Đ
LLê Văn Ba đã hoạt động trong tổ chức thanh niên Hà Nội  thời chống Pháp, có lần bị bắt, bị gigiam hơn một năm ở nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội). Ông đã có mấy cuốn sách viết về nhà tù như “Kể chuyện nhà tù Hỏa Lò” (2004), “Thơ viết trong nhà tù Hỏa Lò” (2006), “Nhà tù Hỏa Lò, trường học yêu nước và cách mạng” (2009).
TTuy những tư liệu trong cuốn “Nhà văn Việt Nam trong nhà tù quân xâm lược” không mới, nmhưng việc tập hợp được những tư liệu như vậy, nhất là việc lý giải được xuất xứ, lịch sử ra đời của những tư liệu đó quả là đáng quý, nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi mà văn hóa đđọc, khi mà lớp trẻ nhiều người còn có biểu hiện thờ ơ, thiếu hiểu biết cặn kẽ lịch sử văn hhóa cũng như lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc.
TTôi thường ngâm ngợi câu thơ nổi tiếng của Đặng Dung “Nợ nước chưa xong đầu đã bạc / Mấy độ mài gươm bóng nguyệt tà” mà nay mới biết được xuất xứ của bài thơ “Cảm hoài” nổi tittiếng nhờ đọc cuốn sách này.
CCũng có người bảo tôi rằng, bây giờ muốn tìm kiếm thông tin gì thì gõ vào Google là có hết. TTất nhiên, thời buổi hiện đại, không chỉ tìm trong sách mà ta có thể tìm kiếm qua các trang mmạng. Nhưng, không hiểu sao tôi vẫn cứ cho rằng những cuốn sách (tất nhiên là sách nghiêm chỉnh) vẫn là nơi đáng tin cậy nhất.
Một người và một thời - ảnh 1
KKhi tôi làm cuốn “Những câu thơ hay Đông-Tây-Kim-Cổ” (Nxb Giáo Dục ấn hành năm 2013), tôi mới hiểu hết cái cực nhọc của những người làm sách nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn mà trong những cuốn sách đó có nhiều tác giả, ở nhiều nơi và nhiều thời kỳ lịch sử kkhác nhau. Cho nên tôi rất kính nể những nhà báo, nhà văn, nhà thơ dày công tìm tòi biên soạn những cuốn sách như vậy, như nhà báo Lê Văn Ba đã làm.
NNói đến nhà báo Lê Văn Ba, tôi lại nhớ về một thời làm báo với nhiều kỷ niệm khó quên.
SSau khi tốt nghiệp đại học tổng hợp văn, tôi gia nhập quân đội và là sỹ quan điều khiển tên lửa trong chiến tranh chống Mỹ. Năm 1975, sau ngày miền Nam được hoàn toàn giải phóng, tôtôi chuyển về làm phóng viên ở báo Tiền Phong. Hôm đầu tiên đến nhận việc, lãnh đạo báo pphân công tôi về làm ở ban Công nghiệp. “Lên gặp nhà báo Lê Văn Ba nhé, ông ấy là trtrưởng ban của cậu” người phụ trách tổ chức của báo Tiền Phong lúc đó bảo tôi.
TTôi lên tầng ba để ra mắt người trưởng ban mà tôi chưa hề biết mặt. Nhưng hôm ấy không gặp được ông. Mọi người bảo vợ ông sinh con trai, ông ấy đang ở nhà.
SSau này tôi mới biết, con trai ông, cháu Trần Toàn Thắng sinh đúng ngày tôi về nhận việc ở bbáo Tiền Phong. Hôm  sau gặp tôi, ông bảo “Nhân dịp đại thắng mùa xuân này, mình đặt tên ccháu là Trần Toàn Thắng đấy”.
NNhững ngày làm phóng viên ở ban Công nghiệp báo Tiền Phong tôi được nhà báo Lê Văn BBa tận tình giúp đỡ. Ông là người cẩn thận, chịu khó và rất nghiêm khắc với phóng viên. Bài viviết của chúng tôi ông đọc rất kỹ, sửa từng câu, từng chữ, mỗi lần tôi được cử đi viết bài ôông dặn xuống cơ sở sản xuất phải gặp ai, hỏi han điều gì, về nhà phải báo cáo cụ thể trtrước khi viết.
CCó thể là do tuổi trẻ, do là người học văn và say làm thơ nên tôi chỉ thích viết những gì mà ttôi cảm thấy xúc động, cảm thấy mới, thấy lạ… Và điều đó có vẻ không phù hợp lắm với kkhông khí báo chí thời bấy giờ, cuối những năm bảy mươi của thế kỷ trước nên nhiều bài viết của tôi bị cắt bỏ rất nhiều.
TTuy tôi nhận thấy nhà báo Lê Văn Ba là người có quan điểm chính thống, có lẽ trong thâm tâtâm ông không thích lắm những người hơi ngang như tôi, nhưng tôi thấy ông rất tận tình, qquan tâm chỉ bảo từng li từng tý, tôi cũng rất thích đến chơi với gia đình ông, vợ ông, các ccon ông  đều sống chân tình... Đó là những ngày gian khổ, thiếu thốn đủ điều, nhưng tôi nnhận thấy những người làm việc ở báo Tiền Phong thời đó từ cán bộ, phóng viên đến nhân vviên sống với nhau rất có tình người. Từ mớ rau muống đến bàn chải đánh răng được phân pphối đều chia đều, mọi người đều vui vẻ, không thấy ai tị nạnh gì nhiều. Đúng là một thời đói ăn, thiếu mặc nhưng giàu tình người, giàu tình anh em đồng chí!
Ở báo Tiền Phong nhiều nhà báo đồng thời cũng là nhà văn, nhà thơ nổi tiếng như Bùi Ngọc TTấn, Lê Minh Khuê, Sơn Tùng, Phan Cung Việt... và nhà báo Lê Văn Ba (tên thật là Trần KKhắc Cần) cũng viết văn.
Ông có chuyện “Người đàn bà quỳ” ký tên Trần Khắc được nhiều người đọc. Cũng có người nói chuyện này thực ra là một phóng sự. Gần đây, ông đã được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt NNam.
KKhi tôi lên thay ông phụ trách ban Công nghiệp rồi ban Kinh tế của báo Tiền Phong, Lê Văn BBa chuyển sang làm ở báo Đại Đoàn Kết. Sau khi nghỉ hưu, ông về làm cho báo Người Cao TTuổi. Cả cuộc đời làm báo, nhà báo Lê Văn Ba đã có được nhiều tư liệu quý, nhiều vốn ssống phong phú, nhiều nghị lực vượt khó để khi với tư cách là một nhà văn, ông đã làm đđược những cuốn sách công phu, đáng nể như cuốn “Nhà văn Việt Nam trong nhà tù quân xxâm lược” mà tôi vừa nói đến.
 Nhà vườn Sóc Sơn 2015
DƯƠNG XUÂN NAM