nhà văn tác phẩm cuộc đời - thế phong - 9

                                    nhà văn tác phầm cuộc đời   9  
                                       tự-sự-kể : thế phong

                                                  4

        Tuy là thi phẩm đầu tay  của tôi in rô-nê-ô không giấy phép; nhưng  là phụ bản đặc biệt tạp chí  Sinh lực ( bộ mới,  số 10, ngày 25 tháng 10 năm 1959) - tôi đem nộp  phụ bản và sau đó phát hành.    Hẳn rằng   bộ Thông tin chưa bao giờ gặp trường hợp này.  In ra rồi, tôi đem nộp bản và đếm số lần lả thì cả 3 lần bị  nhân viên kiểm nhận của Nha thông tin báo chí  * từ chối ;  chỉ có  bộ Nội vụ và Biện lý cuộc nhận nộp bản mà thôi.   Nên sau mới có công văn thượng khẩn  gửi tới, và theo chủ nhiệm  Võ Văn Trưng, cựu dân biểu
 khóa 1 , cựu thanh tra trung, tiểu học gì đó,  đương kim chủ nhiệm - và  khi tôi viết  sách này,  thì ông ta đã qua đời.  Chủ nhiệm cho biết đây là bức công văn  thượng khẩn được gửi tới 3 lần , ban đầu chủ nhiệm tưởng lả tập thơ nói về tình yêu dậy thì tác giả mà thôi .   Ông Trưng không mấy lưu ý, và giả dụ có lưu tâm thì cũng chẳng  giải quyết được gì  ? Bởi, công việc tòa soạn, ông Trưng  đã  giao cho  tổng thư ký tòa soạn, vai trò chủ nhiệm  bị coi như chủ nhiệm danh dự.  Quản lý tiền bạc là người của tổng thư ký tòa soạn.  Nên chủ nhiệm  gần như không có quyền hành với tòa soạn, trừ 1 bài xã thuyết chính trị lăng nhăng - vậy thì, đối với tôi, ông ta chẳng  có chút quyền hành gì  hạch hỏi. 

       Tổng thư ký tòa soạn đã đồng ý với tôi trên nguyên tắc,  tập thơ là phụ bản của báo.  Khi anh thấy chủ nhiệm và Nha báo chí làm gắt quá, đành đưa công văn cho tôi xem, thúc giục ,nhắn nhủ quyết liệt : " đi thu ở hiệu sách về ".
------
*   Nha thông tin báo chí không nhận nộp bản, tôi đành ra Bưu điện Saigon gửi  bảo đảm . 
    (  R. 084 ngày 25 / 11/ 1959 , hồi 18 giờ ).
------
      Anh  còn nói thêm : "... rồi ra trên ấy sẽ cấp giấy phép , đóng dấu cho bán thôi ". Tôi cho  lời nói ấy là lời  dụ trẻ em, tôi trả lời anh ta vậy.   Tôi  quyết tâm không thu về, cứ để bầy bán .   Nha thông tin báo chí thấy rằng tập thơ phát hành trái luật lệ hiện hành,  thì họ tự ý thu về  rồi chuyển sự vụ  sang tòa án.  Còn giám đốc Nha thông tin báo chí mời chủ nhiệm + tác giả,  thì tôi, với tư cách tác giả sẽ không  lên,  cho dù   " thượng khẩn, hỏa tốc   " cũng  làm gì được nhau ?!    Và  hậu quả, tạp chí Sinh lực  bộ mới  chỉ xuất bản được 1 số duy nhất mang tên : Uyên Thao, tổng thư ký tòa soạn  - và một phụ bản thơ   độc nhất  , sau khi phát hành, làm náo loạn  dư luận  trừ trí thức văn nghệ ở đây,  bởi nó sẽ trở thành tiền lệ .  

     Hồi  ấy,  Bộ trưởng thông tin  Trần Chánh Thành  kiêm chủ tịch Phong trào cách mạng Quốc gia ( thật khôi  hài, công chức làm việc hành chánh  mà lại  nhân danh quốc gia làm cách mạng ?) - chủ nhiệm Võ Văn Trưng, cựu dân biểu,  đảng viên  Phong trào cách mạng Quốc gia - vì thế, tạp chí  Sinh lực  trước đó, bài vở tồi mấy chăng nữa vẫn  được Phong trào mua ủng hộ 500 số / tháng / 18 đồng / tờ , ruột báo  mỏng teng ,   khoảng  20 trang  - khác hẳn từ số 10 trở đi ruột  100 trang.    Lần này, ông chủ nhiệm bắt đầu hiểu  thế nào là làm báo tự do, và được tỏ bầy  quan niệm  công luận , (  tự do văn nghệ  ) , sử dụng quyền hạn thứ 4
 ( cũng vẫn là văn nghệ  thôi ).     

    Riêng ở bình diện văn nghệ,  phụ bản 1 tập thơ có  vi phạm chính trị gì to tát đâu, ông Trần Chánh Thành chẳng dại gì ra lệnh tịch thu tập thờ và  câu chuyện  báo  Sinh lực bộ mới số 10 dường như được xếp lại.   Chỉ cần  thay  tổng thư  ký toà soạn và bộ biên tập cũ là được.   Tất nhiên , chủ nhiệm  kiêm đảng viên Phong trào bị" nạo " ( nói theo danh từ  báo chí  ) sau ,  chủ nhiệm " nạo" lại  quản lý , người của tổng thư ký tòa soạn vốn được chủ nhiệm  tin cậy,   tình đồng hương Thanh  Hóa .  Tay quản lý  Nguyễn  Sĩ Hưng gặp  tôi, là  trách móc chuyện tập thơ Nếu anh có em  là vợ  , phụ bản tạp chí Sinh lực số 10 đổi mới gây chuyện chẳng lành !    

     4 năm qua rồi ,100 quyển thơ kia đến nay không còn tìm thấy 1 cuốn, kể cả nơi bán 
 " sách xon ".    Nói là " sách xon" , nhưng sách  Đại Nam văn hiến xuất bản  chỉ trừ 6, 7 chục  phần trăm , bán ra khoảng 30 đồng / cuốn -  Nửa đường đi xuống  bán với giá 
 50 đồng .  

    Anh bạn làm báo già đời  Trần Việt Sơn kể cho tôi nghe chuyện này :  chính anh từng nhìn thấy 2, 3 học sinh chung tiền góp mua  1 cuốn Lược sử văn nghệ Việtnam  giá 60 đồng.   Không chỉ cảm động thôi đâu, đọc giả của tôi , ở đây, còn là thanh thiếu nữ; ít ra, họ mua truyện, thơ, sách biên khảo của tôi, họ tìm thấy sự nhiệt thành người đi
 trước chưa bán rẻ lương tâm, hèn nhát; hoặc, nói như một bạn từng tranh luận với  
" trùm đạo văn Hoàng Trọng  Miên ", thì : "... thời đại kim tiền này , lương tâm đâu có đáng giá giá " một xèng" ". 

      Thái độ  những người trẻ tuổi kia khiến tôi phải suy nghĩ; hơn cả lần bà Thanh My, một nữ viên chức  làm cho nhà sách Portail ( Xuân Thu ) gặp, kể cho nghe chuyện:
 " Ông phó tổng thống mua sách của anh đó  * ".  Tôi hỏi sách gì, bà đáp:" Nếu anh có em là vợ " . Lần thứ 2, tôi lại cảm động ( lần trước bạn già làm báo Trần Việt Sơn kể , lần này  bà Thanh My ở hiệu sách Portail ).    Sách in rô-nê-ô  mà  được đọc giả  mua đọc,  giá đắt , cộng thêm lòng nhiệt tình tuổi thanh xuân có lòng  yêu mến tác giả.   Sách rô-nê-ô in bán  lần đầu giữa thanh thiên bạch nhật tại Saigon,  khiến nhiều người ngỡ ngàng,  đến cà ông Phạm Xuân Ninh,  giám đốc Nha vô tuyến truyền thanh  Saigon , cũng chẳng khác hơn! 
-----
*  khi bài  nay in trong " Mười năm văn nghệ " , xuất bản trước ngày đảo chính, tôi không nhắc tên   ông phó tổng thống  mua "  Nếu anh có em là vợ ' ở nhà sách Portail -  tôi chỉ  nói là " đệ nhị , đệ tam công dân".  Bây giờ,  nói rõ , đó là  phó tổng thống  Nguyễn Ngọc Thơ trong nội các Ngô Đinh Diệm. 
-------

     Một buổi, ở Câu lạc bộ Văn Hóa  khai mạc,  ộng  Phạm Xuân Ninh ngồi chung bàn vợ chồng Trương Bảo  Sơn+ Nguyễn Thị Vinh, nhìn thẳng vào mặt tôi, phát biểu :

     "... chúng ta có ở trong thời kỳ kháng chiến đâu mà in rô-nê-ô ? " 

     Đại khái câu nói là vậy.  Rồi ít lâu sau, trên báo  Bách khoa , tôi  đọc bài giới thiệu sách mới,  thi tập Tiếng hát tự do  ký tên Hoàng Trinh, in rô-nê-ô, sách tặng, không bán ra ngoài .  In thì lem luốc hơn của tôi nhiều.  Tôi chẳng biết nói gì hơn là im lặng, nhìn cuốn thơ đặt trên  bàn một công sở.   Lần ấy, tôi đến thăm ông Ninh  và đòi  cuốn sách ông mượn, khi tôi còn ở nhà  đại úy Triều Lương Chế .    Tôi chẳng nhắc lại câu chuyện xưa kia ông  đả kích việc tôi in sách rô-nê-ô , và bây giờ chính ông   xuất bản  thơ  cũng  in rô-nê-ô ? 

     Hôm nay, xuất-bản-cục chúng tôi  đã in được  gần 20  tựa  sách  của  nhiều  tác giả * , cũng  vẫn  in  rô-nê-ô, kể cả tập thơ Trước mắt nhìn thi sĩ mới nhất, ruột in  rô-nê-ô, bìa ty-pô hoặc offset.  

     Tôi mong rằng  bạn văn  , nhất là bạn đọc, hiểu được tại sao ?  Không trả lời  ai  đã  cho tôi  lập dị, kiêu kỳ, khinh bạc, cố ý làm khác người.   Tôi chỉ là  người bình thường với mức sống thấp nhất, có ngày ăn  hai bữa cơm gạo đỏ  **  + cá khô , nhưng tinh thần  được tự do.  Từ Nếu anh có em là vợ đến Trước mắt nhìn thi sĩ , vẫn là những trang thơ quay rô-nê-ô :

                                   " ...đời sống lao tù quần quật chảy mồ hôi
                                   anh giang tay đỡ những buồn vui biết bao ngày ... ! "
                                                        ( TRƯỚC MẮT NHÌN THI SĨ )  
-------
*  các tác giả :  Cao Mỵ Nhân ( nữ) , Liên Hoàn, Thiết Tố, Cao Đan Hồ ( Cao Thế Dung ) , Triều Đẩu, Đỗ Ngọc Trâm, Ninh Chữ, Sao Trên Rừng ( Nguyễn Đức Sơn ) , Khải  Triều, Phạm Xuân Dương , Thế Nguyên, Tạ Quang Trung , Lý Dũng  Tâm, Vương Miện ( Chu Vương Miện ), Bùi  Khải  Nguyên, Thạch Trung Giả, Đinh Xuân Cầu , Đàm Xuân Cận, Mai Lâm-Nguyễn Đắc Lộc ...
**  gạo rẻ tiền nhất .
-----
     Trở lại những ngày tôi hì  hục  đánh stăng-xin  tập Nhà văn tiến chiến 1930- 1945,  thì gặp lại người tình cũ từ Hànội, đó là  cô Đặng Ngọc Oanh . Chẳng  là, nàng vừa  tự tử
 hụt , sau khi ly dị chồng, nhà  ở cùng phố Lý Thái Tổ ( Saigon 10 ) với tôi.   Khi nàng biết nhà , Oanh tới nơi tôi trọ, khóc lóc, nước mắt nhòa trên trang giấy xáp.  Tình cảm quá vãng vẫn còn rơi rớt,  mủi lòng, bỏ dở trang đánh máy, tôi đi chơi với Oanh.  Những đêm đêm chúng tôi gặp nhau, Oanh nói phen  này  nhất định làm lại cuộc đời với tôi.   

     Một đêm, Oanh rủ tôi đi Vũng Tàu, ban đầ từ chối, vì tôi  cho rằng sẽ khó tránh được nhiều lôi thôi sẽ ập đến .  Chẳng hạn, câu chuyện chồng trước của nàng khi chưa ly dị, đã 1 lần bắt gặp tôi đi với vợ anh ta, may  sao lần ấy  không xảy ra chuyện .  

    Lần  này, Oanh nhất định bám  chặt ,  tôi đành viết thư cho Cao Mỵ Nhân  kể rõ sự việc xảy ra như vậy, và  thôi thì , đành cắt mối tình với Mỵ vậy.   Ít hôm say, Cao Mỵ Nhân trả lời , mối tình được gọi là có,  giữa tôi và nàng,.  có nghĩa lý gì đâu mà goi là tình đẹp, tình thơ mộng?   Riêng nàng, nhiều chàng si tình viết thư  khẩn cầu mà nàng chưa thèm hồi âm đấy thôi !   Tôi biết Mỵ giận , lẽ, tôi tự đặt vào tình trạng mà  nàng suy diễn , thì  khổ tâm không ít, lại bị tổn thương nữa là khác !

      Tôi và Oanh ra Vũng Tàu vào sáng thứ 7.  Chiều hôm ấy, 2 đứa nằm dài ngoài bãi biển - Oanh kể cho nghe những nỗi đau đớn của nàng và mối tình tha thiết mà nàng dành cho tôi gần 10 năm.    Buổi tới, chúng tôi về khách sạn, tất nhiên chung  chăn, gối.

      Chiều chủ nhật , chúng tôi về lại Saigon.  Biết rằng khó có thể lấy nàng làm vợ. Ít   lâu sau, tôi trốn nàng,  lấy cớ được mời   đi dạy học  ở Mỹ Tho.    Đồng thời, thuê nhà  ở đường Trương Minh Giảng, tôi  âm thầm dọn tới đó ( Saigon 3), và viết thư  báocho Cao Mỵ Nhân  cùng   kể hết  sự tình, không giấu diếm. 

     Thế là,  vì đàn bà mà tôi đổi chỗ ở bao nhiêu ần như vâty rồi.   Tết Nguyên đán năm ấy , tôi tìm gặp Đặng  Ngọc Oanh, nàng cho biết , có thai với tôi, sau đêm chung chăn gối ở Vũng Tàu.    Tôi vẫn   sẵn định kiến, cho rằng  Oanh không mấy  đứng đắn  + tính tiêu hoang  không thể khiến gia đình hạnh phúc được !  Chúng tôi cãi nhau, sau khi nàng từ nhà trọ của tôi ở đường Trương Minh Giảng về - tôi  tức giận  -  đã xô nàng xuống xe tắc xi ở ngã tư Sư Vạn Hạnh + Lý Thái Tổ.

     Còn Cao Mỵ Nhân, nàng đã xin vào học lớp  Nữ trợ tá quân đội.  Biết tin này, tôi khổ  tâm, lại bực mình  nữa, vì tôi có kinh nghiệm qua nữ trợ tá Quân đội viễn chinh Pháp xưa kia - chúng tôi thường đùa, nữ trợ  tá  loại  phụ nữ  ba vạ, yêu dễ nhất -   " POUVOIR AIMER FACILMENT  ",  giải nghĩa 3 chữ đầu nữ trợ tá , viết tắt là  PAF.  Nhưng,  tôi đành chịu đựng,  tự an ủi, đợi khi Mỵ ra trường sẽ tính toán sau chưa muộn.   Song  nỗi giận hờn từ vô thức lắm khi phát hiện thành cử chỉ, lời nói; nên chúng tôi thường giận nhau, cãi nhau luôn.

    Ở nhà trọ  359 / 15  đường Trương Minh Giảng này, tôi đã thoát được một chuyện tình nữa,  mà trước đây tôi đã viết trong truyện ngắn Đêm dài tình ái * . Tự khen mình đã rút được kinh nghiệm về đàn bà, đáng được ghi nhận một điểm son.  Nên tránh được  một lần, không  bị ân hận nữa, khi  viết xong  truyện ngắn này, thì  không hẳn  được khuây khỏa mà  tại sao  vẫn buồn da diết.   Hoặc, đôi khi tới thăm họ, nhìn trong đôi mắt u uẩn nàng thiếu phụ, vợ bạn tôi, nay đã 3, 4 con , tôi  không thể quên  một thời đoạn dĩ vãng tâm sự với nàng ở nhà kế bên 351/15 Trương Minh Giảng !

     Khi còn làm trong báo Văn hóa Á châu, tôi thường tới tòa soạn đánh máy stăng-xin toàn bộ Lược sử văn nghệ Việtnam .   Đến đây từ 7 giờ sáng tới 2 giờ chiều mới về, cô thứ  ký này tính tình rất " văn nghệ "   ( cũng tên Oanh, cháu của kịch sĩ Hoàng Như Mai , tác giả   vở kịch "Tiếng trống Hà Hồi " , hiện ở bên kia giới tuyến ) , cô ta bảo: "... ông đánh máy liên tục như vậy môt tuần lễ thôi sẽ bị ho lao mất ! " .   Tôi tiếp tục công việc này hàng tháng ròng, cô Oanh  nhìn tôi , chỉ còn biết lắc đầu.  

       Cho tới 1 sáng chủ nhật, tôi mặc quần áo chỉnh tề xuống phố ăn sáng, như để tự thưởng công việc đánh máy hàng tháng ròng rã kia, nay  hoàn tất mà vẫn  bị ho lao . Thì tôi   lại gặp 1 người đàn bà chặn  giữa đườngi, hỏi có lửa không , tay  bà  cầm  điếu thuốc lá.   Dáng  dấp quí phái, bây giờ  lại có chút gì cần thiết mong được giúp đỡ.   Cho lửa xong, từ đấy  bắt chuyện qua lại, tôi bằng lòng theo bà ta lên Thủ Đức để xin 1 quẻ bói  của 1 thầy bói nổi tiếng xem hay .  Lúc đi đường, tôi nhận thấy bà  ta rất đứng đắn, hình như bị lỡ độ đường.  Khi  ở cánh đồng ngoại ô  Biên Hòa đi ra, bà tỏ ý muốn tơi thăm chỗ ở trọ của tôi.  
-----
*    trong tập truyện ngắn "  Con chó liêm sỉ  " ( Đại Nam văn hiến, Saigon 1963 ) sau , nhà xuất bản Trình Bày  / Thế Nguyên ,  tái  bản ( 1966),  đổi tựa "  Khu rác ngoại thành "  . 
-----
      Ngồi trên xe từ núi Châu Thới về  Saigon, tôi nghĩ cách nào đó để nói dối chủ nhà , bởi lẽ, họ biết tôi không có gia đình, chưa vợ, con  - nay  có người đàn ba  lù lù theo tới gác trọ, thì hẳn  là chuyện trăng  hoa  rồi.  Nghĩ ra cách nói dối , tôi bảo bà, cứ  nhận là   người nhà   bà cô tôi ở Bà Rịa về Saigon  mua máy khâu.   Trước mắt, phải mua  hoa quả đựng trong 1 cái giỏ, để cho họ thấy  rằng bà  là kẻ ở xa về.   Bà  khai tên Nguyên , họ  Cao, gốc Nghệ An, góa chồng, có 1 đứa con gái  đã lớn khôn  - thế là tốt rồi - vậy   cứ nhận  đại  là  cháu ruột  Cao Xuân Vỹ , một công chức bự trong  đảng  Cần Lao / Ngô Đình Nhu, tất nhiên chủ nhà tôi sẽ  tin thôi.  

      Bà  Cao thị Nguyên  làm đúng theo lời  dặn, đóng tròn vai kịch tôi giao phó.   Buổi
tối , chúng tôi ra quán cơm lao động trên đường Trương Tấn Bửu * ăn cơm, nơi này, tôi thường gặp vợ chồng nữ ca sĩ Kim Vui dẫn nhau  lui tới .  Nghĩ  cảnh đời nghệ sĩ,  khi còn   hàn vi, nghèo  túng, ẩn mình trong quán ăn rẻ, tôi thấy thương thân người và thương thân mình hơn.   Chắc hẳn nữ ca sĩ Kim Vui không biết  ,cùng ăn cơm trongq uán lao động rẻ tiền này , cũng  có 1 văn sĩ nghèo  chung số phận hẩm hiu như nàng !
----
*  nay  đổi  tên  đường Trần Quang Diệu ( Saigon 3 ). 
---- 
                                               ( còn tiếp ) 

     thếphong

     ( Nhà văn tác phẩm cuộc đời / Thế Phong / Đại Ngã tái bản, Saigon 1970 - tr. 121-130.  )