" thư viết ở sài gòn - thế phong / lá thư thứ 7 noi về đạo văn, thơ / tản mạn văn chương/ thế phong ( 27/ 12/ 2012)
Thứ Năm, 27 tháng 12, 2012
thư viết ở saigon
thếphong
Lời dẫn:
Chuyện mượn tư liệu âm nhạc làm luận án tiến sĩ âm nhạc ( luận án La musique traditionelle việtnamienne của Trần Văn Khê ) được Hoàng Hương Trang buộc tội , mượn tư liệu riêng nhạc sĩ tài danh Lưu Hữu Phước cho bạn mượn từ tiền chiến ( 1938-40) - tới nay họa sĩ Trịnh Kim Vinh ( phu nhân nhạc sĩ Lưu Hữu Phước ) đòi lại , không được ông Khê đáp ứng -- vẫn theo theo Hoàng Hương Trang ).
Trong Tuyển tập văn xuôi HOÀNG HƯƠNG TRANG ( Nxb Thanh Niên, 10 / 2012) đề cập chuyện đạo văn, tư liệu làm luận án âm nhạc, mua văn, bán chữ ... tác giả nhắc tới THƯ VIẾT Ở SAIGON / THẾPHONG - trang 445 - ( Văn Uyển xb, San José 2000) -- tiện dịp - tôi cho tái đăng - kể thêm nhiều chuyện đạo văn khác - chẳng riêng chuyện đạo văn thời hậu chiến - cả thời tiền chiến, đã có chuyện Luu Trọng Lư đạo thơ Nguyễn Vỹ -- hoặc vào thập niên 50 ( thế kỷ XX) -- chuyện nhạc sĩ Tống Ngọc Hạp đạo bản thảo sách nhạc Lê Thương -- hoặc bản thân tôi đây , đói quá, viết sách , khiến chịu tiền thuê nhà, cơm 6 tháng chưa có trả , rổi gặp cơ hội , đã từng đạo 10 ngàn đồng triệu phú Trần Hoài trả nợ tiền thuê nhà, cơm cháo, thuốc lá, khi ngồi nhà viết sách ở Xóm Chùa Tân Định ( Saigon 1).
Vài chục năm sau bản thảo đã viết ở thời kỳ khó khăn kia , đã " được" hay " bị" , một số nhà xuất bản, một số thư viện lớn ở Hoa Kỳ Úc châu v. v ... lục ra , sao chép, in ấn , nhân bản sách, đưa vào thư viện - mà nhờ Google. com / search - tôi mới biết .
Chẳng hạn tập 4, bộ sách viết phê bình văn học : A Brief Glimpse at the Vietnamese lieterary scene , from 1900- 1956, Đàm Xuân Cận chuyển dịch anh ngữ ( Đại Nam văn hiến, Saigon, xuất bản trước 1975 ) bị rất nhiều nhà xuất bản ở Mỹ, tự ý lục từ trong thư viện Mỹ , đem ra in ấn hoặc tung lên mạng, dạng ebook -- không cần biết tác giả ở đâu, chẳng hề xin phép -- đến khi biết tác giả ở Việtnam đòi bản quyền, thì không trả lời , và lờ tịt coi như không biết, không nghe, không thấy, không trả bản quyền.
Chẳng hạn, riêng một Amazon com. đã từng tung lên mạng Kindle, rồi copy bán một used from 30 usd / copy -- ấy là, đối với cuốn mới nhất bằng việt ngữ T.T.KH NÀNG LÀ AI / THẾ NHẬT ( THẾ PHONG) -- và trước đó : THEPHONG BY THEPHONG, THE WRITER THE WORK AND THE LIFE / THEPHONG. ( 64, 99 usd / copy) v. v.. không xin phép, không trả bản quyền .
Tôi viết báo , đòi bản quyền , bài viết bằng tiếng viết có, tiếng anh có - ( kể cả nhờ 2 Ngài Đại sứ Hoa Kỳ tại Việtnam: M. Michalak và D.B. Shear can thiệp, tới giờ vẫn chưa nhận được hồi âm ) - và, một bài đăng trên báo ở Mỹ, CALI . TODAY ngày 21/ 5/ 2011, gọi thẳng thừng , đó là bọn piracy- Coppyright infringement., coi luật pháp bản quyền quốc tế đã ký kết như giấy lộn. !
THẾ PHONG
Saigon, Dec 26, 2012.
7 - Lá thư ngỏ gửi Ô. Khai Trí,
soạn giả
TUYỂN TẬP THƠ TÌNH VIỆT NAM & THẾ GIỚI
TUYỂN TẬP THƠ TÌNH VIỆT NAM & THẾ GIỚI
( 1114 trang, khổ 14 x 19 cm , Nxb Thanh Niên, Hànội 1998.)
Ngày 1. 9. 1998.
" Mến gửi anh Thế Phong,
" Thật là một niềm vui lớn đến với tôi khi nhận được thư hồi âm, với lời lẽ dịu dàng và đầy cảm tình -- đối với tôi không gì quy hơn là tình bạn. Ông Rigaud có nói : " Ai có được một người bạn thân là có một kho tàng lớn". Tôi đã để mất và bây giờ nhận lại được kho tàng. Đó là một niềm vui lớn .. (.... )
Ô. KHAI TRÍ
Nhớ lại năm 1996, tháng 9 Tây, Thằng Phải Gió [ Thế Phong] ] đi đưa đám tang nhạc sĩ Lê Thương, khi ấy đang quàn ở đường Bùi Viện. Đấy đó, nhà thơ Nguyễn Hải Phương, Hoàng Hương Trang, Kiên Giang-Hà Huy Hà , Thượng Sỹ, Giang Kim. Ông Khai Trí đi xe đạp đến, nhe răng, nhưng không phải cười, hỏi :
- Thằng Phải Gió, anh có sách mới ra, sao không tặng tôi ?
Tự dưng, Thằng Phải Gió nổi quạu , nhìn bản mặt đáng ghét, lời nói xấc xược không phải lối. Thân, hẳn chưa nhiều, làm sao người viết sách, mỗi lần in xong phải gửi đến; hoặc chỉ để nhận sách tặng một đôi lần , như Ô. Khai Trí đã quá nhiều. Bèn hỏi lại :
- Ông là cái đếch gì , mỗi khi tôi có sách ra, phải nhớ tặng ông ?
Văn nghệ sĩ cũ của Saigon , họ già rồi; nhưng không hiểu sao thính tai vậy, Thượng Sỹ gần 90, nói lớn :
- Thôi, anh bị phạt rồi, không tặng sách thì thôi; sao nặng lời với bạn vậy ?
- ... thưa chữ nghĩa Việt vốn khó. Cầm bút như anh, trên dưới 60 -- như tôi, trên dưới 40. Chưa dám nói là hiểu rõ nghĩa và chữ được viết ra, gọi là sách vở. Thế này nhé, nhà Ngự sử văn đàn ạ, biết nhau chưa phải là quen -- chỉ quen nhau mới biết -- có sinh chưa chắc sống -- những đứa trẻ sinh ra mà chưa được sống với đời. Chuyện bạn bè mà Ngự sử vừa ra tiếng-- ông Khai Trí đối với tôi, mới chỉ là bè -- nếu là bạn, hẳn còn phải suy nghĩ lại ! ..
Có anh hồn nhạc sĩ Lê Thương tiền phong tân nhạc đây, ông Lê Thương chỉ vì tin bè, nên bị mất cắp cuốn bản thảo Danh từ âm nhạc cho cháu chắt, chít chít Tống Giang đem qua Pháp in -- đó là chuyện nhạc sĩ Tống Ngọc Hạp , liêu có là hậu duệ 108 vị anh hùng Lương Sơn Bạc, cũng có tên lưu manh chỉ chuyên môn lột, cướp của thiên hạ .
Trời chưa mưa, bỗng tối sầm trên mặt Ô. Khai Trí. Mỗi anh chị em văn nghệ cũ buông lời can cho câu chuyện bị đánh loãng đi.
Đám tang đưa đến nhà thờ Huyện Sĩ, linh mục cha xứ làm phép theo nghi thức Thiên chúa giáo La Mã. Rất nhiều vòng hoa tang dựng bên ngoài nhà thờ, có một vòng hoa của nhạc sĩ Trần Hoàn , đương kim Bộ trưởng Thông tin. Có cả một số nhà báo đến tham dự, hoặc là người nhà, tôi không rõ.
Có một anh đeo máy ảnh, mặc áo kiểu như phi công xưa, áo lưới phía ngoài áo bay-- đây là áo lưới phủ ngoài áo sơ-mi. Những chiếc túi ở áo lưới, nào sổ tay, phim, bút máy đủ loại giắt đầy trên túi áo . Chẳng cần anh phải ngồi viết bài, như tôi đang thấy, chữ nghĩa đang vây quanh dầy đặc trên áo phóng viên rồi . Anh đi lại phía tôi, hỏi với giọng làm quen , khai thác tư liệu nghề nghiệp :
- Bác đây lúc nãy nói với cụ Ngự sử văn đàn về chữ và nghĩa. Bác nói từng cầm bút cũng hơn tuổi đời cháu bây giờ. Xin bác có thể cho phép cháu chụp một tấm ảnh bác đưa tang nhạc sĩ, và hỏi vài câu, được
không ?
- Chẳng có gì cho phép hay không cho phép. Nghề cầm bút 40 năm, nhưng 20 năm gíán đoạn, làm nghề phụ xe - như anh thấy vừa rồi 2 chiếc xe buýt đưa tang đây-- anh lái xe tên Hoàng ra mới bố thuốc lá. Bởi xưa kia, tôi với anh ta, có thời gian cùng ở Đội 1 Công ty Xe Khách thành, 190 Hùng Vương, quân 5.
- Bác nói chỗ ngoại kiều mua đất, đang xây nhà cao tầng, gọi là Thuận Kiều Plazza đấy phải không ?
- Đúng.
Anh ta chụp ảnh xong , chưa đợi tôi nói, cầm bút ghi những điều sắp sửa thốt thành lời của tôi.
- Chẳng có gì cho phép hay không cho phép. Nghề cầm bút 40 năm, nhưng 20 năm gíán đoạn, làm nghề phụ xe - như anh thấy vừa rồi 2 chiếc xe buýt đưa tang đây-- anh lái xe tên Hoàng ra mới bố thuốc lá. Bởi xưa kia, tôi với anh ta, có thời gian cùng ở Đội 1 Công ty Xe Khách thành, 190 Hùng Vương, quân 5.
- Bác nói chỗ ngoại kiều mua đất, đang xây nhà cao tầng, gọi là Thuận Kiều Plazza đấy phải không ?
- Đúng.
Anh ta chụp ảnh xong , chưa đợi tôi nói, cầm bút ghi những điều sắp sửa thốt thành lời của tôi.
-Tuổi bác ngoải 60, như thế là khỏe
.
- Cũng nhờ có 20 năm làm nghề xe, như vừa nói với anh. Anh cho tôi điều kiện này, nếu đồng ý, tôi trả lời.
- Cũng nhờ có 20 năm làm nghề xe, như vừa nói với anh. Anh cho tôi điều kiện này, nếu đồng ý, tôi trả lời.
- Cứ coi tôi, một người từng cầm bút, nay làm phụ xe cho người cầm vô-lăng. Tên tôi là Đỗ Xập Tường. Bởi tên cha sinh, mẹ đẻ đặt tên Tường. Dân miền Nam thường gọi Xập Tường, họ Đỗ -- bởi miền Nam gọi Đỗ là Đổ, khác dân Thanh, Nghệ, Đỗ được gọi là Đậu. Giả thử, tôi sinh ra ở Thanh Hóa, cha mẹ tôi khi sinh là Đậu Xập Tường, bạn bè miền Nam sẽ gọi tôi là Đậu Leo Tường, chứ không là Đỗ Xập Tường .
- Bác nói hơi dài dòng, nhưng cháu đồng ý đề tên như bác yêu cầu, nếu bài được Tổng biên tập duyệt. Sao bác gọi nhạc sĩ Lê Thương là bè mà không là bạn của nhạc sĩ Tống Ngọc Hạp ? Cháu có nghebố cháu nói quen tên, ông này là nhạc sĩ nổi tiếng , phải không bác ?
-Đúng, sau này ông ta lọt vào Hội thánh Báp Tít Ân điển, với tên khác là Trần Bửu Đức, sáng tác thánh ca, có in trong tập Phúc Âm Ca.
- Cháu nghe tên Hội Thánh rất lạ tai, có giông Tin Lành, Cơ đốc Phục Lâm không ?
-Tin Lành thì được, Cơ Đốc cũng đúng, nhưng không Phục Lâm .
***
Có lân, tôi hỏi nhạc sĩ Lê Thương , về việc ông bị đánh cắp bản thảo. Ông đáp rất dịu dàng:
"... Lúc đầu tôi cũng bực, nhưng chuyện đã lỡ, chẳng làm gì được ! Ông có nghe nhạc của Nguyễn Thiện Tơ bao giờ không nhỉ ? Tôi đáp: " Không, nhưng biết mà chưa quen . Ông này ở lại Hànội, sau 1954 ". Ông Lê Thương đáp :"- Đúng, người tình đầu tiên tưởng là bạn đời của tôi, ai ngờ ông ấy tài hơn tôi, lấy được người đó làm vợ ông .".
Một buổi, rất tình cờ, trước 1975 vài năm -- tôi đến đón nhạc phụ tôi học thần học tại Viện Báp Tít Thần Học trên đường Nguyễn Huy Lượng, đối diện Bệnh viện Ung bướu bây giờ. Khoảng 4 giờ 30 chiều, tôi đang ngồi, một bác từ trong biệt thự đi ra, hỏi :
- Cậu đến Thần học viện Báp Tít đón ai ?
- Dạ, thưa bác, bố vợ tôi.
- Bố vợ tên gì ?
- Nguyễn Quốc Bảo ở Hội thánh Báp tít Trung tín Đà Lạt.
-Ông gíáo Bảo sắp ra, vì còn họp với mấy giáo sĩ. Cậu có là tín hữu Hội thánh Báp tít Ân điển không ?
- Chỉ có vợ tôi là hội viên, còn tôi không .
- Hèn nào, cậu không biết tôi là phải ?
- Tôi chưa biết, nhưng bác có thể cho biết phương danh không ?
Tôi là nhạc sĩ Trần Bửu Đức, tác giả nhiều bài thánh ca, có in trong Phúc Âm Ca (*).
- Thưa bác, tôi đưa vợ tôi đi nhóm, tập hát thánh ca, tôi thấy phương danh bác được in trong sách nhạc .
- Cậu có nhận thấy thánh ca tôi viết trội hơn hết không ?
- Thưa chưa. Nêu nhạc của tác giả Trần Bửu Đức nào đó hay, được nhiều biết, hẳn không cần tác giả phải tự khai nhạc thánh ca đó hay !
- Cậu ăn nói nghe tàm tạm được. Cậu nên tin Chúa đi , để hát nhạc thánh ca . Sao vợ cậu là tín hữu Hội thánh Báp tít Ân điển mà cậu thì lại chưa tin Chúa ? Phải gọi người tin Chúa là tín hữu, chứ không hội viên . Cậu nên tin Chúa đi , không, vợ cậu sẽ mang ách với kẻ chẳng tin (**)
Này, tôi muốn biết mục sư nào làm chủ hôn, khi vợ cậu tin Chúa, còn cậu thì không ?
- Thưa bác, dễ. Mục sư Roberston ở Đà Lạt làm chủ hôn. Tôi lấy vợ vào ngày 30 tháng 01 năm 1966. Tối hôm trước, mục sư Mỹ mời tôi đến đường Trần Bình Trọng, tư thất mục sư -- dặn tôi, hãy học thuộc mấy câu trong Kinh thánh, thế là được. Bác có biết bà Betty Merell
không ? Bà này nói rằng :
" Một là cô Khê đắt được một người về vơi Chúa; hai là Chúa mất đi Một tín hữu trung tín ..."
---------
(*) Nữ giáo sĩ Berry Merell sau là chủ tịch Ban Âm nhạc Báp Tít Ân điển , sọn giả tập thánh ca Phúc Âm Ca. ( Sở Tu thư và Báp Tít Saigon ấn hành, 1973 ).
** Thánh kinh / Côrintô II 6 : 14 .
- Bà này thì tôi (Trần Bửu Đức ) biết, chủ tịch Âm nhạc Hội thánh Báp tít Ân điển Saigon. Chính bà mời tôi làm nhạc thánh ca, còn nói nhạc của tôi ( Trần Bửu Đức ) ăn trùm nhạc thánh ca mới sáng tác sau này.
- Bây giờ tôi hỏi câu này, xin bác chỉ giáo. Đúng thì không sao, nếu sai, xin bác tha thứ.
-Cậu cứ hỏi.
- Bác có phải là nhạc sĩ Tống Ngọc Hạp xưa kia ?
- Sao biết ?
-Người ta kể, ông nhạc sĩ này rất giỏi, đẹp trai từng làm đạo diễn. Nữ diễn viên điện ảnh ở đường Ngô Đức Kế ,tên Thu Trang rất mê ông ta -- hay ngược lại --. Những người hàng phố thấy ông ta thường đến dãy phố này hoài hoài, mắt ngó lên lầu một. Sau cổ đi Pháp, ổng theo đi, và mang cả bản thảo cuốn sách một nhạc sĩ tài ba khác coi như của mình.
-Láo, rồi sao nữa ?
- Ông nhạc sĩ họ Tống kia , đã xóa tên Lê Thương, cũng không thèm sửa một chữ nào, chỉ ký tên Tống Ngọc Hạp vào rồi đưa cho nhà xuất bản Minh Tân in ở Pháp vào 1950.
- Cậu ăn nói láo lếu. Nếu là Tống Ngọc Hạp như cậu nói, tôi không tha; còn truy tố cậu ra tòa về tội danh phỉ báng vô cớ .
- Thế bác không phải là Tống Ngọc Hạp tác giả cuốn Danh từ âm nhạc kia sao ?
- Tôi làm nhạc thánh ca, ký tên Trần Bửu Đức.
- Trả lời tôi lúc nãy, khi hỏi " có phải bác là nhạc sĩ Tống Ngọc Hạp không? -- thì, bác trả lời bằng câu : " vừa đáp vừa hỏi sao biết ?" -- có nghĩa đúng lá bác, và có thể không là bác -- nếu chính bác thấy không có lợi.
- Cậu lý luận cũng khá, giống con tôi . Nhưng nếu tôi nhận đúng tôi là Tồng Ngọc Hạp thì sao ?
-Tôi hỏi thực, bác có đánh thó bản thảo nhạc sĩ Lê Thương, rồi đưa bác sĩ Nguyễn Ngọc Hà in không ? Là con cái Chúa , dầu ăn cắp, khai tội trước Chúa, hứa sẽ không làm như vậy nữa, bác sẽ được Chúa phiếu sạch tội trắng phau.
-Thế ra cậu đã là tín hữu đấng Christ ? Trước khi tin Chúa, cậu có từng ăn cắp không ?
- Có, tôi xoáy tiền 2 bạn, tới 2 lần, với 2 người khác nhau. Một, nhà triệu phú Trần Hoài , ông này nổi tiếng viết văn, viết báo, ký đại danh Trần Phoóng -- sau trông coi tạp chí Văn. Còn người kia, một sinh viên , học lối auditeur libre ở Đại học Văn khoa Sàigòn , thời giáo sư Thục chủ nhiệm báo Văn hóa Á châu làm Khoa trưởng.
- Cậu lầm rồi, tôi chưa bao giờ là Tống Ngọc Hạp. Lát nữa, bố cậu ra đây, tôi sẽ nói với ông ta ,ông có đứa con rể mất dạy cần phải dạy dỗ lại. Tôi với bố cậu là bạn tri kỷ. Nếu cậu muốn được tha tội, hãy quì gối xuống trước tôi xin lỗi, thì tôi tha .
- Qùy gối xin bác tha lỗi; nếu tôi có lỗi thật. Tôi sẽ làm điều này, khi bác dám nhận lỗi. Bởi, bác sáng tác thánh ca cho tín hữu Báp Tít Ân điển tôn vinh danh Chúa -- tác giả là nhạc sĩ tài danh như Trần Bửu Đức, hậu thân Tống Ngọc Hạp , từng đạo bản thảo Lê Thương, lại không nhận tội sao ? Bây giờ, hãy nhận lỗi đó trước tôi -- trừ Chúa -- có ai biết đâu ?
Bố vợ tôi vừa bước ra, ông Trần Bửu Đức lôi tôi sềnh sệch theo. Và ông phân bua , nếu ông không nể bố vợ tôi -- thì thằng trời đánh này -- không những no đòn, còn phải đưa nó ra Tòa trả lời tội phỉ báng, vu cáo, đặt điều cho người khác, mà người ta không có.
***
Nhà báo cảm ơn. Giữa lúc này, ông Khai Trí mặt mày hầm hầm nhìn tôi. Kẻ thù hiện tại của tôi, không phải nhạc sĩ nào đó -- mà là người đang lẽo đẽo đạp xe theo sau đám tang nhạc sĩ Lê Thương.
Cách 2 hôm sau, hay 3 gì đó -- thư đề ngày 22 tháng 9 năm ... -- tôi nhận được lá thư, viết trên khổ giấy 21 x 33, giọng mỉa mai, của 1 người giận tôi hết nhẽ -- đưa ra lập luận kiểu Dale Carnegie.
Như : " không làm cho bạn mình mất mặt ở chỗ đông người; chỉ nên phê bình bạn mình ở chỗ vắng mới đạt hiệu quả ". Bởi ông còn là người xuất bản, đã mua lại loại sách Học làm người của Phạm văn Tươi và Nguyễn văn Hợi , bị lỗ, phải trả lại căn nhà làm cơ sở xuất bản, phát hành ở 16 Sabourain ( nay Lưu văn Lang ) !
Ông Khai Trí kể lại chuyện tham dự đám cưới của con út tôi, với danh xưng, ông Nguyễn văn Trương ( tên thật) -- ông rất bất mãn , khi mọi người đều gọi ông là Ô. Khai Trí. Ông nói, rất ít khi sử dụng tên thật kia, nhưng vẫn tham dự đám cưới, coi như không có chuyện gì xảy ra. Còn nhiều điều, ông xỉ vả -- tôi gửi thư này cho ông Hoàng Xuân Việt giữ -- một người vừa là bạn ông, vừa là bạn tôi . Ông Việt , một học giả, viết rất nhiều loại sách dạy Học làm người .
Phía sau thư, tôi thuật chuyện này, lấy lời Khổng Tử " thuật nhi bất tác " -- nhưng trong thuật có tác-- như để bêu xấu Ô. Khai Trí cho nư cơn giận.
Xưa, tuy chưa xa lắm, chuyện của thế kỷ này ấy mà. Thập niên 50 ( thế kỷ XX) , một người quê ở Tăng Nhơn Phú xuống Saigon làm ăn, với chiếc xe đạp. Sau mua được môt đôi gánh đầy sách cũ đem rao bán dạo. Sách , báo từ nơi nhà giàu muốn tống khứ đi cho sạch nhà cửa; hoặc cô sen, cậu bồi quét dọn, đem bán sách, báo , chẳng chủ nào kết tội làm gì , lại có đồng ra đồng vào.
Cậu Trương mua được nhiều mối như vậy, chẳng mấy lúc khách hàng , là sinh viên, học sinh, thầy thông, thầy ký, mỗi khi dạo qua Bonard ,thấy gánh sách cũ , họ vây quanh, xem sách báo cũ bán lưu động. Người này mua cuốn này, người kia cuốn khác. Có những cuốn sách, nếu được nằm trên hiệu, thì giá sách cao gấp 10 lần hơn mà cậu bán tại đây.
Tiếng lành đồn xa, càng ngày càng bán chạy, cuối ngày đếm tiền , lòng cậu hứng khởi mừng thầm . Rồi cậu Nguyễn Hùng Trương lập gia đình, vợ, con một nhà khá giả, tuy người Bắc, nhưng khi ấy ở đây vây cánh nhà vợ khá đông. Cậu phất lên vài năm sau, bên vợ cũng cho vay mượn, nhượng lại một căn phố mặt tiền để khai thác bán sách cũ. Sẵn niềm đam mê từ nhỏ về sách vở, như cậu tự thú nhận với báo chí đến phỏng vấn, khi đã thành đạt, số vốn nhỏ nhoi kia đã tạo dựng cho cậu một cơ ngơi lớn bậc nhất ở Saigon. Cậu thuê nhiều nhân viên nữ bán sách, mặc áo dài xanh mầu thiên thanh.
Vợ ngồi két ( caisse), mặt rất lạnh lùng, nhưng bà rất đảm đang, lại giầu có.
Cậu chủ Nguyễn văn Trương ( Ô. Khai Trí sau này ) từng được ân huệ nhập sách vào giai đoạn thập niên 50-- một đồng ăn 17 quan Pháp, giá ưu đãi, cậu được ra ngoại quốc , đi giao dịch. Nay cậu ở Hong Kong, mai Paris, có lần cậu được mời sang nước Ý tham dự Triển lãm sách quốc tế. Như một bài báo viết về cậu, được tổng thống Ý đích thân tới thăm gian hàng triển lãm sách tiếng việt. Cậu được chụp rất nhiều ảnh, với các nhân vật làm chính trị, văn hóa, tầm cỡ thế giới.
Việc tổ chức bán sách của cậu -- sau bìa sách Việt, Pháp, Anh, Đức, Ý
v. v.. .vẫn có đóng triện hàng chữ, mực mầu đỏ :
Nhà sách KHAI TRÍ
60- 62 Lê Lợi, Saigon
Các cô bán sách được huấn luyện cách cư xử đối với khách hàng-- dù là người lớn, nhỏ, tri thức, học sinh, dân quê đều là khách -- phải cư xử lễ phép, lịch sự -- đừng phân biệt người giầu, kẻ nghèo, người mua, kẻ xem sách không mua để có sự đối xử khác.
Một câu nói với khách , khi được hỏi đến , luôn phải : ân cần , mua hay không mua, vẫn cúi đầu cảm ơn . Sách mua rồi được gói lại bằng giấy bao in hàng chữ : tên nhà sách, địa chỉ-- để lần sau khách còn tới mua hay giới thiệu với bạn bè.
Trong nhà sách, có một cuốn sổ lớn, đóng gáy da, mạ chữ vàng : Sổ Góp Ý Của Khách. Người ta đọc được lời khen cũng nhiều; nhưng lật phía sau, trở đầu -- đọc được nhiều lời thú tội của khách từng bị bắt quả tang, ăn cắp sách. Sinh viên, học sinh là thủ phạm đông nhất, nam nhiều hơn nữ. Nhưng ông chủ không giáo dục, răn dạy, mà chỉ bắt viết lời cam kết không được tái phạm
Có nhiều học sinh, sinh viên, sau này ra đời làm thẩm phán, luật sư, ông Cò, quan ba, quan tư, quan sáu -- ngườ i xưa kia có tên vi phạm luật nhà sách, lấy cắp sách không muốn trả tiền.
Bản thân tôi, khi tin Chúa ở Hội thánh Báp Tít Ân điển Saigon vào ngày 30 - 4- 1979 tại gỉảng đường một căn biệt thự, có địa chỉ 161 Nguyễn văn Trỗi, phường 11, quận Phú Nhuận, tp HCM --và mục sư quản nhiệm rao giảng cho những người chưa tin Chúa biết rằng : tội lỗi đỏ như hồng điều, nếu khai ra sẽ được Chúa phiếu trắng như bông ...
Mục sư Lê Quốc Chánh nhắc đến nhà sách Khai Trí ở đường Bonard có quyển sổ này, chính mục sư từng được đọc những dòng chữ của kẻ vi phạm viết , tên thật, địa chỉ, tuổi, học ở đâu, nhận tội lấy cuốn sách nào, phải ghi tựa sách -- với lời cam kết sẽ không bao giờ còn vi phạm và sau đó được thả ( không bị đưa ra quận cảnh sát ).
Giả thử, nếu ông chủ nhà sách Khai Trí kia , đưa người phạm tội nhỏ ấy ra cảnh sát; thì bây giờ, chưa chắc người ấy có cơ hội trở thành tướng, tá, giáo sư, thẩm phán v. v. .. hoặc có chức, có quyền trong xã hội. Đấy là một điểm son, phải tôn xưng ông Nguyễn Hùng Trương, chủ nhà sách Khai Trí.
Sau này, ông Trương đam mê một nhà văn nữ. Dễ mấy ai thoát được lá trời - một cách gọi người nữ của nữ thi sĩ Lê Thị Kim . Cứ như Lê thị Kim, thì, hạnh phúc phụ nữ như chiếc Lá Trời * :
LÁ TRỜI
Hạnh phúc như chiếc cầu vồng
Thoắt bồng bềnh hiện, thoắt bồng bềnh trôi
Hạnh phúc như chiếc lá trời
Thích trêu người giữa cuộc đời lặng trông
Mặc người ngóng cổ chờ mong
Mặc người đón đợi cứ vòng vèo bay
Thích ai lá rớt vào tay
Chợt nhiên không thích lá bay về trời
Như giờ tôi chỉ mình tôi .
LÊ THỊ KIM
-------
(*) Lê Thị Kim ( 1950 -- ) tác giả nhiều tập thơ in ở Saigon . Hội viên Hội Nhà văn Việtnam, Hội Mỹ thuật Việtnam. Còn là họa sĩ triển lãm tranh nhiều lần tại tp. HCM ( TP).
...nay cậu Nguyễn Hùng Trương đã được gọi : ông chủ lớn. Bởi cậu chững chạc, có địa vị, giầu sang, phú quí. lại ăn mặc và xử sự rất bình dân.
Ô. Khai Trí gặp một lá trời -- đó là một nhà văn nữ tăm tiếng, và thích hơi đàn ông lạ và thích xài tiền do đàn ông mê sắc cung cấp.
Lá Trời (kia ) in một tập truyện ngắn có tựa Hai Chị Em. Tác giả nữ này đã từng đóng vai một chị dâu, có thể, coi em chồng mình như khi ổng chồng không có nhà. Ổng chồng có nhà hay không , có âu yếm vợ đằm thắm không -- đúng hơn -- chẳng khác nhau -- bởi ổng chưa lên đã xuống-- không đủ làm Lá Trời mênh mang đủ sướng !
Thi sĩ Phổ Đức , lúc ở bên cạnh Lá Trời ( tác giả tập truyện ngắn Hai chị em ) như một phụ tá đắc lực về giao dịch bán sách với ông chủ nhà sách Khai Trí . Chẳng biết lá trời có ti tê:
"... anh vui, em sướng, anh cười không ra tiếng, em rên không tiếng kêu .."
.. nhưng vẫn đúng là thằng đàn ông kia, khi nghe, vẫn hoàn toàn ngu xuẩn , thích xiển dương, tưởng mình khỏe sức, làm chủ sóai con nữ mê đắm dục tình ! Ông chủ nhà sách bảo Phổ Đức :
- Anh đem 2000 cuốn Hai chị em giao cho tôi vào sáng mai. Giao sách xong, nhận tiền tại quầy.
Phổ Đức về nói lại với tác giả , rồi hỏi :
- Tại sao chị không giao việc này cho anh Động Đình Hồ *?
- Động Đình Hồ còn có việc Động Đình Hồ. Anh giúp tôi đi, vì ông chủ nhà sách quí , nể anh, anh dễ lấy tiền bán sách hơn.
----------
(*) Động Đình Hồ khi ấy mới là người phụ tá tình yêu, chưa đóng vai chồng thật sau này.
ơng, tất nhiên, không được ưu tiên như Lá Trời bán sách Hai chị em trọn gói . Sách ký gửi -- từ lâu tây gọi là : en consignation -- chữ này ông chủ nhà sách ghi vào tờ biên nhận gửi sách bán, rất rõ ràng. Chữ tây vốn từ xưa tới nay được coi như ngôn ngữ quốc tế , văn phạm rất chính xác, được ghi trong biên bản, họp hội nghị chính trị của các nguyên thủ quốc gia ký kết văn kiện. Ông Trương nói với tôi :
"... này anh, đứng nhầm với consigne -- như anh đi học ngày xưa bị phạt ấy mà !. À, mà anh đâu có học trường Pétrus Ký như tôi, tôi giảng cho anh nghe en consignation là gì nhé ...".
Văn sĩ Nguyên Vũ, thằng luôn luôn có bộ mặt đỏ như đèn kéo quân, có khi mặc quân phục Nhẩy Dù, bên hông lủng lắng khẩu Colt và con dao găm đâm xuống cuộc đời, mũ đỏ cài bên thắt lưng, đến nhà sách Khai Trí lấy tiền sách ký gửi , chẳng biết được bao nhiêu tiền, tất nhiên không dễ dàng như Lá Trời, tác giả Hai chị em rồi ! Mặc dầu sách Nguyên Vũ- Vũ Ngự Chiêu bán chạy như tôm tươi đang nhẩy, nào tiểu thuyết Đàn Bà, nào Sau cơn mộng dữ và sách Phan Nhật Nam do Vũ Ngự Chiêu xuất bản cũng ký gửi tại đây, như Dọc đường số 1, Sau cơn binh lửa , bút ký chiến tranh được nhiều đọc giả mua đọc dông đảo .
Khi tôi đến, bà chủ ngồi bên, nằm trong một góc phải , ngay đầu tiệm. Bà hỏi tôi:
- Anh có biết tác gỉa Hai chị em ?
-Ai mà không biết, chẳng riêng tôi đâu ? Sắc nước hương trời, đam mê, quyến rũ đàn ông, đó là Nguyễn Thị Vinh, không chỉ phụ nữ liên tài, con đắm đuối phúng phí khí huyết cách dư dật !
- Bà ấy mà anh cho là sắc nước, hương trời ư ? Cũng có thể, vì anh còn nói vậy, huống hồ ông nhà tôi chả mê mệt sao được ! Ông ấy mới viết thư cho mụ - tác- giả , mời đến nhận tiền 2000 cuốn, trả tiến mặt, trừ 30 %. Sách bán chạy, như của ông Nguyên Vũ, nhà tôi chỉ trả trước 1/4-- sau khi gửi bán hàng mấy tháng trời !
-...thưa chị, Lá Trời, tác giả Hai chị em đẹp tựa sắc nước, hương trời, cho lá rải khắp nơi, ai dám so sánh ? Chị dâu ngủ vời em chồng, sung sướng tựa hồ nạ giòng với được trai tơ. Tôi là đọc giả, dù có tư tưởng cao siêu đến mấy, đọc truyện của bả, cũng muốn gục mặt xuống chỗ ấy , có chết cũng sướng một đời !
Vừa nói xong, ngoảnh ra, gặp ngay nhà thơ Phổ Đức đi ra, tay đang cầm nắm tiền lớn cho vào túi, lấy kim băng ( kim tây) gài 2, 3 lần-- bắt tay-- rồi vội vã ra về đưa tiền cho tác giả Hai chị em chờ ở nhà . Phổ Đức xác nhận bà chủ nhà sách Khai Trí nói về sắc đẹp trời cho của tác giả Hai chị em , làm cho bọn đàn ông tan gia bại sản là hoàn toàn không bịa đặt !
Ông chủ Khai Trí -- có đứa xấu mồm , xấu miệng-- bảo rằng ông ta keo kiệt, chỉ đối với bọn đàn ông khó coi mà thôi - còn rất hào hoa đối với đàn bà hợp nhãn.
Thế mà, không hiểu sao, thằng cha Mười Đại nhận in sách cho ổng thế nào , lừa ông ta được một cú khá đậm , vớ cả mấy chục triệu. Ông tức quá kiện ra Tòa, rồi tòa xử huề.
Tôi dự tính đến nhà Mười Đại ở 74 Trần Hưng Đạo , Chợ Quán ( gần mộ Trương Vĩnh Ký ) -- hỏi về chiêu lừa chủ nhà sách -- có một không hai -- viết sách học làm người, tất bán rất chạy. Khi tôi đến, người hàng xóm quen cho biết, nay Mười Đại đã không còn ở đây nữa, dọn nhà đi lâu rồi, mua villa, đi xe hơi và in một loạt sách tiền chiên tái bản, bán chạy, đối địch với chủ nhà sách Bonard. ( Khai Trí)
Có một nhà văn trẻ tuổi ( sinh 1932 - ) đem bản thảo sách dự định bán cho Ô. Khai Trí -- ông ta đòi mua kiểu mua lúa non ( bắt chẹt, bán đứt bản quyền, bán giá rẻ ) -- nhà văn X... này không bán, đổ tiếng cho ông chủ Khai Trí, như thế này :
"...Các bạn có biết Trung hoa lục địa là bao nhiêu mét vuông không ? 9.600.000 cây số vuông, người đông hơn một tỷ . To quá đi chứ, thế mà lại bé hơn đồng bạc của ông chủ nhà sách Bonard -- chẳng hiểu sao thằng cha Mười Đại lừa ông, lấy được mấy chục triệu đồng ?! Như vậy, số tiền này được tính theo kiểu này nhé. Một đồng bạc cũa ông chủ nhà sách Khai Trí lón hơn Trung hoa lục địa, nhân lên 9.600.000 lần -- thì ông bạn tính sao ? ..."
Có một câu chuyện vui khác, được kể từ California, nếu có óc tổng hợp ( kiểu nói ở Sàigòn bây giờ) kết hợp lại thành một giai chương ( chữ Cao Mỵ Nhân thường dùng khi viết trên báo Saigon Times, mục Chốn bụi hồng ) . Rằng: " chưa hay vẫn thật là hay !", câu chuyện như vầy :
"Một buổi sáng , nhà văn Hoàng Khởi Sắc ( Mỹ ) đang ngủ , điện thoại rung liên hồi.
" Moa đây, Duy đây . sáng nay toa rảnh, moa mời đến ăn sáng tại ... OK ?"
" Hoàng Khởi Sắc mắt nhắm mắt mở, hỏi lại :
" Duy nào, chẳng lẽ toa là Duy từng tứng tưng ? Thằng cha này có mời ai đi ăn sáng bao giờ đâu ?"
" Duy từng tứng tưng đây, chính hắn đó -- nổi tiếng nhất tầng trời của các vì sao, toa quên rồi sao ?"
" sao, đây không phải Why, Pourquoi ? -- mà cậu muốn so sánh cậu nổi tiếng như chiến tranh trên các vì sao. sao đây là Star, Étoile óng ánh. Good ! Undesrstand !..."
" nhớ đánh răng, xúc miệng, ăn sáng cho đã... ".
Từ Midway City lái xe đến, tóc bạc, nhưng khỏe, còn giai phông. Chỉ bạn thân và bác sĩ riêng mới biết ông ta đã nội soi tuyến tiền liệt.
Hoàng Khởi Sắc lên xe hơi Duy. Đậu xe xong, bước vào quán của một người Mỹ gốc Việt, nấu phở ngon tuyệt ! 3 đôla rưỡi / tô -- to như trên sao Hỏa.
Hoàng Khỏi Sắc hỏi :
" Sao hôm nay ông nổi hứng, lại mời tôi đi ăn sáng ?"
" Tớ đọc loạt bài cậu và tên đàn em của V.P viết về Võ Phiến, Mai Thảo rồi. Chẳng gì, thì cậu đã từng làm chủ bút báo Văn Học, bài viết về 2 nhà văn này thật sáu sắc, đúng là văn phong tuổi trẻ , tài cao, xứng đáng là một phê bình gia đáng mặt làm ngự sử. Ngay bài Tựa viết cho cuốn Ly hôn của Trần Mạnh Hảo tái bản ở Mỹ, tôi đã thấy cậu viết thật cừ. Nếu thầy Nguyễn Đức Quỳnh còn, ông ấy sẽ không tự ái ma cúi xuống, xoa đầu cậu, khen nức nở cậu là một thiên tài, xứng đáng làm Ngự sử văn đàn của nền văn chương hải ngoại trên đất Mỹ .
" Ông bốc tôi ghê quá, để tôi sống. Thế sau khi ăn phở, ông định khuyên tôi viết cái gì ?"
" Đúng là vậy.."
" Viết gì , thì phải nói trước đi, ăn mới ngon "
" Chớ ! Mangeons puis philosophons ! ( Ăn rồi mới bàn tới triết lý) . Moa ở Pháp mấy năm, toa, à quên, cậu không biết moa là em ruột một văn sĩ Việtnam viết tiếng Phú lãng sa mà tây còn sợ run lên, khi nghe danh: " Qui est Nam Kim ? Vous le connaissez ?" .
' ... rất tiếc, bàn đã hết chỗ. Chỉ còn 1 bàn của một tên Mỷ gốc Việt ngồi một mình. Nhưng, cậu khách này lại quen biết cả 2 người. Thế là mời nhập bọn. Hai tô phở nữa. Ăn xong, tên Mỹ gốc Việt mở ví trả tiền luôn ba tô. Cùng ra khỏi hiệu, Duy hỏi :
" Cậu viết về tôi một bài như cậu từng viết về Võ Phiến và Mai Thảo nhé! Hai bài ấy, nếu giả thử văn của 2 cậu ấy hay vừa vừa thôi, dưới ngòi bút cậu, sẽ trở thành đại văn hào của nền văn chương lưu vong, đang ở từng cao, nơi chiến tranh các vì sao đang diễn ra.
" Này ông nhac sĩ số 1 của chiến tranh trên các vì sao, ông thích danh từ mới này, phải không ?. Ông đến mời tôi ăn sáng ,để sau đó tôi được nghe đề nghị này. Ăn sáng xong rồi, kẻ trả tiền không là ông, cũng chẳng là tôi -- tại một tên ở giữa đàng tự nhiên gánh giùm -- thế là huề vốn! cần gì phải viết với lách, phê với phiếc, vì chẳng ai nợ ai... có phải vậy không ?"
Thằng Phải Gió nghe xong , nói với người bên cạnh :
"Ông phải phắc cho Mr. Hoàng Khởi Sắc biết:
".. . Hoàng Hải Thủy phong cậu ấy nổi tiếng số 1 ở Mỹ ( qua lá thư gửi cho Hồ Nam và Thằng Phải Gió vào 1996). rằng, khi nào vềViệ tnam, nên tìm cách liên lạc với chủ nhà sách Khai Trí đã hồi hương. Để làm gì ? Nói ra hơi dài dòng. Là Lá Trời hợp nhãn , ông chủ nhà sách Bonard mời đi ăn, đi uống, đi tâm tình ngay. Nhưng là đàn ông, dù tiếng tăm vang trời, nếu, được ông Khai Trí mời uống 1 ly cà phê thôi, là Trời sắp xập đấy !
Nếu, nhà văn Hoàng Khởi Sắc được mời uống 1 ly mà không phải trả tiền -- thì nhà văn này có thể rủ bè bạn, gia đình tới chứng kiến . ( bởi họ hàng, anh em Hoàng Khởi sắc ở Cư xá Ngânb hàng nhà Bè, quận 7 rất đông, kể cả Thằng To Đầu, anh con ông bác ruột). Vậy mời họ đến để lảm gì, đến chứng kiến văn tài cậu em văn sĩ nổi tiếng ở Hoa Kỳ .
Hoàng Khởi Sắc đang chuẩn bị cởi quần jean, mặc quần lót, giữa thanh thiên bạch nhật, cầm bó đuốc ( chứ không phải đèn Diogène ) chạy marathon ở giữa đường Lê Lợi băng qua Lê Thánh Tôn, miệng kêu lớn " Eurêka ":
" Ta đã thành công ! Thành công mỹ mãn ! Thành công vang lừng nhất thế kỷ XX. bây giờ là năm 1999, đến 2001 bước vào thế kỷ thứ XXI.. Eurêka ! Eurêka ! ... Ta đã thành công, bởi chưa bao giờ ai ăn được một tôi phở do Phạm Duy mời, trả tiền -- mà ta đã được ông ta đánh thức dậy, lái xe mời đi ăn phở, dầu tô phở chỉ đáng 3 đô, 5. ( mặc dầu ông mời, nhưng kẻ khác tranh trả tiền, vì nề tài ông). Nay ta về Saigon thăm quê hương, lại được chủ nhà sách Khai Trí ( tay này chỉ mới là trời ăn, uống, đớp hít, không mời người nam bao giờ) mà lại mời ta một ly cà phê đen 2 nghìn đồng. Thế là đủ cặp: một tô phở Phạm Duy mời ở Mỹ, một ly cà phê đen Ô, Khai Trí đãi ở Saigon. Eurêka ! Eurêka ! .. ta đã thành công trong đời viết văn - ta, một trong 20 nhà văn lớn của thế giới trong thế kỷ XX đấy nhé !
Từ hai năm nay , tôi muốn làm hòa với ông Khai Trí. Bởi, lỗi tại tôi gây ra; nhưng lạ thật, tại sao chưa dám lên tiếng ? Từng dự buổi ra mắt sách của nhiếp ảnh gia tài danh Nguyễn Mạnh Đan , ở lầu 5 Khách sạn Majestic cũng gặp Ô. Khai Trí. Đi dự hội thảo âm nhạc ẩm thực của Đại học Hùng Vương, cũng tổ chức tại Khách sạn Majestic cũng nhìn thấy Ô Khai Trí có mặt, ngồi băng dưới. Rồi đi dự buổi ra mắt một tập thơ nào đó, ở Viện Y học Dân tộc, không chỉ được nghe tài ăn nói, bốc phét của viện trưởng nằm vùng: vừa giỏi đông y, tây y, lại thông thơ, lẫn phổ nhạc, cả vẽ vời tranh ... Đa tài, nhưng tài năng chuyên sâu thì chưa sung sức, bởi tài chưa phát triển bừng lên ở buổi sớm mai, đã lại ủ dột vào chiều đông xám !
Cũng lại gặp Ô, Khai Trí ở đây , thật khâm phục !
Ở đâu, tôi cũng gặp Ô. Khai Trí , đi nghe thơ Hàn Mặc Tử của diễn giả, một tay chưa mấy nổi danh, đúng hơn , đó là tên vô danh tiểu tốt, nói giọng văn chương bình dân, gây cười, như múa võ Sơn Đông bán thuốc lậu-- lấy cớ giảng thơ Hàn Mặc Tử -- tự phong, in thiếp mới, với danh xưng nhà văn Chí Linh. Nhưng phải nói thật, bữa ấy có tới hai trăm khách dự thính tại Nhà Văn hóa Lao động tp. HCM. Người Pháp biết tiếng việt sẽ hỏi: " l' oeuvre d' abord !" , tác phẩm của bạn đâu, đã in hay chưa ?
Lần này, tôi nhận được thư Ô. Khai Trí, ông nói, không muốn mất một người bạn. Thật ươn hèn khi đọc thư, chính tôi muốn làm hòa với ông mới phải lẽ-- như Thánh kinh dạy: ..." phải làm hòa với kẻ mình coi là địch -- hãy tha thứ cho kẻ nghịch với mình".
Thi, tôi lại chưa có can đảm viết thư, hay tìm một cách nào đó, bầy tỏ trước với ông Khai Trí. Thế mà, ông lại làm việc này trước tôi . Nên tôi đành viết:
" Xin tha , xin tha thứ cho tao -- trước hết viết câu này, phải dành cho Mai Thảo-- rồi mới tới Ô. Khai Trí.
Nhưng tôi lại còn xấc xược, gọi chữ Ô viết tắt hiểu theo nghĩa khác. Ở miền Nam , chiếc Ô là cái DÙ ở miền Bắc, viết tắt DÙ là D. như ông Khai Trí từng viết tắt chữ Ô đứng trước tên KHAI TRÍ ( buộc mọi người phải gọi bằng Ô, cho dầu chưa chắc đáng là Ô. ) Đây là một cách dùng xảo ngữ. Anh muốn in thiếp là nhà văn ư ? Ai công nhận , phải là hội viên Hội Nhà Văn thì Hội mới cho phép .
Có người như nhà văn Vũ Hạnh , Nguyễn Mạnh Tuấn, từng là thành viên Hội Nhà văn, lại làm đơn xin rút khỏi. Ông Chí Linh thích được gọi nhà văn , sao không đến điều đình với Vũ Hạnh, Nguyễn Mạnh Tuấn, để họ nhường free 2 chữ nhà văn ?
Nói gì thí nói, có điều, một khi nói đến Hoàng Cúc -- người tình đầu tiên của Hàn Mặc Tử, cô giáo từng dạy Trường Đồng Khánh ở Huế, mộ chôn ở Huế, hàng năm hộc trò ( đa số là nữ ) đến viếng, chụp ảnh - mà tôi đã nhìn thấy ảnh chụp ở tư thất một nữ sĩ -- nhà họa sĩ kiêm thầy dạy vẽ Hoàng Hương Trang - tôi mới hay, chỉ riêng điểm này, ông Chí Linh biết hơn tôi. Khi tôi và Lữ Quốc Văn đi nghe ông Chí Linh thuyết giảng về Hàn Mặc Tử ( tối thứ tư mà có tới hơn 200 người tham dự) , ông Chí Linh rất xứng đáng nhà văn, không cần minh chứng, chưa có tác phẩm in, và hơn rất nhiều người có tên -- chẳng hạn như nhà văn Phan lạc Tuyên nói về Mẫu hệ Chàm , diễn thuyết mà rất ít người tới nghe, nên phải dành hủy bỏ cuộc diễn thuyết.
Ông" tiến sĩ " trong ngoặc kép này và ông Nguyễn Khắc Ngữ , tác giả Mẫu hệ Chàm , giống nhau như 2 giọt nước, chẳng khác nào người mẹ sinh đôi. Nguyễn Khắc Ngữ mẹ Mẫu hệ Chàm sinh ra luận án tiến sĩ của ông Phan Lạc Tuyên !
Nếu tôi nói sai - xin ông tiến sĩ Phan lạc Tuyên tha thứ cho tao , bởi tao phải nói thật :
" .. mày đã ăn cắp tác phẩm Mẫu Hệ Chàm in ở Saigon cũ, tao biết, nhiều người cũ biết -- không thề im lặng -- xin lỗi, đã xưng hô mày tao với mày vì đã quen nhau từ những năm 1959- 60.
" Văn Quang ơi, mày có nhớ cậu tiến sĩ giấy này không nhỉ ? cậu ấy từng viết sách chung với mày: cuốn khảo luận về thơ mỏng dính , khoảng 48 trang mà có tới 4, 5 tác giả : Kiêm Đạt, Phan lạc Tuyên, Văn Quang và Hồ Nam ?
Buổi Ô, Khai Trí ra mắt Thơ Tình Việtnam & Thế giới chọn lọc, có thể nói là thành công. Giám đốc nhà xuất bản Thanh niên cấp phép , mới nhậm chức, ông Bùi văn Ngợi từ Hànội bay vào tp. HCM chủ trì. Tôi không nhìn thấy mặt mũi Thái Thăng Long, Trưởng chi nhánh, người biên tâp chính , và có trách nhiệm đề xuất cấp phép -- đó là tác giả tập thơ Chiều Phủ Tây Hồ có mặt bữa nay .
Trong sách Thơ Tình Việtnam & Thế giới chọn lọc đặt 1 nhà thơ tiền bối , sinh 1920, nổi tiếng từ tiền-kháng-chiến Tố Hữu phải ngồi chung với một âm binh, thi sĩ Tô Giang chẳng mấy tiếng tăm của miền Nam -- chỉ tại xếp theo vần AB C,
Thơ Tạ Tỵ đưa đi duyệt, biên tập phải xóa bỏ, thơ Mai Thảo được đưa vào thay thế in trong tuyển tập thơ.
Cỏn việc tại sao thơ Tạ Tỵ bị gạch bỏ, bởi lẽ, cuốn Mười khuôn mặt văn nghệ / Tạ Tỵ được Nxb Hội nhà văn Hànội cấp phép tái bản . Khi sách in ra, Tạ Tỵ trả lời đài VOA, RFI, lên án việc in tác phẩm, không xin phép tác giả, lại lược bỏ tác giả này , đưa tác giả khác từ một cuốn khác thay-- vậy thì Hànội đã áp dụng luật rừng trong việc in sách của tác giả Saigon cũ . Sự việc dẫn đến : một giám đốc NXB đương chức về hưu non, một Phó giám đốc tuột dù -- như Nguyễn Công Trứ xưa kia -- xuống binh nhì v. v. .. cũng chỉ vì sách Tạ Tỵ tái bản.
Thực ra, cũng tại nữ đầu nậu sách đáng yêu , rất yêu văn Tạ Tỵ, có tên là bà Miên -- một tay làm cho dăm ba kẻ đàn ông liểng xiểng, mất chức, mất quyền; chỉ vì tin Lá Trời gieo hệ lụy !
Thơ Tạ Tỵ độc đáo, hay là khác, xin trich 1 bài trong Mây bay ( 1996/ in ở Mỹ ) :
NÚI RỪNG
Ở đây những núi cùng rừng
Trời nghiêng lũng thấp, nửa từng mây che
Núi cao ngăn bước nẻo về
Rằng mê khép kín cơn mê cuối đời
Xa vắng quá bạn bè ơi !
Màu xanh khỏa lấp chân trời nhớ thương
Lỡ tay đánh mất thiên đường
Xác chìm Địa Ngục còn vương dáng hồng
Xin đừng đợi, cũng đừng mong
Hận thù khép kín một vòng thời gian
Đầm đìa lệ nến tuôn tràn
Đêm đêm hồn nhớ băng ngàn về xuôi.
( YÊN BÁI, 1997 )
TẠ TỴ
tặng tôi tập thơ, với hàng chữ :
" Bản của Thế Phong và Nội tướng, với lòng nhớ thương vô hạn TÁC GIẢ: TẠ TỴ / 1996 / USA -- và 2 câu thơ :" Góc biển , ta ngồi trông dáng bạn / Bên trời gió cuốn nửa hồn đau ". Lại thêm mấy câu tâm sự :"... Tôi không ngờ cuốn sách tái bản nó lôi thôi như vậy. Hiện tôi chưa có cuốn nào trong tay, bạn, bề nào cũng có. Bạn mua giùm tôi vài cuốn, đưa cho D. mang sang cho tôi .. ".
Tôi mỉm cười , mua cho ông 2 cuốn, nào có mất bao nhiêu tiền đâu ? Nhưng, nếu tôi nhờ ông mua sách của tôi tái bản ở bên ấy, ông sẽ rất thiệt ! Chẳng hạn NHÀ VĂN TIỀN CHIẾN 1930- 1945/ THẾPHONG bán tới 14 usd / cuốn . Họ không trả tiến nhuận bút, chẳng gửi cho 1 cuốn- sau này biết, đó là bọn piracy Xuân Thu + Tú Quỳnh in và bán , không chỉ cuốn kia đâu, mà cả NỬA ĐƯỜNG ĐI XUỐNG / THẾ PHONG bán 12 usd, KHU RÁC NGOẠI THÀNH , 5, 5 usd/ cuốn , v. v. ... Muốn có những đứa con tinh thần in ở xa , tôi có lời cảm ơn Dacson N. Eustachon ( Nguyễn Đắc Sơn ) bỏ tiền túi mua gửi tay đem về.
Và đây là thơ Mai Thảo , với tôi -- bài này không thể gọi là hay ! ( Ta Thấy Hình Ta Những Miếu Đền), tôi vẫn trích bài Nhớ Vũ - 4 câu thơ cho 1 trang 101 :
Chai Jack Danield đứng lừng lững
Một mình trên giá rượu nghênh ngang
Nhìn chai nhớ kẻ từng yêu nó
Lại thấy con hùm Vũ Khắc Khoan .
hoặc bài Chỗ Đặt thì hay :
Đặt tay vào chỗ không thể đặt
Vậy mà đặt được hẳng làm sao
Mười năm gặp lại trên hè phố
Cười tủm còn thương đặt chỗ nào .
" Có một tối, Mai Thảo ạ, tao đi xem ca sĩ trình diễn nhạc tiền chiến, ở một quán nhạc nằm trên đường Nguyễn văn Chiêm, quận 1, đối diện với một bên hông Tổng lãnh sự Pháp. Có 3 cô bé mặt khá già dặn, nhưng cứ làm ra vẻ nhí nhảnh , tuổi hoa học trò. Các cô hát còn hay, tao bảo một người bạn cùng đi :
" Tôi đố ông, muốn làm tan ban hát Ba Cô , cách gì hay nhất ? "
Anh bạn đáp :
" Tìm một người đẹp trai kiểu Don Juan tán tỉnh ( nhưng ông đừng nghĩ đến chàng viết văn diễm tình Vũ Mai Anh, hơi quá lứa rồi, sinh 1932) làm cho ban này dễ bị tan hàng ! ".
Nữ thi sĩ P.N. Thường Đoan ngồi gần, thêm lời bình Mao Tôn Cương :
" Có rồi, nhạc sĩ Diễm... chọn cô út, Cô ấy thường hát nhạc của Diễm ."
Bạn tao bắt chước lời giới thiệu của mỗi bài hát, trước khi trình diễn trước công chúng, như sau :
"... Một cái xoa nhẹ trên bàn chân em trắng, tay anh thử đặt lên bàn tay em, ôi thôi rồi -- cho rằng anh mất căn nhà tầm tầm đi nữa, cho dầu anh tặng chiếc xe hơi second hand đi nữa , anh có tiếc gì đâu ... Bởi anh bây giở đặt vào chỗ không thể đặt, liệu rằng đặt được cũng chẳng làm sao ...
" Xin mời quý thính giả có mặt bữa nay cùng thưởng thức tiếng ca huyền diệu của ca sĩ số 1 tài danh Sương Mù. ( câu này không cho thính giả nghe được : " Em ơi anh ta là bạn của nhạc sĩ tài danh Văn Xê, mắc bệnh tiểu đường vào giai đoạn đi thử máu 2 / 4 ... " (*)
--------
* Bệnh tiểu đường nặng, ảnh hưởng trực tiếp đến thận, cái ấy chỉ còn dùng đi tiểu, rồi thấp khớp, đau mình mẩy, bệnh tim mạch, gan, lá lách v. v. .. Một bác sĩ nổi danh bây giờ , nhà văn viết y học tiêng tăm như cồn là Trần Bồng Sơn
( Nguyễn tấn Trung ) cho toa, có nói, thì cũng chỉ hay hơn 1 chút thôi. Nhưng căn bản vẫn vậy. Xin tha thứ, bơi lẽ đã kê toa ( giả mạo) mà lại giống hệt Trần Bồng Sơn. Bởi ông chuyên viên săn sóc thằng cu con lớn mạnh. được mời tham dự hội thảo quốc tế về vụ việc này .
Sách của Ô. Khai Trí ra mắt, bị tai tiếng -- bởi thuê một nhóm gốc Huế chọn -- bỏ thơ Trần Hữu Dũng, nhà thơ miền Nam, thế chỗ, đưa một nhà thơ đồng hương Huế khác. Chẳng hạn, bạn Phăng-Xi-Păng ghi lời cảm ơn Ô. Khai Trí đã giúp đỡ tài chính, để in một cuốn sách mỏng kinh doanh có nhan đề Sài Gòn Nay ( Hànội 1998) .
Ông Khai Trí lên chương trình : người giới thiệu là nhà văn Tạ Nghi Lễ ( chỉ mới quen ổng có 13 ngày ) đọc tên những sứ giả được cắt cử lên bục, chỉ để khen thơ do ông chọn, xuất bản.
Hết kẻ bất tướng vô tài như Phan lạc Tuyên cũng đòi nói nhỏ với ông, trước mắt công chúng-- tưởng đâu bạn Phan Lạc và Khai Trí như cặp đồng tính Xuân -Huy hồi nào -- thật ra chưa thấy tên nào nói dở như Phan lạc Tuyên diễn tuồng trong đêm ấy !
Nổi nhất, nữ sĩ Hoàng Hương Trang khen có bằng chứng, tuy vậy, có kẻ nghe, lại cho chẳng mấy lọt tai !
Tiếp, có mấy bà-lão-thơ có thơ tuyển chọn đăng bước lên bục tặng hoa lão già Khai Trí bỏ vốn in tuyển tập dầy hơn cả cuốn từ điển ?!
À quên, " tiến sĩ giấy" Phan Lạc Tuyên khen Ô, Khai Trí ( nói nhỏ đủ nghe thôi ) là dân Nam Bộ chịu chơi hết mình !
Có tiếng ở phía dưới, khán thính giả hỏi ông tiến sĩ giấy : hai chữ ngược của chịu chơi thì phải người từng trải mới được quyền sử dụng, chứ cỡ Phan Lạc Tuyên chỉ cơm nhà quà la Marquise thì không thể dùng từ ngược hai chữ chịu chơi.
Quả là Ô. Khai Trí rất khôn ngoan về đường doanh nghiệp, có bài bản sắp xếp, kẻ nào được đưa lên nói, có thể , cảm tình viên, hoặc phe cánh ruột, đã được học tập trước, tất nhiên sẽ không làm hại phe ta ở trên bục ! Gọi là giao lưu, sao chẳng thấy nhà thơ nào có thơ in ( không gặp trước ban tổ chức ) tự do lên bục phát biểu ?!
Nữ thi sĩ Thư Linh ít khi có mặt trong đám đông nhận 1 tập thơ biếu , rồi xin mua thêm 1 cuốn nữa. Theo nữ sĩ, người bỏ tiền in sách tặng tác giả một, nhưng yêu cầu mua một nữa, nếu có thể.
Người thứ 2 mua thêm 1 cuốn kèm , đó là Vương Đức Lệ, anh cho biết, sẽ gủi ngay cho cô em gái, nữ thi sĩ Lê Thị Ý. Cô Ý là tác giả tập Quê Hương & Người Tình ( USA 1994) , viết theo lối ' chơi ngông" , như :
Ngồi đây rồi rũ bụi giầy
Và cười ha hả thơ này rượu tao !
(xin lỗi tác giả ? dẫn theo trí nhớ, không chắc đúng nguyên văn của ai đó ! )
Một bài thơ khác của Lê Thị Ý gửi bạn văn Nguyễn Thị Thụy Vũ, hiện ở Lộc Ninh -- nội dung sảng khoái, có khí phách, bạn bè, tao mày thật chân tình , đáng nhớ, như lối thơ Trần Huyền Trân xưa.
Sáng nay, Vương Đức Lệ cùng Lê Thị Kim và tôi cùng uống cà phê ở SPAGO -- Vương Đức Lệ đưa bài thơ của Nguyễn Vỹ có tựa đề :
NẮNG MỚI
Mỗi lần nắng hắt mới bên song
Lại khiến cho tôi tê tái lòng
Cùng chợt nắng xưa đầy mộng ảnh
Mà nay nắng mới vẻ tiêu vong !
Dưới bóng dâu xanh mát rợp đời
Nàng đi nũng nịu vịn vào tôi
Phương trời vô định xa thăm thẳm ...
Thăm thẳm phương trời mộng ảnh tuôn !
Sóng bể chưa hề cuốn ruộng dưa
Mà tình duyên ấy nay còn đâu !
Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội
Lại gợi lòng tôi biết mấy sầu !
NGUYỄN VỸ
( Hànội báo, số 15, ngày 15 - 4 -1936 ).
và bài của Lưu Trọng Lư, cũng có tựa:
NẮNG MỚI
Mỗi lần nắng mới hắt bên song
Xao xác gà trưa gáy não nùng.
Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng
Chập chờn sống lại những ngày không .
Tôi nhớ Mẹ tôi thuở thiếu thời
Lúc người còn sống tôi lên mười
Mỗi lần nắng mới gieo ngoài nội
Áo đỏ người đưa trước giậu phơi.
Hình dáng mẹ tôi chửa xóa mờ
Hãy còn mường tượng lúc vào ra
Nét cười đen nhánh sau tay áo
Trong ánh trưa hè, trước giậu thưa .
LƯU TRỌNG LƯ
( trích " Tiếng Thu" , 1939)
Hai tác giả đều là nhà thơ tiền chiến, xuất đầu lộ diện trên bầu trời thơ mới vào thập niên 30's .
Nguyễn Vỹ sinh 1912, qua đới trên đường Mỹ Tho - Saigon, vi tai nạn giao thông vào 1971.
Lưu Trọng Lư sinh 1912, mất 1991.
Xét 2 bài thơ của Nguyễn Vỹ, bài Nắng Mới đăng trên Hànội báo vào 1936 -- còn bài
Nắng Mới / Lưu Trọng Lư xuất bản trong tập Tiếng thu sau 3 năm - 1939 * .
Có sự trùng hợp này, theo Vương Đức Lệ phân tích :
1.- Thời điểm 2 bài thơ ra mắt độc giả: bài Nắng Mới / Nguyễn Vỹ xuất hiện trước 3 năm ( 1936) , so với bài Nắng Mới / Lưu Trọng Lư , sau 3 năm. ( 1939 ) .
2. Quan hệ giữa 2 tác giả : Trong vòng 3 năm, bài trước ra mắt 1936, bài sau 1939 .
3.- Sự trùng hợp cố ý hay vô tình; hai bài thơ đều mang tựa Nắng Mới : thất ngôn phân đoạn, ba khổ. Luật trắc, vần bằng tương tự. Cò câu giống hệt nhau, không sai một chữ ( câu) 1 khổ thơ đầu và câu 3 ở khổ cuối ).
Xét theo thời gian, bài thơ của Nguyễn Vỹ in trên báo 3 năm trước - còn bài Thơ Lưu Trọng Lư in trong sách, tập Tiếng thu xuất bản sau 3 năm ( 1939). Giả thuyết. Lưu Trọng Lư đọc bản thảo cho Nguyễn Vỹ nghe, rồi Nguyễn Vỹ làm bài Nắng Mới đăng báo trước. Trên mặt pháp lý, Nguyễn Vỹ đạo thơ Lưu Trọng Lư-- nhưng Lưu Trọng Lư không thễ cãi được.
Kết luận sau cùng, thì Lưu Trọng Lư bị coi là đạo bài Nắng Mới / Nguyễn Vỹ -- ( 1936 ) bằng chứng -- bài thơ Nắng Mới / Lưu Trọng Lư xuất hiện sau 3 năm.( 1939)
Xét theo quan điểm : nhận định về nghệ thuật - giữa 2 bài thơ cùng có tựa Nắng Mới -- thì bài thơ Nắng Mới / Lưu Trọng Lư có tính nhất quán, cảm xúc thât phong phú hơn bài Nguyễn Vỹ. Bài Nắng Mới / Nguyễn Vỹ không nhuần nhuyễn bằng Nắng Mới / Lưu Trọng Lư. Song, nếu xét trên phương diện thời gian có mặt 2 bài thơ, bài nào có trước-- hẳn rằng bài Nắng Mới / Lưu Trọng Lư phải được coi là đạo thơ Nắng Mới / Nguyễn Vỹ, đăng trên Hànôi báo ngày 15 - 4- 1936.
Trở lại chuyện Ô. Khai Trí, dù là tuyển tập thơ đi nữa, Pháp gọi là anthologie -- thì người chọn thơ phải có một tiêu chuẩn chọn lựa, dù theo bất cứ quan điểm nào: thương mại hay nghệ thuật. Người có tác phẩm đã in, người chưa có tác phẩm in; có thơ đăng báo thôi -- nếu thực sự nhận thấy thơ hay ( còn trong bản thảo ) cũng phải nói rõ cho người đọc biết. Đằng này, sách của Ô. Khai Trí không làm vậy, lối chọn thật bát nháo-- vấn đề thẩm thi của lái buôn chữ cần phải xét lại : bởi Ô. Khai Trí chỉ là lái chữ, ít hiêu biết nghệ thuật thi ca. Và, nếu không hiểu được vậy , thuê nhóm thơ nào lựa chọn, cũng nên cần nói rõ.
Khó có người như Ô. Khai Trí dám bỏ một số tiến lớn làm công việc này, không mấy hy vọng thu vốn về. Đó là tình yêu thơ của một chủ nhà xuất bản lớn trước 1975 ở Sàigòn-- ai ai đều nhận thấy.
---------
(*) Nhà văn Việt Nam Hiện đại do Hội nhà văn xuất bản 1998. Thật ra, cuốn sách này, đúng nghĩa, chỉ là tập kỷ yếu . Phần tiểu sử Lưu Trọng Lư ghi như sau :
" Lưu Trọng Lư 1912- 1991), nhà thơ. tập thơ" Tiếng Thu " xuất bản năm 1939. và theo " Thi nhân Việtnam" của Hoài Thanh + Hoài Chân ( bản tái ban ), Nxb Văn học, 1988)-- bài Nắng mới được trích trong "Tiếng Thu " ( tr. 266 ). (TP).
Tôi đã có lần viết thư khuyên, Ô. Khai Trí nên viết Hồi ký một người tay trắng làm nên sự nghiệp buôn bán sách ( thực tế, giầu có, chủ nhà sách và phát lớn lớn ở Saigon xưa) - sẽ được nhiều người mua đọc, thán phục, noi gương như kiểu sách học làm người ( buôn bán sách ) v. v..
Chẳng nên đóng vai chú thợ khâu giầy, mắt đã cận thị, lại ham hố thẩm thi thi ca để soạn tuyển tập thơ làm gì ? Thơ người này hay thật sự, nhiều người thừa nhận, nhưng lái buôn chữ nghĩa như Ô. Khai Trí thì không thể nhận thấy được ?!
Trường hợp Lê Thị Ý không phải là người có thơ hay mà vắng mặt -- tôi đơn cử thêm -- một bài thơ khác của Ngô Thị Mỹ Trang -- trích đăng dưới đây, có phải là một bài thơ hay ? Nếu được chọn, ắt tôi sẽ đặt bài thơ này hàng đầu của thơ hay hôm nay.
ĐÈN XANH ĐÈN ĐỎ
Tôi đi qua ngã tư
Đèn xanh đèn đỏ
Mỗi ngày năm sáu lần như thế
Đâu có thấy gì ngoài đèn đỏ đèn xanh
Bỗng một hôm ngó lại
lòng mình
Thấy có lúc cũng đèn xanh đèn đỏ
Này nhé những tình yêu không dám tỏ
Vì chờ hoài không thấy đèn xanh
Đôi khi bóng người đâu đó quẩn quanh
Không tới được vì đang đèn đỏ
Rồi nuối tiếc những gì đã lỡ
Bởi chùn chân khi thoáng thấy đèn vàng.
Ngày lại ngày năm tháng thênh thang
Tôi vẫn sống, vẫn ăn và vẫn thở
Tôi lại đi qua những ngã tư
đèn xanh đèn đỏ
Nhấp nháy dễ thương như tín hiệu
cuộc đời
Cảm ơn nhiều đèn đỏ của lòng tôi
Đã giữ lại những gì nên giữ lại.
NGÔ THỊ MỸ TRANG
( Tuổi trẻ Chủ Nhật, số 03 / 99 / - tp. HCM )
ThếPhong
( Văn Uyển xuất bản, San José / USA, 2000 - tr. 129 - 154 )
được đăng bởi khedo@outlook.com @ 01:07
0 Nhận xét
0 Nhận xét:
Đăng nhận xét
Đăng ký Đăng Nhận xét [Atom]
<< Trang chủ