nhà văn hậu chiến 1950 - 1956 / thếphong - 23

           nhà văn hậu chiến 1950- 1956  : quách thoại 
                                               thếphong

                                                     Tiết 4
                                                QUÁCH THOẠI 
                                                 ( 1929 - 1957 )

      Tiểu sử.

      Tên thật Đoàn Thoại.  Sinh năm 1927 ở Huế, năm 1948 vào Nam, chủ trương báo Nguồn sống, rồi viết cho các báo  Đoàn kết, Làm dân, Việt chính, Sáng tạo ... thơ, văn  đăng rải rác kháp các báo ở miền Nam.  
     Ngày 7.11. 1957, sau thời gian sống lao khổ, trút hơi thở cuối cùng tại Nhà thương thí Hồng Bàng.  Mắc bệnh lao, Đoàn Thoại quy y cửa thiền đâu đó được 1 năm, trước khi qua đời.  Xác được dùng làm thí nghiệm cho  sinh viên y khoa thực tập.

    Khuynh hướng.

    Quách Thoại có khuynh hướng thi ca khác Thanh tâm Tuyền , chính ông thường phê phán thơ T.T.T: "... thơ Thanh tâm Tuyền đội khi, mà đã nhiều lần thì đúng hơn, hắn làm thơ mà không hiểu thơ định nói gì ...'  Thơ Quách Thoại điều hòa âm điệu, truyền cảm.  Tình yêu đất nước, tình yêu con người hòa đồng đầy vẻ đẹp của triết lý nhân sinh, tuy cuộc sống tác giả vô vàn cay cực, bệnh tật hoành hành, sinh kế thúc bách; lý tưởng con  đường thi ca đã vạch ra ,  ông vẫn đi trọn.   Và  chưa bao giờ thỏa mãn được việc mình đã làm, tâm hồn luôn  bị ray rứt, hoặc, có thể vì cuộc sống quá lao lung, nhưng, khóc mình thì ít, khóc thời thế nhiều.   Chẳng hạn, bài  Sau khi cháy nhà , khóc mình mà không hề  oán  trách dời -hoặc, tác giả trút nghẹn ngào  khóc thời thế thồng thiết, như bài Những chiều Việtnam, Em bé di cư, Bức thư của một thiếu phụ di cư v.v...
  
      Phân tích.

    Nhiều bài thơ yêu nước, nhưng riêng một số  bài  khóc thời thế biểu hiện mạnh mẽ trong Cờ dân chủ, Em bé di cư, Thư của một thiếu phụ di cư,  Chiều, Gió bão qua rồi chăng ?..- khi Quách Thoại bị ốm nặng rồi sau đó trở ra Huế ( vào tháng 2 / 1957) , ông làm  một số bài mới :  Một chuyến đi, Sáng Sài Gòn ... Có 1 vài câu, hơi hướm thơ như
Trở về   của  Xuân Diệu :   "...  Vì  mắt tôi no đủ bóng ngày đêm / Hôm nay vẫn nghĩ đến  đời bữa khác /  Như đứa con vừa bú mẹ mẹ một bên  / Một bên kia vẫn mơn vú mẹ hiền / Tôi phải về vì quá đỗi yêu thương "(Xuân DIệu ) 

    thì trong bài Cờ dân chủ / Quách Thoại :

                           ... Ta bước tới nắng tương lai đầy ứ
                           Phố lớn cười, đại lộ hát nghênh ngang
                          Xã hội đi về, vũ trụ rộn ràng 
                          Nhà mới dựng, gỗ ngói cón thơm lắm "
                                                                  QUÁCH THOẠI

     hẳn là có hơi  hướm  thơ  Xuân Diệu :

                         ...  Như một sớm trên đường vang tiếng guốc 
                         Như một trưa chim  chóc réo mùa hè 
                         Tiếng rũa rèn đập nắng nhảy vàng hoe
                         Tiếng tia sáng múa vờn quanh chiếc búa
                         Những bánh xe quay những guồng máy lụa 
                         Những bàn chân dậm, những cánh tay nhanh
                         Tiếng cất nhà , trời đất gõ lanh canh ..
                                                             XUÂN DIỆU

    Tình yêu cá nhân trong 4  chữ : âm thầm tuyệt vọng  -phản ánh đúng tâm trạng tác giả khi ấy.  Cuộc sống bi đát , cảnh nghèo nàn cùng cực làm thui chột một phần tài năng.    Có đoạn tác giả tả nơi trú ngụ ở xóm Cỏ (  đoạn  đường  Nguyễn bình khiêm nối dài, Dakao ) : đồ đạc, quần áo cháy xém, năm ấy  vào 1956.   Cũng như Như Băng trường tình, bài thơ làm khi đang ốm đau gần chết, nằm trên   lầu 3 Đại Nam  Khách Sạn ( đường Hàm Nghi Saigon 1) Và đây là một đoạn trong bài Sau  khi nhà cháy :

                              ... Tôi viết bài thơ hôm nay  
                              Một bài thơ sau khi  nhà cháy 
                              Ấy thế mà tôi vẫn viết được ...
                              Triều đại vừa qua  qua đổ gãy
                              Vũ trụ chỉ có nghĩa ngày nay
                              Có kể gì tôi ăn mày
                              Có kể gì anh bệnh hoạn
                              Những người chết đi là chết đi ...
                                                              QUÁCH THOẠI

   Suy nghĩ của  người đi sau, khi thấy người chết nằm đó, chưa biết phận mình rồi  sao ?   Nhà trọ bị cháy , tác giả từ  biệt  láng giếng, bạn bè.  Đây,  một mơ ước của, nhưng là mơ ước  phũ phàng :

                              Và đến đêm nay 
                              Tôi ước ao rằng tôi ngủ kỹ 
                              Một giấc ngủ không ác mộng sầu bi 
                             Ở dưới gầm cầu trên ghế đá đường đi 
                             Một giấc ngủ 
                             Và không  nhớ lại một tí gì ..."

   Tác giả bị cháy nhà , viết được bài thơ hay về nhà cháy  - chỉ là khoảng nhỏ của một chuỗi dài cuộc sống bị vùi  dập.  Nhà thơ nghèo cùng cực vẫn  bộc lộ rõ lý tưởng  theo đuổi  nghiệp thơ đến cùng.   Không phải chỉ lý thuyết suông   Quách Thoại đánh đổi cả cuộc đời cho  hình tượng   cuộc sống được ghi lại trong đời sống thi ca Quách Thoại.  Ông phải đưa  hình- ảnh- đời  vào tác phẩm, đây, đúng là 1 tác phẩm lớn  của một thi sỉ
 đã trải nghiệm kinh nghiệm   bản thân :

                          ...  Mặt trời mọc
                           Mặt trời mọc 
                           Rưng rưng mùa hoa gạo 
                           Lỡ một ngày tôi chết trần truồng không cơm áo 
                          Thì hồn tôi phảng phất chốn trăng sao 
                           để nhìn các anh
                           Như vừa gặp buổi hôm nào
                           Và trong câu chuyện tôi sẽ cười nhắc bảo 
                           còn sáng tạo ta hãy còn sáng tạo ..
                                                           QUÁCH THOẠI 

   Quách Thoại có 2 đề mục trong thơ : khóc thời thế và hương tình yêu.  Nhưng, tác giả  vẫn khóc đời nhiều hơn khóc mình, thơ ông mang từ đời sống vào, mà đời sống chênh vênh như một mất, một còn.  Cuộc đời là thơ, thơ là cuộc đời ăn ý.  Là nhà thơ đem cuộc đời trải nghiệm cho thơ mong dẫn lộ nhân sinh qua nhiều bài bất tử .*
-----
* xem thêm  HÀN MẶC TỬ + QUÁCH THOẠI, NHÀ THƠ SIÊU THOÁT / THẾPHONG , Đại Nam văn hiến
 xuất bản,  Saigon 1959, tái bản  i965 . 

Trích thơ .

                                         1.- CỜ DÂN CHỦ

                             Hãy hớp lấy màu xanh cùng ánh đỏ 
                             Hãy ôm đầy sức sống cả hai tay 
                             Hãy uống âm thanh từng mỗi phút giây 
                             Hãy đi đến mặt trời đang đứng đó
                             Chúng ta mở cả trăm ngàn cửa ngõ 
                             Gặp nhau đây hàng triệu mặt con người 
                             Bởi quá vui nên hét lớn ta cười 
                             Giờ cách mạng hôm nay vừa điểm
                             Ta nhìn lên trời tự do hiển hiện
                             Đường tương lai gió thổi lá cờ bay
                             Ôi ! lá cờ dân chủ mến thương thay 
                             Qua thế kỷ lẩm than giờ mới thấy 
                            Ta sùng kính, trời ơi là biết mấy 
                            Suốt trăm năm nô lệ cúi đầu đi 
                            Hồn tin tưởng biết đâu tìm chí hướng
                            Ta ngưỡng vọng hôm nay trời lý tưởng 
                            Ngát màu xanh, xanh thắm của yêu đương
                            Rực bình minh rạng rỡ ánh thiên đường
                            Đêm gục chết theo với thời quá khứ
                            Ta bước tới nắng tương lai đầy ứ 
                            Phố lớn cười đại lộ hát nghênh ngang 
                            Xã hội đi về, vũ trụ rộn ràng
                           Nhà mới dựng, gỗ ngói còn thơm lắm. 
                           Ai mới kẽ chữ Việtnam tươi thắm 
                           Lên trên tường, trên bảng với trên tim 
                           Trên linh hồn giữa náo động trong im lìm 
                           Tình yêu nước chao ôi là sâu kín
                            Là đậm đà như trái cây muồi chín
                            Là thiết tha như tình ái người yêu 
                            Ta bước lên đau khổ  ngả nghiêng xiêu
                            Hạnh phúc dựng theo những làng xóm mới
                            Ôi ! Kiến thiết những tài nguyên mới tới
                            Bàn tay anh bàn tay chị, tay tôi
                            Vui gì hơn khi phá xẻ núi đồi
                            Lưỡi cày bén xới đất hồng tươi tốt 
                           Ta tin tưởng ở đường ta then chốt
                           Vạch chông gai đi đến giữa thành công
                           Bởi hôm nay ta gieo mạ cấy trồng 
                            Lúa hứa chắc một ngày mai no ấm 
                           Ta hét lớn lay không gian chuyển sấm 
                            Phá sạch tan sầu hận một đời qua
                           Ta tiến lên kìa ánh sáng chói lòa
                           Đường rộng mở thênh thang trời dân chủ 
                           Ôi ! Tự do thật vô cùng quyến rũ .
                             TRÍCH SÁNG TẠO, 1956. 

                           2.- NHƯ BĂNG TRỪỜNG TÌNH

                        Ta ngạt thở bởi mùi hương xa vắng 
                        Hương thiên đàng vừa thoảng bến trần gian 
                       Ta đê mê cảm động đến  mơ màng
                       Nghe mầu nhiệm thuấn nhầm trong mến cảm
                       Nghe sống lại trong hồn ta ảm đạm 
                       Một tình yêu thanh thoát quá diệu huyền 
                       Ôi ! Mắt em chờ mơ mộng còn nguyên
                       Cho ta gửi mối tình ta trinh bạch 
                       Cho ta hôn bàn chân em ngọc thạch
                       Dẫm trên đường khổ hạnh chốn tu hành 
                       Ôi ! giáo đường nở kín đóa xuân xanh 
                       Hoa cao quý tắm mình trong tuyết ngọc
                       Như Băng ơi, vì sao ta thầm khóc
                       Nghĩ thương em hồn ngưỡng mộ Chúa Trời
                       Ta xót đau nhìn hỗn loạn cuộc đời 
                       Không dám tưởng giờ em đang cầu nguyện
                       Em có biết một cõi lóng đang xao xuyến
                       Nhớ thương em đứng đợi trước nhà chung 
                       Ta yêu em yêu mến cả vô cùng 
                       Thềm tôn giáo ta đặt hồn mơ ngủ 
                       Trong tình em trong tim chúa Giêsu
                       Ta giật mình bóng tối vẫn mịt mù 
                       Trăng nhợt nhạt và hồn ta thấy lạnh
                       Lời tụng niệm vang đưa từ cô quạnh
                      Ta lắng nghe hồn vẳng tiếng kinh em
                      Ta lắng nghe hồn vẳng tiếng chuông đêm
                       Lệ nóng chảy lòng ta đau kêu  cứu Chúa !
                       Như Băng ! Như Băng ! Vì đâu mà lệ ứa
                      Ta khóc than nghĩ tủi phận đời ta 
                       Một linh hồn lạc lõng giữa bao la 
                       Một tình yêu chưa một  chiều trao gởi
                      Tim cô đơn chưa một lần  ấm sưởi
                       Lạnh trong hồn, lạnh thấu ở trong  xương 
                       Nghe đêm xuống tưởng buồn như tận thế
                       Lệ rất nhiều mà khóc chẳng ai lau 
                      Ta một mình ôm tất cả đớn đau 
                       Không dám nói bởi chưng rằng khó nói
                      Viết lời thơ thành lời kinh kêu gọi 
                      Nào vơi chi sầu hận của nhân gian
                      Như Băng em, xin  ngó nẻo thiên đàng
                      Để nguy hiểm ta sống đời địa ngục
                      Ta chỉ sợ rồi đây nơi nhà phúc 
                      Máu tai ương sẽ vấy tấm thân em
                      Lưỡi dao ngươi sẽ xẻ gót chân sen
                      Em sẽ chết dập bàn tay ngà ngọc
                      Rồi ta khóc đến tan tành trí óc 
                      Như Băng ơi, nào em hiểu gì đâu
                      Đã từng đêm ta nguyện với ta cầu
                      Lòng tự hỏi vì đâu đời khổ lụy ? 
                      Bởi vì đâu hỡi lòai hoa cao quý 
                      Mà hương thơm còn mãi đến ngàn sau 
                      Nở chi đây phô sắc thắm nhiệm mầu 
                      Đất sắp sửa sẽ nứt thành phun lửa 
                      Như Băng em  đau  thương là thế rứa 
                      Bởi yêu em nên khóc mấy cho vừa 
                      Đây lệ tình ta em biết cho chưa 
                      Xác hồn ta chết đau gần quá nửa

                      Như Băng, Như Băng một chiều hoi hóp lửa 
                      Là một chiều tận thế của tương lai

                     Thôi ta chết cả linh hồn đời nhân loại
                      Bao xây dựng đi về trong hủy hoại 
                      Bao văn minh hạnh phúc vẫn không thành
                      Bao đền đài cũng vẫn chỉ hư danh
                      Bao khoa học, không giữ người giá trị
                      Bao cao thượng chỉ thành ra vị kỷ
                      Bao lợi quyền mà hoá vẫn tay không 
                      Kìa điêu linh thì cứ đấy em trông
                      Xe hiện tại dẫn ngày mai xuống hố 
                      Đời hy vọng mà vẫn tin tận số
                      Ô hô hô thôi mạt kiếp vận người
                      Mà Như Băng ơi hỡi ! Môi em tươi 
                      Mắt em ngó nhiệm mầu là biết mấy 
                      Giữa tim em nguồn thiêng rào rạt  dậy
                      Vầng trán em phảng phất bóng hư linh
                      Em hát đi cho  ta hệt giựt mình
                       Em cầu nguyện để ta còn tin tưởng
                      Phủ màn sương mộng ảo xuống che em 
                      Ta muốn lấy hoa kết lại thành rèm 
                      Để vây phủ đời em trong cõi sống
                      Để nguyên vẹn tình ta vững chống 
                      Lái con thuyền tình ái đến sông trăng
                      Để tình ta còn đẹp tựa sông Hằng
                      Mà hôm nay ta khóc lạy than rằng :
                      Xin chầm chậm hoàng hôn đừng vội lặn 
                      Ôi !  Đau thương loài người xin hữu hạn ! []

                                                       ( kỳ sau :   tiết 5 : thanh tâm tuyền )
      quách thoại