TÌNH NGƯỜI - TÌNH VĂN / Lê Văn Nghĩa -- nguồn: Văn học Sài Gòn 1954- 1975 ... Nxb Tổng hợp TP. HCM, quý 4/ 2020

 

                                                TÌNH NGƯỜI  - TÌNH VĂN

                                            Lê Văn Nghĩa

Trong cuộc chiến tranh vừa qua, nhiều gia đình có cảnh ly tán khi anh em hoặc cha con người Nam, kẻ Bắc. Việc này cũng lặp lại trong giới văn chương . Việc này cũng lặp lại trong giới văn chương. Đó là trường hợp hai anh em Nhật Tiến và Nhật Tuấn, Nhật Tiến là tác giả Chim hót trong lồng, còn Nhật Tuấn là tác giả quyển Trang 17. 

Rồi đến trường hợp của Võ Phiến và Lê Vĩnh Hòa. Võ Phiến tên thật là Đoàn Thế Nhơn, anh ruột của Lê Vĩnh Hòa. Cả hai nhà văn này đều hoạt động và nổi tiếng ở Sài Gòn nhưng Võ Phiến lại làm việc cho chính quyền Sài Gòn còn Lê Vĩnh Hòa đi theo kháng chiến và hy sinh trong bưng.

 Những trường hợp trên là anh em chung dòng máu nhưng cũng có trường hợp là bạn của nhau. Cùng sinh hoạt chung trong nhóm Bộ Lạc Mới nhưng Triệu Cung Tinh và Nguyễn Tôn Nhan lại đi theo hai hướng khác nhau. Triệu Cung Tinh tên thật là Triệu Công Tinh Trung đã theo cách mạng và hoạt động trong phong trào sinh viên học sinh chống Mỹ. Ông bị bắt và khi được thả ra thì được Nguyễn Tôn Nhan chở đi tìm chỗ ẩn thân, không hề sợ hãi cũng như có ý định tố cáo bạn mình. Triệu Công Tinh rời khỏi chính trường để trở thành nhà thơ Triệu Tử Truyền đang làm thơ quyết liệt còn Nguyễn Tôn Nhan trở thành nhà Hán học trứ danh - con rể của nhà thơ Tô Kiều Ngân.  Nguyễn Tôn Nhan chết trong một tai nạn xe cộ trưa 30 tết.

 Nhà thơ Phan Duy Nhân và Phan Nhật Nam cùng học chung trường. Phan Duy nhân đã từng có thơ đăng trên Bách khoa khi còn là sinh viên. Khi Phan Duy Nhân tham gia cách mạng bị bắt giam và sau này thoát ly, Phan Nhật Nam vẫn trân trọng tình bạn của mình. Khi in quyển truyện Ải trần gian ( Đại Ngã, 1970)Phan Nhật Nam đã cho in ngay đầu sách "Viết cho Phan Duy Nhân kẻ khí phách. Và tình yêu vượt con người".

 Nhà thơ Phan Duy Nhân tên thật là Phan Chánh Dinh, từng giữ chức vụ quyền trưởng ban Tôn giáo chính phủ.

 Lê Văn Nghĩa

(tr. 230 - 231)

                                          ============