' Nghệ sĩ HOÀNG THƯ [ 1920- 1999 ] Ba năm tròn hết khổ "/ Hoàng Vũ Đông Sơn --tản mạn văn chương/ thế phong ( 31/ 08/ 2015)

 

tản mạn văn chương / thếphong

Thứ Hai, 31 tháng 8, 2015

hoàn

                                               h o à n g   t h ư
                                                        (1920-2000)
                                         ba năm tròn hết khổ

                                                      hoàng vũ đông sơn

 hoàng thư

 [ i.e. hoàng văn thư 1920 - 2000]

   (ảnh: Internet)

   Đúng 20 giờ ngày 30- 12- 2012 năm nay, là tròn một năm, anh Hoàng Thư tử biệt mọi hệ lụy cuộc đời.  Sáng ngày 3--12- 2000, anh Thế Phong đón tôi đến quán 27 Nguyễn Thị Diệu, quận 3-- gặp gỡ anh Nguyễn Quốc Thái -- uống cà phê; để tưởng niệm Hoàng Thư. Tôi đã trao tay cho 2 anh, bài văn vần,

      Anh Hoàng Thư ơi !
      Thế là đã giỗ đầu anh
      Quang âm thấm thoát
      Mong manh phận người
      'Lưu đồn trấn thủ' chơi vơi
      Bức tường long lở
      Đơn côi phận mình
      Có vài 'mạng' sống chân tình
      Nhớ anh! cùng với:
      Bất bình vu vơ
       HOÀNG VŨ ĐÔNG SƠN

     Sáng 30- 12- 2001, tôi lại tới  góc ngồi ở Cà Phê 27.  tách cà phê đen đã chờ tôi ở trên   bàn, Nguyễn quốc Thái hỏi:

    " Có nhớ hôm nay là ngày gì không?"
    " Hoàng Thư tròn 2 năm ! "

    Hai chúng tôi.  Chỉ  chúng tôi im lặng.  Cơn gió đông nam thỉnh thoảng tạt qua làm lay động, khiến những chiếc lá vàng trên cây sa-bô-chê õng ẹo lìa cành, rơi xuống lòng người, lòng đất.  Trước tầm nhìn của chúng tôi là cây khế, rớt những trái màu vàng xuống mái tôn. Cây khế chua đang đơm bông tím ngắt.

     Trên đường về, tôi 'tự kiểm': không đủ tư cách ghé phở Bà Dậu; nhưng vẫn chạy tới lối [đường] ' Bạc Má Hồng'.  Bức tường long lở, vẫn nơi anh ngồi, vắng ngắt.  Nắng cuối năm thật gay gắt.

     Ngày 30- 12- 2012 này; theo phong tục tập quán Việt Nam là giỗ hết, tức giỗ đoạn tang anh Hoàng Thư, để anh đi đầu thai; rồi làm Chiến sĩ anh hùng hay lại làm nghệ sĩ .(*)

------------
* Hoàng Thư , một Cơ đốc nhân hội thánh Báp Tít Ân điển Saigon ; qua đời được về Thiên Đàng, nước của Đức Chúa Trời -- trái hẳn với quan niệm về đức tin tôn giáo  nghệ sĩ Hoàng Thư. , như tác giả Hoàng Vũ Đông Sơn viết. - (Bt)

     Bài viết 'Bạn của Thơ' dưới đây; và, mấy dòng-- bây giờ chỉ để nhắc nhở cho tất cả anh chị em, trong họ ngoài làng văn nghệ --nhớ lại ít nhiều kỷ niệm với 'nghệ sĩ  thủ vai diễn' ngâm 'Trấn thủ lưu đồn' và 'Con đĩ đánh bồng'; ở đâu đó trên ' Vòm trời xanh'  (*) . ./

-----------
*  Vòm trời xanh/ Vou^te Azuree/ Blue Firmanent , tác phẩm  Hoàng Thư (một phần nhỏ đã được in lại như một booklet,  nguyên bản hiện được lưu giữ tại Washington University Libraries- (Bt)

  HOÀNG VŨ ĐÔNG SƠN
   SAIGON 16/12 /2002


                                                            bạn của thơ
                                      thơ của bạn

                                                        Hoàng Vũ Đông Sơn

   Thế là 'Trấn thủ lưu đồn' chẳng còn ' lưu đồn'  được nữa.  Hoàng Thư đã vĩnh viễn ôm ''Vòm trời xanh' cùng tinh cầu phiêu lãng.

     80 năm sống, trải dài trên quê hương lầm than, vì binh lửa.  Ngược Bắc xuôi Nam chán chê rồi, Hoàng Thư trụ lại Sài gòn, ở con đường Bạc Má Hồng [ nay, đường Nam kỳ khởi nghĩa.] Tên đường nghe có vẻ ngộ nghĩnh này do Tây đặt " Mac Mahon."  Chẳng biết đó là đại danh của ông Tây, bà Tàu nào; vị đó có đóng góp đại công vào việc xâm lăng và bình định xưa,  để Nam việt biến thánh Nam Kỳ Thuộc Địa hay không?  Tên đường này đã nhiều lần thay đổi ; nhưng người Sài gòn cũ vẫn quen thói hí hước, cứ gọi là Bạc- Má- Hồng.

    Anh Hoàng Thư đã được cấp nhà ở đường này;  trong cư xá cũng có tên Tây là Cư Xá De Gaulle.

     Tôi nghe tiếng anh từ ngày còn bé.

     Chương trình Thi văn Tao Đàn của đài Phát thanh Saigon, không thể thiếu 2 giọng'nam ngâm' Quách Đàm, Hoàng Thư, ở lúc khởi đầu.  Quách Đàm diễn ngâm, đúng 'cung bậc bằng trắc' của từng thể loại thơ ca.  Hoàng Thư trái lại, không tuân thủ tuyệt đối.  Khi thấy cần phải phá cách, cứ đưa ngôn ngữ lên đỉnh cao cho thi ca thêm tuyệt vời.  Thi sĩ Đinh Hùng là người biết chọn mặt gởi vàng, khi ông chấp chưởng Tao Đàn Thi Văn.

    Hoàng Thư bẩm sinh đã có tài trình diễn 'thi ca vũ nhạc kịch'.  Ở bộ môn nào, anh cũng vươn tới đỉnh cao.  Hoàng Thư sáng giá nhất là việc :  lấy]ca dao tục ngữ Việt nam đưa vào biên diễn, dàn dựng được những vũ điệu kỳ tuyệt.  Đáng kể nhất là 'Trấn thủ lưu đồn' và 'Con đĩ đánh bồng'.  Đích thân anh , vừa là đạo diễn vừa là nghệ sĩ múa chính. ( khi không có người nhập vai phù hợp).

    Hoàng Thư phải là người bạo phổi lắm, mới dám mong lại 2 sự kiện trái ngược nhau, như 2 vế của một đôi câu đối rất chỉnh chu; 'Trấn thủ lưu đồn, ngoài biên cương trấn ải/Con đĩ đánh bồng, tụi phố thị nhởn nhơ'.

    Tôi kính mến anh Hoàng Thư ở những điều kể trên; chứ không phải  :

 "Hoàng Thư thành danh từ nghệ sĩ múa'Trấn thủ lưu đồn' có một không hai ở miền Nam trước 75, sáng danh ở nhiều buổi trình diễn , qua nhiều nước trên thế giới : Nhật, Pháp, Đài Loan, Philippines, Hồng Kông, Campuchia, Thái Lan v.v ..."   

   ( trích: Thằng Phải Gió/ "  Giới thiệu Hoàng Thư "  trong' Thư viết ở Saigon').

    Có thể mỗi thời mỗi khác.  Mà; so sánh thì luôn luôn kháp khểnh. Hoàng Thư làm 'câu đối' cho đời chiêm ngưỡng; và, tự tìm hiểu lấy, tự phê phán Tam Nguyên-Yên Đổ-Nguyễn Khuyến, Tổng dốc Sơn-Hưng-Tuyên, có bằng cấp cao, quan chức lớn vào bậc nhất nước , vẫn 'rét' , phải mượn cuộc thi 'Bình Kiều' để than thở:

        Bạc hà trăm lãng là xong nhỉ
        Đời trước làm quan cũng thế a?

   Hạ tuần tháng 9 năm 1967, L.H.H.N xuống thăm nuôi, tiếp tế cho tôi ở trại Nhập ngũ số 3.  Trong giỏ đồ tiếp tế, có cái radio nhỏ.  Nàng dặn, " Nhớ đón nghe Tao Đàn".

  Thơ của tôi trong Cuồng Lũ, [ viết chung với Trần Bất Bạt] được anh Hoàng Thư trích ngâm.

 Tôi bàng hoàng,' sướng mé đìu hiu' .( ngôn từ nhà văn Duyên Anh - 'Đúng!' chỉ là sướng'mé' , tức là' sướng một tí teo, một góc rất nhỏ thôi).   Còn toàn bộ là khổ, vì hồ sơ quân y bạ, đã đóng dấu đỏ chót ĐKS .( đủ sức khỏe).  No như một nhát chém vào giữa cuộc đời tươi vui của một 'thằng cu học dốt' , khi tới tuổi,

       Trượt tú tài anh đi trung sĩ
       Em ở nhà làm đĩ nuôi con
       Bao giờ hết giặc - nếu còn ...
       Khi về đã sẵn Mỹ con để bồng

      Bài thơ mang trội tính thời thế trên do một 'ranh sĩ' nào đó, đối cảnh sinh tình; hay , chính tác giả là nạn nhân của thời cuộc.  Nghe sao cay đắng quá !  Riêng tôi, chả bao giờ hoàn toàn khoán 'hợp lệ tình trạng quân dịch'; nên không có 'vé' để được dự hàng sĩ quan thượng, hạ.  Trên không chằng, dưới không rễ.  Cũng may là tôi bị ế vợ kinh khủng; nên chẳng sợ ' nuôi con tu hú'. 

  Nhưng 'Cuồng lũ', đứa con tinh thần đưa đi kiểm duyệt, bị Sở Phối hợp nghệ thuật loại gần hết, chỉ cỏn lại 9 bài.  Anh Trần Bất Bạt, người đứng chung thi tập cũng tự ý rút từ 30 bài xuống còn 9 bài. Vậy là đứa con tinh thần của Trần bất Bạt + Hoàng Vũ Đông Sơn coi như què cụt, méo miệng, sứt tai.

     Nhưng Hoàng Thư vẫn bình, vẫn chọn để diễn ngâm.  Phải chăng anh đã thương một 'thằng em', một mầm non văn nghệ đang bó thần bằng'3 thước vải ka-ki' -- mà chiến trường thì mỗi ngày mỗi thêm khắc nghiệt.  Những ngày tháng ấy, tôi lưu lạc ở các tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên, Quảng Nam, Quảng Tín, Quảng Ngãi.  Muốn quên cũng chẳng thể quên những địa danh Sơn Hà, Đỗ Xá, A-Shau, A Lưới, Làng Vei, Khe Sanh ... -- nên tôi chẳng có dịp nào về Saigon để có cơ hội cảm ơn anh Hoàng Thư.  Tất cả công việc xin phép xuất bản, in ấn, phát hành đều do Trần bất Bạt, lo liệu giùm.

    Mãi những năm 90, qua anh Thanh Thương Hoàng, tôi mới chính thức quen anh Hoàng Thư.  Anh cô đơn như một cái bóng.  Bầu bạn, anh em cũ; những người còn nhìn thấy mặt nhau , đến thăm, thì anh vui lắm. Lúc hứng khởi, anh kể lại nhiều chuyện  xưa, tích cũ, vui thì có vui; nhưng đặc biệt cần ứng phó chuyện gì đó, anh xử sử rất là Hoàng Thư.

     Hiếm khi thấy anh Hoàng Thư ăn hết một xuất ăn sáng.  Nhiều khi, anh ngồi nhìn anh em; khuyến khích tôi, "... cố ăn nhiều, nếu sẵn dịp.  Ăn đúng bữa để gìn giữ sức khỏe, đừng như tôi khiu xưa ..." 

  Tôi vẫn còn nợ anh Hoàng Thư một cái hẹn; về Thanh Đa lai rai và ngồi ở bờ sông nhâm nhi tách cà phê, ngắm trời cao, thấp, nhìn sóng nhấp nhô đưa những cánh bèo dập dờn quẩn quẩn quanh quanh trôi lòng vòng, chẳng biết đi về đâu.  Cứ như anh Hoàng Thư không có duyên với khu Binh Quới Tây.  

      Tôi không có văn tài bằng, kể cả phương tiện; như 2 anh Thế Phong và Nguyễn Quốc Thái, để làm cho anh Hoàng Thư vui lòng, trước lúc ra đi. 

 Hai anh đã viết những dòng giới thiệu Hoàng Thư và' Vòm trời xanh' rất thân thiết và trang trọng.  

 Riêng anh Nguyễn Quốc Thái đang làm ở báo 'Doanh nghiệp', nhiều lần được các doanh gia ngoại quốc mới đi Âu, Mỹ.  Anh Thái vẫn dành thì giờ phối hợp với thi sĩ Diễm Châu ở Lộ Trấn ( Strasbourg) in ấn, phát hành tại Pháp -- phần thơ việt của ' Vòm trời xanh'/ Hoàng Thư, cùng Lời giới thiệu của anh Thế Phong và Nguyễn Quốc Thái.

     Tôi cũng có 1 bản vi tính 'Vòm trời xanh', anh Thế Phong tặng - anh Hoàng Thư sáng tác bằng 2 ngôn ngữ Việt, Pháp,  chỉ chưa thấy có tiếng Anh, tiếng Nga mà thôi.  Mở 'Vòm trời xanh' ra, nhìn thấy ngay Hoàng thư khẳng định,

       ' Là kinh điển
        Bản giao hưởng mang tính chất tự truyện

        qua Mục lục, thấy các phần:

        - Nữ thần âm nhạc
        - Tuổi ấu thơ thơ
        -  Mảnh đất còn sót lại của Thượng đế
        - Cho Con
        - Đà lạt, thành phố cả rừng thông.

      Tôi hỏi riêng anh Thế Phong, anh cho biết, "... tiền công đánh máy,  tiền copy bản sao không rẻ, anh ấy cố gắng hết sức rồi; nên phần kẻ nhạc đành chịu thua không thể thực hiện." 

     Còn anh Nguyễn Quốc Thái cho hay, 

" ... anh Diễm Châu và tôi gặp nhau ở Strasbourg ít ngày, nên  chỉ kịp in ra phần việt ngữ, in khổ nhỏ ,giới hạn số lượng, mang tên nhà xuất bản Trình Bày hải ngoại."

     Tôi mong mỏi tất cả anh em bầu bạn ở đây hay ở đâu đó, yêu Thơ, yêu Nhạc, yêu Hoàng Thư, sớm   chung tay thực hiện in 'Vòm trời xanh/ Vou^te Azurée ' kèm 'bản nhạc giao hưởng' + 'bản tổng phổ' của nhạc sĩ Y Vân đã soạn hoàn tất. Khúc giao hưởng thanh bình như 'Vòm trời xanh' sẽ mãi mãi là bạn của Thơ, sẽ mãi mãi là Thơ của bạn chúng ta. 

Những khi cuộc đời không còn gì để mất, sẽ thấy :

 Hoàng Thư và Y Vân từ xa xăm dạo lại khúc giao hưởng, nhắc nhở cho đời việc 'Trấn thủ lưu đồn', 'Con đĩ đánh bồng' lẳng lơ đáng thương, hay đáng trách; của hôm qua và ngáy mai.

Ngồi lại Strasbourg (Pháp), anh Nguyễn Quốc Thái  nhớ lại,

 "... mỗi sáng Hoàng Thư ngồi đó, khiêm tốn, tựa lưng vào bức tường long lở, cũ càng trong hẻm của Cư Xá De Gaulle. "  Ngắm mây trôi xứ lạ quê người, Nguyễn Quốc Thái đọc lại 'Vòm trời xanh', còn có mấy dòng cảm khái ở cuối Bài giới thiệu; mà anh đã viết cho Hoàng Thư,

          Với nỗi đam mê tận cùng ngấy ngất
          Với ánh lửa pha hồng mái tóc bạc
          Với ánh mắt nghi ngút heo may tách biệt.


                                                          

         HOÀNG THƯ
          (1920 - 1999)

      Tính theo tuổi  âm lịch; thì anh vừa đúng 80.  Bát tuần khánh kỷ, nếu không gặp nghịch cảnh lúc vãn niên , để 'bỏ đời' ra đi; vì trẫm uất, vào lúc 20 h 00 ngày 30- 12- 1999, tại bệnh viện Trưng Vương.  Phải chi, anh chịu khó thở hít khí trời 28 tiếng đồng hồ nữa, đã là giao thừa 1999- 2000.  Và, nếu sống thêm 366 ngày nữa, để cùng nhân lọai bước vào thiên niên kỷ thứ 3, chả thú lắm sao?

      Tiễn Hoàng Thư hôm ấy có Vương Đức Lệ, Vương Đàm, Nguyễn Hải Phương, Nguyễn Quốc Thái là những người tôi quen biết -- chỉ có anh chị Thế Phong là đưa lên tận  hỏa đài nhìn thân xác Hoàng Văn Thư nương khói bay lên Trời
.
       Những người không thể đến Thuận An (tỉnh Bình Dương) đều giắt xe theo sau đam tang anh Hoàng văn Thư [tên đầy đủ] tới khúc quẹo Võ Thị Sáu.  Tôi đọc cho anh Vương Đàm nghe lời ghi trong  Điếu tang anh Trần Huy Phong. ( trưởng môn nhân thứ 3 Việt võ đạo) và cũng để tiễn anh Hoàng Thư hôm nay,

                       Khóc anh tôi phải mượn lời
                       Người xưa tiễn bạn về nơi vĩnh hằng
                       "Ô hô ! Thế sự thăng trầm liên thế biến
                       Ai tai ! Giang sơn bảo hiệp ký nhân tồn."

              Hoàng Vũ Đông Sơn
              BÌNH QUỚI TÂY, 16/6/ 2000

           (trang  345 -350  / NHỮNG MẨU RỜI THƯƠNG NHỚ / 
                 Văn Uyển Publishing Company San José, 2015)

                        ca khúc đầu tay phạm duy
                hoàng thư hát đầu tiên

                                                                thế phong

Hoàng Thư, một trong những bạn thiếu thời Phạm Duy -- bộ 3 [người thứ 3, tôi quên tên] tắm sông với nhau, từ hồi nhỏ.  Thư không biết bơi, trước con sông nước đục ngầu; sợ chết đuối -- nghe lời Cẩn (tên tục Phạm Duy), muốn biết bơi thì cho chú chuồn chuồn ngô mắt bi ve cắn rốn.  Chẳng hiểu câu chuyện tầm phào có làm tay nghệ sĩ tài danh sau này bơi giỏi hay không?

Nhưng có một điều chắc chắn, 3 chú bé tắm sông kia; nay 2 đã thành danh. (Phạm Duy và Hoàng Thư.)  

Hoàng Thư, nghệ sĩ múa , diễn 'Trấn thủ lưu đồn'; có một không 2, ở miền Nam [VNCH] trước 1975 -- vang danh qua nhiều buổi trình diễn trên thế giới: Nhật bản, Pháp, Đài Loan, Hồng Kông, Lào, Campuchia, Thái Lan ... v.v...

Thời kháng chiến, Hoàng Thư đã có giọng hát tốt, ngâm thơ dài hơi -- khiến Phạm Duy tin cậy Hoàng Thư hơn chính tiếng hát  bản thân . Và,  sáng tác đầu tay ' Bên cầu biên giới' của Phạm Duy; thì, nghệ sĩ Hoàng Thư là người hát đầu tiên.

Trái lại, tiếng hát Phạm Duy lại được lòng Văn Cao -- chàng ca sĩ Phạm Duy đem tiếng nhạc Văn Cao  hát vang vang từ rừng sâu, đèo cao; đến miền châu thổ  Hồng Hà, từ khu 3 qua Khu Bốn, lặn lội  qua miền đất đỏ miền đông Nam bộ.
  Vậy là ,' Văn Cao tiếng đàn, còn Phạm Duy tiếng hát'.

Sau 1975, tôi thật ngạc nhiên, được biết Hoàng Thư sáng tác 'hát thơ' (lieder), lồng trong khúc giao hưởng tự-sự . 

Càng ngạc nhiên hơn, Hoàng Thư viết bằng tiếng Pháp bài 'hát thơ' ấy trong rừng thông, phố núi, thông reo Đà lạt -- và sau này, anh cùng nhạc sĩ Y Vân dạo lại khúc giao hưởng -- cuối cùng Y Vân viết 'tổng phổ'.

Hoàng Thư có một chuỗi đời dài phía trước; khi tóc còn xanh; và nay thì đã bạc trắng rồi -- nhưng nhìn lại, vẫn là một Hoàng Thư tài hoa, trong điệu múa 'Trấn thủ lưu đồn'; cùng giọng ngâm thơ dài hơi, ấm áp -- nổi danh là giọng ngâm thơ  hay trong ban Tao  đàn/ Đinh Hùng, trên đài Phát thanh Saigon từ 1955.

Va, trước nữa, năm 1945, giọng Hoàng Thư đã nổi đình đám rất sớm trong 'Hội văn hóa Kháng chiến' của tỉnh  Hưng Yên (Bắc Bộ),

"... nhiều người nổi tiếng như kịch sĩ Hoàng Thư, nhạc sĩ Lê cao Khoa, nhạc sĩ Lê Vy, nữ thi sĩ Chu thị Tuyết Anh [cháu ruột thi hào Chu Mạnh Trinh], nhà kiến trúc Phạm Tích..."
      (Hồi ký và Suy nghĩ/ Hoàng Như Mai / nxb Giáo dục, Hà nội, 1998.)

Và, tác phẩm bản thảo cuối đời của Hoàng Thư : 'Vòm trời xanh/ Vou^te Azurée/ Blue Firmanent, in ra khoảng 100 bản để tặng bạn hữu . (*)

----------
  * trong số sách của Thế Phong gửi tặng Washington  UniversityLibraries ( nhà làm phim Mỹ Lawrence Johnson  chuyển ) có 'Vòm trời xanh'/ Hoàng Thư.  (Bt)

    THẾ PHONG
      SAIGON, THÁNG 10- 1998)

   ( trích  <NEWVIETART.COM> 6 Mai, 1998)

                                                                                  -    Thế Phong

                                                                         -    Hoàng Thư 

                                                                   -   nhà báo Việt kiều Mỹ,

                                                             kịch tác gia Lê Văn- Vũ Bắc Tiến

                                                                              ( ảnh: Newvietart.com)