http://lengoctrac.com/
đi tây thời @ còng
+ đọc thơ đáng đọc
của nguyễn khôi
dương ninh ninh
KÍNH TẶNG BÁC NGUYỄN KHÔI
& GỬI TỚI CÁC BẠN TÔI
(ảnh in kèm bút ký)
cha đẻ tập thơ ' một thoáng trời Âu'
(ảnh; internet)
Thế là mình được 'đi Tây', đã, đang ở một thị trấn nhỏ yên bình cổ kính; miền đông bắc nước Pháp. Một chuyến đi chẳng danh giá gì; vì không phải là một chuyến tùy tùng quan chức nào của nhà nước, cũng không phải một chuyến đi thăm thân; theo lời mời của gia đình -- và, đơn giản nhất; cũng không phải là một 'tua du lịch', tự bỏ tiền túi ra -- mà chỉ là một chuyến đi, theo chân bà chủ, người Sing, gốc Đài; với danh phận nhân viên Cty của bà. ...
---
* ... tạm lược, có thể ít; hoặc nhiều. (Bt)
Ngày đầu tiên trên đất Pháp; sau bữa cơm chiều ở nhà một người bà con bà chủ, được bà cho phép tự do đi chơi phố; trước khi về khách sạn ngủ. Không hiểu sao, khi đôi chân dạo trên những con phố vắng; giữa 2 dãy nhà với bờ tường phủ đầy dây leo + hoa đẹp, lòng dạ lại cứ vẩn vơ với 2 tiếng 'đi Tây' -- chợt nhớ lại; hồi thi được học bổng sang Sing học NUS.
Chiều hôm trước ngày bay; mình rủ 4 đứa bạn thân rong chơi phố phường + ăn vặt vài thức quà
Hànội -- 5 đứa mình thân với nhau từ hồi tiểu học, xưng 'mày, tao'; chứ không 'ông, bà, bạn, tôi' như nhiều đội teen khác -- và. thường gọi nhau bằng biêt danh mỗi đứa ... ; còn mình thì chúng [gọi] trại ra, 'Ninh Hầm'.
Khi ăn xong chầu bánh tôm hồ Tây, cả bọn ngồi lại bên hàng cây hoa ban tím ở ven hồ Trúc Bạch; Thục -Nữ đưa đôi mắt bồ câu, nhìn làn nước hồ trong, xanh, phẳng lặng; buồn buồn nói:
" ... thế là ngày mai Ninh Hầm, nó 'đi Tây' rồi"
Tò-Mò-Sĩ hỏi vặn ngay;
" ... nó sang Sing, sao lại bảo là 'đi Tây'?"
Thục- Nữ chưa biết trả lời ra sao, thì Con-Mọt-Sách đáp hộ:
"...nó nói đúng đấy, nhưng chuyện đó tao sẽ nói sau. Giờ, nhân nói đến 2 tiếng 'đi Tây'; tao đề nghị chúng mình thử cùng tìm hiểu xem 2 tiếng ấy, có trong sách từ bao giờ?"
Cả bọn cười tán thành. Vịt-Còi lười học sử nhất, lên tiếng trước nhất:
"... theo tao, Hoàng tử Cảnh là người đầu tiên 'đi Tây'; vì mùa hạ năm 1873, Nguyễn phúc Ánh nhờ giám mục Bá-đa-Lộc (tục gọi Cha Cả) đem theo Hoàng tử Cảnh, khi đó mới 3 tuổi; làm con tin sang Pháp [để] cầu viện".
Tò-Mò-Sĩ lập tức bác bỏ,
"... mọi sử sách đâu gọi chuyện này là 'đi Tây'; mà, nói là sang Pháp. Tao thấy báo chí hiện nay đều viết: 'Phạm phú Thứ là tiến sĩ đầu tiên của Việtnam đã 'đi Tây'. Ông đi sứ cùng phái bộ, gồm 60 người; bằng tàu thủy mượn của Pháp, do Phan thanh Giản làm trưởng đoàn, qua Pháp năm 1863-- nhằm chuộc lại 3 tỉnh miền đông Nam kỳ. Về nước; ngòai bản tường trình, Phạm phú Thứ còn dâng lên vua Tự Đức 2 tác phẩm; trong đó có 'Tây hành nhật ký' +'Tây phú thi thảo'.
Vị-Còi bắt bẻ:
" ... Phạm phú Thứ viết là 'Tây hành' +'Tây phủ'; chứ đâu phải 'đi Tây' . 25 năm sau (1888), tờ 'Gia định báo' đăng tải cuốn du ký; gồm 2000 câu thơ song thất lục bát của Trương minh Ký, kể về hành trình qua châu Âu + Bắc phi -- khi ông dẫn đoàn học sinh người Việt sang Alger du học (1880)-- với những ấn tượng sâu sắc về phong tục + nếp sống xa lạ dân bản xứ. Ấy là cuốn ' Như Tây nhật trình'; [vậy thì] 'Như Tây' cũng chưa phải là 'đi Tây' đâu nhé!
Thục-Nữ nhỏ nhẹ góp lời:
"... tao nhớ thầy dạy 'văn', có lần đã giảng rằng, ' năm 1922, ông Phạm Quỳnh sang Pháp [vừa] dự hội nghị đấu xảo Marseille, vừa viết [tại] Pháp; gửi bài về Việtnam; đăng li6n tục 42 kỳ trên tờ 'Nam phong' -- giống như cách một đặc phái viên thông tấn ngày nay, tác nghiệp, tường thuật từ nước ngoài. Tác phẩm này là 'Pháp du hành trình nhật ký' . Xem vậy, đã gần hết 1/4 thế kỷ 20, hai tiếng 'đi Tây' vẫn còn xa lạ trên sách báo."
Đến đây thì cả bọn đều im lặng; bỗng trong óc mình lóe lên cái tên một truyện ngắn, bèn nổ luôn :
"... phải chăng Nguyễn công Hoan là người đầu tiên đã đưa 2 tiếng 'đi Tây' vào tác phẩm văn học? Ấy là; khi ông cho in truyện ngắn 'Thế là mợ nó đi Tây' trên 'An nam tạp chí'. (1932). 'Đi Tây' với cả nghĩa đen, chữ 'Tây' viết hoa+ nghĩa bóng' chỉ sự ra đi hẳn'; cắt đứt hẳn của một người đàn bà với chồng, sau 3 năm được chồng giành hết lương + tiền làm thêm; đến ho lao ra máu, gửi sang Pháp cho cô nàng ăn học. Tử đó, 2 tiếng 'đi Tây' bắt đầu được dùng nhiều trên sách báo. Năm 1935, Nhất Linh cho ra cả một tác phẩm 'Đi Tây'; ghi lại những điều mắt thấy, tai nghe trong chuyến du học [ở] Pháp từ 1927 đến 1930. Thời Âu chiến, thực dân Pháp bắt một số trai tráng người Việt sang Pháp để đánh nhau [với Đức], để bảo vệ [mẫu quốc]. Việc đi lính ấy cũng được gọi là 'đi Tây'. [Còn nữa,] Tố Hữu cũng viết bài 'Đi Tây' (1938) có câu: " Đi Tây, đi lính, là đi... chết!" .
Con-Mọt-Sách gật đầu khen:
"... hay! ý của Ninh Hầm chưa dám chắc đúng 100%; nhưng nó trả lời đúng vào câu hỏi."
rồi nó thao thao bất tuyệt:
"... bắt đầu từ thế kỷ 16-17, những nhà truyền giáo mang theo đồ trang sức, vũ khí ... đổi lấy đặc sản, như trầm hương, đá quí, yến sào, ngà voi, sừng tê giác, đồi mồi + các thứ gia vị quí (hạt tiêu) ... tạo ra 'con đường hồ tiêu'. (từ Địa trung hải đến Đông nam á). Từ những thập niên đầu thế kỷ 16; đức tin Công giáo đã được truyền bá bí mật tại Việt nam. Đầu tiên, linh mục Ignatio lén vào giảng đạo ở vùng Nam định. Sau đó, các giáo sĩ Bồ[đào nha]+ Tây ban nha kế tiếp; đi dọc các tỉnh miền Trung; đến năm 1615, các tu sĩ 'Dòng Tên' (Jesuit) được cử đến giảng đạo tại cả Đàng ngoài + Đàng Trong. Rồi, nhà truyền giáo + các nhà tư bản liên kết vươn cánh tay tới tới phương Đông; [để] truyền đạo + tìm hiểu thị trường buôn bán. Chúa Trịnh, vua Lê, chúa Nguyễn đều sẵn lòng giúp đỡ họ, để tranh thủ lực lượng trơ giúp mình củng cố quyền lực. Thời kỳ ấy, dân ta gọi nước Bồ đào nha + Tây ban nha là các nước phương Tây; gọi những nhà truyền giáo ' là các giáo sĩ phương Tây';và, các thương nhân là 'gười phương Tây -- hoặc 'các nước Tây dương'. Suy ra, ngay từ thời kỳ này, nếu có người Việt nào theo chân các giáo sĩ; hay, thương nhân sang các nước phương Tây -- có thể gọi là 'sang Tây dương'; hay 'đi Tây'-- nhưng nếu có, cũng chỉ là lời ăn, tiếng nói trong dân gian thôi. Sau này người Bồ đào nha + Tây ban nha nhường chân cho người Pháp; ta gọi nước Pháp là nước 'Phú lãng sa'; người Pháp là 'dân Phú lãng sa'. ( [chữ]Tây chỉ còn bó hẹp lại, để chí 'nước Pháp'+ 'người Pháp'). Khi Pháp xâm lược nước ta, các nhà Nho gọi bọn Pháp xâm lược là 'bạch quỉ', 'bạch man'; [còn] dân chúng gọi gọn hơn 'quân Tây' -- bài thơ dùng chữ 'Tây' đẩu tiên, có lẽ là bài' Chạy giặc' của cụ Đồ Chiểu, "Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây". Và, sau này, hàng loạt thơ văn khác, " Quân Tây nó nhiều bề ác độc/ Người ta càng lắm lúc nguy nan". Ta gọi Pháp đàn ông là 'thằng tây', đàn bà là 'con đầm' ; đàn bà Việt có chồng Pháp là 'me Tây', con của 2 dòng máu Pháp+Việt là 'tây lai', 'đầm lai' ... Tất tật mọi thứ, Tây, đầm, đều bị dân ta căm ghét. Bởi thế mói có chuyện [kể] về bác sĩ Phạm ngọc Thạch (sau CM tháng 8, ông là lãnh tụ Thanh niên Tiền phong) ; một lần, bà vợ [đầm] của ông đi ngang qua trạm gác TNTP, đã xưng danh," tôi là vợ bác sĩ Phạm ngọc Thạch". Bà là người Pháp, nói tiếng Việt chưa sõi, anh em TNTP tưởng là 'đầm- giặc-Pháp', đã xử sự rật tệ đối với'bà đầm' ấy. Mọi thứ của người Pháp đều gọi là 'đồ Tây': súng tây, bánh tây, rượu tây, ô tây ...-- những thứ Tây này thì dân ta lại không hề ghét bỏ . "
cả bọn bật cười về nhận xét của Con-Mọt-Sách; nó cũng cười theo; rồi tiếp,
"... cái bao cao su Tây dùng chơi gái cũng gọi là ...'buồi Tây' ." ...
Nhiều bà vợ ngày nay mơ ước được xuất ngoại 'tìm đường ... cứu gia đình' ; nhiều anh chồng tình nguyện làm 'nhũ mẫu' , với niềm tin 'tất thắng'.
Có nhà báo gọi các anh chồng này... luôn phải sống trong cảnh hồi hộp,
" Có vợ mà cho 'đi Tây'
khác gì xe máy để ngay bờ hồ ".
***
...
" Một đêm thèm ngủ mà không ngủ " -- bỗng nhớ ra, đóa là câu thơ trong 'Đêm Venice' -- 1 trong 25 bài thơ Một thoáng trời Âu của bác Nguyễn Khôi. (viết, năm 1998). Không biết bác Nguyễn Khôi du theo đường nào? Du lịch tự chọn, theo một chuyến công du; hoặc, được đi chơi dối già, khi sắp hạ cánh về vườn; vơi cuốn sổ hưu quý hoá hơn vàng 4 số 9. Dù đi kiểu nào, thì chuyến đi ấy của bác cũng danh giá ngàn lần hơn là chuyến' đi hầu cận bà chủ' của mình hôm nay. ...
... dẫu là một thoáng trời Âu; nhưng qua tựa một số bài thơ, thấy bươc chân Nguyễn Khôi đã dạo qua nhiều xứ sở. Đến Roma thăm Vatican, Hạ viện Italia, Tháp nghiêng Pisa, đêm Venice, thăm Nàng tiên Cá; đến thành Vienne thì viếng mộ Hồng quân [Xô-viết], t hăm chợ Cheb, chợ Cửa khẩu Vôitanốp, ăn cơm Tàu ở Budapest ... -- đến đâu, ông cũng ghi lại rất sinh động về cảnh vật+ con người+ sự sống ở đây, bằng những dòng thơ mộc mạc.
đây là cảnh đến Rô-ma:
Đồi tiếp đồi vắng vẻ
cây thông lùn tán tròn
mận đào đang mùa quả
và, đây là sắc màu thơ mộng được chụp lại bằng đôi mắt của nhà thơ; trên đỉnh núi ở rừng Vienne:
Trông vời Danube xanh
phố phường bát ngát như tranh dưới trời
đây nữa, pháo đài Hamlet's Castle, tràn trề sức sống,
Cánh buồm trắng rập rờn
chuyến phà đang vào bến
người ra nắng đứng hong
dinh nhà vua sừng sững
đại bác đứng vươn nòng ...
hàng loạt cảnh vật như thế; khiến Một thoáng trời Âu thành một cuốn album thơ qúi giá. Có cảnh đã du hồn nhà thơ vào thế giới cổ tích huyền thoại. Ấy là vẻ đẹp mê hoặc của Nàng tiên Cá, một bức tượng dựa theo câu chuyện cùng tên của nhà văn Đan mạch nổi tiếng, Hans Christian Andersen, đã được dựng lên ở vùng nước ven trung tâm thủ đô vương quốc Đan mạch, biểu tượng tiêu biểu Copenhagen,
Ơi nàng tiên cá... tôi nghĩ mình hoàng tử
tình yêu luôn là phép nhiệm màu
không có hẹn, duyên trời cho gặp gỡ
đến bên bờ biển sóng để yêu nhau
ở Việt nam; không biết Nguyễn Khôi đã có một lần dám mộng ước mình là vua; để cưới cô Tấm thảo hiền về làm hoàng hậu?
Hiển nhiên là, vừa đến Đan mạch; ông đã có ngay giấc mơ làm hoàng tử diễm huyền. Có cảnh thật nghẹn ngào xúc động . Ấy là, một chiều mưa lâm râm, viếng mộ Hồng quân Xô- viết ở trong lòng nước Ý; đã có thời nằm dưới quyền thống trị đảng Phát xít [Franco] ? Thay cho những tiếng chuông nguyện hồn; nhà thơ ngân lên những tiếng thơ thương xót+ cảm phục những quân nhân Xô-viết, đã hy sinh khi vào giải phóng thành Vienne,
Ơi! những chàng trai Nga
anh dũng và dịu hiền
CHẾT cho nhân loại SỐNG ...
... vì sự sống của nhân loại; trong đó biết bao người lính trẻ [Hồng quân Xô- viết] đã vĩnh viễn không bao giờ trở về nước Nga
Rặng bạch dương thì thào
ca bài sông Danube
để nhớ tới Volga
để hát chiều Mockba ...
... có cảnh lại khiến nhà thơ sâu lắng suy tư; như thăm thánh đường Vatican uy nghiêm lộng lẫy; nơi Cha của giáo dân, Vua của các vua Ngài ngự trị,
Ôi vua của các Vua
chết cũng thành đất đá
cũng ở dưới đất đen
và, chả 'phán' chi nữa ...
hay trầm ngâm tự hỏi: khi thăm pháo đài Hamlet's Castle, nơi đã dán cảnh bi kịch Hamlet nổi tiếng của W. Shaskeaspear,
Ai tranh quyền lực
tồn tại hay là không
'To be or not to be' -- câu hỏi này không chỉ là tự vấn riêng Hamlet; mà, hôm nay Nguyễn Khôi nhắc nhớ, nó còn mãi là nỗi trăn trở toàn nhân loại.
Yêu cảnh vật trời Âu bao nhiêu, Nguyễn Khôi còn yêu con người [ở] đó bấy nhiêu -- họ không hề xa lạ mà rất đỗi thân quen,
Nghe nói dân Rô-ma
cũng tựa người Nam bộ
hoa bày ở ban-công
cây xanh mát hè phố
ông rất cảm kích tấm lòng mến khách của bạn; cảm kích đã có lúc phải bối rối,
Bạn yêu ta thật tuyệt vời
tiếc không hũ rượu để mời mọc nhau
Nguyễn Khôi rất nặng lòng với nước Ý; bằng chứng, trong 25 bài thơ [trong Một thoáng trời Âu], có đến 15 bài viết về đất nước; lấy hoa kèn làm quốc hoa. Nhưng dù rất yêu nước Ý+ người Ý; nhà thơ không ngần ngại nói ra những sự thực, để không ru ngủ mọi người, ...
Người đi giầy há mõm
...
chẳng hiếm kẻ lang thang
ngủ vỉa hè, goc chợ
[và],
Chớ khinh kẻ cắp Rô-ma
chợ Đồng xuân cũng phải nhường 'đại ca'
...
Mafia cũng nhất luôn
...
Gặp nhau thì vồn vã
thết nhau cốc ly tràn
lời hứa bay theo gió
đất trời, ngỡ Việt nam ...
Một thoáng trời Âu cũng là một thoáng cho Nguyễn Khôi nhìn nhận tinh tường về các thể chế lớn, đang cùng nhau ngự trị 'toàn cầu.'
ở trời Âu; [thì],
Quốc hội quyền 'quyết định'
chính phủ đành 'bó tay'
chờ 'trưng cầu dân ý'
[còn] nước Mỹ xa xôi,
Cầm quyền chỉ 2 đảng
lèo lái chuyện kinh doanh
'dollar' là bom đan
khét lẹt mùi chiến tranh
ở Trung quốc, 'núi liền núi, sông liền sông' với ta,
Ôi 'thể chế toàn trị'
khắc kỷ & cần lao
cả 2, cất giấu 1
'nghèo đói' cảnh giác giầu
... không so sánh, không bàn luận gì đến Việtnam; một cái nhìn thật thâm trần, kín đáo! ...
Vào chợ Cheb, tác giả ' xuýt nhầm chợ tạm Phùng Hưng'; bởi, trong dãy dài cầu- quán- chợ, có tiệm hàng Đà lạt; có đủ măng, mộc nhĩ từ bản mường Việt nam gửi sang. Xuýt nhầm, nhưng lại mừng; nhận ra sự làm ăn giỏi giang đồng bào mình,
Xin mừng chợ Cheb Việtnam
cộng đồng ta sống đàng hoàng trời Tây?
luật chơi ai có chừa ai
giỏi giang ra chợ nước ngoài cạnh tranh
thăm chở cửa khẩu Vôitanốp, nhà thơ hóm hỉnh cười: cảm thông cảnh làm ăn 'thượng vàng, hạ cám' của dân ta ở xứ người; khi chỉ cần một cái chợ không mái che,
'Đức' một bên -- 'Séc' một bên
Việtnam ở giữa dựng lên 'chợ trời'
...
Ơi người con tha hương
tình quê phương trời thẳm
gặp nhau ở thành Vienne
xin cụng ly 'rượu đắng'
...
Lời tạm biệt từ Praha, bài thơ cuối cùng trước khi chia tay Một thoáng trời Âu, lại toàn là những lời vui, hồ hởi,
Thôi, xin chào châu Âu
một mùa hè rất tuyệt
để về với mưa ngâu
với vợ con thân thiết
...
Chào thang máy nhà lầu
mình về cùng ngõ xóm ...
rồi bật cười; hình dung ra bác Nguyễn Khôi, sau cả Một thoáng trời Âu trở về ;vẫn y-nguyên-hương Việt nam, gió Việt nam.
[ Rồi tự hỏi mình]: 'còn mình; mai 'đi Tây' sẽ ra sao nhỉ?'
***
... Sáng ra, gặp bà chủ tại bàn ăn điểm tâm ở khách sạn; mình lễ phép chào hỏi,
" Thưa cô, cô ngủ có ngon không?"
bà chủ tươi cười, gật đầu; rồi bào,
" ... hôm qua Lý thành Cương voice chat với cô -- biết cháu đang cùng cô ở Pháp, nó có lời hỏi thăm cháu đấy."
' ... dạ, cô cho cháu gửi lời cảm ơn anh ấy ".
Cách đây ít tháng; chằng hiểu sao, bà chủ lại mở album trên Ipad cho mình xem; chỉ vào một chàng trai chừng 30, nom rất khôi ngô -- rồi cười rất vui, bảo với mình,
"... cháu ruột cô đấy, doanh nhân Lý thành Cương đang sống ở Hoa lục".
Ít ngày sau, bà chủ bảo,
"... cô có cho Thành Cương xem ảnh cháu; nó khen cháu rất xinh. Hay là 'cháu làm dâu cô nhé! "...
Đang nghĩ tới lúc sẽ phải nói sao đây với bà chủ; thì, lại hiện lên câu thơ trong Một thoáng trời Âu ,
Nhà Tây, vợ Việt... ai chê cơm Tàu!
NGUYỄN KHÔI
muốn đổi một chữ cho riêng mình:
Nhà Tây, chồng Việt ... ai chê cơm Tàu!
"liệu có được không, thưa bác Nguyễn Khôi ?! "
dương ninh ninh
THÁNG 7/ 2016
http://lengoctrac.com/?655=5&658=31&657=8445&654=4
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét