ĐÀM TRƯỜNG VIỄN KIẾN & NGUYỄN ĐỨC QUỲNH / Lê Văn Nghĩa - Văn học SG 1954- 1975 ... Nxb Tp. HCM qúy 4/ 2020

                                        

                                                       ĐÀM TRƯỜNG VIỄN KIẾN

                                      &  NGUYỄN ĐỨC  QUỲNH

             

                                                                                  Lê Văn Nghĩa

Không khí sinh hoạt văn nghệ thúc đẩy sáng tác & phê bình văn học đầu tiên sau 1954 thường được nhắc đến là" Đàm Trường Viễn Kiến" mà chủ soái là Nguyễn Đức Quỳnh. 

 Trước khi nói đến" Đàm Trường Viễn  Kiến" xin được quẹo cua về quá khứ mà nói đến " Trung tâm Sáng tác Văn nghệ Minh Đức" vào năm 1946.  Minh Đức là tên một nhà xuất bản lúc đó đã in sách của nhà văn Hồ Hữu Tường. Ông kể về trung tâm sáng tác văn nghệ này: "

 Ấy là đến cuối 5/1946, tình trạng doanh thương của nhà Minh Đức được sáng tươi, chủ nhân thuê một biệt thự rộng có nơi hội hiệp chứa nổi cả 100 người. Để thực hiện một cái mộng mà tôi đã bắt đầu ấp ủ. lấy trụ sở của nhà Minh Đức làm một trung tâm sáng tác văn nghệ ".

  " Khi tôi xúi ông trần thiếu bảo làm cái đầu tàu lôi kéo các toa xe khác mà hướng vào con đường này, tôi cũng có mục đích vị kỷ mà ẩn nấp sau cái bình phong vị tha. Vị kỷ, là nhờ có trung tâm này mà kẻ dùng văn, là tôi, được sống gần gũi, mật thiết trong làng văn, giữa những cây viết tiền bối để mà "ăn cắp nghề" ."

  Để góp chút ít hồ sơ vào văn học sử xin ghi sau đây là một vài ký ức. Nội quy, nếu được gọi như vậy, rất là rộng rãi, phóng túng.  Cửa của Trung tâm ai đến cũng được, có vắng mặt mà không hoạt động cũng chẳng bị khai trừ khiển trách, chẳng đóng nguyệt liễm mà cũng chẳng có bổn phận nào. Nhưng mà kỷ luật, vỏn vẹn có một điều duy nhất, lại là rất sắt thép. là ai bước vào trung tâm thì xin tạm cởi cái áo, và cuốn ngọn cờ chính trị mà gởi ở ngoài. Và đi vào trung tâm là nhà văn, là nhạc sĩ, là nghệ sĩ lấy tình văn nghệ mà đối xử với nhau, không để cho anh chiến sĩ mang căm thù uất hận và thành kiến vào mà làm tổn thương tình bằng hữu".  

 "Nhờ cái nội quy  này mà ban đầu có họ sĩ Nguyễn Đỗ Cung, họa sĩ Tô Ngọc Vân, nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, kiến trúc sư Nguyễn Quang Luyện, thi sĩ Tú Mỡ, nhà văn Nguyễn Tuân, Đồ Phồn, Đoàn Phú Tứ, Phạm Ngọc Khuê, Nguyễn Đình Lạp, Hồ Hữu Tường. Số ấy có thể gọi là sáng lập viên và nhân viên thường trực.  Gặp nhau vài kỳ, thì thi sĩ Thế Lữ và kịch gia Vi Huyền Đắc nhập bọn, kế rồi Phan Khôi, Khái Hưng. Đại khái những vị này là đội quân "chủ lực". Thỉnh thoảng đôi lần, thi sĩ Vũ Hoàng Chương đến ngâm thơ của mình. Thỉnh thoảng, nhóm này lại tổ chức những buổi họp khoáng đại, như trong dịp lễ kỷ niệm giỗ nhà văn Vũ Trọng Phụng, thì thật là đông đảo, đếm gần cả trăm".  (tạp chí Bách Khoa, số 15 tháng 4/ 1972).  

Không biết có lấy ý tưởng từ " Trung tâm Văn nghệ Minh Đức" này không nhưng nhà văn  Nguyễn Đức Quỳnh - thế hệ đàn anh của những  Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền, Doãn Quốc Sỹ, Nguyễn Sỹ tế ... đã lập Đàm Trường Viễn Kiến. Cái tên Đàm Trường Viễn Kiến rất làm khó khăn tìm hiểu cho bậc hậu sinh có ham mê văn học.  

 Nhà văn Thế Phong, một nhà văn có đủ tư cách và uy tín vì cũng đã tham dự, giải thích' Đàm Trường Viễn Kiến" trong quyển Nhà văn hậu chiến 1950- 1956 như sau: " Một hội không là hiệp hội, một nhóm không tên nhóm, một salon văn chương không có vừa ăn, uống vừa đàm trong một căn nhả tuềnh toàng gỗ trệt ở hẻm Từ Quang (chùa Từ Quang)  - chủ soái Nguyễn Đức Quỳnh. Gọi là đàm trưởng người điều hợp tọa đàm văn chương siêu việt, trung hòa mọi ý kiến đối nghịch, nơi đã tạo ra nhiều nhà văn thơ có địa vị ở miền Nam.  Sau này, lớp trí thức Quan điểm có mặt Nghiêm Xuân Hồng , Vũ Khắc Khoan, Mặc Đỗ, Tạ Văn Nho, Vương Văn Quảng.  Nhóm Sáng tạo - Người Việt có Doãn Quôc Sỹ,Thanh Tâm Tuyền, Mai Thảo, Trần Thanh Hiệp, Tô Thùy Yên, Thái Tuấn, Duy Thanh, Quách Thoại, Ngọc Dũng, Thạch Chương (Cung Tiến). Nhóm làm báo Sân khấu, Tin Bắc Lê Văn-Vũ Bắc Tiến, diễn viên kịch Thiếu Lang ... Những Bùi Khải Nguyên, Uyên Thao, Hồ Hàn Sơn, Phạm Duy, Cung Trầm Tưởng, Lữ Hồ, Thanh Thương Hoàng, Thế Nguyên, Trần Dạ Từ, Lý Đại Nguyên ... Mỗi người bước vào nhà tới chiếc bàn nhỏ có cuốn " Vượt" đóng gáy da mạ chữ vàng. Ai đến thì ký tên vào với bút tích, với cảm nghĩ, thông báo sáng tác mới làm và kinh nghiệm nghề cầm bút. Động lực của nhóm salon văn chương Đàm Trường Viễn Kiến tạo được kích thích sáng tạo, đánh giá văn chương đúng mức ; nói khác đi cái nôi được bà vú tốt bụng giỏi giang nuôi dưỡng tinh thần."  

Vậy, nếu nói về tổ chức sinh hoạt cho các cậy bút thì Đàm Trường Viễn Kiến có trước cả Bút Việt

(Trung tâm Văn bút sau này).   

Lê Văn Nghĩa

(tr. 212- 214)

                                                                   ============