VIRGIL GHEORGHIU

Cỏ non nay chắc đã già

Buồn tênh lại giở thư nhà ra xem.

2. Nguyễn Đình Thi

Xung kích tràn lên nước vỡ bờ

Đã vào lửa đỏ hãy còn mơ

Bay chi mặt trận trên cao ấy

Quên chú nai đen vẫn đứng chờ.

3. Tô Hoài

Dế mèn lưu lạc mười năm

Để O Chuột phải ôm cầm thuyền ai

Miền tây sen đã tàn phai

Trăng thề một mảnh lạnh ngoài đảo hoang.

4. Nguyên Hồng

Bỉ vỏ một thời oanh liệt nhỉ

Sóng gầm sông Lấp mấy ai hay

Cơn bão đến động rừng Yên thế

Con hổ già uống rượu giả vờ say

5. Nguyễn Công Hoan

Bác Kép Tư Bền rõ đến vui

Bởi còn tranh tối bác nhầm thôi

Bới tung đống rác nên trời phạt

Trời phạt chửa xong bác đã cười.

6. Nguyễn Tuân

Vang bóng một thời đâu dễ quên

Sông Đà cũng muốn đẩy thuyền lên

Chén rượu tình rừng cay đắng lắm

Tờ hoa lại trót lỡ ưu phiền.

7. Huy Cận

Các vị La hán chùa Tây phương

Các vị gày quá tôi thì béo

Năm xưa tôi hát vũ trụ ca

Bây giờ tôi hát đất nở hoa

Tôi hát chiến tranh như trẩy hội

Không nên xấu hổ khi nói dối

Việc gì mặt ủ với mày chau

Trời mỗi ngày lại sáng có sao đâu!

8. Xuân Diệu

Hai đợt sóng dâng một khối hồng

Không làm trôi được chút phấn thông

Chao ơi ngói mới nhà không mới

Riêng còn chẳng có có gì chung.

9. Tế Hanh

Quá tuổi hoa niên đã bạc đầu

Tình còn dang dở tận Hàng Châu

Khúc ca mới hát sao buồn thế

Hai nửa yêu thương một nửa sầu.

10. Chế Lan Viên

Điêu tàn ư? Đâu chỉ có điêu tàn

Ta nghĩ tới vàng son từ thuở ấy

Chim báo bão lựa chiều cơn gió dậy

Lựa ánh sáng trên đầu mà thay đổi

sắc phù sa

Thay đổi cả cơn mơ 

ai dám bảo con tầu không mộng tưởng

Mỗi đêm khuya không uống một vầng trăng

Lòng ta cũng như tầu ta cũng uống

Mặt anh em trong suối cạn

Hội nhà văn

11. Nguyễn Thi

Trăng sáng soi riêng một mặt người

Chia ly đôi bến cách phương trời

Ước mơ của đất anh về đất

Im lặng mà không cứu nổi đời.

12. Kim Lân

Nên danh nên giá ở làng

Chết về ông lão bên hàng xóm kia

Làm thân con chó xá gì

Phận đành xấu xí cũng vì miếng ăn.

13. Tú Mỡ

Một nắm xương khô cũng gọi mỡ

Quanh năm múa bút để mua cười

Tưởng cụ vẫn bơi dòng nước ngược

Nào ngờ trở gió lại trôi xuôi.

14. Bùi Huy Phồn (Đồ Phồn)

Phất rồi ông mới ăn khao

Thơ ngang chạy dọc bán rao một thời

Ông đồ phấn ông đồ vôi

Bao giờ xé xác để tôi ăn mừng.

15. Hoài Thanh

Vị nghệ thuật nửa cuộc đời

Nửa đời sau lại vị người ngồi trên

Thi nhân còn một chút duyên

Lại vò cho nát lại lèn cho đau

Bình thơ tới thuở bạc đầu

Vẫn chưa thể tất nổi câu nhân tình

Giật mình mình lại thương mình

Tàn canh tỉnh rượu bóng hình cũng tan

16. Vũ Tú Nam

Vốn cùng nhân dân tiến lên

Mùa đông năm ấy bỏ quên cờ đào

Con về nấp bóng ca dao

Giật mình nghe một tiếng chào:

Văn Ngan

17. Hữu Mai

Hỏng đôi mắt phải đâu là mất hết

Trong cặp còn hồ sơ điệp viên

Ông cố vấn chẳng sợ gì cái chết

Cao điểm cuối cùng quyết chí xông lên.

18. Đỗ Chu

Đám cháy ở sau lưng

Đám cháy ở trước mặt

Than ôi mày chạy đâu

Dưới vòm trời quen thuộc

Đốt bao nhiêu cỏ mật

Không bay mùi thơm tho

Càng hun càng đỏ mắt

Quay về thung lũng cò

19. Xuân Quỳnh

Mải hái hoa dọc chiến hào

Bỏ quên chòi biếc lúc nào không hay

Thói quen cũng lạ lùng thay

Trồng cây táo lại mọc cây bạch đàn

20. Phạm Tiến Duật

Trường sơn đông em đi hái măng

Trường sơn tây anh làm thơ cho lính

Đời có lúc bay lên vầng trăng

Lại rơi xuống chiếc xe không kính

Thế đấy! giữa chiến trường

Nghe tiếng bom cũng mạnh!

21. Nguyễn Thành Long

Thao thức năm canh nghĩ chẳng ra

Trò chơi nguy hiểm đấy thôi mà

Lặng lẽ giữa khoảng trong xanh ấy

Để mối đùn lên đến lúc già.

22. Đào Vũ

Trời thí cho ông vụ lúa chiêm

Ông xây sân gạch với xây thềm

Con đường mòn ấy ông đi mãi

Lưu lạc đâu rồi mất cả tên

23. Nguyễn Bính

Hai lần lỡ bước sang ngang

Thương con bướm đậu trên giàn mồng tơi

Trăm hoa thân rã cành rời

Thôi đành lấy đáy giếng thơi làm mồ.

24. Nguyễn Văn Bổng

Nhọc nhằn theo bước con trâu

Hỡi người áo trắng nông sâu đã từng

Mỗi bước đi một bước dừng

Mà sao vẫn lạc giữa rừng U minh.

25. Nguyên Ngọc

Mấy lần đất nước đứng lên

Đứng lâu cũng mỏi cho nên phải nằm

Hại thay một mạch nước ngầm

Cuốn trôi đất Quảng lẫn rừng Xà nu

26. Vũ Thị Thường

Từ trong hom giỏ chui ra

Đã toan gánh vác sơn hà chị ơi

Định đem cái lạt buộc người

Khổ thay ông lão vịt trời phải chăn

27. Quang Dũng

"Sông Mã xa rồi tây tiến ơi"

Về làm xiếc khỉ với đời thôi

Nhà đồi một nóc chênh vênh lắm

Sống tạm cho qua một kiếp người

Áo sờn thay chiếu anh về đất

Mây đầu ô trắng Ba vì xanh

Gửi hồn theo mộng về tây tiến

"Sông Mã gầm lên khúc độc hành"

28. Mai Ngữ

Tưởng chuyện như đùa hoá ra thật

Biết ông sòng phẳng tự bao giờ

Cái con thò lò quay sáu mặt

Vồ hụt mấy lần ông vẫn trơ

29. Nguyễn Khải

Cha và con và... họ hàng và...

Hết bay mùa thóc lẫn mùa lạc

Cho nên chiến sĩ thiếu lương ăn

Họ sống chiến đấu càng khó khăn

Tháng Ba ở Tây nguyên đỏ lửa

Tháng tư lại đi xa hơn nữa

Đường đi ra đảo đường trong mây

Những người trở về mấy ai hay

Xung đột mỗi ngày thêm gay gắt

Muốn làm cách mạng nhưng lại dát1

30. Hoàng Trung Thông

Đường chúng ta đi trong gió lửa

Còn mơ chi tới những cánh buồm

Từ thuở tóc xanh đi vỡ đất

Đến bạc đầu sỏi đá chửa thành cơm

31. Chính Hữu

Tấm áo hào hoa bạc gió mưa

Anh thành đồng chí tự bao giờ

Trăng còn một mảnh treo đầu súng

Cái ghế quan trường giết chết thơ.

32. Thanh Tịnh

Bao năm ngậm ngải tìm trầm

Giã từ quê mẹ xa dòng Hương giang

Bạc đầu mới biết lạc đường

Tay không nay lại vẫn hoàn tay không

Mộng làm giọt nước ôm sông

Ôm sông chẳng được tơ lòng gió bay.

33. Chu Văn

Một con trâu bạc già nua

Nhờ cơn bão biển thổi lùa lên mây

Trâu ơi ta bảo trâu này

Quay về đất mới kéo cày cho xong.

34. Ngô Tất Tố

Tài ba thằng mõ cỡ chuyên viên

Chia xôi chia thịt lại chia quyền

Việc làng việc nước là như vậy

Lộn xộn cho nên phải tắt đèn.

35. Nam Cao

Anh còn đôi mắt ngây thơ

Sống mòn sao vẫn đợi chờ tương lai

Thương cho Thị Nở ngày nay

Kiếm không đủ rượu làm say Chí Phèo.

36. Xuân Thủy

Xoắn mãi dây tình thơ bật ra

Paris thì thích hơn ở nhà

Đông y ắt hẳn hơn tây dược

Xe tải không bằng xe Vonga

Trên đời kim cương là quý nhất

Thứ đến tình thương dân nghèo ta

Em chớ chê anh già lẩm cẩm

Còn hơn thằng trẻ lượn Honđa.

37. Lưu Trọng Lư

Em không nghe mùa thu

Mùa thu chỉ có lá

Em không nghe rừng thu

Rừng mưa to gió cả

Em thích nghe mùa xuân

Con nai vờ ngơ ngác

Nó ca bài cải lương.

38. Nguyễn Khoa Điềm

Một mặt đường khát vọng

Cuộc chiến tranh đi qua

Rồi trở lại ngôi nhà

Cất lên ngọn lửa ấm

Ngủ ngon a Kai ơi

Ngủ ngon a Kai à...

39. Nguyễn Kiên

Anh Keng cưới vợ tháng mười

Những đứa con lại ra đời tháng năm

Trong làng kháo chuyện rì rầm

Vụ mùa chưa gặt thóc đã nằm đày kho.

40. Anh Thơ

Ấy bức tranh quê đẹp một thời

Má hồng đến quá nửa pha phôi

Bên sông vải chín mùa tu hú

Khắc khoải kêu chi suốt một đời.

41. Xuân Thiều

"Đôi vai" thì gánh lập trường

Đôi tay sờ soạng con đường cuối thôn

Nghe anh kể chuyện đầu nguồn

Về nhà thấy mất cái hồn của em.

42. Nguyễn Thị Như Trang

Nhá nhem khoảng sáng trong rừng

Để cho cuộc thế xoay vần hơn thua

Xác xơ mầu tím hoa mua

Lửa chân sóng báo mây mưa suốt ngày.

43. Bùi Đức Ái (Anh Đức)

Chị Tư Hậu đẻ ra anh

Ví như hòn đất nặn thành đứa con

Biển xa gió dập sóng dồn

Đất tan thành đất chỉ còn giấc mơ.

44. Nguyễn Thế Phương

Đi bước nữa rồi đi bước nữa

Phấn son mưa nắng đã tàn phai

Cái kiếp đào chèo là vậy đó

Đêm tàn bến cũ chẳng còn ai.

45. Vũ Trọng Phụng

Đã qua đi một thời giông tố

Qua một thời cơm thầy cơm cô

Còn để lại những thằng Xuân tóc đỏ

Vẫn nghênh ngang cho đến tận bây giờ.

46. Xuân Thiêm

Thơ ông tang tính tang tình

Cây đa bến nước mái đình vườn dâu

Thân ông mấy lượt lấm đầu

Miếng mồi danh lợi mắc câu vẫn thèm.

47. Đào Hồng Cẩm

Bắt đầu từ lão nghị hụt

Cầm dao giết mạng người

Chị Nhàn phải đi bước nữa

Lấy đại đội trưởng của tôi

Cuộc đời mấy phen nổi gió

Phải đem tổ quốc thề bồi

Lần này ông ra ứng cử

Chắc hẳn là trúng nghị viên thôi.

48. Nguyễn Quang Sáng

Ông Năm Hạng trở về đất lửa

Với chiếc lược ngà vượt Trường sơn

Bỗng mùa gió chướng vừa nổi dậy

Ông biến thành thằng nộm hình rơm.

49. Hoàng Văn Bổn

Có những lớp người đi vỡ đất

Mùa mưa không trồng lúa trồng ngô

Lại gieo hạt bông hường bông cúc

Trên mảng đất này hoa héo khô.

50. Phù Thăng

Chuyện kể cho người mẹ nghe

Biển lửa bốc cháy bốn bề tan hoang

Đứa con nuôi của trung đoàn

Phá vây xong lại chết mòn trong vây.

51. Nguyễn Thị Ngọc Tú

Đất làng vừa một tấc

Bao nhiêu người đến cày

Thóc giống còn mấy hạt

Đợi mùa sau sẽ hay

52. Vũ Cao

Sớm nay nhấp một chén trà

Bâng khuâng tự hỏi đâu là núi đôi

Những người cùng làng với tôi

Muốn sang đèo trúc muộn rồi đừng sang

53. Phan Tứ

Bên kia biên giới anh sang

Trước giờ nổ súng về làng làm chi

Mẫn và tôi tính chi li

Gia đình má Bảy lấy gì nuôi anh.

54. Nguyễn Huy Tưởng

Anh chẳng còn sống mãi

Với thủ đô luỹ hoa

Để những người ở lại

Bốn năm sau khóc oà.

55. Thu Bồn

Chim Chơ rao cất cánh ngang trời

Tình như chớp trắng cháy liên hồi

Đám mây cánh vạc tan thành nước

Mà đất ba dan vẫn khát hoài.

56. Bùi Hiển

Sinh ra trong gió cát

Đất Nghệ an khô cằn

Bao nhiêu năm "nằm vạ"

Trước cửa hội nhà văn.

57. Võ Huy Tâm

Đem than từ vùng mỏ

Về bán tại thủ đô

Bị đập chiếc cán búa

Hoá ra thằng ngẩn ngơ.

58. Nông Quốc Chấn

Tưởng anh dọn về làng xưa

Ngờ đâu về tận thủ đô nhận nhà

Sướng cái bụng lắm lắm à

Đêm là đèo gió ngày là hồ Tây.

59. Thế Lữ

Với tiếng sáo thiên thai dìu dặt

Mở ra dòng thơ mới cho đời

Bỏ rừng già về vườn bách thú

Con hổ buồn lặng lẽ trút tàn hơi.

60. Nguyễn Minh Châu

Cửa sông cất tiếng chào đời

Rồi đi ra những vùng trời khác nhau

Dấu chân người lính in mau

Qua miền cháy với cỏ lau bời bời

Đọc lời ai điếu một thời

Tan phiên chợ Giát hồn người về đâu?

61. Phạm Huy Thông

Nếu Trương Lương không thổi địch sông Ô

Liệu Hạng Vũ có lên ngôi hoàng đế

Nhưng buồn thay đã đánh mất Ngu Cơ

Đời chẳng còn gì và thơ cũng thế.

62. Giang Nam

"Xưa tôi yêu quê hương vì có chim có bướm"

"Có những ngày trốn học bị đòn roi"

Nay tôi yêu quê hương về có ô che nắng

Có ghế ngồi viết những điệu thơ vui.

63. Bằng Việt

Nhen lên một bếp lửa

Mong soi gương mặt người

Bỗng cơn giông nổi đến

Mây che một khung trời

Đất sau mưa sụt lở

Mầu mỡ trôi đi đâu

Còn trơ chiếc guốc vàng

Trăng mài mòn canh thâu.

64. Nguyễn Trọng Oánh

Một chút hương thơm trải bốn mùa

Mười năm lăn lội chốn rừng già

Quay về không chịu ơn mưa móc

Đất nắng mưa rồi đất lại khô.

65. Nguyễn Xuân Sanh

Xưa thơ anh viết không người hiểu

"Đáy đĩa mùa đi nhịp hải hà"

Nay anh chưa viết người đã hiểu

Sắp sáng thì nghe có tiếng gà.

66. Thâm Tâm

"Người đi ờ nhỉ người đi thật"

Đi thật nhưng rồi lại trở về

Nhẹ như hạt bụi như hơi rượu

Mà đắm hồn người trong tái tê.

67. Nguyễn Huy Thiệp

Không có vua thì làm sao có tướng

Nên về hưu vẫn phải chết tại chiến trường

Kiếm sắc chém bao nhiêu đầu giặc

Để vàng tôi trong lửa chịu đau thương.

68. Phùng Quán

Hồn đã vượt Côn đảo

Thân xác ở trong lao

Bởi nghe lời mẹ dặn

Nên suốt đời lao đao.

69. Tố Hữu

Ta đi tới đỉnh cao muôn trượng

Mắt trông về tám hướng phía trời xa

Chân dép lốp bay vào vũ trụ

Khi trở về ta lại là ta

Từ ấy tim tôi ngừng tiếng hát

Trông về Việt Bắc tít mù mây

Nhà càng lộng gió thơ càng nhạt

Máu ở chiến trường hoa ở đây.

70. Dương Thu Hương

Tay em cầm bông bần ly

Bờ cây đỏ thắm làm chi não lòng

Chuyện tình kể trước lúc rạng đông

Hoàng hôn ảo vọng vẫn không tới bờ

Thiên đường thì quá mù mờ

Vĩ nhân tỉnh lẻ vật vờ bóng ma

Hành trình thơ ấu đã qua

Hỡi người hàng xóm còn ta với mình.

71. Hữu Thỉnh

Cùng đoàn quân anh đi tới thành phố

Bị lạc đường về hội nhà văn

Ờ nhỉ bao giờ quay trở lại

Với năm anh em trên một chiếc xe tăng.

72. Trần Bạch Đằng

Ván bài lật ngửa tênh hênh

Con đường thiên lý gập ghềnh mãi thôi

Thay tên đổi họ mấy hồi

Vẫn chưa tới được chân trời mộng mơ

73. Nguyễn Duy

Mẹ và em đang ở đâu

Giữa vùng cát trắng đêm thâu gió lùa

Ổ rơm teo tóp ngày mùa

Xác xơ thân lúa vật vờ thân tôi

Bờ tre kẽo kẹt liên hồi

Bầu trời vuông với một ngôi sao dời

Đánh thức tiềm lực suốt đời

Ai?

Chẳng ai đáp lại lời của tôi.

74. Nguyễn Mạnh Tuấn

Anh đã đứng trước biển

Cù lao Chàm kia rồi

Nhưng khoảng cách còn lại

Xa vời lắm anh ơi.

75. Trần Mạnh Hảo

Ôi thằng Trần Mạnh Hảo

Đi phỏng vấn Chí Phèo

Lão chết từ tám hoánh

Đời mày vẫn gieo neo

Còn cái lão Bá Kiến

Đục bản in thơ mày

Bao giờ mày say rượu

Bao giờ mày ra tay

76. Hoàng Cầm

Em ơi buồn làm chi

Em không buồn sao được

Quan họ đã vào hợp tác

Đông hồ gà lợn nuôi chung

Bên kia sông Đuống em trông

Tìm đâu thấy lá diêu bông hỡi chàng.

77. Lê Lựu

Người về đồng cói người ơi

Phía ấy mặt trời mọc lại

Một thời xa vắng xa rồi

Phủ Khoái xin tương oai oái

Ở đời gặp may hơn khôn

Nào ai dám ghen dám cãi

Người đã đi Mỹ hai lần

Biết rồi khổ lắm nói mãi

78. Vũ Quần Phương

Anh đứng thành tro... em có biết

Hôm qua lại gặp chuyến xe bò

Vẫn anh đi trong vầng trăng cũ

Áo đỏ bên cầu đợi ngẩn ngơ.

79. Hữu Loan

Ôi màu tím hoa sim

Nhuốm tím cuộc đời dài đến thế

Cho đến khi tóc bạc da mồi

Chưa làm được nhà

còn bận làm người

Ngoảnh lại ba mươi năm

Tìm mãi nghìn

chiều hoang

biền biệt

80. Lý Văn Sâm

Kiên Trì dấn bước đường chinh chiến

Nửa gánh giang hồ nửa ái ân

Ngàn sau sông Dịch còn tê lạnh

Tráng sĩ có về với bến xuân.

81. Tản Đà

Văn chương thuở ấy như bèo

Thương cụ gồng gánh trèo leo tận trời

Giấc mộng lớn đã bốc hơi

Giộc mộng con suốt một thời bơ vơ

Tiếc chi cụ sống tới giờ

Chợ trời nhan nhản tha hồ bán văn.

82. Lưu Quang Vũ

Cũng muốn tin vào hoa hồng

Tin vào điều không thể mất

Cả tôi và cả chúng ta

Đứng trong đầm lầy mà hát

Ông không phải là bố tôi

Con chim sâm cầm đã chết

Ông không phải là bố tôi

Con chim sâm cầm ai giết

83. Hà Minh Tuân

Bốn mươi tuổi mới vào đời

Ăn đòn hội chợ tơi bời xác xơ

Giữa hai trận tuyến ngu ngơ

Trong lòng Hà nội bây giờ ở đâu?

84. Minh Huệ

Vỡ lòng câu thơ viết

Mời bác ngủ bác ơi

Đêm nay bác không ngủ

Nhà thơ ngủ lâu rồi

85. Văn Cao

Thiên thai - từ giã về dương thế

Nhắc chi ngày ấy buồn lòng ta

Sân đình ngất ngưởng ngôi tiên chỉ

Uống rượu say rồi hát quốc ca

86. Ma Văn Kháng

Khi xuôi anh mang theo

Đồng bạc trắng hoa xòe

Với một mối tình sơn cước

Mùa lá rụng trong vườn

Năm này qua năm khác

Đám cưới vẫn không thành

Vì giấy gía thú chửa làm xong

87. Vũ Bão

Sắp cưới bỗng có thằng phá đám

Nên ông chửi bố chúng mày lên

Đàu chày đít thớt đâu còn ngán

Không viết văn thì ông viết phim.

88. Hồ Dzếnh

Biết mấy mươi chiều khói thuốc bay

Quê nhà vẫn lẩn khuất trong mây

Lui về ký ức chân trời cũ

Uống chén rượu buồn không dám say.

89. Hoàng Phủ Ngọc Tường

Trăm năm ông phủ... Ngọc Tường ơi

Cái nợ lên xanh rũ sạch rồi

Cửa Việt tung hoành con sóng vỗ

Sông Hương lặng lẽ chiếc thuyền trôi

Sử thi thành cổ buồn nao dạ

Chuyện mới Đông hà tái nhợt môi

Từ biệt chốn xưa nhiều ánh lửa

Trăm năm ông phủ... Ngọc Tường ơi!

90. Phạm Thị Hoài

Dẫu chín bỏ làm mười

hay mười hai cũng mặc

Chẳng ai dung thiên số đất này

Dụ đồng đội vào trong mê lộ

Rồi bỏ đi du hí đến năm ngày.

91. Thanh Thảo

Giặc dã yên rồi về

xoay khối vuông Ru bích

Đoán vận rủi may

Thưa quý vị xin mời1

Xanh tím trắng đỏ vàng đều rõ hết

Ta cùng vào cuộc chơi.

Không gian bốn năm chiều 

thời gian xin tuỳ thích

Đảo lộn tùng phèo thật gỉa trắng đen

"Tôi như cục xà bông thứ thiệt"

Cứ đổ rượu vào

hình quý vị sẽ hiện lên.

92. Trần Dần

Người người lớp lớp

xông ra trận

Cờ đỏ

mưa sa

suốt dặm dài

Mở đợt phá khẩu

tiến lên

nhất định thắng

Lô cốt mấy tầng

đè nát vai

Dẫu sông núi cỏ cây làm chứng

Hồn vẫn treo trên

Vọng hải đài.

93. Khương Hữu Dựng

Ba lô trên vai từ đêm mười chín

"Một tiếng chim kêu sáng cả rừng"

Thì cứ khắc đi rồi khắc đến

Sao còn ngồi đấy cụ già Khương?

94. Bùi Minh Quốc

Tuổi hai mươi xung phong lên Tây bắc

Nguyện hi sinh chiến đấu dưới cờ

Lại xung phong vào Nam đánh giặc

Với bà cụ đào hầm đầu bạc phơ phơ

Hoà bình rồi tiến lên đổi mới

Bất ngờ ngã ngựa chốn non cao

Dẫu thân thể mang đày thương tích

Thì cuộc đời vẫn đẹp sao

Tình yêu vẫn đẹp sao1

95. Ý Nhi

Trái tim với nỗi nhớ ai

Như cây trong phố đứng hoài chờ trăng

Như người đàn bà ngồi đan

Sợi dọc thì rối sợi ngang thì chùng.

96. Yến Lan

Ra đi từ bến My Lăng

Bao năm dấu kín ánh trăng trong lòng

Tuổi già về lại bến sông

Trăng xưa đã lớn phải chong đèn dầu

97. Phan Thị Thanh Nhàn

Dấu một chòm thơ trong chiếc khăn tay

Em hăm hở đi tìm người trao tặng

Những kẻ phong lưu những tên du đãng

Mấy ai biết hương thầm của cô gái xóm đê.

98. Trần Đăng Khoa

Chú dế góc sân hồn nhiên ca hát

Hát thành thơ như nước triều lên

Khi khôn lớn lại hồn nhiên đi giữa

"Biển một bên và em một bên".

99. Hoàng Lại Giang

Người đàn bà một thời tôi ao ước

Trên vành đai Mỹ những năm xưa

Tình yêu đã lụi tàn cùng ký ức

Nhưng còn đây tàn lụi đến bao giờ?

100. Xuân Sách (Tự hoạ)

Cô giáo làng tôi đã chết rồi

Một đêm ra trận đất bom vùi

Xót xa đình Bảng người du kích

Đau đớn Bạch đằng lũ trẻ côi

Đường tới chiến công gân cốt mỏi

Lối vào lửa sởn tóc da mồi

Mặt trời ảm đạm quê hương cũ

Ở một cụm đường rách tả tơi.

Sên bò quanh quẩn giọt máu rơi

Chấm than(!) một dấu chiều nay hiện

Đinh đóng vào săng câu trả lời

Sau này biết câu thơ trên không giống hoàn toàn với câu thơ của Vũ Hoàng Chương nhưng tôi vẫn thích hơn vì tính “hội họa” của nó như ông anh (học ở Tổng hợp Văn) khi đọc cho tôi nghe có nói “Em thấy dấu hỏi (?) có giống con sên đang bò quanh giọt máu và dấu chấm than (!) có giống cái đinh đang đóng vào cỗ quan tài không?” .

Lớn thêm một chút biết câu “Cái quan định luận” chỉ cảm nghĩ sống trên đời cho đúng thật khó. Đi học Tử Vi thày dạy loại người chia làm 6 lọai:

Hiền, Lương, Anh, Hùng, Tuấn, Kiệt. Một lần ngồi với bác Nguyễn Hữu Đang bác nói: Bác chia lòai người làm 3 lọai:

1 - Toàn danh và tòan thân như Trương Lương, Phạm Lãi

2 - Toàn danh mà không toàn thân như Hàn Tín, Ngũ Viên

3 - Toàn thân mà không tòan danh thì là loại vứt đi.

Bác còn nói “Bác là loại hai, Hàn Tín thôi, bố cháu mới là loại một, bác phục bố cháu ở điểm đó.

Khi đi học vẽ để cho đủ “Cầm, Kỳ, Thi, Họa, Lý số” (rút cuộc biết rất nhiều thứ mà thật ra chẳng biết gì).Thầy dạy vẽ lại dạy: Bác chia loài người làm hai loại, số đông và số ít và nói thêm cháu chọn đứng ở phía nào là tùy cháu. Va đập với cuộc đời tơi tả, lấy vợ, đẻ con, kiếm tiền… có những lúc “ngồi trên đống tiền” có những lúc không một xu dính túi, nợ nần ngập mặt vợ lo cho từng điếu thuốc. Bốc một quẻ Dịch thì kết quả lại là: “Người quân tử bị hại đến nơi giường chiếu ”tức là đến mất nơi cư trú. Kỳ lạ, không hiểu “ma xui, quỷ khiến” thế nào đùng đùng bán nhà đưa tiền cho người khác dắt díu vợ con đi xuống Kim Mã thuê nhà ở. Cũng chỉ mong vợ con sẽ đỡ khổ hơn, vào Sài Gòn với điều kiện “Tao sẽ giải quyết mọi việc cho bọn mày và chúng mày phải lo cuộc sống tối thiểu cho vợ con tao ngòai Hà nội” “OK, no problem”. Khi đi Hà Nội còn là đầu hè quay ra đã cuối thu, từ sân bay về đến Quang Trung vợ con ra đón trông như hình nhân.

- Anh ơi không có tiền chủ nhà đuổi, bạn em đón ba mẹ con về ở, bây giờ mình về đấy.

- Chúng nó đâu, những thằng em, thằng bạn anh ấy?

- Làm gì có ai

Giận đời,giận mình, thương vợ con, mình là lọai người gì đây trong bảng xếp hạng. Nhớ bố, có lần ông nói “Sống là người lương thiện mới là điều đáng kể con ạ”.

Muốn kêu lên như Chí Phèo “Ai cho tao làm người lương thiện”.

Hôm bố mất sau khi đưa ông xuống “nhà lạnh” hai vợ chồng về nhà, bật laptop đọc Chân dung tự họa của ông, rùng mình thấy sự đáng sợ của chữ nghĩa. Tự nhiên khóc tu tu như trẻ con, vợ bảo anh ơi cứng rắn lên để còn lo cho bố.

Chúng tôi đưa ông về quê cho ông được ở gần ông bà, nhìn dòng người dài dằng dặc đưa ông đến nơi an nghỉ cuối cùng,những giọt nước mắt chân thành của những người nông dân ăn mặc tồi tàn, họ đâu cần biết ông là người nổi tiếng và ông đã bỏ quê ra đi từ ngày còn trẻ. Ông không kể nhưng tôi biết khi ra đi ông đã thề sẽ không quay trở lại và một sự thật nữa là ông lại tha thiết muốn được về nằm vĩnh viễn ở mảnh đất này.Tôi tự nhủ : Bố ơi con có thể khắc trên bia mộ bố dòng chữ “Nơi đây an nghỉ một người lương thiện”.

Khi ra về vợ tôi nói:

-Anh nhìn kìa, mấy chục ngôi mộ đều xếp hàng dọc, một mình mộ bố lại nằm ngang, ông “ngang” cho đến lúc chết.

Rồi cô ấy thì thầm:

-Anh Ái đưa em hai triệu và bảo cả làng lo cho đám ma của bố em, không có người nấu cơm, anh đã đặt cơm ở một nhà hàng ngòai thành phố Thanh Hóa rồi. Về đó chỉ mất nửa tiếng em cầm tiền này để thanh toán.

Chao ôi, họ sợ rằng những người ở Hà Nội về sẽ không nuốt nổi những món ăn nhà quê. Tôi ứa nước mắt, bố tôi là người thế nào, chúng tôi là người thế nào có xứng đáng nhận những tấm lòng như vậy không?

Tôi về đến bến sông xưa

Hút tàn điếu thuốc mà chưa gọi đò

Nhìn theo ngọn khói vu vơ

Nhớ thương thì có đợi chờ thì không

(Thơ bố tôi )

*

* *

Mấy hôm trước chú Trần Hoàng Bách phone cho tôi:

-Cháu đọc chưa, chú ức quá bọn nó viết về bố mày có nhiều bịa tạc ẩu tả lắm.

Ồ! Tôi thóang nghĩ bây giờ thiếu gì lọai kên kên chuyên nghiệp ăn nhuận bút. Nhưng rồi tôi tò mò vào google, kiên nhẫn đọc hàng trăm bài viết về bố tôi. Chân thành có, sâu sắc có, hời hợt có, hiểu đến gan ruột ông cũng có và tất nhiên giả dối cũng có. Thậm chí có người còn gọi ông là “lương tri thời đại”, là “người cõi khác”… 

Hôm nay cô Nam gọi điện “Đăng ơi đến nhà cô nhé” khi tôi đến cô nói sắp 49 ngày của bố cô muốn viết một bài về bố, rồi cô đưa tôi xem lá thư cuối cùng bố tôi gửi cho cô, tôi cảm động khi nhìn nét chữ quen thuộc của ông đề ngày 25-10-2007, nội dung chỉ là thăm hỏi bình thường và thậm chí vẫn hài hước “anh bây giờ hàng ngày vẫn hát câu: Những binh đoàn nối nhau ra tiền - liệt - tuyến” và hẹn khi nào vào Sài Gòn nhớ gọi cho ông. Nhưng dòng cuối cùng ông viết ra giữa trang:

Nhớ không được vào chậm em nhé.

Hôm ở nhà tang lễ cô ôm tôi khóc: Vô duyên quá Đăng ơi, cô hẹn gặp bố ở Sài Gòn thì lại gặp ở bệnh viện Hà Nội và hôm nay lại là ở đây.

Cả buổi sáng hai cô cháu chỉ ngồi nói về ông, cô bảo sao cháu không ghi lại những chuyện này của bố,để lâu quên mất Đăng à.

Thì viết, đơn giản chỉ là cố hiểu ông là người thế nào.

2/Dân mình háo danh một cách kỳ lạ,tôi đã đi khắp nuớc “Từ Mục nam quan đến Mũi Cà mau”sống gần đủ hết với 50 “dân tộc anh em”nước ngoài cũng từng đi, nhưng cũng chưa dám nói con người là giống háo danh mà chỉ dám nhận thuộc tính ấy là của đồng bào mình (tất nhiên là có cả tôi). Trong 1,2 thập niên gần đây nước ta có phong trào họ họ làm gia phả và cố moi ra trong họ mình phải có ông quan nào đó(dù là quan hạng bét).Họ nhà tôi cũng vậy, mở cuốn gia phả dày cộp ra dòng đầu ghi: Cụ viễn tổ tên là Ngô Nhật Đại từ Châu Ái(Tức Thanh hóa) sau bao nhiêu đời không rõ di ra Đường Lâm Sơn Tây đến đời ông Ngô Đình Mân thì lấy con gái ông Phùng Hải mở ngoặc tức là cháu gái vua Phùng Hưng(kinh chưa) đến năm 40 tuổi đẻ ra Ngô Quyền (khiếp chưa) và họ nhà tôi chọn Ngô Quyền làm ông tổ.

Vào các năm Tý,Ngọ,Mão,Dậu sẽ lấy ngày giỗ vua Ngô Quyền là ngày giỗ tổ và tính từ đó đến tôi là đời thứ 47.Tôi không dám hỏi nếu ông Ngô Quyền không làm vua thì có được chọn làm ông tổ không vì sợ các cụ đánh cho bỏ mẹ.Lại nhớ một lần ở Budapest đứng trên quảng trường Anh hùng nơi đặt tượng các vị vua của đế quốc Áo Hung. Ông bạn Hungary bảo tôi : dòng họ tao vinh dự được đóng góp 7 vị vua cho đất nước này.Tôi bảo dòng họ tao cũng cống hiến được hai ông vua một bà hòang hậu và một ngài tổng thống, rồi cũng vênh mặt lên trước con mắt khiếp đảm và ghen tỵ của mấy ông bạn Việt Nam đi cùng, nhưng trong đầu tôi thì nhớ đến câu chuyện trong Trung Hoa xú lậu nhân à quên Người Trung Quốc xấu xí chứ, hay là tạp văn Giả Bình Ao nhỉ? đại khái có một thằng ăn mày chỉ vào nhà một ông quan lớn và gào to : Hồi ông nội tao làm tể tướng thì ông nội mày còn đi ăn mày.

Chi họ nhà tôi được gọi là dòng Ngô Trảo Nha (nanh vuốt) do câu nói của chúa Trịnh Tùng: “Khanh là trảo nha của xã tắc”. Ông tổ được gọi là “trảo nha” đó là một quận công(lại quận công)tôi nhớ ông chỉ vì trong gia phả ghi (lại gia phả)ông có 9 bà trong đó có bà chính thất là quận chúa con Trịnh Tùng,nhưng ông lại mê bà giúp việc hơn ông 11 tuổi và cưới luôn làm thiếp, bà quận chúa ghen tuông nên ông đem bà trả lại phủ Chúa,chúa Trịnh tức giận cách chức ông và tước quyền được mang họ Ngô.Nhưng vì tiếc tài của ông nên một thời gian lại đuợc phục chức,lấy lại họ và vào trấn thủ bờ bắc sông Gianh.Kể ra Trịnh Tùng cũng là người liên tài, chứ tội ấy thì dễ “tru di tam tộc” lắm(Nhân vật này được đánh giá như Tào Tháo của Việt Nam).Một chi di cư vào Đồng Hới và sinh ra gia đình khét tiếng đó là nhà ông Ngô Đình Khả cha đẻ của Tổng thống Ngô Đình Diệm(Ông Ngô Đình Khôi và con là Ngô Đình Huân bị xử bắn năm 1945).Còn chi nhà tôi do một ông quận công (lại quận công nữa) quay về Yên Lai nay là xã Trường Giang,huyện Nông Cống Thanh Hóa lập nghiệp.Dòng họ bắt đầu suy vi theo nghĩa không còn ông quan lớn nào nữa vì cả quãng thời gian dài dằng dặc(đến tôi là đời thứ 11) chỉ có một người mà tôi gọi là cụ cố ngũ đại làm đến chức “án sát” Ninh Bình rồi Bố chánh tỉnh Quảng Bình và sau đó vào Huế làm chức tương đương “cục,vụ viện” gì đó trong Bộ giáo dục theo cách gọi như bây giờ.Có lẽ do phẫn chí ông bỏ về theo phong trào Cần vương phò vua Hàm Nghi.Tôi kính phục về cái chết của ông,sau khi thất bại,học trò yêu bị giết,con trai bị bắt ông lên chiếc thuyền trên con sông cạnh làng uống rượu, đọc thơ , đến ngày thứ 3 khi không nghe thấy tiếng, dân làng ra thì thấy ông đã chết.Một ông bác tôi đã bỏ ra hàng 10 năm chạy vạy khắp nơi chỉ để xin cho cụ được cái “Bằng” chứng nhận là Danh nhân lịch sử “cấp tỉnh” rồi mới yên lòng nhắm mắt.Nhưng dòng nhà tôi học giỏi khét tiếng,bác ruột tôi đã từng được Công sứ Pháp công kênh trên vai chụp ảnh vì “can tội” học giỏi nhất xứ Trung Kỳ, bố tôi cũng được gọi là “thần đồng”.Còn giáo sư,tiến sĩ cả ở Anh, Pháp, Úc thì nhiều vô kể. Ở quê thì cứ đứa nào đi thi đại học là đỗ,chỉ riêng nhà tôi ngòai một cô em gái còn lại chả có đứa nào học qua đại học dù nổi tiếng học giỏi.Có lần một bà tiến sĩ người Đức hỏi tôi : Anh là tiến sĩ ngành gì ? Tôi trả lời : tôi là tiến sĩ ngành lang thang.

Không ai được lựa chọn quê hương và cha mẹ,với tôi hồi còn trẻ khái niệm quê thật mơ hồ,năm 12 tuối được về quê lần đầu tiên,lần thứ hai thì đã ngòai 40 mà lại do vợ dẫn về.Vợ tôi kể: hôm cưới con o Can (em bố tôi ở Hải Phòng) em nói với các o các chú,cháu lấy chồng hơn 10 năm mà chưa biết quê chồng ở đâu.Thế là các bà cô phải tổ chức một chuyến cho vợ tôi về quê nhận họ hàng.

Chưa ai giải thích được nguyên do sự kỳ thị vùng miền ở nước ta,ngày nhỏ đi học thì sách giáo khoa đổ lỗi cho chính sách chia để trị của “thực dân Pháp”bây giờ thực dân đã không còn tồn tại gần thế kỷ trên đất nước ta mà sự kỳ thị ấy còn nặng nề gấp bội.Như quê tôi chẳng hạn nào là “ăn rau má,phá đường tàu”rồi “cờ bạc Thanh Hóa”thậm chí trong cộng đồng xuất khẩu lao động ở các nước Đông Âu thời XHCN còn có câu đối :

Trâu toi bò dại trai Thanh Hóa

Lợn sề chó cái gái tỉnh Thanh

Bây giờ cứ rảnh rỗi là vợ chồng con cái lại kéo nhau về quê, thấy ấm lòng nhưng cũng day dứt .

3/Ông bà nội tôi có 6 người con,sau khi sinh bác tôi ông sang Pháp 4 năm, khi quay về đẻ liền tù tì bố tôi và 4 người em nữa chỉ cách nhau chỉ một và hai năm. 

Ông tôi chắc là đi lính vì được gọi là ông Đội và còn được thưởng cả huân chương nữa.Dân làng kể có lần một tốp lính Pháp vào làng, có người báo ông tôi , ông ăn mặc chỉnh tề đeo huân chương đi ra,viên chỉ huy nhìn thấy đứng nghiêm giơ tay chào rồi rút thẳng.Một ông anh họ của tôi giờ cũng đã gần 70 tuốikhốn khổ vì hồi cải cách ruộng đất bị “đội” tra hỏi xem huân chương của ông tôi và sắc phong của cụ cố giấu ở đâu.Bảng sắc phong của cố tôi giờ vẫn còn nhưng huân chương của ông tôi đã mất nên không biết là lọai gì.Một ông anh họ khác của tôi khẳng định với tôi là Bắc Đẩu Bội Tinh,tôi nói em nghe đó là Huân chương cao quý nhất của nước Pháp nếu người Việt Nam mình có được thưởng thì chắc phải cỡ “Đại Việt gian”như cụ Thượng Phạm Quỳnh chẳng hạn,chỉ có thế mà ông ấy giận tôi mãi.

Bố tôi rất ít kể về ông nội ngòai chuyện có lần còn bé đánh cờ với ông bị xách 2 chân ném ra ngòai sân vì tội bố bị mất xe xin hoãn mà ông con không chịu và thói quen đi ngủ là phải sờ dái tai bố.Bà bác họ tôi kể có lần ông tôi mải chơi tổ tôm đến giờ bố tôi đi ngủ ông phải nhờ người khác giả vờ là ông tôi nằm cạnh để cho bố tôi sờ tai, phát hiện không phải bố tôi hét ầm lên thế là lại bị ăn đòn.Ông còn một thói quen kỳ cục nữa là sau khi đi ỉa là ông nội tôi phải chùi đít,một lần ông nội tôi đang có khách,bố tôi đi xong cứ đứng đòi ông tôi phải chùi đít không chịu cho ai thay thế và lại ăn thêm 1 trận đòn.Bà bác ấy là người chăm sóc bố tôi từ bé, cho bố tôi bú vì bà nội không có sữa, khi bố tôi đi học xa nhà bà là người gánh gạo theo ông để chăm sóc.Có lần bà kể với tôi : Ba cháu răng mà ăn khỏe rứa,mỗi bữa phải 3 bát “ôtô” cơm và 6 con cá kho thật to,nó đo cá bằng cách để lên miệng bát nếu đầu đuôi không thừa ra ngòai là dứt khóat không ăn. Ông tôi mất sớm từ năm 1948,chú tôi kể đám ma ông to lắm cả 4 xã gọi là Tứ Trường đi đưa ông.Bà tôi một mình nuôi đàn con nhỏ trừ bác tôi đã lớn và đi học xa, ông học Trường Cao Đẳng Sư Phạm ở Hà Nội,ngày đó sinh viên trường Thuốc và Sư phạm có giá lắm. Các thiếu nữ con nhà giàu Hà Nội có tiêu chuẩn kén chồng : “Phi Cao đẳng bất thành phu phụ”.Nhưng ông về quê lấy vợ cũng là con một gia đình nổi tiếng,bố vợ bác tôi bị bắt hồi cải cách ruộng đất vì bị quy là đại địa chủ cường hào ác bá, ông bị chết tại trại giam và đến bây giờ vẫn chưa tìm được mộ.

Con trai lớn của ông là một cán bộ cách mạng uất ức treo cổ tự vẫn.Một lần về quê, tôi có đi qua làng ông.Nhiều người vẫn kể về những việc ông đã làm như mở xưởng dệt, xưởng nấu “xà phòng” bằng dầu dừa vv…Cơ ngơi của ông qua các đợt cải cách ruộng đất rồi “sửa sai” chẳng còn lại gì,thậm chí những người được chia “quả thực”cũng dỡ đến từng viên gạch ra bán.Chỉ còn lại cây cầu bắc ngang con sông vào làng gọi là cầu “Ông Hội đồng Thận”.Bác dâu tôi kể hồi xây cây cầu đó ông thuê mấy trăm lính công binh từ miền Nam ra làm ròng rã mấy tháng trời. Thế hệ tôi không biết gì về cải cách ruộng đất và đến bây giờ đó vẫn là một khỏang trắng trong lịch sử.Chưa có một đánh giá nào về những đau thương mất mát đó.Nhớ ngày tôi còn nhỏ cứ mỗi năm vào ngày 26 -10 Âm lịch lại thấy bố tôi tìm một chỗ kín đáo trong nhà thắp một nén hương và khóc,ngày đó đảng viên cộng sản mà thắp hương là phiền phức lắm.Khi tôi đi bộ đội, một lần về phép tôi có hỏi bố tôi về chuyện này mới biết đó là ngày giỗ của bà nội. Ông im lặng một lúc lâu rồi buột mồm nói với tôi: “Bà nội của con bị chết đói trong cải cách ruộng đất”.Tôi bàng hoàng một điều như thế mà sao ông giữ im lặng lâu vậy sao.Một tuần sau khi bố mất, đến nhà ông chú út tôi mới được biết tường tận cái chết của bà.Chú tôi kể : Bà nội không chết đói đâu mà bà tự tử vì quá uất ức.Chú nhỏ nhất nên suốt ngày chỉ ở nhà quanh quẩn bên mẹ,hôm đó thấy bà ra vườn sau hái một nắm lá ngón,chú cũng không nghĩ được bà hái làm gì,sau đó bà tắm rửa sạch sẽ nấu cơm cho chú ăn và nói mẹ đi ngủ đây. Đến chiều không thấy bà dậy chú vào buồng gọi thì bà đã đi rồi. Hơn tháng sau bố mày về phép, vào đến nhà câu đầu tiên là “Mẹ đâu?”.Chú khóc chỉ lên bàn thờ, bố mày đổ vật xuống giường nằm lì 7 ngày không ra khỏi nhà, đến ngày thứ 8 vùng dậy lôi trong ba lô ra một cái áo bông và một cái áo len mua về cho mẹ lấy dao chặt nhỏ,châm lửa đốt rồi đi thẳng. Đến năm mày 12 tuổi mới quay về đấy.Tôi hỏi : Bố cháu có biết bà chết như vậy không?

- Không cả nhà không ai biết ngòai chú và bây giờ chú mới kể với mày.

Trời ơi cái gì thế này,bố tôi và chú tôi được cấu tạo bằng cái chất gì vậy?

Trong cuốn “Phía núi bên kia” của bố tôi có đọan : “Con đê ngăn nước mặn của làng tôi có trồng một lọai cây gọi là cây uốp,quả rất độc ăn chết người,

những người làng tôi muốn thóat cảnh đời cơ cực thường ăn quả uốp tự tử.”

Bố tôi kể năm 16 tuổi đã tham gia họat động,làm phó bí thư Tỉnh đòan,17 tuối kết nạp Đảng, đến năm 18 tuổi học xong Thành Chung thì được giới thiệu đi bộ đội và đi học luôn Trường Sĩ quan Pháo binh.Đọan đời này của ông tôi chỉ biết vậy.Mẹ tôi là một cô “văn công”bố mẹ tôi lấy nhau khi vẫn ở trong quân đội,khi có mang tôi mẹ phải về quê,lúc ấy bà nội tôi đã mất. Nhưng khi đẻ tôi được khỏang hai tháng,không chịu nổi khổ cực bà cho tôi vào ba lô trốn thẳng một mạch ra Hà Nội.

4/Tôi được sống với bố rất ít,năm 1964 lên 6 tuối bắt đầu có nhận thức thì đi sơ tán.Ba anh em tôi lên bà ngọai ở một thị trấn nhỏ ở Bắc Giang, được môt thời gian thì Mỹ ném bom xuống kho lương thực của thị trấn.Bà tôi sợ hãi mang tôi vào gửi nhà người quen ở một làng cách thị trấn hơn 10 cây số,bà bảo hai em còn nhỏ thì ở với bà,còn cháu ở đây nhỡ chết đứa này thì vẫn còn đứa khác.Bà đưa tôi cái lọ đựng thuốc cảm APC đầy vàng(về sau lớn tôi mới biết đó là vàng)và dặn:”nếu bà chết thì mỗi tháng cháu lấy ra một lá đưa cho cụ Phó,cụ ấy sẽ lo nuôi 3 anh em,cháu nhớ dấu kỹ đừng để ai biết”.Nhưng rồi tôi cũng không bao giờ phải làm việc đó.Sau 4 năm khi Mỹ ngừng ném bom Miền Bắc tôi lại đưa bà nguyên vẹn lọ vàng.Bà ngoại tôi là một người khá đặc biệt,tôi nhớ cứ mỗi buổi trưa ngồi nhổ tóc bạc cho bà (mỗi cái 2 xu) bà lại đọc truyện Kiều,Hòang Trừu,cả thơ Nguyễn Bính nữa(mà bà không biết chữ). Chuyện ngày bà còn trẻ đi buôn bằng thuyền lớn từ Hải Phòng(bà quê Hải Phòng) vào Nghệ An ra Móng Cái rồi Hồng Kông.Bà kể có ông trùm cướp biển ở Móng Cái quý bà lắm,mỗi lần thuyền của bà ra ông lại đi áp tải. Giương cánh buồm đen lên thì kể cả nhà Đoan cũng không dám chặn lại.

Bà tôi bị cắt một bên lá lách,một quả thận,khi ra viện bác sĩ nói chỉ sống được một năm. Có một ông em nuôi của bà là người dân tộc ở Cao Bằng về đón bà lên nuôi một năm,không hiểu dùng thuốc gì mà bà sống được trên 20 năm đến tận năm 1979 bà tôi mới mất.Cả tuổi thơ tôi được sống trong tình yêu thương vô bờ bến của bà.Bà dạy tôi từng ly từng tý,từ cách dọn mâm cơm,cách cầm đũa,cách để cái muôi múc canh như thế nào,cách ăn uống từ tốn ra sao, ăn cá thì phải gắp phần đầu trước,sau đó đến đuôi,còn phần giữa ngon nhất phải nhường người khác.Mỗi lần thịt gà tôi ngồi giữ cho bà cắt tiết bà đều nói câu “Hóa kiếp cho mày làm kiếp khác nhé, đừng làm kiếp gà nữa nhé”.Cứ khoảng 4 h sáng là bà dậy việc đầu tiên là thắp hương trên bàn thờ khấn vái rất lâu tôi chỉ nhớ được mỗi câu : “Con ăn ở có quỷ thần hai vai chứng giám”.Bà quý bố tôi lắm,tòan gọi là con và xưng là “Đẻ” rất ngọt ngào.

Tôi nhớ năm 1967 trước khi đi B bố lên ở với chúng tôi mấy ngày,bà bảo “Con cứ yên tâm ra đi, đẻ sẽ nuôi các cháu, đẻ có chết thì các cháu mới phải khổ”.Lúc này bố tôi lấy bút hiệu là Lê Hòai Đăng (tên 3 anh em tôi).Bố bảo nếu con nghe đài hay đọc báo thấy có tên Lê Hòai Đăng thì là bố đó.Suốt thời gian đó bố tôi chỉ lên thăm chúng tôi được một lần vì ông phải đi suốt từ Hàm Rồng,Thanh Hóa,Quảng Bình,Vĩnh Linh.,Cuối năm 1968 khi đi B ra ông lên đón tôi về Hà Nội, thấy tôi đội nón mê cầm cây sào tre buộc túm lá chuối chăn vịt trên đồng, ông ngồi trên bờ ruộng khóc rưng rức.

5/Người ôm chí lớn đi tìm bạn

Ngồi hát bâng quơ chợ vãn người

Bướm ong xiêm áo chiều chạng vạng

Gặp khách tri âm khúc khích cười

(Thơ bố tôi)

Bố tôi có khi cả ngày chả nói câu nào,nhưng cũng có khi nói cả ngày không cần nghỉ.Nhiều lúc tôi cũng ngạc nhiên trước khối kiến thức đồ sộ của ông,giấu sau vẻ ngòai hiền lành, đôn hậu là một tính cách rất quyết liệt. Ông cũng rất hài hước,có những chuyện ông kể sau này tôi mới hiểu còn lúc đó chỉ thấy buồn cười.Ví dụ ông kể : Có buối tối bố cùng bác Xuân Thiều đi dọc phố Phan Đình Phùng qua nhà ông Tố Hữu,bác Thiều nói: Sách này! có bao giờ mày nghĩ được ở trong những ngôi nhà này không?Bố tôi trả lời mình mới là úy quèn,mơ đến bao giờ mới lên tướng,họa có mà đảo chính. Vậy mà bác ấy về báo cáo,bố bị mang ra chi bộ kiểm điểm.Chuyện năm 1972 khi bố tôi phụ trách đòan thanh niên các lực lượng vũ trang đi dự Festivan thanh niên sinh viên thế giới ở Đức. Trong đòan có anh hùng Thái Văn A,bố tôi hỏi: Cậu cũng gan đấy nhỉ đứng đếm bom nổ chậm như vậy mà không sợ à?anh A trả lời : “Anh giấu đừng nói nhé,ngay lọat bom đầu đã bay mẹ nó mất thang rồi,sợ bỏ mẹ nhưng xuống thế đếch nào được,bọn ở đơn vị cũng sợ còn bom nổ chậm có dám vào cứu em đâu.Mấy ngày sau mới đưa em xuống, đổ nước cháo vào mồm mới sống lại được,không thì cũng chết đói

Bố tôi cũng tự nhận mình chỉ là người viết chuyện chứ chưa phải viết văn,trong đời văn của ông có hai tác phẩm là Đội du kích thiếu niên Đình Bảng và Mặt trời quê hương là ông coi là có giá trị,không phải về mặt nghệ thuật mà là đã “chiêu tuyết”cho những người có công lao mà bị quên lãng.Về Đội du kích Đình Bảng tôi chỉ nghe nói khi cuốn sách ra đời thì lúc đó Nhà nước mói nhớ tới công lao và khôi phục cho những thiếu niên đó Hôm bố tôi mất các ông cũng sang đưa tiễn,tòan những ông lão đã xấp xỉ 70 cả.Làng Đình Bảng coi bố tôi như là công dân danh dự của làng,nhiều người nói nhờ ông mà làng nổi tiếng nhưng ông lại nói ngược lại,nhờ có làng Đình Bảng mà ông được nhiều người biết.Có lần ông nói khi chết đi mà vẫn còn được dân làng nhớ tới là mãn nguyện lắm rồi.Còn Phạm Ngọc Đa thì nỗi oan khiên còn lớn hơn nhiều,anh bị tra tấn đến chết mà không khai nơi trú ẩn của các cán bộ.Vậy mà sau khi hòa bình người anh hùng bỗng hóa thành tên phản bội.Gia đình người chị của anh(anh mồ côi nhà chỉ có hai chị em) sống thật khốn khó,không được chia ruộng trong cải cách ruộng đất,không được vào Hợp tác xã sau này,con cái không được học hành.Năm 1970 khi bố tôi về vùng đó được một linh mục coi sóc xứ đạo cung cấp những bằng chứng minh oan cho anh,trong khi một trong những người cán bộ được anh bảo vệ lúc đó đang là Bí thư Huyện ủy mà không có một lời nào giải nỗi oan tày trời đó.Khi cuốn Mặt trời quê hương ra đời,anh được phong anh hùng, được dựng tượng ở trung tâm huyện. Xã,Huyện được tặng Huân chươngvv…

Một lần tôi đi Lào Cai,trong lúc chờ tàu ở ga Phố Lu vào ăn cơm ở một quán bụi, chủ quán là một người đàn bà lam lũ,khi biết chị quê ở Tiên Lãng Hải Phòng,tôi hỏi chị có biết Phạm Ngọc Đa không?Thật tình cờ hóa ra chị gọi anh Đa là cậu ruột.Khi biết tôi là con của bố,chị dắt hai đứa con ra quỳ xuống lạy tôi và nói “Xin chuyển lời tới ông,gia đình con đội ơn ông nhiều lắm, ông như người đã sinh ra gia đình con lần thứ hai”.

Mấy anh em tôi cũng được bố dẫn đến mộ anh Đa một lần.

Tôi thì lại thích cuốn “Cuộc hôn nhân bị đánh tráo” viết về chuyện con của một người đánh xe bò lấy con gái một vị bộ trưởng.Chuyện này có thật, xảy ra ở nơi ba anh em tôi sơ tán tôi thích thú vì khi đọc thấy gặp rất nhiều nguyên mẫu mà tôi có quen trong đời thật.

Tác phẩm mang lại sự nổi tiếng và cũng nhiều hệ lụy nhất cho cha tôi là “Chân dung nhà văn”. Ông viết từng bài và chép vào cuốn sổ tay nhỏ loại bỏ túi.Ngày còn nhỏ tôi thường lén đọc mỗi khi ông đi vắng,một lần bị bắt gặp ông nói con chưa nên đọc cái này và đem cất kỹ.Các nhà văn hiện lên chỉ bằng vài câu thơ, những tượng đài văn học mà chúng tôi phải ra rả đọc suốt ngày trên lớp bỗng hiện ra dướihình ảnh khác.Tôi còn nhớ kỷ niệm về bài học phân tích lão Am trong Cái sân gạch,vì nhớ tới chân dung Đào Vũ mà tôi đã làm cho cô giáo dạy văn ngơ ngác.Một lần nữa năm học lớp 10 phải phân tích Chí Phèo tôi lười nên nhờ ông viết hộ,thầy giáo đã phê : “Vì em quá hiểu rộng biết nhiều nên câu văn có nhiều ẩn ý làm người đọc không phát hiện ra” và thầy cho …2 điểm khi tôi kể lại với bố, ông cười lớn có vẻ thú vị lắm ông bảo: “ Bác Nguyễn Khải làm văn hộ thằng Huỳnh cũng được1 điểm”.Con gái lớn của tôi hồi đi học cũng là học sinh giỏi văn Thành phố có lần làm bài dám chê thơ của một “nhà thơ lớn”là thơ “con cóc” cô giáo vội nói Con ơi biết vậy nhưng đừng nói với ai,cả hai thầy trò mình đều chết.Khi nó kể chuyện này với ông nội, ông khoái lắm và kể ngày nhỏ ông cũng phải làm bài luận tả đức Kim Thượng (tức vua Bảo Đại) lúc này dư luận đang xôn xao vì vụ Ngài lên Đà Lạt đi “mò” bà đầm bị ông Tây bắn què chân,bố tôi đưa luôn sự kiện này vào bài luận.Thày xé đi và bảo đầu tiên là con chết sau đó là thầy cũng chết.

6/Cung Thê trong Tử Vi của bố tôi có sao Cự Môn. “Cự Môn cư Thê đa hoài bất mãn ”.Biết làm sao, Thày Khổng Tử là người dạy lễ giáo cho đời mà cũng phải thay đến 7 đời vợ,chỉ vì ông Cự Môn quái ác đóng giữa cung Thê.

Bố tôi có hai người vợ,mẹ tôi là một cô “văn công”xinh đẹp hát hay.Hai người yêu nhau lắm,mẹ kể ngày còn ở đơn vị ông tiểu đòan trưởng mê bà, ông ta ra điều kiện hoặc là phải lấy ông ta hoặc là xuất ngũ,khi bố tôi nghe tin chạy lên thấy mẹ đang khóc thu dọn ba lô quần áo, ông xông vào tiểu đòan bộ tát ông tiểu đòan trưởng hai cái.Nhưng rồi cũng êm đẹp cả,mẹ kể đám cưới vui lắm do chính bác Phùng Thế Tài làm chủ hôn.Năm 1968 khi bố tôi ở chiến trường ra thì hai người đổ vỡ,chúng tôi còn nhỏ chỉ biết ngơ ngác nhìn mẹ khóc còn bố thì lầm lỳ không nói câu nào.Tôi nhớ một buổi chiều ở nhà số 4 Lý Nam Đế khi cô cấp dưỡng của Tạp chí lên gọi hai bố con xuống ăn cơm thì bố tôi khóc và nói “Bưởi ơi chị bỏ anh rồi”.Sau đó anh em tôi theo mẹ lên Bắc Giang ,mẹ tôi vào làm y tá ở Bệnh viện Huyện gần nhà bà ngọai nơi ba anh em ở hồi sơ tán. Trong lúc dọn dẹp nhà cửa tôi tìm thấy trong đống sách có quyển nhật ký của mẹ ghi lại những kỷ niệm tình yêu của hai người,rất nhiều bài thơ bố làm tặng mẹ và tờ Đơn xin ly hôn trong đó có ghi rõ lý do vì sao hai người bỏ nhau.Chỉ cảm thấy tê dại,cảm giác đầu tiên là thương bố và hận mẹ.Sau này lớn lên hiểu chuyện đời,thấy thông cảm cho mẹ và vẫn kính trọng nhưng tình yêu phải có của đứa con đối với mẹ thì không thể lấy lại được.Thế mới biết có những ấn tượng thời thơ ấu sẽ theo người ta suốt cuộc đời là sự thật chứ không phải mấy ông nhà văn bịa ra.

Do vậy,tuy phải ở Bắc Giang nhưng cứ thứ bảy ,chủ nhật và ba tháng hè là tôi chuồn về Hà Nội với bố,mới hơn 10 tuổi đầu mà tuần nào tôi cũng đạp xe gần 40 cây số từ nơi sơ tán về Hà Nội.Có lần bố nói với tôi : “Bố là người ích kỷ, không làm tròn trách nhiệm với con cái,ngày bố mẹ định ly hôn,bố nghĩ bố phải nuôi cả ba anh em,không để các con ở với mẹ được. Nhưng nếu thế thì bố phải bỏ sự nghiệp của mình.Do vậy bố đồng ý với mẹ không bỏ nhau nhưng hai người phải sống xa nhau một thời gian. Đã trót theo nghiệp này bố cũng mong con cái chịu một chút hy sinh”.Lúc đó tôi định nói có bao giờ bố thử tính một chút đó nó ghê gớm thế nào không,nhưng rồi tôi kìm lại được,lờ mờ cảm thấy sự đáng sợ của nghiệp văn chương.Năm 1972 đứa em út của tôi ra đời giữa những ngày sơ tán tránh B52,tôi vui mừng vô cùng vì nghĩ rằng những rạn vỡ trong quan hệ của bố mẹ cuối cùng cũng đã được hàn gắn.Tôi học khá hẳn lên còn được đi thi học sinh giỏi Toán toàn Miền Bắc.Lại còn học đòi học tiếng Pháp,người dạy tôi là bác Minh Việt,bác là người thường trực của Bệnh viện, ngày mấy lần làm nhiệm vụ đánh kẻng báo giờ làm và giờ nghỉ.Tiếc rằng sau vài tháng bác chuyển đi đâu không rõ.Về sau tôi mới biết bác chính là Phó chủ tịch UBND thành phố Hà Nội.Thật kỳ lạ nhiều lúc tôi không thể hiểu nổi một thằng bé vớ vẩn như tôi chả hiểu vì lý do gì mà trên những ngã năm,ngã bảy của đường đời tôi may mắn được gặp tòan những người thật đáng kính trọng.

Nhưng ở đời những sự bất đắc ý thường nhiều hơn,năm 1980 khi đang ở bộ đội tôi nhận được thư bố tôi báo tin hai ông bà chính thức ly dị, cũng chẳng có lý do gì đặc biệt,nhiều người(trong đó có mẹ tôi)cho rằng ông đã có người đàn bà khác nhưng tôi biết chắc rằng không có điều đó.

Trong “Với Xuân Sách” của anh Phạm Lưu Vũ (bố tôi rất thích bài này) có câu “Cách đây hơn hai chục năm,văn nhân thi sĩ Xuân Sách hăm hở xách vợ con hành phương Nam”.Nhiều người phản ứng,thậm chí có bạn đọc còn viết:

“PLV sai rồi không phải XS xách vợ con hành phương Nam mà là ông bỏ tất cả để đi với người đàn bà ông yêu”.Tôi kể những chuyện này chỉ để chứng minh rằng bố tôi là người “bất hạnh”trong tình trường.Dù rằng có rất nhiều phụ nữ thầm yêu ông,có chị còn nói với tôi : Người như bố em,phụ nữ gặp mà không yêu mới là chuyện lạ.Hồi ông mới ở Đồng Nai về Vũng Tàu, một lần tôi đến thăm và hỏi thẳng ông, ông trả lời “Không phải bố bỏ tất cả vì một tình yêu lớn,bố không may mắn có được “diễm phúc”như vậy,nhưng cô ấy được hơn là những điều bố nghĩ về cô”. Đến tận bây giờ thật tâm tôi vẫn biết ơn cô vì những tháng ngày ấy dù nó thật ngắn ngủi.Và tôi cũng khó có thể tha thứ nổi cho bà vì những gì bà đã gây ra cho bố tôi.Tôi biết tính ông,cái gì cũng lẳng lặng chịu đựng một mình.Năm ngóai khi tôi thật sự lo lắng muốn đón ông ra Hà Nội,khi hai bố con gặp nhau ở Sài Gòn ông vẫn bảo “Con yên tâm,vẫn còn nhiều người yêu bố và bảo vệ bố lắm” ông cười: Con nhớ không,chú Trần Quốc Vượng tính cho bố sống đến năm 83 tuổi cơ mà.Rồi ông hạ giọng: “Đợi một,hai năm nữa con đỡ khó khăn thì bố sẽ ra Hà Nội,bố hứa”.Tôi tự xỉ vả mình thậm tệ bao nhiêu đi nữa cũng không thấy nguôi ngoai,giá như lúc đó tôi cứ kiên quyết đưa ông ra Hà Nội thì đâu đến nỗi,mọi sự muộn mất rồi.Hôm đưa ông ra Hà Nội vào Bệnh viện Hòe Nhai, câu đầu tiên ông hỏi tôi : Đây là đâu hả con?Hà Nội bố ạ! Ông đòi tôi đỡ dậy để ông nhìn qua cửa sổ.Tôi chỉ con phố và nói: Bố nhìn đi, chợ Hòe Nhai này.Bố còn nhớ ngày xưa hai bố con thuờng ra đây mua thức ăn về nấu cơm không. Ông gật đầu rồi mới yên lòng nằm xuống giường.

Lần thứ hai trong đời tôi nhận được thư của cô Tú (Vợ sau của bố tôi) chỉ vẻn vẹn vài dòng : “Các cháu mỗi người viết một bản ủy quyền nội dung : tôi là….Là con của ông Ngô Xuân Sách tôi ủy quyền cho em trai tôi là Ngô Nhật Lê cùng với bà Phạm Thị Thanh Tú vợ hợp pháp của ông Sách đồng sở hữu căn nhà số….TP Vũng Tàu tiến hành bán căn nhà trên để thực hiện quyền thừa kế.Cô còn viết :Các cháu phải chứng minh là con của ông Ngô Xuân Sách thì mói cùng người đồng sở hữu bán nhà được.Khi tôi đang đánh máy những dòng này đứa con gái thứ 2 của tôi nói: Bố để con chụp ảnh thư của bà rồi post lên chứ viết thế này ai chẳng bảo là bố bịa đặt.Lá thư không ký tên không đề ngày tháng nhưng dấu Bưu điện là ngày 12-7-2008 (Bố tôi mất ngày 3-6-2008). Sau 100 ngày bố, tôi vào Vũng Tàu, tôi có tới gặp cô và nói : Cháu rất buồn khi cô tính chuyện bán nhà sớm thế, nhưng không quan trọng.

Cháu sẵn sàng viết giấy từ chối quyền thừa kế căn nhà này cho cô.Nhưng số bản thảo của bố,trước khi mất bố cháu có dặn phải bảo quản,giữ gìn và cháu muốn xem những thứ đó.Cô trả lời làm gì có bản thảo nào đâu,một chữ cũng không có.Bố viết gì cô phải biết chứ(Vậy mà khi bố tôi đang nằm trong bệnh viện có lần cô gọi điện cho tôi nói đang niêm phong các bản thảo,thư từ chờ tôi vào nhận.Tôi nhìn căn phòng của bố tôi đã từng sống ngót nghét 20 năm,cái máy chữ cũ kỹ,vài cuốn sách đã bắt đầu mục nát lăn lóc dưới sàn,một cái túi nilon to bên trong có cái chăn bẩn thỉu vứt ỏ góc nhà.Như hiểu cái nhìn của tôi cô nói : đấy là chăn và gối của bố, cô đã nhắn Lê xuống lấy mang về Sài gòn mà nó chưa xuống.Rồi cô nói thêm : Còn những thứ này cô phải giữ lại vì thiếu hơi hướng của bố cô sống làm sao nổi, cô và bố yêu nhau lắm cả Vũng Tàu này ai cũng biết. Bao giờ cô chết thì cô mới giao cho cháu hoặc cho các con cô.Tôi điên tiết nói gì đó mà cũng không nhớ nữa thì cô gào lên : “Anh ơi,anh về mà xem này con nó vào đây,em không mong nó yêu thương em nhưng em cần anh bảo nó đối xử với em công bằng”.Tôi lợm giọng bỏ đi mặc cho bà gào ở sau lưng : Đăng ơi ở lại đã, cô cháu phải nói chuyện với nhau cho rõ ràng.Buồn thật, tôi nhớ lại những nhận xét của các bác,các chú về bà khi bà và bố tôi mới quen nhau. Đàn bà thật đáng sợ,tôi nhớ lời ông bố vợ tôi thường chửi bà con dâu trưởng:

-Mày là con Đát Kỷ làm hại Trụ Vương

Anh hùng chỉ bại dưới tay mỹ nhân.Về cung Thê của tôi Sư phụ nhận xét : “Hiếm có người phụ nữ nào trên đời chiều con bằng người này, nhưng khi nó giở chứng thì chấp ba cái đầu như con cộng lại”. Lạy thày! Ba cái đầu như con còn chưa là cái “đinh” gì ạ.