' NHÀ VĂN CAO BỒI TỰ THÚ" / Lê Văn Nghĩa ( 1953- 2021 ) - trích : Văn Học Sài Gòn 1954- 1975/ Những chuyện bên lề / Nxb Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh 2020.

 

                                         NHÀ VĂN CAO BỒI TỰ THÚ

        

                                                      Lê Văn Nghĩa

Nhà văn Thế Phong thường được các văn hữu gọi là " nhà văn cao bồi" vì tướng ông cao to, đầu húi cua, mặt mÀy bậm trợn .( Bây giờ 88 tuổi mà vân "đô "con, hít đất 75 cái - ba lần).

. Viết văn, ông thường hay chủi vung vít từ Nguyên Sa đến Mai Thảo và cả giới chức trong chính quyền Sài Gòn thời 1961- 1963. Nhưng cao bồi nhất là viết quyển hồi ký Thế Phong nhà văn - tác phẩm, cuộc đời ông đã kê khai tất  cả những cuộc tình và những đứa con rơi rớt và mong rằng " sẽ đến gặp ông khi đọc quyển hời ký này". Nhiều nhà văn viết hồi ký không bao giờ kể về thói xấu của minh. ( nhưng nói về các văn hữu khác thì vô cùng hứng khởi ). Duy chỉ có Thế Phong dám kể thói xấu nhất của mì h là ăn cắp tiền đến  ba lần.

Trong thời gian viết bộ Lược sử văn nghệ Việt Nam, Thế Phong sống cuộc đời du mục (và nhiều nhà văn mới lập thân khác cũng tương tự rứa thôi), ăn cơm trọ, ở buồng thuê trong một xóm nghèo. Nhiều lần thiếu nợ, bị chủ nhà và nấu cơm trọ đòi tiền, Thế Phong xấu hổ muốn độn thổ. Thời may, có một người mới viết văn, có tiệm thịt bò ở Vũng Tàu  mời Thế Phong xuống chơi. Thế Phong xuống không đúng dịp, vì buổi chiều người chủ tiệm thịt bò mê văn chương này phải về Sài Gòn ăn cưới nên bảo Thế Phong cứ tự tiện ở lại một đêm đợi anh ta về 

 Trong thời gian chờ đợi chủ nhà, Thế Phong ngồi tập đánh máy chữ bằng máy chữ của chủ nhà, sau đó táy máy kéo ngăn tủ bàn viết thấy một gói lớn dán kín ngoài phong bì đề " của nhà triệu phú Trần Hoài ", " Tôi tò mò mở và mở ra xem thì trong đó là một xếp giấy 500. Tôi đang cần tiền và đây là tiền , lại lá tiền để dành của một nhà triệu phú tương lai. Ấy thế là tôi sinh ra cái kế, cứ lấy đại đi, tôi nghĩ đến chị Hai Nụ, nghĩ đến câu nói của anh Hai, chồng chị nghi ngờ rằng chị có tình ý với tôi nên không đòi tiền cơm. Tội nghĩ đến hai ngàn đồng,  tiền uống cà phê chịu quán Văn Sửu ở đường Nguyễn Văn Sâm, mà hôm nào ông chủ đã đòi khéo khi thấy một anh Tây vào quán ông. Chính ông Tây là nạn nhân, ăn không trả tiền, ông kiện, nên anh ta vào tù. Tôi quyết định về Sài Gòn ngay với số tiền kia, rồi sau sẽ ra sao sẽ hay ... Tôi dùng (tiền) để trả nợ sòng phẳng vào hào hoa biết mấy, toàn giấy năm trăm, nên chủ nhà đủ tin cậy lãi cho tôi ăn chịu liền 6 tháng... " ( Thế Phong nhà văn - tác phẩm  cuộc đời, tr. 23 )... Người bị ông thò tay mở tủ lấy tiền chính là nhà văn Trần Phong Giao ( chủ bút tạp chí Văn ) sau này.

Thế Phong còn kể tiếp là ăn cắp tiền của bạn bè hai lần nữa để mua giấy sáp (stencil) đánh máy tác phẩm. Quả thật. đọc quyển hồi ký thấy ông không giấu giếm những chuyện xấu xa của mình như "làm" người phụ nữ cùng ở trọ có thai, kể tuốt luốt tên những người mà ông yêu như nhà thơ Cao Mỵ Nhân, nah2 văn Linh Bảo, Ngọc Oanh và vài người nữa. Thế Phong cũng quyết liệt phê bình Thanh Tâm Tuyền là ăn cắp thơ các thi sĩ Pháp để làm màu hiện sinh, Văn Quangviết văn để "cốt giải trí cho đàn bà con gái thời này, sống đầy đủ áo cơm nhưng muốn lòng mình có chút bợn sóng". Vũ Khắc Khoan thì "ái quốc kiểu nhóm trí thức Quan điểm trong văn chương thì phung phá, mà làm được đồng lương nào về giao cho vợ không tiếu một cắc, rồi chơi hụi để tính lời hàng tháng hiện sinh cái quái gì ! Yêu nước, nhưng là một thứ yêu nước có điều kiện vật chất no đủ, b ề ngoài ra bẻ khinh đời ô trọc, nhưng chính là sợ bị đời khinh lạ i ".  (Sđd tr. 33).

 Thế Phong kể đã từng đánh Sao Trên Rừng ( bút hiệu của Nguyễn Đức Sơn thờ i kỳ đầu ). một bạt tai và đuổi ra khỏi nhà vì " không muốn nhìn thấy mặt người còn trẻ hèn".

Đây là những gì Thế Phong viết và in thành sách vào năm 1966, chẳng biết những nhà văn, nhà thơ bị nêu tên này phản ứng ra sao vì chẳng tìm thấy một tư liệu nào để họ nói rõ những điều bị Thế Phong lên án bằng chữ nghĩa ...Tuy nhiên, theo Du Tử Lê trong Năm sắc diện - Năm định mệnh đã viết về sắc diện của Thế Phong như sau ?: 

"... Mỗi khi ngồi quán cà phệ Kim Sơn, Thế Phong đi qua, là y như co`1 người chỉ trỏ hay mách bảo nhau nho nhỏ. Từ hồi đó, trong trí nhớ tôi đã in đậm khôn dáng ông. Một thân hình cao lớn, vạm vỡ, tóc dài như tài tử, da đen xám, mặt hình như lúc nào cũng đầy nét nhăn dữ tợn. Nếu không từng xem ảnh trên sách, cũng như nếu không có người cho biết, chắc tôi không thể ngờ rằng con người có vẻ thô lỗ như vậy lại có thể là một nhà phê bình văn học, một văn, thi sĩ kiêm cả khảo cứu chính trị .." (tr.160)." Với khuôn mặt đen xám, cùng những vết nhăn nheo chằng chịt trên trán, hai bên má, lại thêm cái cằm bạnh, tóc húi cua dựng ngược, lởm chởm, vẻ dữ tợn càng tăng thêm nữa.  Kho hỏi ra, tôi mới biết lý do cạo tóc "để con nợ khỏi nhận diện". Ngày xưa,  ở ông đã không có cái dáng vẻ nghệ sĩ này lại càng không hơn nữa. Tôi có cảm tưởng nếu người nào không biết qua sách báo, lần đầu gặp ông, chắc chắn sẽ có cảm tưởng vửa tiếp xúc với một tên côn đồ, một anh lo8 xe, chứ không thể nghĩ rằng ông là nhà văn, hay một người có tâm hồn nghệ sị ." (tr. 162).

Khi đã quen biết, tìm hiểu kỹ về thời niên thiếu, và hoàn cảnh sống, làm việc khi Thế Phong vào Sài Gòn, Du Tử Lê, ít nhất, đã tạm hiểu biết cái nét xù xì của con người đa cảm, chịu chơi và bộc trực này:

  " Nhưng tưởng đất phù sa màu mỡ như miền Nam, sẽ chịu cho người lãng tử bất đắc dĩ, tứ cố vô thân nương náu; ai ngờ định mệnh vẫn chưa chịu buông tha con người bất hạnh đó. Ở Sài Gòn ông lại tiếp ối cuộc sống tối tăm, khốn khổ nhục nhã như xưa và có phần còn hơn thế nữa ! Những ngày đầu tiên tại đây ông tìm về Xóm Chùa tá túc. Một khu tẫp trung những người thất cơ lơ vận, chờ thời, đợi thế, và những người thuộc giai cấp thấp hèn nhất của cái xã hội công bình, bác ái, như xã hội Việt Nam ! Từ đây, những trang sách của cuốn phê bình văn học Lược sử văn nghệ Việt Nam ( 4 tập) . mà theo tôi mang một giá trị đáng ghi nhớ hơn cả trong sự nghiệp văn nghệ của ông. Cũng bắt đầu từ đây, hoàn cản xô đẩy, dồn ép ông đi đến chỗ không dừng ..."

"Cũng vì thế, chgo nên bước khởi đầu, ông đã gặp nhiều gian nan nhục nhã. Không những nhụ6c nhã đau xót về vật chất mà còn cả ở lãnh vực tinh thần. , Chung quanh ông những người không ưa, những người ghen ghét đã không tiếc lời dè bỉu, họ bịa đặt thêu dệt nhiều giai thoại, với mục đúich làm sao loại trừ ông khỏi hàng ngũ những người cầm bút. Dĩ nhiên khong phải đó là thái độ của hết thảy những người cầm bút tại đây, chỉ có những tên hoạt đầu, những tên bồi bút, bán rẻ lương tâm quên hẳn thiên chức cầm bút của mình, mới hằn học, tỵ hiềm như vậy mà thôi. Thêm nữa, ông còn bị một số bạn bè bội phản một cách đê hèn, trắng trợn. Nhưng cà ng nhục nhã, càng khốn khổ bao nhiêu ông càng hăng hái bất chấp tất cả vượt lên trên để sáng tác nhiều hơn nữa, càng thẳng thắmn p[hê bình, vạch mặt chỉ tên phanh phui mọi bỉ ổi thối tha, điếm nhục của bọn đánh đ0ĩ tâm hồn, bán rẻ lju7o7ng tâm. Dưới ngòi bút vũ bão, ngang bướng của Thế Phong, bao nhiêu tệ đoan, bao nhiêu bẩn thỉi bất công của xã hội, của chế độcủa cả nhữ ng người đang được xưng tụng là thần tượng v.v ... đều bị phơi trần trên giấy trắng mực đen ..." (tr. 172- 173).

Viết nhiều thể loại thơ, biên khảo, truyện nhưng chất của Thế Phong vẫn là một nhà thơ.

 Nguyên Sa đã viết :

 " ... Cao Thế Dung và tôi ăn phở dưới mưa, với một chiếc nồi nhôm thuổng được của nhà bếp, chúng tôi bàn về Thế Phong, tôi nói với Dung nó là thi sĩ. Dung chới với, tay bắt lấy những chữ, như phao vật vờ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, tôi giằng lấy tất cả những thứ đó ném ra xa , nó là thi sĩ. Thơ của người làm thơ mới là nó, những thứ khác chẳng thể là nó ..." ( Trình bày - Xuân Tân Hợi ).

Và vượt qua mọi thứ, ngay cả thời gian, bây giờ thì thường vào những buổi sáng của năm Covid 19, hai lão đại ca Thế Phong, Phan Kim Thịnh, Gs Huỳnh Như Phương cùng tôi ngồi bên ly cà phê, kể chuyện văn học ngày xưa.

Ông, tướng tá vẫn rất cao bồi, mặt như  Charles Bronson đầy vết ngang dọc của thời gian  ...

 Nụ cười rất hiền ! Bao nhiêu cô gái đã " chết" vì nụ cười này ?

Lê Văn Nghĩa

(tr.   388-  392  - sđd ).

--------------

lời bàn thêm :

-  sáng  21/ 11/ 2019  khách bấm chuông , đó là nguyên chủ báo Văn Học ( Sài Gòn) Phan Kim Thịnh

 & một khách nam nam  lạ mặt.

. Phan Kim Thịnh giói thiệu:

 "  nhà báo,  nhà văn  Lê Văn Nghĩa, báo Tuổi trẻ  muốn gặp nhà văn Thế Phong".

  trả lời vui vẻ: :"  rất sẵn lòng."

Anh Nghĩa  hỏi:

 " Nhà văn hậu chiến 1950- 1956"còn   không?"-- nếu được,  mượn đi photo vì đang  viết

   "  Văn học Sài Gòn 1954- 1975".

-  đưa  ra tiệm photo trên đường Trần Quang Khải , copy xong, chủ 'hét"  200 ngàn đồ ng".

 ( sách in rô nê ô dày trên dưới 200 trang, khổ 21 x 27 ). 

- trò  chuyện ít phút,  giã từ  - ,  hẹn  gặp nhau sau ở Quán CaFé Sông Phố. .( góc đường Lý Chính thắng & Trần Quốc Thảo ). 

- ngẫm ra , gặp nhau  trong vòng 2 năm,   Lê Văn Nghĩa  giã từ đời vào dịp ' cấm vận  hạn chế đi lại dịp Covid 19"-- để lại trong trí nhớ tôi  " dai như đỉa đói". 

-  và, Phan Kim Thịnh cũng giã từ"đời" ( 4/6/ ) -- Chủ tịch Hội Nhà văn Tp. HCM  lo chôn cất "  nhà văn Mỹ Kiều" lấy  Tp. HCM làm  "chốn làm ăn in sách văn chương, nghĩa lý" buổi sinh thời. 

THẾ PHONG

Sài Gòn 11/ 3/ 2023.

lời bàn thêm (2) :

- viết về tôi, đầu tiên, có lẽ là Du Tử Lê. thì phải  ( Năm sắc diện năm đình mệnh, Sài Gòn 1965 ) . Kỷ niệm khó quên là vào năm 1966 , bà cô tôi lên Đà Lạt  làm" chủ hôn đám cưới của tôi và Nguyễn Thị Khê ( 1937-      ] .-- bà  đọc sách  Du Tử Lê nói về tôi " ... tôi  tứ cố vô thân , sống , lớn lên nhờ cơm áo Trời ban ..." ( đại khái vậy) -- khiến  bà  cô tôi nổi giận  đùng đùng bỏ về  Sài Gòn  sáng hôm sau --nhưng đám cưới của tôi và cô Khê vẫn diễn ra tốt đẹp vào ngày 30/ 01/ 1966  mục sư Mỹ  ( Hội thánh Báp Tít  Đà Lạt,) R. Boberston làm  chủ hôn -- " ông anh nuôi: Phạm Quang  Huyến đại diện nhà trai .

Đám cưới đón dâu về Khách sạn sa ng bậc nhất ờ Đà Lạt khi ấy ( Dalat Palace), ở 1 trong 4 phòng sang nhất ( 2000 VND / ngày) ,  cac  truyền đạo Mỹ tham dự trố mắt , với lời bình: " chú rể làm nghề ngỗng gì, lắm bạc nhiều tiền vậy. họ không biết sau đám cưới, vợ chồng tôi phải đem bán nhẫn cưới để lấy tiền  chi dụng).

- viết về tôi, còn nhiều tác giả khác nữa --  có lẽ  1  bài viết phỏng vấn mà  tôi ấn tượng nhất  ( chỉ  qua điện thoại ) của tác giả Ban Mai ([ i.e. Nguyễn Thị Thanh Thuý 1962-          /  Đại Học Quy Nhơn/ bài này sẽ được đăng tải ở phần sau).

THÊ` PHONG

( 18/3/ 2023).

==============