Thế Phong nhà văn cao bồi tự thú / Lê Văn Nghĩa -- nguồn : Văn học Sài Gòn 1954- 75 ... - Nxb Tp. HCM 10/2020 )

 

                                                           THẾ PHONG

                  NHÀ VĂN CAO BỒI TỰ THÚ

 

                                                              Lê Văn Nghĩa

Nhà văn Thế Phong thường được các văn hữu gọi là "nhà văn cao bồi" vì tướng ông cao to, đầu húi cua, mặt mày bậm trợn. (Bây giờ 88 tuổi mà vẫn còn "đô"con, hít đất 75 cái- ba lần).  Viết văn, ông thường chửi vung vít từ Nguyên Sa đến Mai Thảo và cả giới chức trong chính quyền Sài Gòn thời 1961- 1963.  Nhưng cao bồi nhất là khi viết quyển hồi ký Thế Phong nhà văn- tác phẩm cuộc đời ông kê khai tất cả những cuộc tình và những đứa con rơi rớt và mong rằng "sẽ đến gặp ông khi đọc cuốn hồi ký này".  Nhiều nhà văn viết hồi ký không bao giờ kể về thói xấu của mình (nhưng nói về các văn hữu khác thì vô cùng hứng khởi). Duy chỉ có một Thế Phong dám kể thói xấu nhất của mình là ăn cắp tiền đến ba lần.

Trong thời gian viết bộ sách  Lược sử văn nghệ Việt Nam, Thế Phong sống một cuộc đời du mục (và nhiều nhà văn mới lập thân khác cũng tương tự "rứa" thôi), ăn cơm trọ, ở buồng thuê trong một xóm nghèo. Nhiều lần thiếu nợ, bị chủ nhà và nấu cơm trọ đòi tiền, Thế Phong xấu hổ muốn độn thổ.  Thời may, có một người mới viết văn, có tiệm thịt bò ở Vũng Tàu mời Thế Phong xuống chơi.  Thế Phong xuống không đúng dịp, vì buổi chiều người chủ tiệm thịt bò mê văn chương này phải về Sài Gòn ăn cưới nên bảo Thế Phong cứ tự tiện ở lại một đêm đợi anh ta về. Trong thời gian chờ đợi chủ nhà, Thế Phong ngồi tập đánh máy chữ bằng máy chữ của chủ nhà, sau đó táy máy kéo ngăn kéo ngăn tử bàn viết thấy một gói lớn dán kín ngoài phong bì đề" của nhà triệu phú Trần Hoài". "Tôi tò mò và mở ra xem thì trong đó là một xệp giấy 500. Tôi đang cần tiền và đây là tiền, lại là tiền để dành của một nhà triệu phú tương lai.  Ấy thế là tôi sinh ra cái kế, cứ lấy đại đi, tôi nghĩ đến chị Hai Nụ, nghĩ đến câu nói của anh Hai, chồng chị nghi ngờ rằng chị có tình ý với tôi nên không đòi tiền cơm. Tôi nghĩ đến hai ngàn đồng, tiền uống cà phê chịu quán Văn Sửu đường Nguyễn Văn Sâm, mà hôm nào ông chủ đã đòi khéo khi thấy một anh Tây là nạn nhân, ăn không trả tiền, ông kiện, nên anh ta vào tù. Tôi quyết định về Sài Gòn ngay với số tiền kia, rồi sau ra sao sẽ hay ... Tôi dùng (tiền) để trả nợ và hào hoa biết mấy, toàn giấy năm trăm, nên chủ nhà đủ tin cậy lại cho tôi ăn chịu liền sáu tháng ... (Thế Phong nhà văn - tác phẩm cuộc đời , tr. 23) ... Người bị ông thò tay mở tủ lấy tiền chính là nhà văn Trần Phong Giao (chủ bút tạp chí Văn ) sau này. 

 Thế Phong còn kể tiếp là ăn cắp tiền của bạn bè hai lần để mua giấy sáp (stencil) đánh máy tác phẩm. Quả thật, đọc quyển hồi ký thấy ông không giấu giếm những chuyện xấu xa của mình như "làm" người phụ nữ cùng ở trọ có thái, kể tuốt luốt tên những người mà ông yêu như nhà thơ Cao Mỵ Nhân, nhà văn Linh Bảo, Ngọc Oanh và vài người nữa. Thế Phong cũng quyết liệt phê bình Thanh Tâm Tuyền là ăn cắp thơ các hi sĩ Pháp để là  màu hiện sinh, Văn Quang viết văn để "cốt giải trí cho đàn bà con gái thời này, sống đầy đủ áo cơm nhưng muốn lòng mình có chút gợn sóng". Vũ Khắc Khoan thì "ái quốc kiểu nhóm trí thức Quan điểm, trong văn chương thì phung phá, mà làm được đồng lương nào về giao cho vợ không thiếu một cắc, rồi chơi hụi để tính lời hàng tháng hiện sinh cái quái gì! Yêu nước, nhưng là một thứ yêu nước có điều kiện vật chất no đủ, bề ngoài ra vẻ khinh đời ô trọc, nhưng chính là sợ bị đời khinh lại." (Sđd tr. 33). Thế Phong kể đã từng đánh Sao Trên Rừng (bút hiệu của Nguyễn Đức Sơn thời kỳ đầu) một bạt tai và đuổi ra khỏi nhà vì "không muốn nhìn thấy mặt một người con trẻ hèn".

 Đây là những gì Thế Phong viết và in thành sách vào năm 1966, chẳng biết những nhà văn, nhà thơ bị nêu tên tên này phản ứng ra sao vì chẳng tìm thấy được tư liệu nào để họ nói rõ những điều bị Thế Phong lên án bằng chữ nghĩa ... Tuy nhiên, theo Du Tử Lê trong Năm sắc diện - Năm định mệnh đã viết về sắc diện Thế Phong như sau: 

" ...Mỗi khi ngồi quán cà phê Kim Sơn, Thế Phong đi qua, là y như có người chỉ trỏ hay mách bảo nhau nho nhỏ. Từ hồi đó, trong trí nhớ tôi đã in đậm khuôn dáng ông. Một thân hình cao lớn, vạm vỡ, tóc dài như tài tử, da đen xạm, mặt hình như lúc nào cũng đầy nét nhăn dữ tợn. Nếu không từng xem ảnh trên sách, cũng như không có người cho biết, chắc tôi không thể ngờ rằng con người có vẻ thô lỗ như vậy lại có thể là một nhà phê bình văn học, một văn thi sĩ kiêm cả khảo cứu chính trị ..." (tr. 160). "Với khuôn mặt đen xám, cùng những vết nhăn nheo chằng chịt trên trán, hai bên má, lại thêm cái cằm bạnh, tóc húi cua dựng ngược, lởm chởm, vẻ dữ tợn lại tăng thêm nữa.  Khi hỏi ra, tôi mới biết lý do cạo tóc "để con nợ khỏi nhận diện". Ngày xưa, ở ông đã không có cái dáng vẻ nghệ sĩ nay lại càng không hơn nữa. Tôi có cảm tưởng nếu người nào không biết qua sách báo, lần đầu gặp ông, chắc chắn sẽ có cảm tưởng vừa tiếp xúc với một tên côn đồ, một anh lo8 xe, chứ không thể nghĩ rằng ông là nhà văn, hay một người có tâm hồn nghệ sĩ". (tr. 162). 

Khi đã quen biết, tìm hiểu kỹ về thời niên thiếu, và hoàn cảnh sống, làm việc khi Thế Phong vào Sài Gòn, Du Tử Lê, ít nhất, đã tạm hiểu cái nét xù xì của con nười đa cảm, chịu chơi và bộc trực này: "Những tưởng đất phù sa mầu mỡ như miền Nam, sẽ chịu cho người lãng tử bất đắc dĩ, tứ cố vô thân nương náu; ai ngờ định mệnh vẫn chưa chịu buông tha con người bất hạnh đó. Ở sài Gòn ông lại tiếp nối cuộc sống tối tăm, khốn khó nhục nhã như xưa và có phần còn hơn thế nữa! Những ngày đầu tiên tại đây ông tìm vè Xóm Chùa tá túc.  Một khu tập trung những người thất cơ lơ vận, chờ thời, đợi thế, và những người thuộc giai cấp thấp hèn nhất của cái xã hội công bình, bác ái, như xã hội Việt Nam !  Từ đây, những trang sách của cuốn biên khảo phê bình văn học Lược sử văn nghệ Việt Nam ( 4 tập), mà theo tôi mang một giá trị đáng ghi nhớ hơn cả trong sự nghiệp văn nghệ của ông. Cũng bắt đầu từ đây, hoàn cảnh xô đẩy, dồn ép ông đi đến chỗ không dừng! 

Cũng vì thế, cho nên bước khỏi đầu, ông đã gặp rất nhiều gian nan nhục nhã. Không những nhục nhã đau xót về vật chất mà còn cả ở lãnh vực tinh thần.  Chung quanh ông, những người không ưa, những người ghen ghét đã không tiếc lời dè bỉu, họ bịa đặt thêu dệt nhiều giai thoại, với mục đích làm sao loại trừ ông khỏi hàng ngũ những người cầm bút. Dĩ nhiên không phải đó là thái độ của hết thảy những người cầm bút tại đây, chỉ có những tên hoạt đầu, những tên bồi bút, bán rẻ lương tâm quên hẳn thiên chức cầm bút của mình, mới hằn học, tỵ hiềm như vậy mà thôi. Thêm nữa, ông còn bị một số bạn bè bội phản một cách đê hèn, trắng trợn. Nhưng càng nhục nhã, càng khốn khổ bao nhiêu ông càng hăng hái bất chấp tất cả vượt lên trên để sáng tác nhiều hơn nữa, càng thẳng thắn phê bình, vạch mặt chỉ tên phanh phui mọi bỉ ổi thối tha, điếm nhục của bọn đánh đĩ tâm hồn, bán rẻ lương tâm. Dưới ngòi bút vũ bão, ngang bướng của Thế Phong, bao nhiêu tệ đoan, bao nhiêu bẩn thỉu bất công của xã hội, của chế độ, của  cả những người đang được xưng tụng là thần tượng v.v. ... đều bị phơi trên giấy trắng mực đen ..." (tr. 172- 173). 

Viết nhiều thể loại: thơ, biên khảo, truyện ... nhưng chất của Thế Phong vẫn là một nhà thơ. Nguyên Sa đã viết: " ... Cao  Thế Dung và tôi ăn phở dưới mưa, với một chiếc nồi nhôm "thuổng" được của nhà bếp, chúng tôi bàn về Thế Phong, tôi nói với Dung "nó là thi sĩ". Dung chới với, tay bắt lấy những chữ, như phao vật vờ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, tôi giằng lấy tất cả những thứ đó ném ra xa, nó là thi sĩ. Thơ của người làm thơ mới là nó, những thứ khác chẳng thể là nó ..."  (Trình bầy - Xuân Tân Hợi.)

 Và vượt qua mọi thứ, ngay cả thời gian, bây giờ thi thoảng vào những buổi sáng của năm Covid-19, hai lão đại ca Thế Phong, Phan Kim Thịnh, Gs Huỳnh Như Phương cùng tôi ngồi bên ly cà phê, kể chuyện văn học ngày xưa. 

Ông, tướng tá vẫn rất cao bồi, mặt như Charles Bronson đầy vết ngang dọc của thời gian ... Nụ cười rất hiền!  Bao nhiêu cô gái đã "chết" vì nụ cười này? 

Lê Văn Nghĩa

(tr.  388- 392  Văn học Sài GÒn 1954- 1975...  )

kỳ tới:  ĐÀM TRƯỜNG VIỄN KIẾN & NGUYỄN ĐỨC QUỲNH    

                                         ===========