Lê Thị Kim – Nữ sĩ đa tài
Vào ngày 19.10.2023, tọa đàm “Nhà thơ Lê Thị Kim – Sâu thẳm tình đầy” do Hội Nhà văn TPHCM tổ chức đã diễn ra tại trụ sở Liên hiệp các Hội VHNT TPHCM. Nhà văn Lại Văn Long đã bài viết về nhà thơ – họa sĩ Lê Thị Kim, xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
39 năm trước, khi tôi bắt đầu vào đại học thì chị Lê Thị Kim đã nổi tiếng với tư cách một nhà thơ. 9 năm sau, lúc làm phóng viên Báo Công an TPHCM (CATP), tôi kinh ngạc khi tòa soạn mở phòng tranh Lê Thị Kim và bán được 22/38 bức sơn dầu – một thành công quá sức tưởng tượng đối với một họa sĩ vừa “chào sân”. Hơn 10 năm nữa trôi qua, nhà thơ, họa sĩ Lê Thị Kim bất ngờ được dư luận chú ý với tư cách “sếp” một công ty kinh doanh bất động sản ăn nên làm ra.
Lúc chuẩn bị viết bài này, tôi càng nể hơn khi biết chị đã làm gần xong luận án về hóa dầu, nhưng chưa kịp bảo vệ thì chồng qua đời, nên ước mơ tiến sĩ phải gác lại. Chị còn là vô địch bóng bàn nữ 4 năm liền thời sinh viên, tác giả của gần 100 bài thơ được phổ nhạc. Có những bài thơ được 5 nhạc sĩ cùng phổ nhạc. Có mùa báo xuân, thơ của chị cũng được đăng trên 60 tờ báo. Đặc biệt chị là một trong những người sáng lập Hội Nhà văn TPHCM năm 1981 và giữ nhiều cương vị cho đến bây giờ!
Mười năm “trung thành” với thơ
Hơn 40 năm qua, “kỳ nữ” (người con gái tài, sắc) Lê Thị Kim đã “lên báo”, “lên tivi”… rất nhiều và được vô số người yêu thơ, họa các thời kỳ mến mộ. Nhưng không nhiều người biết rằng bên cạnh những thành công rực rỡ về nghệ thuật, khoa học hay kinh doanh, LTK là một số phận chịu nhiều thử thách. Người phụ nữ xinh xắn, nhỏ nhẹ, khiêm nhường… với những sáng tác thơ lẫn họa tưởng chừng mong manh, dễ vỡ, dễ khóc… ấy lại có ý chí vượt khó đáng khâm phục!
Tên thật của chị là Lê Thị Ngà, sinh năm 1950 ở Thanh Hóa. Gia đình có 6 chị em và cả mẹ cùng lót chữ “Kim” nên chị chọn bút danh “Kim” đến bây giờ. Chị đến với thơ từ thời đầu sinh viên khoa Hóa – Đại học Khoa học. Có một buổi hẹn hò và người ấy đã trễ hẹn làm chị buồn, nảy ra bài thơ “Hoa tím”… Đó là sáng tác đầu tay của Lê Thị Kim (LTK), nhưng chị bắt đầu được chú ý với bài “Khi tình yêu đến” đăng trên báo Văn Nghệ TPHCM năm 1978; sau đó là bài “Đừng nhìn em như thế”, với những câu dễ thuộc, dễ nhớ và rất rung động: “Đừng nhìn em như thế/ Cháy lòng em còn gì/ Sự nồng nàn của bể/ Cuốn mất lòng em đi…”. Bài thơ được nhiều nhạc sĩ cùng phổ nhạc…
Trong năm 1980, chị được tặng thưởng thơ hay của báo Văn Nghệ – Hội Nhà văn Việt Nam cho cụm thơ 3 bài được giới sinh viên thời đó rất thích: “Thu”; “Vòm me mùa hạ” và đặc biệt là bài “Tôi và cỏ” (với những câu như: Trong tiếng khóc chào đời của tôi/ Có mùi thơm cỏ mật/ Trong tiếng cười thứ nhất/ Có hương vị cỏ gừng/ Lần đầu xòe đôi mắt/ Gặp cỏ gà rưng rưng…). Năm 1980 dù chưa ra Trường Sa, nhưng chị cũng làm nhiều người kinh ngạc, khâm phục với bài thơ “Gần lắm Trường Sa”… “Hởi quần đảo cuối trời xanh/ Như trăm hạt thóc vãi thành đảo con/ Sóng bào mãi vẫn không mòn/ Vẫn còn biển cả vẫn còn Trường Sa…”, bài thơ được phổ nhạc và bài hát cùng tên cũng đã được giải thưởng âm nhạc. Là nữ nhà thơ duy nhất tham gia nhóm ca khúc chính trị của Hội trí thức yêu nước với những sáng tác nổi bật, lưu diễn nhiều nơi, nên LTK càng được nhiều người biết đến. Năm 1990, chị được bạn đọc báo Tuổi Trẻ bầu chọn là nhà thơ trẻ được yêu thích nhất. Hai lần được biểu dương Văn học trẻ TPHCM 20 năm và 30 năm vào các đợt 1975 – 1995; 1975 – 2005; chị còn được vào danh sách 13 phụ nữ tài năng của TPHCM cùng nhiều người nổi tiếng trên các lĩnh vực khác…
Ngoài gần trăm bài thơ được nhiều nhạc sĩ nổi tiếng phổ nhạc và một cái tên khó quên trong “làng thơ” Việt Nam hiện đại, LTK còn được biết đến là một nữ họa sĩ từng nhiều lần triển lãm tranh ở trong nước và ở Mỹ với những tác phẩm rất đặc sắc mang “thương hiệu” LTK!
Những cô gái “cổ dài”
Sau hơn 10 năm (1978 – 1989) rất thành công với thơ, năm 1990 LTK âm thầm chuyển sang vẽ tranh. Chị cho biết đã học vẽ từ cha – một thầy giáo dạy toán và Pháp văn nhưng đam mê hội họa. Nhớ cha chị lại cầm cọ… Đầu tháng 1.1993, giáp Tết Quý Dậu, tại tòa soạn Báo CATP, 110 Nguyễn Du, quận 1, nhà thơ LTK đã mở triển lãm tranh đầu tiên với 38 bức sơn dầu. 33 năm sau, chị kể với chúng tôi rằng: “Anh Huỳnh Bá Thành – Tổng biên tập Báo CATP khi ấy (vốn là họa sĩ Ớt nổi tiếng từ trước 1975) đã đánh giá cao các tác phẩm hội họa của Kim với câu nói nhiều người còn nhớ: “Tranh đẹp vầy mà không triển lãm thì uổng phí quá!”. Chính anh đã chọn giá từ 500, 700 đến hơn 1.000USD mỗi bức, chứ Kim vẽ xong cũng không biết nên bán với giá nào!”.
Ngày ấy tôi – tác giả bài viết này đang là phóng viên Báo CATP, cùng với anh chị em trong cơ quan rất tự hào mỗi khi tòa soạn khai trương những phòng tranh từ thiện, bán các tác phẩm của các họa sĩ nổi tiếng như vậy. 50% số tiền thu được sẽ trở thành những phần quà Tết cho đồng bào nghèo ở khắp các vùng miền đất nước. Trong 38 bức tranh của LTK triển lãm hôm đó, đã bán được 22 bức với số tiền 12.000USD, tương đương với 30 lượng vàng (theo giá vàng hiện nay khoảng 2 tỷ đồng), một nửa trong số tiền đó được đưa vào quỹ từ thiện – xã hội của Báo CATP để giúp đỡ đồng bào nghèo v.v…
Đầu tháng 12.2016, tại Hội Mỹ thuật TPHCM, LTK tổ chức triển lãm tranh lần 2 với chủ đề “Thanh âm từ lồng ngực trái”. Lần này tác phẩm của chị triển lãm cùng tác phẩm của con trai là họa sĩ Nguyễn Trọng Hiếu – SN 1993. Hai mẹ con đã trích ra 76 triệu đồng từ tiền bán tranh để góp vào Quỹ học bổng Môtô do hai nhà văn Nguyễn Đông Thức và Đoàn Thạch Biền thành lập từ năm 2012.
Lần thứ 3, tranh LTK xuất hiện trong Gallery Littman – Trường đại học Portland, Oregon, Hoa Kỳ vào tháng 8.2010 cùng một số họa sĩ nữ Việt Nam, như: Cao Thị Được, Đặng Thị Dương, Trần Thùy Linh, Nguyễn Thị Quang Vinh…
Nhiều người đánh giá tranh của LTK tràn đầy nữ tính với màu tím chủ đạo (đây là màu áo dài đồng phục của trường nữ trung học Gia Long ngày xưa – nơi chị từng học), những nét vẻ duyên dáng, nhẹ nhàng như thơ của chị. Đặc biệt chị thường vẽ những cô gái có cổ dài, rất dài với biểu cảm rất tâm tư, sâu lắng. Chúng tôi đã hỏi vì sao, và chị giải thích: “Trong cuộc sống Kim gặp nhiều điều không may, như chồng (nhà văn Đông Quân) chết khi hai con trai còn nhỏ, Kim phải một mình nuôi con. Con trai út của Kim không may bị khuyết tật, Kim phải cố làm mọi cách để giúp con… rồi vô vàn những khó khăn, thử thách khác… Những cô gái trong tranh của Kim muốn ngẩng cao đầu để tìm hướng đi, để vượt qua chính mình, để chu toàn bổn phận làm người… Vì thế họ có cổ dài hoặc rất dài”… Nhờ những ước vọng và tâm tư trong sáng tác này, tranh LTK trở nên độc đáo, rất riêng, không “đụng hàng” và gây tò mò, thích thú cho người mê tranh. Theo thông tin báo chí, vào cuối tháng 10.2020, 27 nữ họa sĩ trưng bày 38 tác phẩm tại triển lãm “Nhịp cầu xanh 2020”, nhằm góp tiền bán tranh ủng hộ đồng bào bị thiệt hại vì lũ lụt ở miền Trung. Bức trang “Mắt tím” của nhà thơ LTK vẽ một cô gái cổ rất dài, tóc bay theo gió và hoa đã bán được giá cao nhất (khoảng 1.000USD)…
Ai trong chúng ta cũng có một người mẹ tần tảo, hy sinh vì con. Người mẹ LTK làm chúng ta rưng rưng với những câu thơ dành cho hai con sớm mồ côi cha, trong đó con trai út không may chịu tật nguyền: “Vì con đi hết đường này/ Thôi đành số phận cát bay đá mòn/ Mẹ như một cánh lá non/ Khi cha bặt vắng mẹ còn hư vô/ Vì con mẹ phải tự ru/ Thôi thì ráng nốt kiếp hư vô này!”. Và những nghị lực phi thường cùng với tài năng của chị đã để lại cho đời hàng trăm tác phẩm thơ, nhạc, họa… Cùng tấm lòng hướng đến thương yêu, chia sẻ…
LẠI VĂN LONG
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét