HÀ NỘI 40 NĂM XA / ngày 4 tháng 10 năm 1995...

Chương 4 

                                                                              ngày 4 tháng 10 năm 1995 

Sáng nay được rảnh rang  đến 9 giờ 30, tôi dạo quanh Hồ Tây , và nhân thể nhận tấm ảnh chup ở chùaTrấn Quốc hôm nọ,  và tiện dịp  đến thăm lại cảnh xưa, chốn cũ - nơi xưa kia tôi đến với sách vở học hành- còn là một nơi hò hẹn với Đặng Ngọc Oanh, nhà ở phố Đội Cấn, cô ta  đến đây không mấy xa!     Khi đó tôi sống  nhờ nhà bà cô ruột, tính tình bà rất khó, và sân sau chùa  Trấn Quốc, nơi dung nạp mối tình êm ái tuổi học trò.   Không còn nhớ rõ lắm, hình như Kiều Liên Sơn    từng đeo  đuổi Oanh đen - cô ta  rất giỏi pháp văn-  so với tôi, thì kẻ này 8 lạng, người kia  xấp xỉ nửa cân.

Tối đầu tiên đến Hà Nội, Kiều  Liên Sơn chở tôi qua phố Đội Cấn, lấy tay chỉ khoảng này : nhà Oanh đen đấy, mày còn nhớ không ?  Nhìn vào căn  nhà cửa đóng vẫn chẳng có gì  thay đổi,  bây giờ nhớ lại  cảm thấy buồn da diết  !...
Bao nhiêu lần Oanh đen ngồi học cùng tôi, đứa này hỏi đứa kia; đứa kia trả lời quấn quít bên nhau đến nỗi thời gian trôi qua đi quá nhanh- mới sớm mai sao đã sương chiều ?!( thơ Xuân Diệu).
Chùa Trấn Quốc có tu sửa lại   lẽ đương nhiên, ngay con đường dẫn vào cổng, hai bên đều xây ốp kè đá moellon (1) trồng hai hàng cau rừng thẳng tắp mướt xanh càng tăng vẻ đẹp thơ mộng !   Sư cụ chủ trì  hiển nhiên không phải  nhà  sư trước kia  tôi quen biết - nhưng mới đây đã được nghe thấy giọng ông ta  ngâm thơ  mới  sáng tác trên màn ảnh nhỏ truyền hình Hà Nội.   Nhà sư tiền nhiệm  trụ trì  cư đã di cư ngay đợt đầu sau 20/ 7/  54 .   Vào Nam, nhà sư  xây ngay một ngôi chùa mới mang tên Trấn Quốc tọa lạc trên  đường Minh  Mạng (Saigon 10- (2)- có  đôi lần tôi gặp  nhà sư đi  cùng thượng tọa Thích  Tâm Châu đến thăm chủ soái Hàn Thuyên, nhà văn Nguyễn  Đức Quỳnh- nhà kế cận chùa Từ Quang .

 nhắc tới Nguyễn Đức Quỳnh - tôi bèn nhớ chiều qua gặp giáo sư Hoàng  Như Mai-   nghe  ông tâm sự:
"..-.thầy Quỳnh không chỉ là thẫy dậy ở Trường Louis Pasteur mà còn là thần tượng của tôi !  Ta nên in chung một cuốn nhé - anh nói về Nguyễn Đức Quỳnh từ sau 1945- còn tôi nói về ông trước 1945- bộ truyện" "Thằng cu So"" Thằng Phượng"" Thằng Kình"    hay lắm chứ, theo tôi, rất nên  tái bản , thật hữu ích !"

Còn Lý Lan lại trách khéo - sau buổi họp không tìm thấy tôi đâu cả.:  " có gì đâu, cứ chở cô ở phía sau xe đạp trên yên xe của em bé ấy !  
...trả lời - quả là tôi có ý trốn thật !   Kim Cúc có nụ cười hóm hỉnh, thêm khóe mắt nhìn cộng lới nói bông phèng vun vào rất độc !
 Lý Lan  nói thêm: chở nhau trên xe đạp:  chụp  ảnh lưu niệm cũng thú vị đấy !   Vài chục năm sau giở ra xem, ôi chao " hai mươi bốn năm xưa, một đêm không gió cũng không mưa !" (3), lúc đó đã thành bà nội, bà ngoại rồi còn gì ? !".

Với tôi, lần đầu tiên tái hồi, còn quí vị  thường ra Hà Nội họp hành văn nghệ hàng năm rồi.   Lý Lan tiếc mãi, buổi sáng nay không cùng tôi thăm chùa Trấn Quốc- thật tiếc -  nhất định phải có một lần thăm ngôi chùa vào loại cổ kính nhất này, đâu đó xây dụng từ thời Lý Nam Đế- "... ta thăm chùa, rung răng rung rẻ,  mỗi đứa một chiếc kem cây vừa mút vừa ngâm nga" mình ơi có đi bờ hồ / cùng ta  chén kem kem kẹo dừa... !".

Nhìn đồng hồ, đã tói giờ sang thăm Nxb Văn học, luôn thể tham dự buổi giới thiệu sách Port Sudan / Olivier Rolin gặp giám đốc Lữ Huy Nguyên đang trò chuyện với thi sĩ  Vân Long.
Gặp dịp, tôi nhắc chuyện cuối 1994- Trần Nhật Thu cho biết anh sẽ gửi giấy phép tái bản tập thơ Nếu anh có em là vợ -..và đã .. hơn năm trôi qua chưa thấy gì, anh thử coi lại xem sao ? -  Anh Nguyên rất tận tình, mở tủ tìm tập vở ghi chép nhận bản thảo, quay lại phía tôi hỏi đưa bản thảo vào tháng mấy ?   Nhớ mài mại tháng 11/ 94- thế là anh lật qua từng tháng năm 94, và anh hẹn:
- Đúng 10 giờ tối 5/10, anh gọi điện lại nhà tôi sẽ có câu trả lời ngay.
  Cầm bút ghi lại số điện thoại nhà riêng, và đúng lúc này nữ thông dịch Đỗ Minh  Nguyệt tòa Đại sứ Pháp đi cùng Robert  Lacombe tới.    Còn dịch giả sách Port Sudan rất trẻ- ấn tượng qua  bộ râu quai nón rất nam tính, đã trao đổi vói tôi lối viết tiểu thuyết Rolin  khác lạ -  truyện xuyên suốt từ đầu trang đến cuối không một lời đối thoại.   Không phải chỉ cuốn mỏng hai trăm trang này ;  các cuốn khác cũng vậy - không lời đối thoại- dịch giả tiếng việt lại  nhấn mạnh  một lần nữa.
Olivier Rolin đang ký tên vào bản tiếng việt, trao cho nhà xuất bản, bắt tay nữ  văn sĩ Đỗ Phương Quỳnh mới tới- cặp kè bên  Cao Xuân Hạo, cũng là một dịch  giả tăm tiếng, dịch truyện  Người tù khổ sai / Henri Charrière.   Phương  Quỳnh quay sang phía tôi, kể chuyện Ý Nhi từ Paris  gọi điện thoại viễn liên hỏi thăm đoàn nhà văn  Sài Gòn ra Hà Nội  , trong đó  gửi lời thăm tôi.   Quỳnh thuật lại, Ý Nhi nói vắn tắt thôi, viễn liên Paris- Hanoi tốn bộn!  Còn cho biết thêm, Lacombe hỏi ý Quỳnh về danh sách đại biểu nhà  văn Saigon tham dự - " riêng  anh ,  em ủng hộ hết mình !".  Tôi cảm ơn thật lòng không xã giao đối vói  nữ văn sĩ cùng họ Đỗ !.
Nhớ vài năm trước, gặp Phương Quỳnh ở nhà Ý Nhi.  - từ đấy quen biết, khi đó có mặt  Tô Thùy Yên đang chờ đi H.O.   Chàng làm thơ  có bộ vó tóc  dài vô chính phủ  kiểu Nguyễn An Ninh rạt rào tình ý ,  phung phí tình cảm,  bắt gặp  người nữ   vừa bụng dạ là ưng ngay  - còn Phương Quỳnh gặp đối tượng nam trông  hợp nhãn ,  là   buông " vó "câu liền  -  thế là chàng  nam   a lê hấp tấn công Quỳnh  liền tù tì ! . Bắt tín hiệu xong, cứ tưởng  bở, vuốt tóc , soi gương, tự khen   :  độc thủ  sát cá cái vượt vũ môn chỉ một mình ta ! 
 Cũng chẳng trách  bọn nam văn sĩ đĩ tính , thời nào cũng thế thôi- nữ   muôn đời là  nguồn cảm hứng - chẳng thế,  một  văn sĩ kinh điển, cỡ  Prosper Mérimée từng  thú nhận" sau đàn bà mói tới văn chương " kia mà !.
Rồi  từ đâu đó,  tự dưng trong trí tôi  bài thơ  Giã  biệt II :

Cũng có lần anh muốn thâu gom
Cả quá khứ của em, quá khứ của anh
Làm đống lửa dỗ dành
Gọi về hai kẻ lạc loài nơi đồng không
Em mới lớn và anh còn rất trẻ
Cũng có lần anh đến ngõ nhà em
Nhưng rồi lại đi luôn
Lang thang rã rời ngoài phố đông người
Không gặp một ai quen
Quán xá bây giờ cũng đổi mộng
Cũng có lần  anh đứng lại bên đường
Thẫn thờ chờ xe ngớt băng qua
Bất chợt nghe như đời đã muộn
Muộn đến chán chường rũ thõng đôi tay
Tưởng không cái vội nào còn bắt kịp
Chỗ tối tăm ở phía dưới chân đèn
Nỗi ngu muội nằm ngay trong ý thức
Anh nhìn quanh kinh ngạc lạnh hồn
Mọi người vẫn sống được
Đáng tội cho anh có một cái đầu
Thông thống bốn bề
Đành không cô lập nỗi u mê
Nên cứ phải luẩn quẩn nỗi ám chướng
Rất nhiều hôm anh đã đi rong không mấy đỗi đường
Mong rớt bớt dần những  thống khổ .(4)
TÔ THÙY YÊN
Nhớ lần gặp một cô vợ cũ tác giả- đọc bì bõm  mấy câu nhớ được- tôi  khen cách móc họng, rất bố láo:
" ...thằng cha này  đã" đĩ -tính- thi- sĩ"  từ  cục thịt đỏ hỏn từ Nhà  thương Chợ  Rẫy - Đinh Thành  Tiên sinh  1937, ông  thân  sinh  làm y tá Đinh Văn Tám bèn khai  rút tuồi - cu bé sinh  1938." 
 Lại bình : có đến 2  Giã biệt  tặng 2 ả- vậy  giã biệt 1  tặng ả nào, và ả nào được tặng giã biệt 2 phó bản nhỉ ? làm sao biết, nếu không là tác thiệt ?

Nhà văn Thụy Vũ cười rất tinh quái : ( nàng là một trong  tứ đại văn sĩ bốc lửa tình Saigon trước 75 )
-Ông ngây thơ quá đấy ?! Chỉ bổn cũ soạn  lại, ghi tên nường mới thôi !
-...vậy Giã  từ 1 tặng vợ bước qua -  Giã từ II -  tặng tình- nhân- vợ-  đang bước vào - cũ người,  với  ta vẫn mới   nguyên si  ? - quả chàng   tay quán quân prolific tim hồng !

Trở lại với Olivier Rolin  rất kiêu hãnh với kỹ thuật viết tiểu  thuyết không cần lời đối thoai- chàng văn  nhân quốc tịch Thụy Sĩ được giải Fémina 95- vậy là Ban chấm giải tán thành lối viết mới này không ít ?   Một ban nhà văn khác, tôi không biết tên - chẳng  hỏi  làm gì -  đang tán dương lối viết mới không cần đối thoại của Rolin-  tự nhiên quay sang phía tôi :  chắc  anh  tán đồng ý  kiến mới bầy tỏ,  vậy anh cho biết  cảm  tưởng riêng ?
 Nói là mới  đối với Rolin thi được, với tôi thì  không? Tại sao?
.. bởi vì cách đây 38 năm, tôi rừng viết một tiểu thuyết Truyện người của tình phụ
 ( 5) khỏang hơn 100 trang in- không phân tiết, chương, không xuống dòng, không lời đối thoại- kể lại đoạn đời + văn chương một nữ sĩ tài danh miền Nam ( tất nhiên  là tiểu thuyết  hư cấu).    Lúc đó với tôi, chỉ là thể nghiệm cách viết khác với cách viết trước mà thôi.
Cuộc trao đổi bị cắt, khi có tiếng xì xào từ bác phó nháy:
- Một, hai ba chụp nhé, cười lên nào !
Thế là mọi người lại có mặt lại ngồi xoay quanh cái đinh Olivier Rolin ,chờ chực được bấm máy .   Cứ mỗi lần chụp ảnh kiểu này -  tôi nhớ  Lữ Quốc Văn kể  chuyện thầy dậy học anh, ông Nghiêm Toản rất sợ bác phó nháy.   Mỗi lần  nháy -  tim ông   bị nháy theo - chẳng biết có  tham gia hội kín, hội  hở nào  không-  sau ông bị mật thám tây gọi lên tra vấn, tại sao  ông có mặt không tình cờ trong một tấm ảnh với tên phiến loạn   ?!
Tôi cũng đành ngồi vào cho chụp- lòng không mấy vui.   Lại một phen chứng kiến Rolin vừa cầm bút vừa hút thuốc, hút liên miên hết điếu này châm tiếp điếu khác, rút tiếp từ  bao trong tút Chesterfield mang theo bên người !
Lại lén ra cửa thật nhanh, đi tìm quán cóc- ấy là tôi đi tìm giấc ngủ, dầu trên tay vẫn cầm ly cà phê đen- thú vui này đôi khi phải móc túi  đền ly vỡ là điều khó tránh !
Sau đó, tôi đạp xe lên bờ Hồ Gươm,  rảo qua mấy hiệu sách  trang hoàng thật đẹp trên phố sang trọng Tràng Tiền trung tâm - nhớ xưa kia nơi  này mấy chục năm - cây bút trẻ Tô Hoài mới vào nghề bị đàn anh sai,  lóc cóc,hớt hải chạy, tìm   mua cho được  bánh giò Đờ-Măng trên phố Paul Bert này  - nhanh thật nhanh để  đáp ứng cơn đói dày vò của  đấng bề trên Nguyễn Bính đói bụng đang chực chờ !  (6)
Bước vào hiệu sách lớn  , nhìn  số nhà  34 phố Tràng Tiền- man mác quầy hàng bầy hàng rừng sách văn chương, thi ca, đông, tây kim cổ, thật sướng mắt !   Và đây rồi, nhìn tên nhà văn tây - ông này  qua đời , đã   được xếp nằm bất động tại điện Panthéon - sao bây giờ lại nhỏm dậy qua bút danh mới  ANDRÉ  MALRAUR .   Có nhà văn thơ cổ điển vào loại tầm cỡ ở bên tây - đó lá tác giả ÁC HOA (7) hay THƠ XUÔI NHO NHỎ  còn bị dân cựu thuộc địa chê lên chê xuống - viết tên CHÀNG sai bét sai be ?!
Tôi  trở ra phía đền Ngọc Sơn, tìm đúng  chỗ xưa kia: bốn  thằng học sinh trung học  gồm: KHÁNH, DUẬT, CHIỂU, TƯỜNG ngồi đúng  trên bờ tường này , nhìn ra phía cuối hồ chụp chung một tấm  ảnh.     Bây giờ chỉ còn lại tôi và Khánh, hai tên kia ở nơi xa xôi  - Duật ở  Anh quốc , Chiểu  Huê Kỳ.    Theo múi giờ, hai thằng kia đang ngáy khò khò, riêng tôi thức rong chơi ,và thằng Khánh đang  đứng  lớp giảng ở Trường Nguyễn Ái Quốc cao cấp.
Cảnh quan đền Ngọc Sơn vẫn như cũ , bom đạn tránh xa - tương truyền 500 năm trước, có chàng Nguyễn Siêu trẻ tuổi đứng ra tu tạo, sửa sang, sơn phết -  riêng Tháp Bút phía ngoài  tạc dòng chữ Tả thiên thanh.   Cho tới một ngày- có chàng Hoàng Khởi Phong ở tận nước Mỹ xa xôi - ngày ngày giang tay ôm tả thanh thiên để Viết lên trời xanh đầy ắp cảnh chiến tranh tương tàn !
 Tôi lượn vòng quanh  đền  nhiều lượt , nhìn toán thợ sau giờ làm việc đang rít hút  ống thuốc lào kêu ro ro, một thợ phê thuốc, nằm lăn ra ngủ trong lán được dựng bằng tấm tăng Mỹ mới cáo cạnh, vậy  đào đâu ra ?  Đó là sự ngạc nhiên thích thú,  khám phá sự kiện Mỹ đã không có mặt ở Hà Nội hơn 30  năm, chắc là tấm tăng kia có bánh xe quay lăn theo chân ngoại trưởng Huê Kỳ cùng tới Hà Nội rồi !  Bỗng, một khách   lên tiếng:
-Thôi chúng ta vào trong đền xe cụ rùa vĩ đại nào ?
Thế là tôi theo họ vào đền.   Trong một  tủ kính lớn ,  một con rùa  thật lớn- cứ theo bảng chỉ dẫn: rùa được vớt lên từ 1968. nặng 250 kí lô, dài 210 cm, ngang 120.  Rùa sống ở hồ có tới 4, hoặc 500 năm, áng chừng vào thế kỷ XXVI- giai đoạn nước ta chống quân Minh xâm lược.
Rừa qua đời. xác ướp trong lồng tủ kính, xung quanh bóng đèn chiêu sáng,  được rất nhiều khách tham quan, dừng chân, chiêm ngưỡng trầm trồ dị vật.
Ra ngoài, đi ngược lên Hàng Bè, Hàng Sũ, cửa hàng bán chẳng thiếu thứ gì- nhiều nhất ở phố này là  cửa hàng bán giầy da.
 Hà Nội mùa này  mặc váy, quả thực vậy!.   Các cô, các bà toàn mặc maxi váy lả lướt khắp phố phường, đủ sắc màu lung linh, xoay như đèn kéo quân quanh hồ, quanh phố, mọi nơi mọi chốn; chẳng khác gì tôi đang lạc vào một thành phố châu Âu.
Tạt qua phố bờ sông, tìm lại Cột đồng hồ năm cũ,  nay không còn dấu vết trên con đường thoải dốc dẫn lên cầu  Chương Dương.   Cầu Paul Doumer- tên của  viên toàn quyền áp đặt lên cầu Long Biên ngày nay; thì khoang còn, khoang xập, chỉ còn dành cho  khách bộ hành và xe đạp độc quyền rong ruổi thoải mái.

Ngày tháng cũ trở về, tôi cùng bạn học nam từng đạp xe đạp qua Gia Lâm, có  lần đi xa hơn vượt một chặng đường trên đường số 5, tưởng tượng như đang xuống Hải Phòng bằng xe đạp.   Cũng có lần rong ruổi, đạp xe đi thăm chùa Hương, và trước đó thám hiểm chu vi hồ Lãng Bạc trên dưới 20 cây số.   Với tôi, chỉ là chiếc xe đạp  đờ-mi-cuốc ( 8)  dán mác Sterling, ống tuýp 808, ghi đông chữ U, tai hồng Bell - bạn đồng hành của thời học sinh đến  thời đầu vào nghề  đi lấy tin chó chết tại  4 quận Hà Nội cho báo Thân dân, Dân chủ ..
Trong số bạn bè chăm tập thể dục buổi sáng ở Septo, đôi khi còn gọi Sân vận động hàng Đẫy - cứ 4 giờ 30 sáng, nghe tiếng chuông ngoài ngõ 325 ( ngõ Chợ Đuổi cũ) - thì biết ngay -  không   Bùi  Hữu Khánh, thì Lê Bảo Hùng, bạn  học cùng lớp , đến rủ đi.   Riêng thằng  Khánh và tôi húi đầu cua, mặc quần sọoc chẳng khác  cặp  sinh đôi sàn sàn kích cỡ, khó phân biệt  bé nào chui ra trước, gặp ai cũng toét miệng cười , chào vui vẻ.

Sân vận động hàng Đẫy nay đã khác xưa nhiều lắm, mở rộng chu vi, xây cất bề thế, chẳng bù cho 3, 4 chục năm xưa hoang vu, vắng vẻ, lúi xùi - từ cổng vào chỉ có một hàng bán trà đá mùa hè, trà nóng mùa lạnh.
Cũng như Trại Quần Ngựa xây từ thời Pháp để nuôi ngựa giống, nay chỉ còn cái cổng cũ xưa như di tích một thời- chẳng khác gì cửa chợ Đồng Xuân- Bắc Qua chỉ còn mặt tiền cổng cũ, bên trong đang đào móng, thay nền, xây chợ mới.   Bạn hàng bán buôn ở chợ cũ đưa sơ tán  xuống Cửa Đông , kéo dài sang đến lề đường Phùng Hưng , Đường Thành.   Riêng chợ vải được chuyển về đường Phùng Khắc Khoan- khi tôi  đang đi tìm nhà  - nhà báo  Hiền Nhân về hưu- các cô bán hàng níu kéo, cô  này chìa vải mẫu , cô kia  khoe mẫu áo mới chào hàng . vv...

Nhà báo Hiền Nhân (9) ở trên  gác hai số nhà 36.   Đôi mắt anh đã mờ, đọc báo chỉ nhìn được hàng chữ lớn nhất qua kính lúp, và đọc nội dung toàn bài  phải nhờ đến cháu, con .   Trước 1954, chủ bút  nhật báo nổi tiếng Tia Sáng, tờ báo lớn  nhất ở Hà Nội bấy giờ, đã có máy in tối tân Rotative .  Thời kỳ chia đôi đất nước sau hiệp định Genève, anh ở lại , sau trở thành tổng biên tập  nhật báo Thời Mới- và tòa soạn vẫn đóng đô trụ sợ cũ.
Anh là người cho đăng truyện ngắn đầu tay Đời học sinh ký Tương Huyền trên báo  Tia  Sáng, tôi không quên tòa soạn nằm trên phố  Gia Long.  Kể lại chuyện cũ, tôi nhớ nhầm địa chỉ tòa soạn ở 38 Gia Long - thì lại nói 34 - anh bèn sửa sai ngay, tôi mừng, vì trí nhớ còn minh mẫn.   Sinh 1907, nhà báo sống gần trọn thế kỷ XX, kinh qua  biến thiên lịch sử- từ tiền chiến đã  nổi danh  bỉnh bút cừ khôi nhật báo Đông Pháp- trong khi bạn anh, Thượng Sỹ - Nguyễn Đức Long vang danh trên vai Ngự sử văn đàn báo Tin Mới.   Thượng Sỹ di cư vào Nam  trên tàu há mồm cùng Vũ Bằng, còn  Hiến Nhân ở lại miền bắc, sau 1975 , thống nhất, họ chưa hề  gặp mặt nhau được  một lần- mỗi năm chỉ một lần gửi thiếp chúc tết cho nhau mà thôi !
Tôi đem một số sách đã in tặng ân nhân, hẳn  không mong  đọc- đề tặng người như một  kỷ niệm ghi ơn người dìu dắt  vào làng báo, làng văn cách đây gần 50 năm mà thôi.

Rồi tôi băng qua ngõ Phất Lộc, thuộc loại phố cổ nhà xưa - cùng niên kỷ  ngõ Tràng An , mạn phố  Huế -  tôi bước đi  - bước chân hậu bối dường như cùng  sóng bước  bên tiền nhân  vang bóng ngàn xưa.   Này phố Mã Mây, kia Hàng Bạc- nơi có những bước chân đầu tiên một học sinh 18 tuổi lạ nước, lạ cái từ Nghĩa lộ về Hà Nội - đến nhà ông bà  Đội Mộc xin trọ học, như mẹ anh gửi gấm.
Không hiều sao chỉ ngủ  nhờ một tối -  cậu học trò kia không thể ở lại qua đêm thứ hai- lấy cớ đi tìm trường xin học,  cậu ta tạt vào quán Mai Hương bán chả rán, nem chua- đầu tiên ăn cho thỏa dạ món ăn mới đã !  Gặp  bà chủ tốt bụng, chồng người Hoa, con trai  10 tuổi đang ê  đánh vần tiếng pháp - cậu bèn tắp  tới  chỗ cậu bé chỉ cách đọc đúng .  Bà chủ thấy vậy, hỏi han cậu học hành  ở đâu, mà khá tiếng tây vậy , nhắm xem có thời gian kèm  trẻ học không ?  Cậu ta trình bầy  hòan cảnh  , thế là bà chấp nhận  cậu  làm bồi bưng thức ăn, đồ uống cho khách ,và đêm có thể ngủ lại sau khi đóng cửa hàng.  Thí dụ, cậu có thể kê   bàn ghế đẩu  thành chiếc giường lưu động, tối ngả lưng đẫy giấc, sang dẹp lại cho khách ngồi ăn uống - lại không phải trả tiền ăn uống, ngủ nghỉ, với điều kiện hàng ngày  ngày dành 1 , 2 tiếng kèm  học. Tôi thật mừng, nếu  mẹ tôi gửi tiền chậm thì mình không chết đói!

Tôi trở lại nhà ông bà Đội Mộc , xin va-li đồ đạc -  và ngay đêm thứ 2, tôi  ngủ ở quán Mai Hương, số nhà 20.   Nhà nay còn đó, chủ nhà mới xây lại đâu đó 3 tầng lầu- nhìn vào - tôi được sống lại   khoảng thời gian lao đao  xưa kia ! .   Như  ở đây - hình như  vẫn hãy còn bước chân nhỏ bé, thơ  dại của tôi còn hằn dấu tích trên vỉa hè phố Hàng Bạc vậy. 
Khi ấy, tôi mua quần áo loại  hàng chợ rẻ tiền - mặc áo sơ-mi mầu mỡ gà ngắn cũn cỡn, đi tới  một hiệu cho thuê sách, đặt cọc thuê cuốn  truyện Tấm  lòng vàng, tác giả Nguyễn Công Hoan .   Tiểu thuyết gối đầu giường  đấy, thực ra tôi không hiểu hết cái hay văn chương chữ nghĩa, mà chỉ thông cảm nội dung - nội dung truyện, đó  là nguồn an ủi động viên tinh thần.,  nâng đỡ  tôi qua cơn thử thách nghiệt ngã !

Đi dọc phố Mã Mây bây giờ - ngước mắt nhìn lên -  chẳng còn tìm thấy  vết tích căn nhà  mà tôi đã ngủ trọ đêm đầu tiên về Hà Nội nữa  - bèn lững thững đi bộ qua phố Hàng  Buồm.
Ôi !  cái phố tàu thân thuộc quen từ mấy chục năm xưa, nay vẫn còn đó -  này là   Nhà hàng Escalier d'Or từng bán bánh nướng Đông Hưng Viên , bánh ngon tuyệt hảo ! Hàng năm vào dịp  tết trung thu, tôi phải ghé mua bằng được một cân bánh nướng Jambon thập cẩm gửi về cho mẹ tôi ở Nghĩa Lộ  - bởi lẽ  mẹ tôi  chỉ thích bánh nướng nhãn hiệu này, hợp khẩu vị , ngon miệng từ xa xưa rồi !

Chùa Bạch Mã rêu phong còn trơ gan cùng tuế nguyệt- câu  cổ thi tô nét đẹp cổ quan vẫn còn đấy !  Có ngôi nhà cổ mang số 28 - bề ngang chừng 2 thước, mái thấp lè tè, lợp ngói âm dương, cây cỏ chen chúc mọc trên ống máng cũ.
Từ qúan cà-phê 19 Hàng Buồm , cô chủ thuê mặt bằng báo Người Hà Nội -, ngồi ở đó, ngụm một hớp cà phê đen thơm lựng, đặc quánh -  nhìn lơ dễnh sang dãy đối diện, bắt gặp một gã đàn ông trạc 30, đang nằm  co quắp ngủ giấc trưa thật ngon lành , bên cạnh con su tử đá nghếch mõm  canh chừng kẻ lạ !  Anh ta cũng như tôi đang sửa soạn ngủ ngồi, hai chúng tôi sẽ có giấc ngủ trưa, mắt tôi lim dim nghe nhạc thính phòng từ nhà bên cạnh phát ra. Cảm ơn  Trời và Người  Hà Nội !
Cô chủ quán sinh ra đang trưởng thành tại Hà Nội này- giong nói vẫn là của gạo trắng, nước trong - mà đây đó- trong lần ra thủ đô, hình như chỉ gặp được đâu đó dăm ba người như thế .  Rồi lại được nghe kể , Hà Nội sau 54, người cũ không còn được ở lại, thay vào dân tứ xứ công đầu  tựa kiêu binh  tràn về nhập cư, lập nghiệp đa số  gốc Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa ....
Do vậy, bây giờ giọng người  Hà Nội bây giờ được phát ra âm thanh nặng nề, cung bậc trầm bổng, -tất nhiên rất kỵ -nếu  đem  so sánh họ với   :  câu thơ thi xã, con thuyền Nghệ An ! (10) .  Đúng mà nói, giọng thanh lịch   không còn thực sự nữa rồi !
Tôi tới góc Hàng Buồm+ Hàng Đường gặp được một giọng trong trẻo khác, hệt  giọng cô chủ quán cà phê Hàng Buồm.    Hỏi mua một hộp sữa bột.  Trả lời hộp sữa bột 30 nghìn đúng giá , không sai một ly ông cụ.   -thưa lại, hộp sữa bột hệt vậy ở Bưởi chỉ 28 nghìn đúng giá,  cũng không sai môt ly ông cụ.
...cô trả lời:
"...Thôi cháu  bán cho chú giá  đó, rẻ không sai một ly ông cụ.  Bởi lẽ, hình như chú cũng là người Hà Nội một thời, cũng  không sai một ly ông cụ ! ".
...lại còn  giải thích thêm:
"... này túi xách, đôi giày da không cùng  đóng theo phom  ở đây , nên nói thách một tí, không sai một ly ông cụ !

Lại có một lần đi ăn phở gà ở Thịnh Yên - khu chợ Hòa Bình ờ dưới chợ Mơ - cô chủ chỉ dùng kéo cắt thịt gà, không chặt miếng, lại xé từng sợi nhỏ, đặt trên bánh phở đưa cho khách.
-  tôi hỏi:
"...đề nghị cô chặt gà thành miếng, thay vì xé, tôi quen ăn sẽ ngon miệng hơn, liêu cô có đồng ý không ? tất nhiên tính thêm tiền trả  thêm  là  hợp lý."
cô chủ hàng phở gà  lắc đầu:
"...sẽ không tính thêm tiền..  cũng  nên biết một điều , có thể  khách chưa hoặc không biết  -  người Hà Nội sau 54 có thịt gà mà ăn không dễ, một phần không muốn hàng xóm tố cáo mổ gà chui, chặt thịt gà trộm thành miếng- vì kẻ thù lớn nhất không phải kẻ thù mà là tiếng  kinh động chết người của dao và thớt- nên phải dùng kéo mà cắt, rồi xé nhỏ ra từng sợi mà ăn -  thì kẻ thù tiếng động sẽ tắt tiếng!
Thế ra phở gà xé cũng có một lịch sử  song hành cùng biến thiên thời cuộc - hay đó chỉ là cách lý giải dí dỏm vui vui của người Hà Nội gốc ( 11) .

Từ hiệu phở  ở mạn Thịnh Yên , tôi đạp xe tới khu nhà Sỹ Tiến- Khánh Hợi ( trước 54 nhé)    không xa
mấy !  Nhớ lại bạn vong niên có tên thật  NGUYỄN XUÂN KIM, tác giả Những mảnh tình nghệ sỹ / Sỹ Tiến - xưa kia nhà báo Anh Hợp giắt tôi đến chơi, gặp bữa là xà vào ăn, bất kể cơm  ăn trong nồi nhà chủ thiếu hay thừa ?!
 Hỏi thăm  Sỹ Tiến, nghệ sĩ nhân dân , chẳng ai biết, nói tên nghệ sĩ Khánh Hợi  chẳng ai hay,  lại  đành  phải  lang thang hằng tiếng đồng hồ, rồi  bỏ về cho rảnh !  Về nhà bèn  hỏi Kiều Liên Sơn ( tên khai sinh Dương Đức Dzư có Z, sau 54 bỏ Z !)- tên thổ công có bà mẹ nuôi cán bộ  công an nằm vùng- sau giải phóng , bà  trở thành chủ tịch  huyện Cầu Giấy thì phải ?! Nó  trả lời:
"... Sỹ Tiến qua đời , còn chị  Hợi và cháu Quyên sang Pháp.."
Nhớ cô bé hay xà vào lòng mỗi khi chú tới chơi nhà , nay  là ca sĩ L.Q.  - tôi  có lời ngỏ:
"... Chú nhớ bố mẹ và cháu giữa bầu trời thu Hà Nội- bỗng da trên cánh tay nổi da gà, hẳn không phải  mới đi ăn phở gà chặt miếng rồi mồ hôi vã  đâu ? Thật may, nhìn chân dung bố mẹ cháu trong một cuốn sách (12) - bố cháu mặc vét-tông, đầu đội bê-rê, dưới ảnh ghi hàng chữ SĨ TIẾN, NGHỆ SĨ NHÂN DÂN - đúng ra trên tác phẩm từ xưa bố cháu ký bút danh SỸ TIẾN  ( Y dài không là I ngắn- đừng vội  suy diễn  thêm ra -  tên ca sĩ THANH THÚY (  nổi tiếng số 1  ở miền Nam, nay hải ngoại)  mà viết I NGẮN  thì sao nhỉ ?!)   Tiếng hát  ca sĩ L.Q rất khác, không  giống bất cứ  ca sĩ nào , chú khen cháu thực lòng, cháu hát hay đấy ! "

Đang mơ màng với giấc ngủ ngồi - bỗng cô chủ quán Hàng Buồm  đánh thức :
"Ông khách ơi, 1 giờ chiều rồi, ông nói phải đi họp mà !
.. nhớ ra chiều nay 2 giờ tôi còn phải tham dự buổi diễn thuyết của Didier Éribon  .
 Như để tiễn chân  khách  rất kỳ lạ,  khi tôi giắt xe đạp rời  quán, nghe cô nói:
"...ngày mai  chú trở lại   uống cà phê nhé , cháu sẽ pha tặng chú ấm trà  ngon mà không lấy tiền !".

                                                                                            ( còn tiếp  1 kỳ)
------
(1) moellon-  bàn phím  không có dấu i tréma, nên  chử e không có dấu i tréma.
(2)  bây giờ  đường  Ngô Gia Tự ( quận 10- tp.H.C.M).
(3)   lẩy thơ Tình già /   Phan Khôi :  " hai mươi bốn năm xưa / một đêm vừa gió lại vừa mưa".
(4)   tạp chí  Văn / Mai Thảo chủ nhiệm-, phát hành tại quận Cam / California.
(5) Truyện người của tình phụ / Thế Phong / Nxb Thanh niên ,Hà Nội  tái bản 2003.
(6)  Bài viết Tô Hoài in trong " Tuyển tập Nguyễn Bính: / Đỗ Đình Thọ sưu tập  - Nxb Văn học Hà Nội 1986.
(7) Les Fleurs du Mal ( 1857).-   Petits Poèms en Prose ( 1869)  hai thi tập này của Charles Baudelaire ( 1821-1867). tên ông BAUDELAIRE  (đúng )  viết sai  trở thành  BEAUDELAIRE  (sai) - HAY CHO RẰNG THƠ TÁC GIẢ KHÔNG HAY, NAY THÊM beau CHO THƠ VỪA ĐẸP LẠI VỪA HAY CHĂNG ?
(8) demi-course.
(9)   Nhà báo  kỳ cựu HIỀN NHÂN  , tên thật ĐỖ TRỌNG QUỲNH ( 1907-1998) , xem thêm trong Nhà văn hậu chiến 1950-1956 / Lược sử văn nghệ Việtnam 1900-1956 /Thế Phong ( Đại Nam văn hiến Saigon xb 1959).
Hiện trong tay ông, có một tập hồi ký đã viết xong, tựa sách " Cuộcđời vào  làng báo của tôi" ( bản thảo chưa in) . Trong một thư riêng gửi tôi, ông viết:"... Cuốn sách  nôm na kể tại sao tôi vào nghề báo và làm thế nào trụ được nghề qua ba chế độ; thực dân Pháp, nhật và  Việtnam Dân chủ Cộng hòa.  Sách không ghi tỷ mỷ từng t hời kỳ làm báo, chủ ý cách ghi vào nghề báo mà gây được lòng tin với chủ báo và độc giả.   Tôi không có ý xuất bản.   Cảm động lòng quý mến của anh, khi nào anh ra Hà Nội qua tôi, tôi sẽ tặng anh cuốn đó làm lưu niệm của bạn vong niên trong làng báo. 
(10)   thơ Cao Bá Quát.
(11)  bút ký" Hà Nội 40 năm xa" dầy khoảng 100 trang , kích cỡ 13x 19cm - qua 5 nhà xuất bản  đọc, đều bị từ chối, trong đó có Nxb Thanh niên lần đầu - ông Cao Tiến Lê biên tập .
Lần thứ 4,  tôi tới  chi nhánh Nxb Văn học tại tp. HCM gặp Trưởng chi nhánh, nhà  văn  Hoàng  Lại Giang.  Rất cởi mở, anh giao cho nhà văn  Nhật Tuấn biên tập .  Hú vía, trừ một vài đoạn  nho nhỏ thôi, sách được cấp phép    Nhưng không may, ông Nguyễn Văn Lưu , tân  giám đốc   Nxb Văn học thay   ông Nguyễn Huy Lữ ( qua đời)-  lập tức   trưởng chi nhánh  H.LGiang  xin nghỉ, và không    kịp xin tân giám đốc  cấp giấy phép mới .   Tôi lại đành  đem bản thảo gặp ông Thái Thăng Long - kèm nhận xét thuận  ,đề nghị cấp phép  c ủa Nhật Tuấn Nxb Văn học  - nhờ đó Chi nhánh Nxb Thanh niên  đồng  ý cấp phép ngay - và  tôi vẫn giữ nguyên câu văn Hoàng Lại Giang : ".. hay đó chỉ là  cách dí dỏm vui vui của người Hà Nội".  ( đoạn nói phở  gà không chặt miếng) .
(12) Văn hóa Việtnam, Tổng hợp 1989-1995 ( Mémento) _ Ban Văn hóa văn nghệ trung ương  xb , Hà Nội 1989- Trần Độ chủ biên.

THẾPHONG.


( trích  HÀ NỘI 40 NĂM XA, Nxb Thanh niên tái bản 2006).