Về Một Chuyện Không Thể Vui
Thân Trọng Sơn
Posted on 5 Tháng Tám 2019 by banmaihong
Nhà xuất bản Đà Nẵng vừa phát hành tác phẩm:
Thơ và Đời Tôn Nữ Hỷ Khương
Thân hữu và báo chí viết về nữ sĩ
Bá Thuỳ sưu tầm, tổng hợp và thực hiện cuốn sách này để mừng Sinh nhật lần thứ 85 của Hỷ Khương
8/7/1935 Ất Hợi
8/7/2019 Kỷ Hợi.
Xin nói ngay, đây là một tác phẩm quý, in ấn đẹp, nội dung phong phú, thể hiện tình cảm đặc biệt của người sưu tầm, thực hiện.
Cá nhân tôi, là người thân trong gia đình tác giả biên soạn và nữ sĩ, cảm thấy rất hạnh phúc khi được tặng sách này ( được gởi tận nhà qua bưu điện ) và không thể nói hết tình cảm biết ơn chân thành về việc này.
Tác phẩm quá nhiều tư liệu, cũ có, mới có, thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, và tất nhiên không thể đọc nhanh được, vì bài nào cũng giá trị.
Tôi đọc lướt qua để có cái nhìn tổng thể trước khi đọc kỹ theo lựa chọn.
Và tôi dừng lại ở trang 150 và thấy thích thú vì phát hiện có người dịch thơ Hỷ Khương ra tiếng Pháp, việc tôi đã làm từ 15 năm trước. Tôi tò mò đọc ngay:
trích nguyên văn )
trang 150:
Bài thơ Còn gặp nhau của Tôn Nữ Hỷ Khương
Qua các bản dịch tiếng Ý và tiếng Pháp của Elena Pucillo Truong.
trang 151:
Xin mời các bạn đọc lại bài thơ Còn Gặp Nhau của nhà thơ Tôn Nữ Hỷ Khương và bản dịch sang tiếng Ý và tiếng Pháp của Elena Pucillo Truong.
12 tháng 11 năm 2013
T.V.D
( Xứ Nẫu Online )
trang 152: Bài Thơ Còn gặp nhau.
trang 153: Bản dịch sang tiếng Ý của Elena Pucillo Truong.
trang 154:
Bản dịch sang tiếng Pháp của Elena Pucillo Truong.
(chép lại như sau:)
TANT QU’ON SE VOIT
Affectueusement dédié aux âmes sœurs
Tant qu’on se voit, réjouissons-nous toujours
Les choses de la vie continuent bien leur cours
Honneurs et richesses s’enfuient comme les ombres des nuages sur l’eau
Seulement le sentiment reste pour toujours dans la vie.
Tant qu’on se voit, vouons-nous à l’amour
L’amour du genre humain persiste pour toujours
Gardons bien précieusement cette petite affection
Envoyons-la sur les chemins en mille directions.
Tant qu’on se voit, profitons-en pour nous amuser
Dans l’existence abondent que de plaisirs
Savourons-les d’un esprit raffiné et élégant
La vie accentue encore ses traits excellents.
Tant qu’on se rencontre, continuons à rire
Que les pensées soient plus vives, l’amour plus ardent
Que se repandent les parfums pour mieux goûter le saveur de la vie.
Et à tout le monde on fera ainsi plaisir.
Tant qu’on est ensemble, saluons avec sentiment.
Au milieu de la vaste terre et du ciel élevé
Conduisons-nous avec charité et fidélité
L’un à l’autre offrons-nous un sincère amour.
Tant qu’on se voit, ne cessons pas de nous enivrer
De l’amour, de l’affection, soyons ivres toujours
Et aussi de beaux vers, de la musique, de l’amitié
Pour oublier le sens de l’espace et la fuite des jours.
Tant qu’on se voit encore, continuons nos pas
À la recherche de la vérité et du mystérieux
Gardons pour nous un cœur calme et heureux
La vie spirituelle est merveilleuse, n’en doutons pas.
E.P.T
Chi lạ thế này? Chuyện thật hay đùa đây?
Trang sách ghi rõ ràng: Bản dịch sang tiếng Pháp của Elena Pucillo Truong, do Trương Văn Dân giới thiệu. Tôi không tin vào mắt mình nữa.
Sợ là mình tuổi già, mắt kém, tôi nhắn cô em mở sách ra trang 154 coi có chuyện động trời kìa. Cô em nhắn lại bài ni anh dịch mà, sao lại ghi tên ai lạ rứa?!!
Bài thơ dịch của tôi đây này:
( blog Việt Phương, chuyên mục Dịch thơ Tôn Nữ Hỷ Khương )
Chép lại từ blog:
Lundi 1 septembre 2008
Affectueusement dédié aux âmes sœurs
Tant qu’on se voit, réjouissons-nous toujours
Les choses de la vie continuent bien leur cours
Honneurs et richesses ne sont que passagers
Reste seul un amour à la vie laissé.
Tant qu’on se voit, vouons-nous à l’amour
L’amour du genre humain persiste pour toujours
Gardons bien précieusement ce peu d’affection
Envoyons-la aux chemins de mil directions.
Tant qu’on se voit, profitons-en pour nous divertir
Dans l’existence abondent que de plaisirs
Savourons-les d’un esprit raffiné et élégant
La vie accentue encor ses traits excellents.
Tant qu’on se rencontre, continuons à rire
Que les pensées soient plus vives, l’amour plus ardent
La vie plus exquise, les parfums plus pénétrants
Et à tout le monde on fera ainsi plaisir.
Tant qu’on est ensemble, disons –nous bonjour
Au milieu de la vaste terre et du ciel élevé
Conduisons-nous avec charité et fidélité
L’un à l’autre offrons-nous un sincère amour.
Tant qu’on se voit, ne cessons pas de nous enivrer
De l’amour, de l’attache, soyons ivres toujours
Et aussi des beaux vers, de la musique, de l’amitié
Pour oublier le sens de l’espace et la fuite des jours.
Tant qu’on se voit encor, continuons nos pas
À la recherche de la vérité et du mystérieux
Gardons pour nous un cœur calme et heureux
La vie spirituelle est merveilleuse, n’en doutons pas.
Traduction de THÂN TRỌNG SƠN
CÒN GẶP NHAU
Ưu ái tặng những tâm hồn đồng điệu.
Còn gặp nhau thì hãy cứ vui
Chuyện đời như nước chảy hoa trôi
Lợi danh như bóng mây chìm nổi
Chỉ có tình thương để lại đời.
Còn gặp nhau thì hãy cứ thương
Tình người muôn thuở vẫn còn vương
Chắt chiu một chút tình thương ấy
Gửi khắp muôn phương vạn nẻo đường.
Còn gặp nhau thì hãy cứ chơi
Bao nhiêu thú vị ở trên đời
Vui chơi trong ý tình cao nhã
Cuộc sống càng thêm nét tuyệt vời.
Còn gặp nhau thì hãy cứ cười
Cho tình thêm thắm, ý thêm tươi
Cho hương thêm ngát, đời thêm vị
Cho đẹp lòng tất cả mọi người.
Còn gặp nhau thì hãy cứ chào
Giữa miền đất rộng với trời cao
Vui câu nhân nghĩa, tròn sau trước
Lấy chữ chân tình gửi tặng nhau.
Còn gặp nhau thì hãy cứ say
Say tình, say nghĩa bấy lâu nay
Say thơ, say nhạc, say bè bạn
Quên cả không gian lẫn tháng ngày.
Còn gặp nhau thì hãy cứ đi
Đi tìm chân lý, lẽ huyền vi
An nhiên tự tại – lòng thanh thản
Đời sống tâm linh thật diệu kỳ.
TÔN NỮ HỶ KHƯƠNG
Libellés : DỊCH THƠ TÔN NỮ HỶ KHƯƠNG, thơ dịch Việt-Pháp
Cũng trên blog đó, tôi đã lần lượt đăng bản dịch những bài thơ khác của Tôn Nữ Hỷ Khương.
Xin được dài dòng chuyện này.
Nhân sinh nhật lần thứ 70 chị TÔN NỮ HỶ KHƯƠNG (8/7/2004), tôi được mời và rất bối rối vì không biết tặng Chị món quà gì, cho vừa ý chị mà vừa sức mình. Tôi quyết định tặng món quà độc đáo: dịch thơ chị sang tiếng Pháp. Tôi chọn một số bài trong tập Hãy cho nhau, không ít bài và không nhiều lắm để kịp hoàn thành trước ngày vui. Tôi tự đánh máy, tự in và đặt tên tập thơ dịch là Entre Nous. Tôi gởi đến chị và chị kịp nhân ra nhiều bản để giới thiệu hôm sinh nhật. Hôm đó, tôi nói rõ là thơ chị nổi tiếng quá rồi, bản dịch này cốt để những người không đọc được tiếng Việt có cơ hội hiểu thơ chị. Thực vậy đối tượng tôi nhắm đến là độc giả nói tiếng Pháp, francophones, không chỉ là người Pháp, Français.
*****
Ngoài blog cá nhân, tôi còn công bố tập thơ dịch này trên các website khác, chẳng hạn, trang art2all.net
Và đây, trang Chim Việt Cành Nam.
****
Cũng có khi, người khác giới thiệu tập thơ này thay tôi. Đây là trang của nhà văn Thế Phong ( Đường Bá Bổn ): bài này đăng năm 2012.
ENTRE NOUS
poèmes de Tôn nữ Hỷ Khương
traduits par Thân Trọng Sơn.
Lời dẫn :
Tôn Nữ Hỷ Khương ( 1937 – ) , nữ thi sĩ nổi tiếng trước 1975 ở miền Nam , tác giả nhiều thi tập xuất bản sau 1975 – một số, do Trí Việt mua bản quyền liên kết xuất bản, in đẹp, bìa cứng , bán chạy . Một điều lạ, hiếm xảy ra , đối với đa số tuyệt đối, háo danh đều phải bỏ tiền in thi tập trình làng – còn Hỷ Khương thì không vậy , ‘ thơ hay lại bán ra tiền ‘ !
Có một buổi tôi đến thăm , chị đưa tôi một bản thảo chép tay ( photocopy ) ENTRE NOUS -dịch giả pháp ngữ ghi : ” Thương mến mừng Sinh nhật chị Hỷ Khương / Dalat . Mùng 8. 7. 2004 ” ( lời dịch giả . ( trang 1)
E N T R E N O U S
Poèmes de TÔN NỮ HỶ KHƯƠNG
Traduits par THÂN TRỌNG SƠN .
Cuôi tập, dịch giả viết ờ ‘ Lời Bạt ‘ :
Thơ giản dị nên thơ sâu lắng
Lời nhẹ nhàng dễ đi thẳng hồn người
Xin tạm mượn qua đôi dòng chuyển ngữ
Gửi đến ai chút vị ngọt cho đời.
THÂN TRỌNG. SƠN
Xin phép nhị vị , tôi post trên THẰNG PHẢI GIÓ ‘ s Blog tập bản- thảo-thơ ( 28 trang ) của Tôn Nữ Hỷ Khương mà ai đã yêu thơ thì ” không thể không đọc ‘ .
Còn ý riêng THẰNG PHẢI GIÓ :
"…một tập thơ song ngữ rất đáng đọc, không thể bỏ qua được ! "
ĐƯỜNG BÁ BỔN
******
* Tập thơ dịch Entre Nous đã được tác giả Hà Văn Thuỳ ghi nhận trên báo Văn Hiến số 7 (155)- 2010, đăng lại trong Thơ và Đời “ Hiện tượng thơ Tôn Nữ Hỷ Khương”, trang 29-35:
“ Cũng năm 2004, khi tập thơ Hãy cho nhau ra đời, nhà giáo Thân Trọng Sơn đã dịch ra tiếng Pháp được rất nhiều người khen tặng. Trong số này, có một giáo sư người Bỉ, nguyên cố vấn sư phạm Hiệp hội Pháp ngữ Thành phố Hồ Chí Minh đã vô cùng xúc động và ngợi ca những tư tưởng trong tập thơ: Tôi đọc bản dịch của anh ( dịch thơ Tôn Nữ Hỷ Khương ), thích thú vô cùng , thích thú với hai điều tâm đắc: cảm động trước sự ân cần của anh và tìm thấy trong tuyển tập cái hồn Việt mà tôi đã có thể tiếp cận trong vòng năm năm qua…”
*****
Xin trở lại với “ bản dịch sang tiếng Pháp của Elena Pucillo Truong “ như đọc được ở trang 154 Thơ và Đời:
Chép lại lần nữa, và đối chiếu với bản dịch THẬT của Thân Trọng Sơn. Những chỗ có gạch dưới là của EPT, in kèm theo bản TTS trong ngoặc đơn.
TANT QU’ON SE VOIT
Affectueusement dédié aux âmes sœurs
Tant qu’on se voit, réjouissons-nous toujours
Les choses de la vie continuent bien leur cours
Honneurs et richesses s’enfuient comme les ombres des nuages sur l’eau
Seulement le sentiment reste pour toujours dans la vie.
(Honneurs et richesses ne sont que passagers
Reste seul un amour à la vie laissé.)
Tant qu’on se voit, vouons-nous à l’amour
L’amour du genre humain persiste pour toujours
Gardons bien précieusement cette petite affection
(Gardons bien précieusement ce peu d’affection)
Envoyons-la sur les chemins en mille directions.
(Envoyons-la aux chemins de mille directions.)
Tant qu’on se voit, profitons-en pour nous amuser
( Tant qu’on se voit profitons-en pour nous divertir )
Dans l’existence abondent que de plaisirs
Savourons-les d’un esprit raffiné et élégant
La vie accentue encore ses traits excellents.
(La vie accentue encor ses traits excellents.)
Tant qu’on se rencontre, continuons à rire
Que les pensées soient plus vives, l’amour plus ardent
Que se repandent les parfums pour mieux goûter le saveur de la vie.
(La vie plus exquise, les parfums plus pénétrants)
Et à tout le monde on fera ainsi plaisir.
Tant qu’on est ensemble, saluons avec sentiment.
(Tant qu’on est ensemble, disons –nous bonjour)
Au milieu de la vaste terre et du ciel élevé
Conduisons-nous avec charité et fidélité
L’un à l’autre offrons-nous un sincère amour.
Tant qu’on se voit, ne cessons pas de nous enivrer
De l’amour, de l’affection, soyons ivres toujours
(De l’amour, de l’attache, soyons ivres toujours)
Et aussi de beaux vers, de la musique, de l’amitié
(Et aussi des beaux vers, de la musique, de l’amitié)
Pour oublier le sens de l’espace et la fuite des jours.
Tant qu’on se voit encor, continuons nos pas
À la recherche de la vérité et du mystérieux
Gardons pour nous un cœur calme et heureux
La vie spirituelle est merveilleuse, n’en doutons pas.
E.P.T
Có thể nhận ra ngay “ bản dịch “ của EPT hoàn toàn giống với bản THÂN TRỌNG SƠN kể cả nhan đề, câu đề từ, chỉ trừ ba câu và dăm chữ. Bạn đọc tỉnh táo có thể đánh giá phần “chỉnh sửa” này có giá trị tới mức nào.
Chỉ xin nói ngắn:
- Tôi cố ý chuyển ngữ một bài thơ tiếng Việt thành một bài thơ tiếng Pháp với trình độ của tôi và với trách nhiệm với người đọc. Muốn như thế, tôi chú ý số âm tiết mỗi câu, gần với câu 12 pieds. ( Một đôi chỗ không được như thế, tôi biết ) . 6/7 đoạn tôi dùng Tant qu’on se voit, nhưng đoạn 5 tôi viết Tant qu’on est ensemble là vì thế. Tôi cũng viết “ encor “ thay cho “ encore “ cũng vì thế.
Và cũng bởi lý do đó tôi sẽ không nhét vào một câu dài thậm thượt như câu 3 khổ 1, và câu 3 khổ 4 bản EPT.
- Khổ 6 câu thứ 3 tôi viết:
- “ Et aussi des beaux vers, de la musique, de l’amitié “. Bản dịch EPT sửa lại: Et aussi DE beaux vers, de la musique, de l’amitié”.
- Hẳn là nữ dịch giả cho là tôi dùng sai chữ DES. Tôi có biết article indéfini Des nếu dùng trước danh từ số nhiều có adjectif đứng trước thì đổi thành DE. Ở đây, không phải như thế. Hai câu này là :
Say tình, say nghĩa bấy lâu nay
Say thơ, say nhạc, say bè bạn.
Tôi dịch thành:
De l’amour, de l’attache, soyons ivres toujours,
Et aussi des beaux vers, de la musique, de l’amitié.
Thì phải thấy đảo ngữ ( inversion ) ở đây:
Soyons ivres toujours de l’amour, de l’attache
Et des beaux vers, de la musique, de l’ amitié.
Tức là des không phải article indéfini đâu!
******
Câu đầu khổ thứ 3, đổi chữ divertir thành amuser, câu thơ bị lạc vận. Câu đầu khổ thứ 6, đổi “ disons-nous bonjour “ thành “ saluons avec sentiment” cũng vậy. ( divertir vần với plaisir, bonjour vần với amour )
Còn nhiều chuyện nữa cần bàn về bản EPT, nhưng thôi, xin để mọi người thẩm định.
Nói thêm để kết:
- Điều thú vị là trong tác phẩm Thơ và Đời, tiếp sau trang 154 trứ danh trên, là những trang giới thiệu Thơ Tôn Nữ Hỷ Khương, Thân Trọng Sơn chuyển ngữ.
( Bài thơ dịch Tant qu’on se voit của Thân Trọng Sơn đăng ở trang 160, ai tinh ý sẽ phát hiện chuyện động trời ngay.) Từ trang 155 đến trang 170, toàn bộ tác phẩm ENTRE NOUS đã được in song ngữ đầy đủ, trình bày rất đẹp, kể cả lá thư của Bernard Uhoda, giáo sư người Bỉ, cố vấn sư phạm AUF, gởi về từ Bruxelles, ngày 9/9/2004, ký tên là Votre jeune frère en poésie. Thư phân tích nội dung tác phẩm gốc qua bản dịch, mở đầu như sau: ( có đăng cả bản dịch của Thân Trọng Thuỷ )
"J’ai lu votre traduction des poèmes de TON NU HY KHUONG avec l’intérêt le plus vif, celui d’une double reconnaissance: j’ai été touché par l’attention de votre envoi et je retrouve bien dans vos textes l’esprit vietnamien que j’ai cru pouvoir approcher pendant cinq années…”
Như vậy là chủ đích của tôi lúc ban đầu là dịch cho độc giả francophones phần nào đã đạt. Bernard Uhoda đã đọc rất kỹ tập thơ dịch của tôi mới viết được câu kết thế này:
Tôi cám ơn anh tận đáy lòng và xin phép được hoan hỉ nói thêm một lời : Một cơn gió nhẹ thoảng qua (Donation / Hãy cho nhau ) đã làm chập mạch thời gian và hiện thực. Trong sứ mệnh thực hiện không ngừng nghỉ một “khoảnh khắc ngắn ngủi”( La vie éphémère/ Phù sinh) cũng như một “khoảnh khắc đáng kể” trong “cuộc sống trăm năm” (Amitié / Chút lòng tri kỷ ), tất cả đều có tính “nhị phân”, tính kép – tương phản và tương đồng – tất cả đều thiếu xác thực và tất cả đều là chân lý , bởi vì chỉ có tình yêu là đáng kể , chỉ tình yêu mới vượt ra ngoài mọi toan tính :
“Tình yêu ai tính thiệt hơn “ ( Dettes d’amour / Nợ tình )
(Bản dịch của Thân Trọng Thuỷ)
2. Tác giả Trương Văn Dân người viết bài giới thiệu bản dịch của Elena Pucillo Truong, người Ý.
Tôi đã có dịp gặp vợ chồng nhà văn này tại Đà Lạt khi hai vị về dự triển lãm tranh của hoạ sĩ Đinh Cường.
Tôi có gặp hai vị khi đi dự ra mắt một số Quán Văn tại Cà phê Lọ Lem ở Saigon. Tôi biết cả hai đều là thành viên thân thiết của tập san Quán Văn của nhà văn Nguyên Minh, Nguyễn Sông Ba, là những người tôi quý mến.
Tôi biết hai vị là cộng tác viên của trang art2all.net của Đặng Lệ Khánh, có hẳn một trang riêng dành cho Trương Văn Dân ở đây.
Hai vị đều là nhà văn, có tác phẩm được in, được nhiều nhà phê bình ca ngợi.
Thêm một chút riêng tư nữa như thế này. Tác giả Trương Văn Dân đã có bài viết “ Thư viện người hát rong trên cõi tạm” đăng trong Tập san Khát vọng (số Mùa Hạ), chuyên đề Trịnh Công Sơn, tháng 3/2011, tôi đứng tên đồng chủ biên tập san này.
3. Tôi biết nhiều chuyện như thế, nhưng có một chuyện TÔI KHÔNG THỂ BIẾT.
Tôi không biết Madame Elena Pucillo Truong lấy bài thơ dịch ở đâu mà đem ra sửa BẬY mấy chỗ rồi ký tên mình vào? Tôi không biết Monsieur có rõ là Madame dịch bài này lúc nào, công bố ở đâu để Monsieur lấy đăng lên Xứ Nẫu Online?
Tôi không biết hai vị nghĩ gì về khái niệm honnêteté intellectuelle.
Với sự khiêm tốn tối thiểu tôi xin nói là những gì viết ra tôi đã công bố rộng rãi trên internet và mọi người đã tự nhiên sử dụng, nhưng lúc nào cũng dẫn nguồn và ghi rõ tên tác giả.
Chỉ duy nhất trường hợp lạ lùng này!
Tại sao? Tại sao? Tại sao? ./.
Đà Lạt, 3/8/2019
Thân Trọng Sơn
================
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét