đà linh: bà đỡ mát tay vs tác phẩm văn chương giá trị

                                                   nhà văn đà linh:
                          bà đỡ mát tay  vs  tác phẩm văn chương giá trị..
                                                            bài viết : Hồ anh Thái 


LTS:    ...  từ Iran  , nhà văn Hồ anh Thái ( hiện là phó Đại sứ Việtnam tại Iran ) đã gửi TT&VH bài viết xúc động về một người bạn ; nhà văn Đà Linh  - khi hay tin ông  [ bị ] ốm năng.
         TT&VH trân trọng giới thiệu tới quý bạn đọc... 

       1 .-  Đà Linh là người đứng ra đỡ  cho tiểu thuyết Cõi người rung chương tận thế  ra đời năm 2002 ở Nxb Đà nẵng.

    Cuốn ấy tôi viết năm 1996, sau đó, là 6 năm trời gửi gắm hầu như suốt lượt các Nxb trong Nam, ngoài Bắc, cả Nxb trung ương và địa phương.  Ở đâu, nó cũng bị người ta e ngại, ngại từ cái tên sách trở đi.

    Gần như  không còn cửa nào nữa, Song Thủy là người làm sách  tư nhân bèn thử lần cuối cùng:  gửi bản thảo đến  [ ông ] Đà Linh, phó giám đốc kiêm tổng biên tập Nxb Đà nẵng.  Chẳng ngờ  [ ông] Đà Linh hăm hở đọc, rồi quyết định làm thủ tục cho sách ra ngay.

    Cũng nhiều hệ lụy.  Sách ra đời, được tái bản luôn, in lại nhiều lần , số lượng đã vượt qua 5 vạn bản , đến 2012  [ được] dịch sang tiếng anh, in ở Mỹ.   ( Apocalypse Hotel )
.
       Nhưng năm 2012, sách mới in ra, cũng nhiều điều ta tiếng vào  :  

      Gay nhất nữa : cuốn sách đã vượt qua 2 vòng sơ khảo và chung khảo của giải thưởng hội Nhà văn Việtnam năm ấy,  chỉ chờ thủ tục cuối cùng là chữ ký quyết định trao giải, thì bị ban chấp hành hội phủ quyết.

      Nhắc lại  thế để thấy không khí [ văn  chương ]  lúc ấy  không thuận một chút nào cho [ nhà văn]
 Đà Linh.

     Mỗi lần ra một cuốn sách như vậy, [ nhà văn] Đà Linh phải chịu nhiều chuyện [ làm] đau đầu, hao tâm, tổn trí. Phải giải trình, phải thuyết phục, phải bảo vệ. Nhưng vẻ ngoài khi gặp bạn văn thì thản nhiên, không để lộ vướng bận,  không tỏ ra phiền não, hoặc trách móc gì ai.

    Mỗi lần trở về Hànội uống bia với nhau , thì chỉ nói chuyện có bản thảo  mới rất hay của người này người khác.  Thích làm sách văn học, và thích cả bộ sách triết gia Pháp đương đại Francois Jullien.   Nghe ngóng, hể có bản thảo mới là tìm đến ngay, dù ở Hànội, Huế,  hay Sài Gòn .

    Ngồi với nhau, có lần tôi nhắc lại chuyện long đong của Cõi người rung chuông tận thế : trước khi  đến với [ Nxb] Đà nẵng, nó đã suýt được in ở Nxb V..., phó giám đốc ký duyệt, đã sửa bản in thử, đã ra
bản can  là công đoạn cuối .

       Tôi  đã đến Nxb , ngồi kiểm tra từng trang  bản can.   Ngay khi đó, ông giám đốc đi công tác về - có người mách -  ông đòi đọc, rồi [ sau ] hủy bỏ quyết định [ cho ] in.   Mấy tuần sau, tôi gặp  giám đốc một Nxb khác  - ông này là nhà văn -  cũng là chỗ quen biết, hồn nhiên, ông bảo:

      "... may quá, nhờ ông giám đốc  V... gọi điện sang mách trước, [ nếu cho] in cuốn ấy thì chết cả nút, vậy là đỡ mất công đọc."

    Mách nhau mà cũng thành đường dây [ có ] bài bản, về sau, dù có được ông [ ta] mời chào, tôi cũng không bao giờ đưa bàn thảo mới cho các ông  [ ấy] nữa.  Rất  thông cảm với nỗi sợ thường trực của họ, nhưng tôi không còn coi họ là chỗ có thể hiểu nhau .

     Chuyện này thêm một lần chứng tỏ sự bản lĩnh của [ nhà văn] Đà Linh.  Thời [ kỳ] anh là người chịu trách nhiệm bản thảo, sách của Nxb Đà nẵng, thường được người mua tin, bởi đã được đảm bảo chất lượng.  Tên của một thành phố, nhưng Nxb Đà nẵng đã trở thành đơn vị xuất bản hàng đầu.

        Điều này giới văn chương báo chí và người đọc còn nhớ.

2.-  Đà Linh sinh năm  1958 tại Hànội.  Mỗi lần anh từ Đà nẵng.  Mỗi lần anh từ Đà nẵng ra Hanoi , tôi dùng từ trở về Hànội ,  là theo nghĩa ấy.    Ba của anh là người Quảng nam tập kết ra Bắc năm 1954, Đà Linh quê quán miền Trung, nhưng kỷ niệm tuổi thơ và thời thanh niên, đại học, là ở Hànội.   Anh yêu Hànội và thương Quảng nam -Đà nẵng.  Hai nơi anh gắn bó và là động lực cho anh làm xuất bản.  Đặt tên cho con gái là Đà Linh, cũng là một cái tên của quê hương.

         Rồi anh lấy tên con gái làm bút danh.

   Tên thật của anh là Nguyễn đức Hùng, một sự trùng hợp  trong cuốn Cõi người rung chuông tận thế,  nhân vật anh lính lạc đường trong rừng, là cha của cô gái Mai Trừng- sau này làm người báo thù cái ác, cũng tên là Nguyễn đức Hùng -.  Chúng tôi vẫn cười vui, vì sự trùng hợp ngẫu nhiên.  Khi viết cuốn ấy, tôi còn chưa gặp [ Nguyễn đức ] Hùng- Đà Linh.

     [ Nguyễn đức ] Hùng có 2 cô con gái, cô chị tốt nghiệp Học viện Ngoại giao, cô em là nhà văn trẻ
 Linh Lê, đang gây dư luận  với các tiểu thuyết: Không khóc ở  Kuala Lumpur- Mùa mưa ở Singapore - Người tình Sài Gòn.   Bản thảo  cuốn tiểu thuyết đầu của Linh Lê,  [ Nguyễn đức] Hùng đưa tôi  đọc.  Rồi hỏi, nên khuyên con gái dùng tên thật hay lấy bút danh.

      Tôi góp ý, nên lấy bút danh, để cháu sau này  còn làm việc khác, việc viết văn sẽ bớt chịu sức ép tinh thần từ  đồng nghiệp ở công sở. 

         Quả nhiên về sau, [ cô ta]  lấy bút danh Linh Lê.
      
     Tổng biên tập  Nguyễn đức Hùng, đầu tiên và trên hết là nhà văn Đà Linh.  Những tác phẩm của anh, được người đọc nhớ là Truyện của người - Nàng Kim chi 6 ngón - Giấc mơ của dòng sông ... 
     Văn thoáng, hào hoa, theo kiểu Hànội, dù thảng, hoặc vẫn hòa trộn vào đôi ba ngôn từ, giọng điệu xứ Quảng quê hương.

      Nàng Kim chi 6 ngón là truyện  thuần  hiện thực, nhưng ấn tượng thì vẫn phảng phất cảm giác rờn rợn và như có yếu tố định mệnh vô hình.   Truyện của Người cũng hiện thực ,đồng,thời lại nhiều ẩn dụ và có tính biểu tượng.  Ẩn dụ và biểu tượng ngay từ việc đặt tên  nhân vật là Người, rồi cho nhân vật tự xưng là Người  : 

   "  Đến phòng cuối , Người gõ cửa.
      -  Ai đó ?
       - Tôi.
       - Tôi là ai ?
       - Tôi là Người.
      --Ha ... ha, Người cần gì ?  "

    Vừa mở rộng chiều kích cho ý tưởng , lại vừa dí dỏm đến thế ! 

    Thời gian về sau, Đà Linh viết ít đi, chắc loay hoay tìm đề tài khác, cách diễn đạt khác [ chăng ]?  . Anh chuyên chú vào việc dịch một số tác phẩm văn chương Pháp.  Bút danh Đa Huyên. anh dịch  tiểu thuyết  của Daniel Pennac; Kẻ độc tài & chiếc võng (    dịch cùng :  Nguyễn thanh Xuân ) và cuốn Cảm ơn .  Anh còn dịch  cả một tập chuyện dày dặn của Francois Ost về ngôn ngữ và nghề dịch sách : Dịch - sự minh giải & bảo vệ đa ngôn ngữ  (  dịch cùng Phạm Dõng ). 

3. Làm sách, Nguyễn đức Hùng  thương chu  đáo, tỉ mỉ, cẩn trọng.  Những cuốn dự đoán khi phát hành  sẽ gây tranh luận trái chiều, anh thường tự tay viết Lời nói đầu của Nxb.  Một cách trình bày quan điểm của Nxb  và hướng dẫn dư luận.  Lời nói đầu này có tác dụng  dẹp yên phần nào những ý kiến thiếu thiện chí . Anh cũng đã làm như vậy với cuốn tiểu thuyết  đầu tiên tôi in ở Đà nẵng.  

     Tiếp theo cuốn ấy, do  làm việc tâm đắc với [ Nguyễn đức ] Hùng, do sự nhiệt thành bảo vệ tác phẩm của anh, tôi làm tiếp với [ Nxb] Đà nẵng 4 cuốn nữa- tâm niệm rằng mình sẽ chị gửi in ở [ Nxb] Đà nẵng.  Nhưng rồi Nguyễn đức Hùng gặp tai nạn nghề nghiệp, [ vì ] cẩn trọng đến mấy thì cũng không lại được với sự [ bị ] săm soi thường trực
. 
      Tiếng vang của  Nxb có tính 2 mặt, và mặt sau của nó là lực lượng công kích luôn sẵn sàng chờ chực để được kích hoạt.

    [Nguyễn đức ] Hùng rời Đà nẵng, ra Hànội làm biên tập viên cho Nxb Lao động, bắt đầu từ bậc thang đầu tiên, rồi sau mấy năm lại lên làm trưởng ban biên tập.  Đây là một chuyến  trở về với nơi anh sinh ra và lớn lên.  Tôi cũng đưa bản thảo theo anh đến  Nxb Lao động.  Tôi vẫn nhớ ân nghĩa với Nxb Đà nẵng, nhưng rất nhiều khi cái tên của một Nxb gắn với một con người cụ thể, khi vắng con người ấy, Nxb không còn mang ý nghĩa như trước nữa.

    Cách đây mấy tháng, thêm 1 cuốn sách dịch của anh  mới ra; rồi sách mới của con gái ra, Nguyễn đức Hùng đều gửi tặng đến nhà tôi để người nhà  chuyển tiếp. 
     Anh không quên cả những người đi vắng.

     Bây giờ, tôi nghe nói [ Nguyễn đức] Hùng ốm nặng.  Đâu có biết làm gí khác, chỉ còn biết cầu mong cho người bạn sớm qua khỏi mà thôi .[]

   hồ anh thái

 ( trích báo Thể thao & Văn  hóa /  Thông tấn xã Việtnam , ra ngày thứ 3  :   10- 9- 2013 .
 -  tựa đề bài viết của tòa soạn : '  Nhà văn Đà Linh : Mê mải viết sách và làm sách '  )