VIRGIL GHEORGHIU: "Chân dung nhà văn/ XUÂN SÁCH ' in ra " bị bầm dập như thế nào?" / Đỗ Ngọc Thạch -- source : báo Tiến Phong (Hà Nội)

chân dung nhà văn được in. ra thế nào?.

nguồn: báo tiền phong hà nội 17-7-2015

" chân dung nhà văn "

in ra bị bầm dập thế nào ?

ĐỖ NGỌC THẠCH

xuân sách [i.e. ngô xuân sách 1932- 2008]

\\\\\\\\\\\ảnh: Internet)

bìa 1: chân dung nhà văn

(ảnh: Internet)

Các chân dung lần lượt xuống chiếu có nhiều cung bậc nhau. Có bài đưa một đề, có bài đùa dai, có bài xót xa đồng cảm, có bài nghẹn ngào uất ức, có bài ' mỗi lời là một vận vào khò nghe'.

Ra bài nào truyền tay bài ấy, truyền khẩu ở mọi nơi, mọi lúc; ở giờ nghỉ các cuộc họp, ở các quán nước vỉa hè, ở cửa hàng bia hơi bánh tôm Hồ Tây, ở quán thịt chó Hàng Lược . Và, tất nhiên cũng đặt lên bàn các cuộc họp của ban thường vụ Tuyên huấn trung ương; và các cơ quan chức năng về văn hóa, văn nghệ, cơ quan bảo vệ văn hóa, văn nghệ.

Tôi cứ ngu ngơ như kẻ điếc không sợ súng, hay nói như nhà phê bình Vương trí Nhàn,

'ông Sách bị quỷ ám'.

Cũng có lúc bị bầm dập, tôi thấy cô đơn trơ trọi, cũng có lúc ngộ ra cái khoái cảm tuyệt vời trong sự sáng tạo văn chương, tôi lặng lẽ đi tới.

Biết đâu, " dại chốn văn chương ấy đại khôn ".

Ba mươi năm sàng lọc được 100 bài, 90 bài xưng tụng các anh, các chị đồng nghiệp, bài thứ 100, tôi vẽ mặt tôi.

Nhưng làm thế nào để in ra thành sách [...] . Có người khuyên không nên in ra; mà, để lưu truyền như một thứ văn học dân gian, có khi tạo nên một dòng thơ Bút Tre vậy, tạo việc làm cho các nhà sưu khảo hậu thế. Có người cảnh báo, từ truyền khẩu mà in ra giấy trắng mực đen củ loại thơ độc hại này là một khoảng cách chết người. 'Trăm năm bia đa, nghìn năm bia miệng', đâu chứ phải chơi!

Còn tôi nghĩ rằng in được tập Chân dung ... là một việc khó . [...] Mấy anh em văn nghệ ở Vũng tàu thường hòi tôi, " Anh vẫn định in tập 'Chân dung... 'chứ ? Liệu bao giờ thì in được ? ". Tôi buột miệng, " Năm 92 thì in được." Tôi nói vậy, bởi thường nhẩm tính : năm 30 bắt đầu viết, năm 60 in ra; vừa lúc về hưu là đẹp. Vậy mà, sau này khi sách in ra, có nhà văn lên án tôi, " cố ý in sách đúng vào năm kỷ niệm hội Nhà văn VN 35 tuổi là có dụng ý xấu..." (...)

Cuối 1991, anh Hoàng lại Giang, nhà văn,trưởng chi nhánh nxb Văn học ( ở Sài gòn) xuống Vũng tàu;

" Tôi xuống là để bàn với ông về việc in 'Chân dung ...' , ông đồng ý không? "- ông Giang vừa nói vừa cười.

" Đừng đùa làm tôi tổn thọ"

" Không chỉ mình ý tôi, mà trái lại, được giám đốc tôi đồng tình. Chuyện không dễ; nhưng ông thử tính xem -- bây giờ là thời điểm sau đổi mới, văn nghệ được 'cởi trói' ...'

Việc đầu tiên là tôi nộp bản thảo để gửi ra Hà nội duyệt. Chợt lóe lên ý nghĩ, tôi nói,

" Gửi ra Hà nội, dù ông giám đốc là Lữ huy Nguyên, ngồi trong phòng riêng, đóng kín cửa mà đọc cũng không ổn." -- ông ấy sẽ cảm thấy những ánh mắt thường xuyên rông nhìn vào, khiếp lắm ! Hay là, chúng ta mời ông vào trong này một chuyến đi nghỉ mát Vũng tàu, rồi chúng ta làm việc . Ông ấy gật đầu là xong".

Hoàng lại Giang đồng ý tức thì. Hôm sau, Hoàng lại Giang gọi điện thoại, với giọng hồ hởi, " Lữ huy Nguyên đồng ý ,sẽ thu xếp vào sớm".

lữ huy nguyên giám đốc nxb văn học

(ảnh Internet)

hoàng lại giang, trưởng chi nhánh nxb văn học tại tp. HCM

(ảnh: Internet).

Những năm ở Hà nội, tôi có quen biết anh Lữ huy Nguyên. Anh tính lành, làm việc cẩn trọng, chu đáo. Nxb Văn học do anh làm giám đốc có uy tín lớn. Ra nhiều sách không chỉ đúng mà hay, có nhiều phát hiện đổi mới. Nhà văn cỡ tầm tầm như tôi, mà có sách được in ở Văn học là hãnh diện lắm.

Trong những lần gặp anh Lữ huy Nguyên chuyện trò, chưa bao giờ tôi đả động đến Chân dung .... Nhưng tôi biết, anh không thờ ơ với những bài 'tai tiếng' ấy -- và, anh cũng biết: nếu in nó ra, thì nó sẽ thế nào ? Tội cũng biết 'sếp' trên anh chú ý đến tài đức anh, và việc nhấc anh lên bậc cao hơn là chuyện có thực.

Và, rất gần [thôi].

Khoảng một tuần sau, anh Nguyên và Giang có mặt tại nhà tôi. Sau một buổi chiều cùng nhau đi dạo loanh quanh thành phố, buổi tối chúng tôi làm việc. Tôi mời anh Lữ huy Nguyên ra bãi biển. Ngồi trên chiếc ghế đá, dưới ngọn đèn sáng, chúng tôi thông qua từng 'bài thơ một'; và, trao đổi một số ý kiến ban đầu. Trong khung cảnh trời cao, biển rộng; chúng tôi chẳng e ngại điều gì, bộc lộ hết những ý nghĩ; thỉnh thoảng còn xen vào những chuyện đời, chuyện người -- và, không thiếu những tiếng cười thú vị. Đến khuya, chúng tôi mới quay về.

Sáng hôm sau, thêm anh Hoàng lại Giang bàn bạc, cụ thể tóm tắt như sau. Anh Nguyên đề nghị bỏ 2 bài. Ngoài ra, còn sửa 2 chữ ở 2 bài khác. Tôi chấp nhận, dù hơi tiếc-- và 'điều' luôn 2 bài khác ngồi ghế dự bị vào sân cỏ.

Lữ huy Nguyên nói với tôi bằng giọng nghiêm túc và nhã nhặn vốn có,

" Tôi đề nghị anh cho nxb chúng tôi được ấn hành tập thơ này. Tôi muốn hỏi anh vài chuyện nên lề, có được không ? "

" Vâng, mời anh".

" Nghe nói, có người nước ngoài tới mua bản thảo tập thơ ?"

" Có 2 người, một từ Nhật đến gặp tôi; một người Mỹ ". (qua trung gian)

" Họ đặt số tiền ứng trước khá lớn ?"

" Với ta, thì thật lớn. Tôi tính ra một nhà văn xứ ta viết được quyển tiểu thuyết 1000 trang, với chất lượng xứng tầm thời đại; thì nằm mơ cũng không nghĩ đến số tiền nhuận bút như vậy. Người Nhật còn hứa với tôi, xin phép nhà nước Việt nam, để xuất bản hợp pháp."

" Và, anh từ chối?"

" Tôi phải từ chối, vì tôi tâm niệm phải xuất bản trong nước [trước đã] ".

Chúng tôi ôm nhau chia tay.

2 ngày sau, Hoàng lại Giang trở lại, đem theo bản thảo; [và] một tập giấy 'can' + một cây 'bút kim'.

" Cái khó nó ló cái khôn ; tôi nghĩ ta đưa vào nhà in để sắp chữ là không ổn. Vì vậy, tôi đem giấy, bút đặc biệt này xuống , để ông viết tay. Các bài thơ viết viết bằng chữ thường, chữ mẫu mà hồi bé chúng ta phải tập [viết] ấy. Khi đưa vào nhà in, cứ thế, họ cho máy chạy. Cùng lắm là ngày gọn 3000 cuốn theo số lượng mà nxb đăng ký.

Tôi bắt tay vào việc. Nắn nót viết các thứ chữ tập viết hồi xưa ở trường làng, ông hương sư mặc áo dài thâm đứng lớp cầm tay thước gõ vào ngón tay học trò. Gọn một ngày, tôi viết xong.

Hoàng lại Giang ưng ý, đem về Sài gòn -- la lên,

" đẹp làm sao, sau một tuần, tôi điện đi lấy sách."

Xe dừng trước nhà xuất bản, gần chùa Vĩnh Nghiêm. Tôi không xuống vội, qua cửa kính, tôi nhìn vào trong sân thấy đông người-- trong đó có nhiều nhà văn mà tôi quen. Họ đến mua sách của tôi, người cầm vài ba cuốn có người ôm [vào] nách hàng chồng. Có chuyện gì vậy? Chẳng lẽ tác phẩm của tôi được chào đón đến vậy ư ? Hoặc là, cái của này không nhanh tay là bị cấm, hết mua. Tôi có một tâm trạng, một động thái kỳ cục-- nhờ một người, để cùng vào nhận sách, tiền bản quyền -- và, mua thêm đem ra; rồi quay đầu xe dông thẳng về Vũng tàu.

Trên xe, tôi nâng niu cuốn sách vừa vặn [bằng] bàn tay, giống lại sách bỏ túi -- 99 nhà văn và -- tôi nằm cùng mọi người, tuy chật chội một chút; nhưng không ai chen lấn ai, nhòm ngó ai. Bìa cũng khá đơn giản, trên nền hoa văn li ti màu xám nhạt điểm một bông hoa màu đỏ. Tôi giở nhanh từng trang -- chưa cần đọc lại -- vì, in đúng như bản tôi viết tay; nên không sợ mắc lỗi. [Nhưng] đến cuối sách thì hiện ra sự cố : một tờ in dán vào, dó là 'Lời nói cuối sách' của nhà xuất bản, mà tôi chưa được biết. Tôi xin lược ra 1 số đoạn chính,

" Đây là những ký họa có tính cách đặc tả của Xuân Sách, những chân dung vốn đã khá phổ biến trong và ngoài giới văn học, suốt vài chục năm qua. Tác giả không nêu đích danh một ai, nhưng dưới nét bút phác thảo, những độc giả và người làm văn học vẫn có thể nhận ra từng đối tượng. Dĩ nhiên thể loại này thường cố ý phóng to những đặc điểm -- và khi nhìn vào những nét đặc tả ấy -- tuy mất cân đối và đôi khi phiến diện, vẫn dễ dàng nhận ra diện mạo, côt cách từng nhân vật.

Chất vui hơn và nhất là khả năng chơi chữ, có thể khiến người ta ngạc nhiên một cách thú vị; nhưng cũng có thể gây nên sự không hài lòng đây đó.

Chúng tôi chỉ coi đây là nét tự hào của giới cầm bút, cưới đấy; nhưng cũng tự nhận ra những nét xót xa hạn hẹp của chính mình, những gì chưa vượt qua được, trên những chặng đường quanh co của của lịch sử và thời đại. Tự soi mình, học mình, qua cách nhìn của người cùng hội cùng thuyền, lắm khi cũng hữu ích. Cái cười trong truyền thống dân gian, vốn là vũ khí, ngày nay còn có thể là sức mạnh thúc đẩy đi tới phía trước.

... Rất mong độc giả và các nhà văn nhận ra mối chân tình trong cuộc vui của làng văn-- và lượng thứ cho những khiếm khuyết .

Một lần nữa, tôi lại hông cảm với Lữ huy nguyên -- anh đã kịp thời dùng chiến thuật lập lá chắn phòng ngự trong bóng đá. Còn có cách nào khác, khi đối phương có một hàng tiền đạo đông đảo và hăng hái tranh nhau bắn phá khung thành đối phương, không thương xót, cố mà phòng thủ kéo dài được thời gian không bị thủng lưới chừng nào hay chừng ấy, để có thể đưa sách ra thị trường. ./.

XUÂN SÁCH

(trích lại từ báo Tiền phong / thứ sáu 17-7-2015

theo tư liệu của nhà nghiên cứu ĐỖ NGỌC THẠCH.)

biên tập viên chi nhánh nxb văn học tại tp. HCM,

nhà văn Nhật Tuấn viết,

... - sách chưa kịp phát hành, nhà văn Hoàng lại Giang, cho biết, " phản ứng của các nhà văn là rất lớn ; đây là điều tôi không ngờ đến. Những nhà văn lớn có bản lĩnh, họ chịu đựng nổi , im lặng. Còn những nhà văn tầm tầm thì lồng lộn, rất gay, yêu cầu bộ Văn hóa kiểm điểm, và thu hồi"

Một cuộc họp của bộ Văn hóa diễn ra , với 5 đại diện:

- 3 thứ trưởng: Phan Hiền -- Huy Cận -- Nông Quốc Chấn.

- Vũ Tú Nam, đại diện hội Nhà văn Việt nam.

- Lữ Huy Nguyên, giám đốc nxb Văn học

quyết định thu hồi, nhưng niêm phong số bản in gồm 3000 cuốn.

20 năm sau, cho tới tận bây giờ, số sách này vẫn bị chôn dưới gầm cầu thang chi nhánh nxb Văn học, tại 290/ 20 Nam kỳ khởi nghĩa, quận 3, tp HCM. ...

NHẬT TUẤN