HAI BÀI NÊN ĐỌC VỀ CỐ PHÓ GIÁO SƯ ĐÀO THÁI TÔN Đào thái Tôn
PGS Đào Thái Tôn nhận giải John Balaban: Duyên nghiệp với “Nôm” Kiều
Sắp bước sang tuổi 70, sức khỏe không còn được như dăm năm trước, PGS Đào Thái Tôn nhận giải John Balaban 2010 của Hội Bảo tồn di sản chữ Nôm như phần thưởng cho một đời nghiên cứu vất vả và nhiều hệ lụy.
1. Mấy năm gần đây, căn bệnh viêm tắc động mạch chi lại tái phát nên ông Đào Thái Tôn thường ở nhà tập trung chữa cái ngón chân đau.
Ngoài đống sách vở, hai thứ để gần chiếc giường của ông là điện thoại và máy tính. Một người thuộc lứa tuổi thất thập như ông mà có thể “chát”, vào mạng và viết email nhoay nhoáy cũng không có gì lạ vì ông dùng máy tính từ 1997, nay không có hứng thú viết tay nữa.
Ngày 21/10/2010, ông Tôn nhờ người em đến đón, mang theo cái nạng đi nhận giải thưởng John Balaban. Số tiền thưởng là 1.000 USD, cũng chẳng phải là nhiều cho mấy chục năm viết lách. Nhưng ông rất cảm ơn Hội Bảo tồn di sản chữ Nôm, y như lời các cụ dạy “mười đồng tiền công không bằng một đồng tiền thưởng” nên ông rất vui. Ông kể, khi in Nghiên cứu văn bản Truyện Kiều bản Liễu Văn Đường 1971 (năm 2006), tiền nhuận bút 10% giá bìa, nên 1.000 bản của ông được 9 triệu đồng cho 7 năm trời viết ra cuốn ấy. Không hiểu nhuận bút ngày xưa thế nào mà cuốn Dế mèn phiêu lưu ký giúp cụ Tô Hoài đủ tiền chuộc lại cái nhà thờ, đỡ đần các em, thôi không làm việc ở hãng giày ba ta để sống bằng nghề viết văn.
Nhà nghiên cứu Đào Thái Tôn và Tác phẩm nghiên cứu Truyện Kiều của ông
2. Ngay sau khi tốt nghiệp lớp Hán học khóa đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1965-1968), ông Tôn phải tự học chữ Nôm vì một lẽ đơn giản, ông được Viện Văn học phân công nghiên cứu về thơ của “Bà chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương.
Đến khi nghiên cứu về văn bản Truyện Kiều (bằng chữ Nôm, nên còn gọi tắt là “Nôm Kiều”) ông càng thấy chữ Nôm là công cụ rất quan trọng, nên phát biểu tại lễ trao giải, ông nói: chữ Hán, chữ Nôm là phương tiện phục vụ cho mục đích nghiên cứu văn học của ông. Cụ thể là nhờ nó mà từ sau khi chuyển ngành, ông viết được những: Hồ Xuân Hương - tiểu sử văn bản và tiến trình huyền thoại, dân gian hóa; Hồ Xuân Hương từ cội nguồn vào thế tục; Văn bản Truyện Kiều - Nghiên cứu và thảo luận; Nghiên cứu văn bản Truyện Kiều - bản Liễu Văn Đường 1971...
Với Truyện Kiều, ông cho biết, sau khi thống kê, ông chia Truyện Kiều thành hai hệ: hệ Huế và hệ Thăng Long. Các bản ở Huế, do các ông quan trong triều (phần lớn là tiến sĩ) nên khi chép lại Truyện Kiều, chắc nghĩ rằng một người chưa đỗ tú tài như Nguyễn Du hẳn văn còn “non” nên họ ra tay “chữa hộ”. Còn các bản Kiều tại Thăng Long, vì đã được Phạm Quý Thích thẩm định nên ít bị sửa chữa hơn.
“Chúng tôi nghiên cứu văn bản Truyện Kiều theo phương pháp mà học giả Hoàng Xuân Hãn vạch ra là tìm những văn bản Truyện Kiều chữ Nôm càng cổ càng tốt để so sánh, đối chiếu mà lần ra sự sửa chữa từng câu thơ trong quá trình truyền bản để “tái lập” lại những câu thơ “nguyên lời Nguyễn Du. Nói thì đơn giản vậy, nhưng đấy là công việc tỉ mẩn và dễ gây tranh cãi nhất. Và đó cũng là lý thú của công việc” - ông Tôn kể
3. Ông Tôn bộc bạch: tôi viết khá kĩ lưỡng và cẩn thận. Một bài báo hay cuốn sách có khi phải viết đi viết lại hàng chục lần sao cho câu văn “kín nhẽ”. Nhờ vậy mà khi có chuyện, tôi vẫn tin vào lẽ phải của mình.
Xem ra, cái tuổi Nhâm Ngọ của ông, hóa ra lại lận đận vất vả: ông phải giã từ Viện Văn học 18 năm để tìm nơi yên ả mà... nghiên cứu Hồ Xuân Hương. Rồi tới vụ kiện với nhà Kiều học Nguyễn Quảng Tuân quanh cuốn Văn bản Truyện Kiều - nghiên cứu và thảo luận (2001, tái bản 2003) của mình, ông tốn khá nhiều tâm lực để đọc sách luật cả năm trời, trong khi vẫn sống bằng đồng lương công chức... Cứ thế lận đận suốt từ trận lượt đi (phiên sơ thẩm) cho tới khi hết phiên phúc thẩm (trận lượt về) mới chấm dứt chuyện phiền phức này.
4. Cũng vì cái nghiệp mà ông Đào Thái Tôn tự tin ngay cả trong bệnh tật. Ông kể, ban ngày, lúc cái đau ở ngón chân không cho nằm nghỉ, là ông ngồi ngay vào máy tính, tập trung sửa từng câu từng chữ để “đánh lừa thằng thần kinh” nên cái đau biến mất. Còn ban đêm thì chịu. Chỉ có cách tự xoa bóp chân rồi nằm mươi phút, “nó” lại bắt ngồi dậy xoa xoa nhẹ như dỗ trẻ con. Cứ thế, lục đục thâu đêm.
Tiễn chúng tôi ra cửa ông cho biết từ nay đến cuối năm, ông còn duyên nợ với bốn bản thảo nữa, trong đó lại có Hồ Xuân Hương và Truyện Kiều.
Âu cũng là cái nghiệp của ông!
Giải thưởng John Balaban, được sáng lập từ năm 2009 bởi giáo sư John Balaban, Chủ tịch Hội Bảo tồn di sản chữ Nôm tại Mỹ. Năm 2009, giải thưởng này được trao cho nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Khang và GS Phạm Quang Hồng. Trong năm 2010, ngoài Đào Thái Tôn, giảng viên Nguyễn Tuấn Cương của khoa Hán - Nôm, ĐH Quốc gia HN cũng được trao giải thưởng này.
Ông John Balaban là người có nhiều đóng góp cho kho tàng chữ Nôm của Việt Nam với việc dịch ca dao Việt Nam, tập thơ Hồ Xuân Hương và Truyện Kiều ra tiếng Anh. Sau khi thành lập Hội Bảo tồn di sản chữ Nôm tại Mỹ, từ năm 2006 tới nay, John Balaban đã cùng hội xây dựng dự án số hóa kho sách Hán - Nôm của Thư viện Quốc gia Việt Nam và hoàn thành việc số hóa gần 50.000 trang sách chữ Nôm đạt chuẩn chất lượng quốc tế...
Minh Châu
thethaovanhoa.vn, 28-10-2010
Vụ tranh chấp giữa hai nhà Kiều học: Đào Thái Tôn thắng “trận lượt về”!
Ngày 14-6-2007, Phiên phúc thẩm vụ kiện quyền tác giả giữa 2 nhà Kiều học Nguyễn Quảng Tuân và Đào tại TANDTP với kết quả ông Đào Thái Tôn thắng “trận lượt về”!.
Trước đông đảo phóng viên báo chí và nhà nghiên cứu, tại tiền sảnh, luật sư Cù Huy Hà Vũ - người đại diện cho nguyên đơn Nguyễn Quảng Tuân - vẫn tỏ ra vui vẻ với ông Đào Thái Tôn.
Cuối tháng 5, phiên tòa này đã bị hoãn một lần do ông Đào Thái Tôn cáo ốm.
Phiên sơ thẩm nảy lửa diễn ra trong 2 ngày 25-26/12/2006, TAND TP Hà Nội tuyên xử buộc ông Tôn xin lỗi tại nhà riêng của ông Tuân tại TPHCM, thanh toán nhuận bút hơn 1 triệu đồng và bồi thường vật chất, tinh thần cho ông Tuân 25 triệu đồng. Tháng 1/2007, ông Tôn kháng cáo.
Luật sư Nguyễn Thắng Cảnh - người biện hộ cho bị đơn Đào Thái Tôn tiếp tục lập luận: Căn cứ điều 760 và 761 của Bộ luật Dân sự 1995, những bài của ông Tôn dùng in sách Văn bản Truyện Kiều - nghiên cứu và thảo luận đã đăng tải trên báo chí. Mục đích của ông Tôn là tranh luận chứ không phải kinh doanh. Tất nhiên, cái đích của ông Tôn nhắm đến là tòa tuyên hủy và đình chỉ vụ án.
Hai nhà văn, nhà Kiều học này gặp nhau duy nhất một lần năm 1994, trong một hội nghị quốc tế. Sau khi ông Nguyễn Quảng Tuân phê phán cố GS Hoàng Xuân Hãn, ông Đào Thái Tôn mới bắt đầu lên tiếng. Và cuộc tranh luận của họ về văn bản Truyện Kiều trở nên gay gắt nhất vào các năm 1997, 1999.
Luật sư Cù Huy Hà Vũ nói, bản thân ông Tôn đã thừa nhận trích và đưa toàn vẹn tác phẩm là không giống nhau được. Tòa hỏi: Ông đọc cuốn Văn bản Truyện Kiều - nghiên cứu và thảo luận chưa? Hà Vũ đáp: “Tôi đọc qua qua”.
Tòa hỏi tiếp: “Theo ông, 4 bài của ông Tuân được đưa vào cuốn sách của ông Tôn có cần thiết không?”. Luật sư Vũ: “Về mặt học thuật, tôi không có bình luận gì. Chủ thể của sách hợp tuyển và chủ thể của từng bài viết trong sách là khác nhau. Thực tế, ông Tôn đã xin phép tất cả các chủ thể, trừ ông Tuân”.
Luật sư Hà Vũ cho biết thêm: “Sách xuất bản năm 2001 và tái bản năm 2003, nhưng ông Tôn không tặng sách cho ông Tuân, vì thế mãi sau này ông Tuân mới biết và rất từ từ khởi kiện. Nếu là tôi, tôi kiện ngay từ đầu”.
Phía nguyên đơn vẫn cho rằng phải dùng Bộ luật Dân sự 2005 mới đúng, nhưng Tòa khẳng định vụ việc xảy ra năm 2001, Việt Nam lại không có quy định hồi tố nên phải áp dụng Bộ luật Dân sự 1995.
Theo ông Đào Thái Tôn, việc trích dẫn toàn văn tác phẩm là rất phổ biến trong giới nghiên cứu, đặc biệt là ngành văn bản học. Chẳng hạn, GS Nguyễn Tài Cẩn vẫn ghi danh bản thân GS ngoài bìa một cuốn sách về Truyện Kiều, dù in toàn văn Truyện Kiều. Luật sư Hà Vũ bác bỏ: “Đại thi hào Nguyễn Du mất 300 năm trước, lúc đó chưa có Luật Sở hữu trí tuệ”.
Luật sư Nguyễn Thắng Cảnh không tham gia phần tranh luận, cho biết: “Tôi bào chữa miễn phí cho ông Tôn vì quý trọng ông cả trong thời chiến lẫn thời bình với những đóng góp lớn về nghiên cứu Hán Nôm, Truyện Kiều. Thân chủ của tôi không xâm phạm bản quyền! Đã nghiên cứu và thảo luận, dĩ nhiên phải có dẫn chứng xác thực.
Ông Tôn còn chỉ ra được 82 sai sót của ông Tuân, bởi thế giúp độc giả tránh những sai lầm khi cảm nhận Truyện Kiều. Hàm ý của ông Tôn là hiểu Truyện Kiều cho đúng. Ông Tôn chỉ được hưởng nhuận bút như các tác giả khác theo quy chế nhuận bút”.
Người biện hộ này cũng nói: Án sơ thẩm vi phạm thủ tục tố tụng dân sự: các căn cứ không được nguyên đơn đính kèm gửi đến Hội đồng xét xử nhưng cơ quan xét xử vẫn thụ lý. Án sơ thẩm bỏ qua điều 760 Bộ luật Dân sự, chỉ dựa vào công văn của Cục Bản quyền tác giả VHNT (Bộ VHTT)- một văn bản chỉ để tham khảo chứ không phải là căn cứ quyết định.
Tại phiên tòa, ông Tôn chợt phát hiện bản án mà ông Hà Vũ cầm trên tay ghi là “sơ thẩm lần một”, còn bản án ông được TAND Hà Nội tống đạt lại ghi “phúc thẩm lần một”. Ông Tôn nói: “Một bản án như thế này thì đã đủ lý do để hủy”.
Sau khi nghị án, xét thấy đây là 2 nhà Kiều học có nhiều bài tranh luận về văn bản Truyện Kiều, các bài của ông Nguyễn Quảng Tuân vẫn được in nguyên văn, không xuyên tạc và có đề tên tác giả, ông Tôn thực chất đã trích dẫn... giúp độc giả nhận biết những sai sót khi cảm thụ Truyện Kiều, tòa khẳng định: Ông Tôn không vi phạm bản quyền tác giả. Cấp sơ thẩm sai lầm khi căn cứ công văn của Cục Bản quyền tác giả-Bộ VHTT.
Trong tiếng vỗ tay của phần lớn người dự, tòa tuyên: Bác đơn khiếu kiện của ông Tuân, chấp nhận đơn phản tố của ông Đào Thái Tôn (về việc ông Nguyễn Quảng Tuân gửi đơn khắp các viện nghiên cứu, các trường đại học, cơ quan báo chí lẫn Ban TTVH T.Ư nói xấu ông Tôn).
Gần 12 giờ, luật sư Hà Vũ đứng tại phòng xử án trả lời phỏng vấn của báo chí: “Tòa đã không dựa vào căn cứ pháp luật. Không thể lấy những điều không có trong luật để xử như thế...”. Ông Tôn lại ôm lấy Cù Huy Hà Vũ, vui cho mình và cảm thông với người đối trọng với mình tại tòa: “Tôi với Vũ vẫn luôn như vậy!”.
Trần Thanh
nguồn: tienphong.vn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét