Nhà văn Trương Văn Dân: Giữa tâm dịch, anh là người trở lại
VHSG- “Điều gắn kết hai con người, ngoài tình cảm ra còn có tiếng cười. Người nào có thể mang đến cho ta nụ cười thì ta khó mà buông bỏ họ…”
Tháng 12.2019, nhà văn Trương Văn Dân cùng vợ – nhà văn Elena Pucillo Truong – về Ý để ra mắt tác phẩm Một phút tự do. Tháng 2.2020, để chồng trở về Việt Nam trước, Elena ở lại với gia đình thêm một thời gian. Nhưng rồi khi dịch bệnh bùng phát ở Ý, chuyến bay sang Việt Nam của bà bị hủy, bà bị kẹt lại tại Milan. Từ Sài Gòn, nhà văn Trương Văn Dân đã đặt ngay vé máy bay trở lại Ý trước khi Việt Nam cũng tạm dừng những chuyến bay đi châu Âu. Ông muốn cùng vợ san sẻ nỗi lo, cùng vượt qua đại dịch lần này.
Mối tình Việt – Ý của đôi vợ chồng nhà văn ấy từng dệt nên một câu chuyện đẹp, được bạn văn, bạn đọc ngưỡng mộ. Trước đây, trong căn hộ ở Q.Bình Thạnh (TP.HCM), hai nhà văn vẫn thường cùng nhau viết văn, dịch sách. Bây giờ, ở Milan, trong một căn phòng nhỏ hơn, nhà văn Trương Văn Dân và Elena Pucillo Truong vẫn tiếp tục cùng nhau viết những câu chuyện từ tâm dịch, cùng nhau đọc sách, nấu ăn, chia sẻ và động viên tinh thần nhau để vượt qua tai ương.
Tôi hỏi họ, có quá lời không khi nói rằng trong mọi tai họa, bất trắc mà con người phải gánh chịu, thì tình yêu vẫn là ánh sáng rực rỡ nhất khiến cho tất cả phải cúi đầu và nhận về câu trả lời nhẹ nhàng nhưng đủ đầy về “định mệnh”, rằng chỉ là hai người đã may mắn được gặp nhau trong sự “đồng cảm, phù hợp và có thể chia sẻ cùng nhau”.
Nhà văn Trương Văn Dân đã xuất bản các tác phẩm: Hành trang ngày trở lại, Bàn tay nhỏ dưới mưa, Milano – Sài Gòn, đang về hay sang?; dịch tác phẩm văn học Ý: Mùa hè tươi đẹp... Còn nhà văn Elena Pucillo Truong có tập tùy bút và truyện ngắn Một phút tự do được trao tặng thưởng Hội nhà văn TP.HCM 2016, tập truyện ngắn Vàng trên biển đá đen nhận được tặng thưởng Hội Nhà văn TP.HCM 2019. Các tác phẩm của Elena đều viết bằng nguyên tác tiếng Ý, được nhà văn Trương Văn Dân chuyển ngữ.
Chuyến bay bão táp
Phóng viên: Tình hình dịch bệnh tại Milan nói riêng và nước Ý nói chung, theo quan sát của ông, hiện tại như thế nào?
Nhà văn Trương Văn Dân: Hình ảnh người chết ở thành phố Bergamo được xe quân đội chở đi hỏa táng khiến mọi người bàng hoàng. Nhưng các bạn chắc cũng đã thấy người Ý hát trên ban-công cổ vũ nhân viên y tế và xóa đi nỗi sợ hãi. Người Ý rất nghệ sĩ, nhân văn và là một dân tộc kiên cường, tôi tin họ có đủ can đảm và trí tuệ để vượt qua và đứng dậy sau đại dịch.
Milan – nơi tôi ở – cách thành phố Bergamo khoảng 30km, hiện tương đối ổn. Khi về Ý, tôi có lo lắng nhưng không sợ hãi. Tôi có niềm tin vào tất cả mọi người đang làm việc với ý thức trách nhiệm cao, để tìm ra giải pháp và giúp đỡ người bệnh. Tôi nghĩ, sau dịch bệnh, chúng ta không thể quay về lối sống cũ, tiêu thụ vô tội vạ, gây ô nhiễm môi sinh và phung phí tài nguyên như đã từng.
Xưa nay, con người thường tự phụ là loài thượng đẳng nên tha hồ hủy hoại thiên nhiên, giết chóc lẫn nhau từ thiên niên kỷ này sang thiên niên kỷ khác. Phải thay đổi thôi, nếu không thiên nhiên sẽ mệt mỏi vì chúng ta. Trái đất nóng lên. Băng tan. Nước biển dâng. Hạn hán. Cháy rừng. Bão tố. Động đất. Dịch bệnh…
* 33 giờ đồng hồ trên hành trình quay trở lại Ý, ông đã chứng kiến những gì?
– Mỗi năm, vợ chồng tôi đều về Ý ít nhất một lần. Nhưng đây là chuyến về bão táp nhất. Dịch bệnh lan tràn khắp mọi nơi, các đường bay quốc tế bị cấm hay hủy chuyến. Cảm giác như chiến tranh lan rộng. Nỗi sợ tràn ngập suốt hành trình. Đến sân bay Roma, tôi có cảm giác như nước Ý đang bị chiếm đóng. Hàng quán đóng cửa, nhân viên an ninh nhiều hơn hành khách vì lệnh phong tỏa. Họ kiểm tra ai đi, ai đến, mọi người đều phải có giấy tờ xác nhận nhân thân và lý do di chuyển.
Chuyến đi khẩn cấp, tôi không có quà gì cho vợ ngoài trái tim và ước mong đến nơi an toàn, nếu không, mọi nỗ lực đều vô ích. Hành trang là một ít sách tiếng Việt và tiếng Ý mua đã lâu mà chưa kịp đọc, vài ký sả, gừng, chanh và một số khẩu trang, nước rửa tay, thuốc súc họng mà tôi được bạn bè tặng hay mua để mang qua tặng bạn bè, hiện nay rất khan hiếm ở Ý.
* Ông có phải bỏ dở những dự định ở Sài Gòn khi chọn trở lại Ý vào lúc này?
– Ở Sài Gòn, hiện chúng tôi có hai quyển sách sắp in: tái bản Một phút tự do của Elena (nguyên tác tiếng Ý: Un istante di libertà) và tiểu thuyết Trò chuyện với thiên thần của tôi, viết về những tai họa thế giới và giấc mơ Việt Nam. Tôi nghĩ, Trò chuyện với thiên thần nếu in lúc này là phù hợp vì bệnh dịch, ô nhiễm, trí thông minh nhân tạo và những vấn nạn thế giới được viết trong sách. Tiểu thuyết này tôi viết trong sáu năm, dày 500 trang. Chúng tôi còn muốn in một bản dịch Văn tế thập loại chúng sinh (Nguyễn Du) sang tiếng Ý, đã dịch xong, dự kiến in song ngữ.
“Tiếng quát của kẻ thất phu không đáng sợ bằng sự im lặng của nhà hiền triết”
* Mới đây, nhà văn Diêm Liên Khoa (Trung Quốc) có bài viết, đại khái rằng văn học “yếu đuối, cô độc và bất lực” trước những vấn đề lớn của toàn cầu, của nhân loại. Ông nghĩ sao, thưa nhà văn?
– Văn học, theo tôi chỉ đưa ra những vấn đề chứ không phải giải quyết. Nhưng nếu nhìn dưới góc độ về khả năng dự báo cũng rất quan trọng. Tuy nhiên, trong xã hội hiện nay, mọi người chẳng ai nghe tiếng nói của nhà văn đâu. Nói “yếu đuối, cô độc và bất lực” cũng không sai. Trong tiểu thuyết Trò chuyện với thiên thần, tôi có viết: “Người ta bảo, tiếng quát của kẻ thất phu không đáng sợ bằng sự im lặng của những nhà hiền triết. Vì khi trí thức im lặng hay không còn không gian để lên tiếng thì xã hội bắt đầu chông chênh, những sai phạm không còn ai dám chỉ ra. Hậu quả chỉ biết được sau khi mọi sự xáo trộn đã xảy ra, mà khi nhận ra thì quá muộn và quá nguy hiểm”.
Nhìn lại một số đổi thay chính trị lớn trong thế kỷ, tôi nghiệm ra một điều: nơi nào có sự tham dự tích cực của giới trí thức và văn nghệ sĩ yêu nước, yêu sự sống và can đảm đứng lên tranh đấu quyết liệt cho điều mình tin thì ở nơi đó, sự đổi thay mang lại ít bạo lực nhất và xã hội phát triển nhanh nhất.
* Nếu văn chương chỉ còn là sự giãi bày tự thân thì nhà văn cũng sẽ chỉ viết được những điều “quẩn quanh nhỏ bé”…
– Không có người viết nào thoát khỏi cá nhân của mình. Dù có hư cấu đến đâu, một chút người, một chút ta, cũng luôn có bóng hình ta trong đó. Với tôi, những câu chuyện có tính cách “quẩn quanh” thường được tôi viết dưới dạng tùy bút, truyện ngắn. Còn để nói lên những trăn trở về xã hội mình đang sống, dự báo hay nhận định, tôi sẽ chuyển qua tiểu thuyết, viết từ góc độ một nhân chứng, làm một kẻ quan sát và bình luận về những điều trông thấy, chiêm nghiệm.
* Có sự lựa chọn khiến con người phải tranh đấu. Nhưng cũng có sự lựa chọn là từ bỏ khi ta đã thấm thía cuộc đời này. Với ông, trong cuộc đời này, suy cho cùng ta cần lựa chọn gì, từ bỏ gì?
– Trong cuộc sống, có lẽ điều khó nhất là chọn lựa, vì chọn lựa điều này thì điều kia sẽ mất. Nhưng tôi cũng không muốn sống mà phải thỏa hiệp, mang mặt nạ, không thể sống như mình muốn mà phải sống như một kẻ khác.
Sống giả là một bất hạnh. Vì đến cuối đời, thế nào cũng có lúc ta phải tự hỏi mình, sao mình lại phải sống như thế, sao phải quay lưng hay chia lìa với một người mà mình không dám yêu, từ bỏ một cuộc đời mà mình không dám sống. Tại sao mình phải mất thời gian để sống một cuộc đời không mong muốn. Sống mà được “yêu ai cứ bảo rằng yêu, ghét ai cứ bảo rằng ghét” như Phùng Quán là thích nhất.
* Và theo ông, những điều gì mà một người đàn ông nhất định phải làm để gìn giữ tình yêu, hạnh phúc?
– Trong Trò chuyện với thiên thần, tôi viết đoạn đối thoại có thể thay câu trả lời: “Ba không có công thức. Ba cũng chẳng có câu trả lời về những vấn đề hạnh phúc trong hôn nhân. Nó trừu tượng, to lớn và phức tạp. Cách sống của ba là chia sẻ và đối thoại. Đến với nhau bằng tấm lòng chứ không phải chỉ vì toan tính, chỉ muốn dựa vào, mà không làm điểm tựa. Nói cách khác, ba và mẹ đến với nhau vì thấy có ai đó cần đến mình, để thấy mình hiện hữu và hiện hữu có ích. Tình cảm đó là hạt nhân yêu thương nằm trong mỗi chúng ta và nẩy mầm thành tình yêu.
Con biết không? Điều gắn kết hai con người, ngoài tình cảm ra còn có tiếng cười. Người nào có thể mang đến cho ta nụ cười thì ta khó mà buông bỏ họ…”.
* Cảm ơn ông đã chia sẻ.
BÙI TIỂU QUYÊN/PNO (thực hiện)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét