vằng giữa bể
hát ca chi lạc lầm rồi thế hệ
ta kêu lên : Nhân lọai hãy đi về
trời xanh kia còn say đắm si mê
yêu tất cả một tình yêu bất diệt
thương tất cả một tình thương tha thiết
sáng soi thay ánh sáng măt trời
rõ ràng thay là tiếng nói không lời
trong đau khổ người nghe chăng diệu lý
trong tiến bộ người thấy chưa vô lý
trăng sao cười chân lý sáng hư vô
ta cúi xin thế giới thóat mơ hồ
(............................................. )
ta úp mặt minh ta khóc nức nở,
vì thương yêu ta xót xa than thở
tình thi nhân, lòng thủ thỉ ... lệ mơ ...
cảm hồn đau ta viết thành thơ :
" ta úp mặt mình ta khóc nức nở "
[]
( GIỮA LÒNG CUỘC ĐỜI )
thơ QUÁCH THOẠI
( trích NHỮNG NHÀ THƠ HÔM NAY / NGUYỄN ĐÌNH TUYẾN-
Nxb Nhà văn Việtnam tái bản, Saigon 1967 - tr. 258 - 66 )
------
* Biên Tập chỉ trich 2 / 5 bài .
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét