THẾ GIỚI CUỐI THÁNG - VĂN NGHỆ CÔNG AN
Nhà văn Ngọc Giao: Giữa ngã ba đường... sự nghiệp
Tôi quen ông đã vài năm, đôi ba lần gặp qua nhà nhiếp ảnh lão thành Hồng Tranh giới thiệu. Nhà nhiếp ảnh Hồng Tranh là bạn thân của nhà văn Nguyễn Tuân và cũng là bạn tâm giao tri kỷ của nhà văn Ngọc Giao cho đến những ngày cuối đời.
Một buổi sáng mùa đông những năm gần cuối thế kỷ 20, tôi nhận được cú điện thoại của nhà nhiếp ảnh Hồng Tranh: "Tôi đang ngồi với nhà văn Ngọc Giao tại nhà riêng của ông ở nhà số 1 - B4 khu Trung Tự. ông Ngọc Giao có nhã ý mời Hoàng Kim Đáng đến chơi". Tôi nhận lời và đã có mặt chỉ nửa giờ sau đó.
Hai ông đang ngồi đàm đạo trước hiên nhà với vẻ mặt trầm ngâm. Đặc biệt là ông Ngọc Giao với mái tóc bạc phơ, đang buồn, thể hiện một điều gì băn khoăn khó tả. Tôi chưa vội đánh tiếng, liền dùng máy ảnh lắp ống kính "Tê lê 135" chĩa qua lỗ thủng hàng rào mà bấm máy để giữ lấy nguyên dạng khuôn mặt đầy tâm trạng ấy rồi mới cất tiếng chào.
Gặp tôi, ông bắt tay tôi thật chặt, rồi bằng một giọng nhỏ nhẹ, chậm rãi, ông tâm sự: "Tôi viết văn khá sớm, từ những năm 1930, khi ấy tôi mới 19 tuổi và thành đạt cũng khá sớm, được bạn đọc biết đến với bút danh Ngọc Giao qua truyện ngắn, bút ký, phóng sự, truyện vừa, truyện dài rồi tiểu thuyết; nhất là từ khi ông Vũ Đình Long mời tôi làm Tổng thư ký tòa soạn "Tiểu thuyết thứ Bẩy" - một tờ báo để lại nhiều danh thơm, tiếng tốt cho đến ngày nay".
 |
Ông khẽ lắc đầu, vẻ luyến tiếc cho cái thời vàng son, huy hoàng đến tột đỉnh ấy. Tôi kém ông những trên 20 tuổi, không thuộc thế hệ ông nhưng tôi biết công việc của người thư ký tòa soạn khá bận rộn mà mỗi tuần lại cho ra đời một truyện ngắn, một tháng "xuất bản" đến 4 truyện ngắn ở báo nhà và còn cộng tác khá nhiều và thường xuyên với các báo: "Tri Tân", "Ngọ Báo", "phổ thông", "Sinh Lực", "Tao Đàn", "Lẽ sống", "Lên đường", "Công Tội", rồi "Phổ Thông bán nguyệt san"... cùng với gần 10 đầu sách gồm truyện ngắn, bút ký, phóng sự, tiểu thuyết như "Một đêm vui" (NXB Tân Dân - 1937 - NXB Hương Sơn tái bản - 1952); "Cơn gió bấc" - Tiểu thuyết, (NXB Tân Dân - 1938); "Phấn Hương" - NXB Tân Dân - 1939; "Đất" - Tiểu thuyết (NXB Cây Thông - 1940); "Hiền" - Truyện Thiếu nhi (NXB Tân Dân - 1942); "Cô gái làng Sơn Hạ" - (NXB Tân Dân - 1942); "Chuyện người trẻ tuổi" - (NXB Phổ Thông - 1944); "Nhà quê" - Tiểu thuyết (NXB Bách Việt và NXB Hương Sơn tái bản - 1951)...
Sức sáng tạo của ông quả thật phi thường.
Ông như một con ong cần mẫn hút nhụy hoa làm mật cho đời. Vậy mà chỉ vì một vài bài báo quy chụp vô lối, vô trách nhiệm đã giết chết một đời văn tới trên ba mươi năm! Ông tâm sự: "Suốt 30 năm ấy, tôi sống vật vờ như một cái bóng, chỉ quanh quẩn xó nhà, buồn lây cho vợ con, chỉ biết làm bạn với chim muông và cây cảnh.
Nhiều lúc tôi đã nghĩ đến cái chết và tôi đã đốt hết cả gia tài tác phẩm của mình. Tôi đã rút ruột, vắt óc cúa mình vì một sự nhgiệp văn chương, một quan niệm nhân sinh; bởi vì tôi là một người Việt, mang tâm hồn Việt, vậy mà tôi bị xúc phạm, bị xóa phiên hiệu nhà văn đã trên 30 năm!".
Ông khẽ lắc đầu và im lặng trong giây lát rồi bằng một giọng cởi mở hơn, ông tiếp: "May sao vào cuối thập kỷ 80 của thế kỷ 20, nhờ không khí đổi mới của đất nước nên ngòi bút của Ngọc Giao mới gắng gượng trở lại để những năm cuối đời có được một loạt bút ký, hồi ký về Hà Nội cũ và những chân dung bạn bè tâm huyết và đáng trân trọng như tôi đã viết, đang viết và sẽ viết về Vũ Trọng Phụng, Vũ Đình Long, Lê Văn Trương; về Tam Lang, Vũ Đình Chí, về Lan Khai, về Nguyễn Bính...Và cách đây mấy hôm, ông Bùi Hiển, một trong những thành viên trong Ban lãnh đạo Hội nhà văn Việt Nam đến mời tôi vào lại Hội nhà văn!... Hôm nay gặp anh tôi muốn hỏi: ý anh thế nào?".
- Thưa bác, Đáng chưa biết ý kiến của bác Hồng Tranh ra sao nhưng Đáng xin mạo muội thưa với bác rằng: Thời trai trẻ Ngọc Giao đã sống và viết xứng đáng với một tên tuổi, một tác giả được bạn đọc vô cùng yêu mến và nể trọng, vẫn còn in đậm vào tâm thức lớp độc giả lớn tuổi cùng thời cho đến hôm nay.
Với trên 30 năm vắng bóng trên văn đàn, thế hệ trẻ không mấy ai biết về nhà văn Ngọc Giao quả thực là điều đáng tiếc. Bây giờ bác đã hồi sinh, đã bắt đầu viết lại, phải viết sao cho thế hệ trẻ kính phục bởi ngòi bút của văn tài Ngọc Giao vẫn sắc sảo và tâm huyết như trước.
Độc giả lớn tuổi lại ngỡ ngàng và mừng vui tìm đọc Ngọc Giao, nhà văn lão thành vẫn còn tinh tế và sâu sắc. Chỉ riêng tập truyện ngắn chọn lọc "Cô gái làng Sơn Hạ" được NXB Văn học xuất bản - 1989, độc giả cũng đủ thấy tầm cỡ của nhà văn Ngọc Giao như thế nào rồi. Việc vào lại Hội nhà văn chỉ là tôn trọng tổ chức mà thôi... không phải vì vào lại Hội nhà văn thì Ngọc Giao mới là nhà văn chính hiệu, phải không bác?
- Anh Đáng nói chí phải, tôi nghe anh. Cảm ơn anh về những lời khuyên chân tình và hoàn toàn chính xác!...
Với tôi hôm đó là một ngày có ý nghĩa vì đã được các bậc đàn anh tin yêu tham khảo ý kiến khá hệ trọng cho một cuộc đời, một sự nghiệp và tôi đã cố định được bức chân dung Ngọc Giao đầy tâm trạng vào ống kính của mình.
*
Một ngày đầu xuân năm 1992, khoảng 11 giờ, tôi chuẩn bị đi ăn cơm trưa thì có một ông già mái tóc bạc phơ dắt chiếc xe đạp mi ni vào sân 51. Theo sự chỉ dẫn của ông Triệu ở phòng thường trực: "Đây là trụ sở của Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam. Ông Đáng vẫn đang ở cơ quan, xin mời cụ vào". Tôi bước ra cửa và chợt nhận ra vị khách quý.
Nhà văn Ngọc Giao nói liền: "Tôi đến thăm và tặng anh cuốn sách, vậy thôi. Và tiện đây tôi cũng thông báo cho anh một tin mừng: bên Mỹ họ đang in lại cuốn tiểu thuyết "Cầu Sương" hay "Thiếp phụ chàng" của tôi. Bìa sau cuốn sách, tôi có in bức chân dung anh chụp và đôi dòng về tác giả bức ảnh. Họ đã tạm ứng cho tôi một số tiền. Tôi xin gửi anh gọi là tiền làm ảnh, xin anh vui lòng nhận giúp. Khi nào in xong, họ sẽ trả nhuận bút, tôi lại sẽ có lời cảm ơn anh".
Tôi cầm cuốn sách mang tên: "Cô gái làng Sơn Hạ" trên tay. Đây là tuyển tập truyện ngắn do đích thân anh Nguyễn Tuấn Khanh, con trai nhà văn sưu tầm và tuyển chọn; do NXB Văn Học xuất bản năm 1989. Tôi mở trang đầu với dòng đề tặng của tác giả: "Rất kính yêu tặng nghệ sĩ thiên tài Hoàng Kim Đáng. Đọc để không nỡ quên nhau cuối nẻo đường mòn văn bút, đi vào cõi hết! Ngọc Giao 1992".
Tôi sửng sốt và ngỡ ngàng trước hai chữ "thiên tài" do chính tay nhà văn Ngọc Giao viết.
- Thưa bác, bác "phong" cho Đáng hai chữ "thiên tài" thì e không xứng!
- Ngọc Giao là người cầm bút, đã viết cả hàng vạn chữ, xưa nay không biết nịnh ai, kể cả kẻ đang nắm chính quyền thời Pháp khi Ngọc Giao còn trai trẻ. Anh Đáng đã đọc kỹ tác phẩm của Ngọc Giao, thấu hiểu cuộc đời và sự nghiệp của Ngọc Giao. Tấm ảnh chân dung đã ghi đúng thần thái, ghi dấu chấm hết cái giờ phút bĩ cực của Ngọc Giao, từ đấy chuyển sang một trang mới, kể từ giờ phút anh bấm máy, Ngọc Giao vẫn còn đang đứng giữa ngã ba đường... sự nghiệp.
Nhà văn khi viết chân dung văn học nhiều khi viết dài nhưng vẫn không ra chân dung con người ấy. Nhiều họa sĩ chỉ cần vẽ đúng, vẽ giống đã khó. Huống chi chỉ là một cú bấm máy đúng lúc, giữ được thần thái, đặt dấu chấm hết một giai đoạn của một văn sĩ như Ngọc Giao chẳng hạn. Hai chữ ấy có nghĩa lý chi.
Ngọc Giao đã suy nghĩ kỹ - cân nhắc kỹ mới ghi vào đấy. Anh Đáng hãy vui lòng nhận cho để Ngọc Giao còn nhận anh là bạn tâm giao tri kỷ rất quý mến và quý hiếm!Nhà văn Ngọc Giao đã dặn các con: Khi có điều kiện in sách của cha, hãy nhớ in bức chân dung do nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Kim Đáng chụp. Khi cha mất, bức chân dung ấy sẽ để lên ban thờ cha, các con nhé!
Tôi sung sướng và xúc động đến trào nước mắt. Với tôi, lời đề tặng của ông còn quý cả hơn vàng!.
Nhà văn Ngọc Giao là một cây bút chủ lực của Tiểu thuyết Thứ Bẩy, cùng thời với các cây bút danh tiếng trên văn đàn hồi ấy như Vũ Trọng Phụng, Tam Lang, Lan Khai, Thạch Lam, Thanh Châu, Tchy A, Nguyễn Công Hoan, Nguyễn Tuân... Từ năm 1934 Ngọc Giao được mời làm Tổng thư ký tòa soạn Tiểu thuyết Thứ Bẩy, đồng thời còn viết cho các báo: Trí Tân, Phổ Thông, Lẽ sống, Lên đường, Công Tội... Tác phẩm của Ngọc Giao gồm tiểu thuyết, truyện dài, bút ký - phóng sự và trên 300 truyện ngắn in liên tục trên Tiểu thuyết Thứ Bẩy và nhiều báo khác. Ngày 5/5/2011, Hội nhà văn Việt Nam đã tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Ngọc Giao (1911 - 2011). Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam, nhà thơ Hữu Thỉnh, trong lời phát biểu đã đánh giá đúng về Ngọc Giao, cho thấy một thái độ công bằng, chân thành và cái nhìn đổi mới trong việc trả lại vị trí đúng cho các giá trị. Nhà văn Ngọc Giao chắc chắn có một vị trí xứng đáng trong Bảo tàng Văn học Việt Nam và Hội Nhà văn đã sẵn sàng đỡ đầu việc xuất bản một toàn tập tác phẩm Ngọc Giao. Hà Nội, 2016 |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét