VIRGIL GHEORGHIU: về nữ nhà thơ ý nhi [ i.e. hoàng thị ý nhi 1944- ] -- blog phan nguyên

Thursday, 30 July 2015

Ý Nhi (1944- )

http://phannguyenartist.blogspot.com/

Ý Nhi [i.e. Hoàng Thị Ý Nhi 1944- ]

Ý Nhi

tên thật: Hoàng Thị Ý Nhi

(1944 - ........) Quảng Nam

nhà thơ, nhà văn

Dưới chân chị
cuộn len
như quả cầu xanh
đang lăn
những vòng chậm rãi

“Viết văn là công việc của một người. Còn Hội Nhà văn phải thực sự là một hội nghề nghiệp, một nghiệp đoàn của những người viết văn. Hội phải tự lo kinh phí để hoạt động, và Hội phải có trách nhiệm bảo vệ nhà văn cùng thành quả lao động của họ”

Ý Nhi

Nhà thơ Ý Nhi tên thật là Hoàng Thị Ý Nhi, sinh tại thị xã Hội An tỉnh Quảng Nam trong một gia đình có truyền thống nho học,
là con gái lớn của giáo sư Hoàng Châu Ký, một người hoạt động cách mạng đồng thời là một nhà nghiên cứu nghệ thuật Hát Bội.

Lớn lên tại Hà Nội và tốt nghiệp cử nhân khoa Ngữ Văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội năm 1968, Ý Nhi kết hôn với giáo sư Nguyễn Lộc, giảng dạy văn học cổ Việt Nam thế kỷ 18, 19, cũng là người nghiên cứu nghệ thuật Hát Bội và một trong những người sáng lập Trường Đại học Văn Hiến.

Cùng với Nhà thơ Nguyễn Duy, Thanh Thảo, Ý Nhi thuộc thế hệ nhà thơ thực sự nổi bật sau chiến tranh với những cách tân hiện đại, làm mới thơ Việt về cả nội dung lẫn hình thức. Chị cũng đã viết một số truyện ngắn với tập Có gió chuông sẽ reo, đã từng là một nhà báo và cán bộ biên tập ở Nhà xuất bản Hội nhà văn.

Hội viên Hội nhà văn Việt Nam, Ý Nhi đã xin ra khỏi Hội từ năm 2002.
Hiện sống và làm việc tại Thành phố HCM

Tác phẩm đã xuất bản:

Thơ

Đến với dòng sông
(thơ), nhà xuất bản Tác phẩm mới 1978

Cây trong phố chờ trăng
(thơ - in chung với Xuân Quỳnh)
nhà xuất bản Hà Nội 1981

Nỗi nhớ con đường
(thơ - in chung với Lâm Thị Mỹ Dạ)

nhà xuất bản Văn học 1984

Người đàn bà ngồi đan
(thơ), nhà xuất bản Tác phẩm mới 1985
(Giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam 1985)

Ngày thường
(thơ), Nhà xuất bản Đà Nẵng 1987

Mưa tuyết
(thơ), nhà xuất bản Phụ nữ 1991

Gương mặt
(thơ), Nhà xuất bản Trẻ 1991

Vườn
(thơ), nhà xuất bản Văn học 1998

Thơ tuyển
nhà xuất bản Hội Nhà văn 2000

Ý Nhi tuyển tập
nhà xuất bản Hội Nhà văn 2011

Tập truyện

Có gió chuông sẽ reo

(tập truyện ngắn)

nhà xuất bản Trẻ 2014

Trang thơ Ý Nhi

Người lính

Trên con đường từ mặt trận đến mặt trận

người lính đi qua một thành phố lớn

Cái thành phố khổng lồ

rối ren

náo động

bỗng hiện ra tĩnh lặng trước đời anh

cây bên đường

im phắc một màu xanh

toa xe điện như trôi

giữa lòng đường phố hẹp

không có tiếng động cơ

xe lao đi vun vút

và bao người bước lặng dưới nhà cao

họ khóc cười, chia biệt, đón chờ nhau

anh cảm biết mọi điều qua ánh mắt

nhưng những lời chuyện trò

anh không nghe thấy được

anh không nghe tiếng khóc tiếng cười kia

Ôi cuộc đời thường nhật đã hiện ra

đúng như thể bao lần anh mong mỏi

nhưng đó là giấc mơ

đó là điều anh chưa thể tới

chưa bao giờ anh có đủ thời gian

Trong những lán che

trong những căn hầm

anh qua tháng ngày của mình trong đạn lửa

trong cơn sốt

trong cái đói dày vò

trong làn súng kẻ thù đe dọa

anh giữ nơi tay ngọn cờ xung trận

anh nghĩ đến cái chết

như đã bao lần nghĩ về cách sống

Tiếng còi tàu vang lên

như tiếng còi báo động

anh quay nhìn thành phố

và thoáng qua gương mặt anh lời từ biệt

Ở cửa ga

người soát vé vừa giúi vào tay anh mảnh bìa con vừa thét to

giải thích

đó là chứng từ thanh toán của chuyến đi

anh mỉm cười

hờ hững nhét mẩu vé tàu vào túi ngực.

2/1984

Nhà văn Nguyên Hồng

Năm 1976

trên chuyến tàu Hà Nội-Hải Phòng

tôi đã gặp nhà văn

giữa đám đông hành khách

ông thét gọi người quen

tiếng vang suốt cả toa tàu

Trán đẫm mồ hôi

tay khư khư ôm chiếc túi cũ sờn

ông giống như một viên chức bậc trung

giữa đường công vụ

một lão nông về quê

sau chuyến đi xa

một kẻ lang thang tìm đất mới

Không chống can và ngậm tẩu

khủng khỉnh bàn đến các món ăn,

rượu ngon và từ ngữ

không chạy nhông trên các diễn đàn

rao giảng văn chương

không làm bộ trầm tư, cao ngạo

nhà văn Nguyên Hồng

đi trên các chuyến tàu

trán đẫm mồ hôi

tay khư khư ôm chiếc túi cũ sờn

như một viên chức bậc trung giữa đường công vụ

một lão nông về quê sau chuyến đi xa

một kẻ lang thang

tìm đất mới

với giọt lệ lớn nằm dưới đáy đôi mắt đang nheo cười.

7/1986

Nguyễn Du, 1813

Năm 1813, Nguyễn Du trở lại Thăng Long, chuẩn bị cho chuyến đi sứ sang Trung Quốc, dưới triều Nguyễn. Bấy giờ Nguyễn Du đã ngoài bốn mươi, đã chứng kiến sự thay đổi của 3 triều đại phong kiến, sự đổ vỡ, tàn lụi của chính gia đình ông, một gia đình quan lại lớn, gắn bó với các triều đại ấy.Sự hưng phế, mất còn của các triều đại, cảnh bể dâu của đời người là nỗi buồn lo, day dứt khôn nguôi trong thơ Nguyễn Du lúc này.

Chúng tôi thử sắp xếp lại các ý tứ, câu chữ trong thơ ông, gắng hình dung ra khuôn mặt tinh thần của nhà thơ-chứng nhân của thời đại mình

Không giã biệt

không gặp gỡ

ta bước trên lối cũ

như khách lạ

Khí lạnh ban đêm dồn hết vào một người

chiếc khăn thâm nhỏ hẹp xổ tung

tóc bạc bơ phờ trước gió

suốt đời chỉ một mối u hoài

Tháng năm trôi qua như giấc mộng

mà nào như giấc mộng chàng Lư

ta lênh đênh góc bể

chân trời

ta là người bệnh không có thuốc

kẻ đói không có cơm

dùng sách làm gối tựa

khi đau yếu

uống rượu

cho bớt vẻ xanh xao

một mình khêu ngọn đèn trong đêm đã bắt đầu dài.

Không ai trói buộc

không ai gông cùm

không ai đánh đập

không ai chửi mắng

sao ta sống như trong lồng cũi

Sao ta không thể rượu say như người ta vẫn uống

không đi săn như người ta vẫn đi săn

không thể yên lòng

ngồi nghe các ca nữ đàn hát trước đèn nến

không thể vui ngắm cúc đầu thu

không thể hái bông sen bên hồ

mà lòng không vướng bận.

Ta sinh ra nào có tướng công hầu

mà lận đận mãi chốn bụi trần

không sao gỡ được

ta chờ đợi điều chi

mong mỏi điều chi.

Nào còn đâu những lâu đài đồ sộ nghìn xưa

những thành quách

tưởng muôn đời bền vững

ta bước giữa những con đường mới

những đền đài mới

lòng kinh sợ

như đứa trẻ đi trong mưa lạc lối.

Những bạn bè cũ đã cáo qua

ăn măng trúc măng mai ngồi câu bên sông vắng

làm thơ thưởng hoa

làm thơ vịnh nguyệt

coi cuộc đời như phù vân

Các bạn gái ngày xưa

nay tay dắt tay bồng

vẻ đẹp chóng tàn phai

không ai còn mặc áo màu thiên thanh

không ai còn cài hoa lên tóc

không ai còn hát bài hát cũ

Đường dài

trời đã về chiều

tìm đâu ra bạn mới

ta chờ đợi điều chi

mong mỏi điều chi.

Chợt nhớ người hát khúc ly tao bên sông

bờ cỏ đầy hoa lan hoa chi

nhưng nghìn thưở

ai thương người tỉnh một mình

bao nhiêu năm sau ta còn gặp bọn thượng quan Ngận Thượng

nước mỗi dòng

thăm thẳm sóng Mịch La

bao nhiêu năm sau tưởng còn thấy ngọn cờ

buổi Hàn Tín cầm binh lên phương bắc

nhưng mấy ai

lúc hiển vinh

còn nhớ ơn kẻ cứu giúp mình

nỗi oan cừu dễ chi tan được

mấy ai hát như nàng Ngu Cơ

lúc kề bên cái chết

ai gảy đàn lúc lâm hình như Thúc Dạ

ai biết vui như Vinh Khải Kỳ đi mót lúa

ai uống rượu tựa Lưu linh…

Hàng nghìn năm

còn lại mấy tuổi tên

trên mặt đất đầy việc dữ

ta chờ đợi điều chi

mong mỏi điều chi

Cả kinh thành đêm nay chỉ một mình ta

không bạn hữu

không trăng

không rượu đắng

ta còn chờ đợi chi

còn mong mỏi điều chi

mắt mở trừng trừng

luống tưởng bao chuyện trước

Ta như người gảy đàn sau tháng ngày tan hợp*

mặt đã võ vàng

áo quần rách nát

không lìa khúc đàn xưa.

12/1983

* - chỉ cô Cầm, người ca nữ trong bài thơ 'Long thành cầm giả ca'.

Nhớ Hải Phòng

Sau những căn nhà kia
sau những bến sông kia
sau những con tàu lô nhô ngoài cảng
tuổi thơ xa tít tắp

Thưở ấy
tôi mặc áo rộng thùng thình
tóc tết đuôi sam
thưở ấy
tôi đi lang thang giữa thành phố của mình
chưa biết đến niềm vui làm ta rơi nước mắt
chưa có nụ cười nào
xa xót nở trên môi

Lời ca của ngày xưa tôi đã quên rồi
giữa bao bài hát mới
bao màu hoa
đã che khuất một màu hoa dại
ngọn sóng trắng buổi nào
vùi lấp giữa ngàn khơi
tiếng còi tàu vang suốt tuổi thơ tôi
đã chìm lẫn giữa ồn ào, náo động
tôi đi giữa cuộc đời
giữa muôn nghìn mất, còn, chết, sống
nào nhớ gì ngày tháng đã xa xôi

Sao hôm nay tôi muốn được là tôi
với tóc tết đuôi sam
với áo rộng thùng thình
đi lang thang qua phố nhà sông nước
được nhìn thấy tuổi thơ xa tít tắp
đang mỉm cười
tha thứ
chở che.

9/1982

Đôi khi

Đôi khi
ta như chiếc gàu thả sâu trong lòng giếng
cứ va đập
va đập mãi
vào bờ đất
cho đến hồi
chỉ còn lại
một vốc nước nhỏ

Đôi khi
ta như đứa trẻ bán hủ tiếu rong
tay cứ gõ hoài hai thanh gỗ mỏng
rồi mải lắng nghe
cái âm thanh khô giòn quen thuộc ấy
ta đã quên chuyến đi
đã thôi chờ đợi
tiếng gọi của khách hàng

Đôi khi
ta như người leo núi rủi ro
không phải vì kém cỏi
không phải vì thiếu lòng can đảm
nhưng mà núi lở
nào ai có thể
bám vào khoảng không

Đôi khi
thèm nhớ tuổi mười lăm
qua phà Bính
đi xe ngựa về Thủy Nguyên
hát bài hát buồn
khi chưa biết nỗi buồn

Đôi khi
chợt ứa tràn nước mắt.

6.Thơ về Marina Xvetaeva

Xvetaeva-người yêu

Chưa một lần gặp gỡ
giữa bao nhiêu hỗn tạp của đời
bà nghe vang lên một cái tên yêu dấu
và đôi môi run rẩy
thầm thì nhắc lại

Chưa một lần gặp gỡ
hằng đêm
bà nguyện cầu bình yên
cho người ấy

Chưa một lần gặp gỡ
khóc lặng lẽ dưới hàng cây xuân
và muốn áp khuôn mặt mình
vào cỏ

Chưa một lần gặp gỡ
bà khước từ mọi mối tình khác
như một người hoàn toàn hạnh phúc
như một kẻ hoàn toàn vô vọng

Chưa một lần gặp gỡ
bà gắn mối tình của mình
cùng tình yêu cay đắng với nước Nga

Bà đi đến cuộc trùng phùng
trên đôi chân
rớm máu

Xvetaeva-người mộng du

Có thể đi trên gờ tường
có thể xuyên qua rào chắn
có thể bước ra khoảng không
con đường của bà không ai đến được

Một mình trong đêm nguyện cầu
một mình trong đêm đau đớn
một mình chở che
một mình ẩn trốn
thế giới chết lặng rồi
riêng bà còn thức đêm đêm

Riêng bà khóc thương trái đất
trong giấc mơ thiên đường
riêng bà làm ánh hoàng hôn
kiệt lực đuổi theo
một ban mai không bao giờ gặp

Xvetaeva-người mộng du
người đánh thức
người đưa dẫn tôi
trên con đường độc đạo

Tưởng niệm

Trên chiếc dây chão sờn rách
bà đã đặt bàn chân của người nhảy múa
dưới mái vòm nhà thờ thanh tĩnh
bà nguyện cầu bằng trái tim náo loạn
giữa Paris vui tươi, rộng lớn
bà nhớ nước Nga bằng nỗi lòng của kẻ tha hương

Kiêu hãnh như một bà hoàng
rụt rè như đứa trẻ
yêu đến tuyệt vọng
căm thù đến cùng kiệt
từ khước mọi cơ may
gánh chịu bao oan khiên
cay nghiệt
bà đi qua cuộc đời trong lốc xoáy

Đêm nay
dưới bầu trời bình yên này
tôi chợt muốn kêu lên
giá có ai báo cho tôi biết được
bà nằm trong nôi nào*

Moscow 5/1988.
*- ý thơ của Marina Xvetaeva trong bài 'Tưởng niệm Block.'

7.Quê hương

Rồi ta về ngày thơ ngây

trái mận

trái mơ

con giống đêm rằm

đèn trung thu sáng nến

phượng nở êm đềm trên mái rêu

Rồi ta về

nghe gió

thiếp lặng giữa vòm cây

như tiếng gọi trong chiều

Rồi ta về

trông sóng

trên mặt nước hồ xanh

còn chuyến đi bền bỉ tới bờ

Rồi ta về

mưa phùn

lộc biếc

Rồi ta về

phố xưa cô vắng

sông lớn âm thầm

thắm đỏ

Rồi ta về

tìm qua ô cửa

một chút gì bóng dáng đời ta

một chút gì như đốm nắng

trên tường vôi cũ

một chút gì như tiếng chim khuyên

nơi vườn hoang

Rồi ta về

cuộn trốn giữa yêu thương

như đứa trẻ

cuộn mình

trong chăn ấm chiều đông

Ôi quê hương quê hương

mắt trũng sâu chờ đợi

ta khóc ngập lòng

trên lối về.

8.Kính gửi mẹ

Con đã đi rất xa rồi

ngoảnh nhìn lại

vẫn gặp ánh đèn thành phố

Sau cánh rừng

sau cù lao

biển cả

một ánh đèn sáng đến nơi con

và lòng con

yêu mến, xót thương hơn

khi con nghĩ đến cuộc đời của mẹ

khi con nhớ đến căn nhà nhỏ bé

mẹ một mình

đang dõi theo con

Giữa bao nhiêu mưa nắng đời thường

đã có lúc lòng con hờ hững

thấy hạnh phúc của riêng mình quá lớn

ngỡ chỉ mình

đau đớn, xót xa thôi

Giữa bao nhiêu năm tháng ngược xuôi

đã có lúc lòng con đơn bạc

quên cả những điều

tưởng không sao quên được

như người no quên cơn đói của chính mình

Sao đêm nay se thắt lòng con

khi con gặp ánh đèn thành phố

nơi mẹ sống

mẹ vui buồn

sướng khổ

chỉ một mình, tóc cứ bạc thêm ra

Sao đêm nay khi đã đi xa

lòng con bỗng bồn chồn

quay trở lại

bên đời mẹ nhọc nhằn, dầu dãi

nỗi mất, còn

thăm thẳm trong tim

Đời mẹ như bến vắng bên sông

nơi đón nhận thuyền về tránh gió

như cây tự quên mình trong quả

quả chín rồi

ai dễ nhớ ơn cây

như trời xanh nhẫn nại sau mây

con đường nhỏ dẫn về bao tổ ấm

Con muốn có lời gì đằm thắm

ru tuổi già của mẹ

tháng năm nay.

Đà Nẵng-Hà Nội 11/1978.

9.Chiêm bao gặp Xuân Quỳnh

Cơn mưa ta ngóng đợi

còn ở tận cuối trời

đường dài, ngày nắng xối

bước chân trần

Quỳnh ơi

Nào thấy đâu bến bờ

sau gió Lào, cát trắng

thấy đâu mảnh vườn êm

thấy đâu miền biển lặng

Ánh mắt nhìn đăm đắm

lệ trôi qua môi cười

suốt một đời vội vã

suốt đời không tới nơi

Kìa mây mùa thu trôi

cúc đã vàng thắm lại

thơ buồn trên mặt giấy

bóng người về đơn côi.

10.Biển chiều

Biển nhẹ nhàng xóa lấp đoạn đường đã qua

ngoảnh nhìn lại

chỉ gặp cát mênh mông, lặng lẽ

Không có con đường nóng như hun trong chiều hạ

không có nhà cao chất ngất

không có dòng người đi như lũ cuốn dưới vòm cây

và những ngọn đèn màu chói mắt

Cái đốm lửa hy vọng

chập chờn nơi khúc ngoặt

những ý nghĩ về rủi, may, còn, mất

những tính toán chi li

sự nhầm lẫn khôn cùng

những phép tắc ngặt nghèo

cái trớ trêu ngoại lệ

những giá trị không cân bằng luôn đổi chỗ

cái đã vỡ tan

cái mới dựng lên

tất cả mọi điều xa khuất

Ta là đứa trẻ muốn kêu to lên

để nghe thấy lời mình trong biển

là người đàn bà tìm về kết cục

ta đang đứng kề bên cái vạch mong manh

của thủy chung và phản trắc

của tan vỡ và hy vọng

của hằn thù và tha thứ

Trong ánh rực rỡ của biển chiều

chỉ còn lại nỗi lo âu

vẫn theo ta như chiếc bóng

không thể nắm giữ

cũng không thể lìa bỏ.

11.Gửi một người bạn đọc

Qua núi đá

cỏ gai

qua bùn lầy

gió cát

tôi đi trên con đường của mình

Với hành trang của người lữ hành

tôi nghèo khó

đơn sơ

cực nhọc

Tôi làm ra bài ca

tự mình tôi hát

tự mình khổ đau

tự mình hạnh phúc

tôi một mình

lặng bước tới trùng khơi

Bỏ lại phía sau

những ham muốn dày vò

những của cải hiếm hoi

tôi cùng kiệt trên đường tới biển

Chỉ còn lại bài ca

cùng anh tôi xin tặng

anh có nghe thấy chăng

tiếng sóng

miền biển kia tôi khao khát suốt đời

Có thể

khi câu thơ mùa thu của tôi đến được cùng anh

ngày đã sang xuân

khi nỗi buồn của tôi đến được cùng anh

anh đang có niềm vui

hạnh phúc dẫu còn

chẳng thể giống như điều đã viết

Dưới bóng những cây sồi

anh sẽ đi qua

không chút gì ràng buộc

sóng trên hồ chẳng gợn ưu tư

hoa bên đường

đơn giản chỉ là hoa

cánh buồm nhỏ ngoài sông bình yên quay lại bến

câu thơ nhỏ chẳng làm anh vướng bận

anh mải còn chờ đợi những điều chi

Mong có khi nao

thơ như mái hiên kia

anh đến trú giữa cơn mưa tầm tã

như tiếng nói thân yêu

giữa miền xa lạ

như ánh nhìn tin cẩn giữa hồ nghi.

1985.

12.Mùa thu chưa tới

Có những gì chờ đợi phía xa kia

nơi đầu nguồn sông

nơi tận cùng biển lớn

mùa thu ngủ yên giữa tầng lá thắm

gió trong xanh như nước chảy qua rừng

hạt cát vàng của bao chuyện thần tiên

nằm nghe sóng ồn ào qua bãi vắng

nơi anh và em chúng mình chưa đến

chỉ bao lần

ta đã nói cùng nhau

Đang chờ ta cây lá tháng năm sau

đâu sông nước, bầu trời, bờ bến mới

ta sẽ bước chân trần

trên đá sỏi

những buồn vui gay gắt dưới mặt trời

(bài hát của người kéo thuyền ngược sông

người đẵn gỗ về xuôi

lửa nhen nhúm sau mùa mưa bão lớn

ngụm nước ngọt của những miền cát lấn

gương mặt người khi cuộc chiến tranh qua)

Có những gì chờ đợi phía xa kia

bao mùa thu đã qua

mãi còn một mùa thu chưa tới.

13.Tặng một người làm thơ trẻ

Anh đã bị dẫn trước

đã bị đá và khoeo chân

đã bị xô ngã từ phía sau

từ khi bắt đầu trận đấu

giữa anh với cuộc đời

Trong lúc người ta chen nhau trước thi đàn

anh còn phải làm phụ xe

còn phải đi bốc vác

còn phải đứng chợ trời

mua những thứ đắt ghê người

và mất đi những gì không thể biết

để kiếm đủ bữa cơm

cho bầy em thơ dại

Mặc kệ cho người ta chen chúc

mặc kệ cho người ta quay theo vũ điệu tân thời

mặc kệ giấc mơ danh vọng của bọn háo danh

mặc kệ giấc mơ vàng của đám nhà giàu

anh gạn lại giọt nước trong

từ bùn bẩn

từ đau thương

cùng quẫn

Rồi ngày kia

có một câu thơ

lan tỏa như sóng

quẫy cựa như sóng

trắng xóa và xanh biếc

9/1989

14.Nha Trang

Nha Trang

là chuyến bay trong bão

về miền chờ đợi

Là hạt mưa ban mai

rơi âm thầm qua lá bàng rực đỏ

Nha Trang

là ly cà phê khuya muộn

nơi góc đường Hùng Vương

Là phố hút xanh màu phượng vĩ

là ánh đèn ngoài khơi lan tỏa trong đêm

Nha Trang

là chú chim sẻ đùa vui

trên tầng cao cổ tháp

Là biển

biển xanh ngút ngàn

xanh khiến lòng se thắt

ta ngồi lại bên bờ như đứa trẻ

nghẹn ngào mơ

một miền xa

Nha Trang

là chuyến tàu giã từ lúc 5 giờ

qua núi đá

qua dải đồng chật hẹp

và lời chuyện trò

lẫn trong tiếng còi, trong vòng quay bánh sắt

và nụ cười

đã vương nỗi buồn

của phút giây chia biệt.

15.Cát

Người ta đứng trang nghiêm trước cát bạt ngàn

1.Cát (1)

Như là sự gắn bó của số phận

tôi lại trở về với cát

Tưởng đã choáng ngợp đời tôi

những nhọc nhằn, lo âu, những hân hoan, chờ đợi

tưởng đã khuất lấp mọi điều sau những phố nhà

sau những tàn lá biếc

sau những nếp chùa bình lặng

nào hay đâu có một miền cát nóng

như hạt mầm trong sỏi đá

như đốm lửa dưới tàn tro

chờ đợi tôi về

Ôi phút lạ lùng khi cánh lá mọc lên

khi ngọn lửa bừng bừng chói sáng

những gì tôi lãng quên

những gì tôi chưa hề biết đến

bỗng hiện về một miền cát mênh mông

với màu trắng dịu dàng quyết liệt

tôi đã đến

tôi đang đặt chân mình trên cát

cát ròng ròng tuôn chảy dưới lòng chân

Những gì luôn dằn vặt đời tôi

những gì từng khiến tôi lo sợ

những niềm vui tôi che giữ mỗi ngày

những nỗi buồn chẳng cùng ai chia xẻ

tôi mang theo như hành lý

tôi đem hết cuộc đời mình đến cát

Và lòng chợt bình yên, nhẹ nhàng, khoáng đạt

trước triền cát bỏng khô

chói lọi

vô bờ

2.Không chết

Đơn độc

kiêu hãnh

cây dương vút cao trên đất đai nóng giẫy

sau hàng ngàn nhà cháy

sau hàng ngàn căn hầm bị bật tung

sau hàng ngàn tấn đạn bom

sau những trận tập kích, bao vây, đổ bộ

sau những tính toán chi li, những âm mưu cuồng nộ

Như để xanh thay cho từng ngọn cỏ

xanh thay cho rừng dương

xanh thay cho những khu vườn

cây dương mỗi ngày thêm thắm biếc

Mỗi đêm cây dương là cái đích

của những người đồng chí trở về

trong tiếng gió thì thầm qua những tán cây kia

anh nghe thấy lời đất đai yêu dấu

ôi lời nói chỉ mình anh hiểu thấu

chỉ mình anh xao xuyến giữa trời khuya

chỉ mình anh cảm nhận sự chở che

của chiếc lá trên vai anh rơi khẽ

Trong phút lặng yên

anh chợt nhớ

khuôn mặt anh trên những tờ yết thị

chỗ này chúng treo giá đầu anh với giá mười ngàn

chỗ khác

chúng đặt điều vu khống

anh cảm thấy rất gần anh

những mắt nhìn mong ngóng

và bao nỗi lo âu, ngờ vực

anh đặt tay lên cành cây khô ráp

tưởng như mình vừa gặp một bàn tay

Cuộc đời anh cũng như gốc dương này

anh gánh chịu trên vai cái chết

và anh phải chứng minh

cho những gì

bất diệt

3.Cát (2)

Những người còn sống khi đặt chân trên cát

tưởng như mình chạm tới thịt xương

cát ròng ròng tuôn chảy dưới lòng chân

cát như máu hai mươi năm đã đổ

Trong cát ấy có mẹ cha của bao nhiêu trẻ nhỏ

có chồng con của bao người góa bụa

những bạn bè, đồng chí đã hy sinh

người ta đứng trang nghiêm trước cát bạt ngàn

Có thể rất nhiều người trong số họ

không tuổi tên trong sử sách

có thể họ đã chết bình thường, không chiến công hiển hách

có thể mai sau người ta dần quên

nhưng họ đã thành

hạt cát dưới bàn chân

thành miền đất chói ngời bên biển sóng

Tôi tìm đến những đền đài tưởng niệm

nào hay đâu

chỉ là cát đấy thôi

hạt cát nào trong đáy mắt bỏng sôi

đang lặng lẽ lăn đi trên gò má

4. Bài ca

Những người hát đã chết khi họ còn rất trẻ

nhưng họ đã truyền lại bài ca

như người ta truyền lửa

qua đêm đông giá buốt

như người ta chuyền vũ khí cho chiến hữu

chuyền gia tài cho cháu con

Trên nẻo đường hiểm nghèo của cuộc chiến tranh

phút ghê gớm đối mặt cùng cái chết

những tan vỡ không thể hàn gắn được

những bến bờ xa ngái, những chờ trông

ánh mắt nhìn như đốm lửa trong đêm

lời trăn trối trên môi người đồng chí

tiếng sóng vỗ ngoài khơi thầm thĩ

ngọn dương nào cao vút giữa xa xanh

những xóm làng vùi lấp dưới tro than

những ý nghĩ không cùng về hạnh phúc

đó là lời của bài ca dịu dàng, quyết liệt

Những người đàn bà

gánh trên vai hàng chục cái tang

những trẻ sơ sinh chỉ một mình sống sót

những người yêu cách xa biền biệt

những cụ già trơ trọi chẳng cháu con

là người giữ bài ca

qua suốt tháng năm

qua tất cả mọi buồn vui, bão sóng

Dù chỉ một lần bước trên cát nóng

chỉ một lần hiểu thấu khúc ca kia

suốt đời tôi chẳng thể bao giờ

đặt bút viết những điều dối trá.

Bình Dương (Quảng Nam)-Đà Nẵng 6/1983.

16.Quán cũ

Những người khách

bước tới góc của mình

bàn của mình

những góc

những bàn

được bao phủ bởi thứ ánh sáng mơ hồ

không phải ánh nắng

không phải ánh trăng

không phải ánh đèn

Họ

những khách ấy

biết nhau từ ba mươi năm trước

từ hai mươi năm trước

từ mười hay năm ,ba năm trước

họ gặp nhau hàng ngày

không bắt tay

không chào hỏi

Họ quen với căn phòng vuông vức

với màu vôi vàng nhạt

với những dây vạn niên thanh

với bức ảnh một người đàn bà đẹp

một đôi bóng lừng danh

một nghệ sĩ vĩ cầm

(người đàn bà đẹp qua tháng năm ánh mắt đã phôi pha

những danh thủ bị đóng khung

vẻ như chẳng còn mơ quả cầu vàng

nghệ sĩ vĩ cầm đã lơi tay trên nấc phím)

Họ quen cô chủ quán

màu áo sẫm

nụ cười e dè

bước đi im khẽ

cô là tuổi hai mươi của người bà

cô là tuổi hai mươi của người mẹ

tuổi hai mươi của những người từng biết người bà

từng biết người mẹ

Những khách mới

bước vào quán

ngỡ như lạc vào một phòng khách gia đình

nhiều người ra đi mãi

đôi người trở lại

họ tưởng mình nghe thấy một tiếng gọi

Dần dà

họ tìm cho mình một góc nào

một bàn nào

một góc

một bàn

được bao phủ bởi thứ ánh sáng mơ hồ

thứ ánh sáng vốn có của căn phòng

17.Chuyện kể

Tặng Tuấn và Nga.

Đã nhiều lần

thường là vào các buổi sáng

em tìm đến nơi anh

Nhiều lần

trong các buổi sáng ấy

em đã toan đưa tay gõ lên cánh cửa

đã toan cất lời

Nhiều lần

trong các buổi sáng ấy

em nhìn phiến lá quỳ nơi bờ dậu

những phiến lá hong phơi màu xanh dưới nắng

ôi còn đến bao giờ màu xanh

còn đến bao giờ

tình đằm thắm

Nhiều lần em tưởng gặp ánh mắt anh

buồn rầu

giễu cợt

lướt qua những mảng tường

những ghế bàn

những góc tối

rồi dừng lại

sững ngây

nơi khuôn cửa

Nhiều lần

em tưởng mình nghe thấy

tiếng tay anh chạm vào cây guitar cũ

như tiếng vọng một lời kêu gọi

Rồi một lần

em thấy cơn mưa rắc hạt xuống khoảng sân

nếu hạt nảy mầm

sẽ có lá trong suốt

nếu mầm thành cây

sẽ có nhánh cành trong suốt

nếu cây đơm hoa

sẽ có cánh mềm trong suốt

nếu hoa tụ quả

ta sẽ có những hạt trong ngần nước mắt

Rồi một lần

em thầm nói

anh hãy tự mình mở tung cánh cửa

anh hãy vẽ trên bức tường kia

thật nhiều ô cửa mở.

18.Vườn

Không có giọng nói của anh

ánh nhìn của anh

tiếng cười của anh

để những đốm nắng cuối cùng của mùa hạ

những chiếc lá đầu tiên của ngày thu

có thể cháy lên thành ngọn

Để khuôn mặt người đàn bà vừa ngang qua

có thể huy hoàng

dưới vành khăn nâu

Để chiếc nhẫn ai đánh rơi

được nhặt lại

và dịu dàng chói sáng

Để con tàu trẻ thơ chạy quanh các luống hoa

thành chuyến tốc hành

đưa người đến miền cây lá khác

Để cỏ

có thể xanh

tựa hồ nước mắt

để dấu chân người

im giữ niềm bí mật

Để em

có thể nge nơi vòm dẻ nhuốm vàng kia

lời nguyện cho nỗi yên hàn.

19.Thành phố tràn đầy hoa cúc

Những đại lộ

những vỉa hè

những góc phố Sài Gòn

tràn đầy hoa cúc

xui lòng nhớ gió may

Có phải thuyền đã về dưới triền đê cỏ xanh

sông Hồng thắm tươi mềm mại

Có phải chuông chùa đã dần tan

sương sớm mặt hồ

Có phải phố đã dài xa vắng lặng

đèn khuya êm đềm trong cây

Có phải lá đã vàng

mái cũ đã thêm nâu

Có phải người

áo trắng mong manh

đã lặng lẽ

qua vòm cây lá đỏ

Có phải người

thốt lời hẹn ước

dưới vầng mây

rồi người đi biền biệt

rồi mây xa cuối trời

riêng ta còn níu giữ

ngọn gió may xao xác

giữa lòng tay.

20. Nguyện ước

Ra đi

như con thuyền rời bến

khi ngày vừa rạng

sóng chạm vào doi cát lời từ biệt

Như chiếc lá còn xanh

rời bỏ nhánh cành

dấu vết mơ hồ trên cội rễ

Như bông lan tím sẫm

nhạt dần

rồi một ngày khép lại

tựa chiếc kén cũ xưa

Ra đi

như chiếc bình sứ lộng lẫy

trong tủ kính sáng đèn

âm thầm vỡ rạn

Như bài thơ hay trên trang báo bị xé

buồn tủi

hân hoan

bay

tựa cánh bướm cuối ngày hè

Như chiếc nhẫn của lời hẹn ước

tuột khỏi vòng tay

lẩn mình cùng sỏi đá

Ra đi

như người đàn bà

đi khỏi mối tình của mình.

21.Ký ức

Cho đến buổi chiều đầy hoa cúc và gió may

khi chờ anh

giữa phố phường Hà Nội

em mới hiểu rằng em đã chờ anh

tự thưở nào

Thưở mặc áo rộng thùng thình

tết tóc đuôi sam

qua phà Bính

đi xe ngựa về Thủy nguyên

hát bài hát buồn

khi chưa biết nỗi buồn

lòng thầm ước được ra đi

ra đi mãi

về phía dãy núi màu lam sẫm

Thưở yêu lần đầu

người vừa ra trận

thắp ngọn đèn trong đêm chiến tranh

như thắp một nén hương

Thưở qua cửa ô chiều đông cây vừa trút lá

sương phủ kín mặt hồ

nắng hoe lòng phố

nghe hồn rêu phong

Thưở em mở trang sách như mở từng cánh cửa

về miền tuyết

về miền hoa bách hợp

miền thảo nguyên, miền mịt mù hoang mạc

miền gặp gỡ lớn lao

chia cách lớn lao

Thưở em đi hết con đường, về đến biển

gấp một con thuyền

có cánh buồm đỏ thắm

rồi thả trôi

vào chốn không cùng

Thưở em một mình

trên chuyến tàu đêm

qua những nhà ga hoang lạnh

không ai tiễn đưa

không ai chờ đón

lòng vỡ òa

gặp ngôi sao sáng xanh ngoài ô cửa

Thưở em khóc cho một mối tình tan vỡ

rồi lại khóc

khi hiểu rằng

mọi mối tình rồi sẽ đến ngày khô tạnh

khóc cho đến khi

nước mắt chan hòa trong mạch đập

Ôi tự thưở nào

tự thưở nào

em đã mơ thấy buổi chiều nay

22.Đắc đạo

Dương Bích Liên uống rượu

lặng im

và vẽ

Đã vượt qua

mối vướng bận đời thường

đã vượt qua

mối vướng bận vinh quang

đã vượt qua

nỗi lo sợ âm thầm

khi phải đứng riêng về một phía

Dương Bích Liên uống rượu

lặng im

và vẽ

Những đối cực

đã tuyệt vời hài hòa trên mặt vải

những tiếng kêu bi thương, cuồng nộ

đã tan

trong lặng thinh kỳ bí

và rượu

đã thay cho mọi loài ngũ cốc*

Rồi ra đi

như một vì sao

chợt tắt giữa bao la

3/1990.

* - những năm cuối đời, dường như họa sĩ chỉ uống rượu. Ông nói với bạn bè: rượu là phần tinh túy nhất của ngũ cốc.

23.Chuyện ở vườn

Một con chim họa mi vừa chết

mất đi cùng tiếng hót của nó

một ít niềm vui một ít nỗi buồn

Tôi đem xác chim chôn dưới gốc Tường vi đang độ hoa

cùng với những đóa hoa rực rỡ

có một ít sướng vui một ít muộn phiền

Cây Tường vi đứng cạnh cổng sắt nâu

ngày ngày cánh cổng mở ra

trước những mặt người thân quen những mặt người xa lạ

Sau cánh cổng kà con đường nhỏ

cắt ngang con đường nhỏ là con đường lớn

cuối con đường lớn là phố đông

Mai nở trái mùa

vàng cô độc

Bụi quỳ cứ lớn lên

lớn lên mãi

tựa như lòng còn nhớ đồi cao nguyên

Gấu và Sao

Nai và Đen

bốn con chó vẩn vơ

sủa mãi cánh diều mắc giữa khóm tre

Rùa núi trầm tư

khởi sự cuộc viễn du dưới một gốc xoài

chuyến đi mải mê không ngoảnh lại

vòng quanh bốn bức tường rào

chuyến đi vô tư không tính đếm

lần thứ một nghìn cũng như lần thứ nhất

Rồi một ngày

rùa đi qua cánh cổng sắt nâu

ô!

lại có một trời đất khác.

1998.

24.Quà tặng

Có một lần

anh mang cho cô phong giấy nhỏ

cô trút ra lòng tay

những chiếc cúc màu xanh, màu tím, màu vàng

Anh đã đem cho tâm hồn anh

anh đã đem cho thân thể anh

nhưng mỗi ngày, mỗi giờ, mỗi phút, mỗi giây

anh còn muốn cho cô những gì anh có thể có trong đời

Năm tháng qua đi

cô vẫn còn giữ lại

chiếc cúc màu

không đính vào áo mặc thường ngày

một cây nến

không thể thắp dưới ánh điện

một chiếc lưới bọc tóc

quá mỏng manh với mái tóc của cô

một chiếc bình

không có vị nồng của rượu

1984

25.Một buổi chiều ở Praha

Như người ta thường đi trong các giấc mơ

tôi bước một mình trên vỉa hè đá lát

giữa cảnh sắc lạ lùng, hư thực

như chưa qua

như đã gặp lâu rồi

sông V’tava lặng lẽ êm trôi

gợi nhớ điều gì xa lắc

những con đường không có nơi bắt đầu

không có nơi kết thúc

những đền đài trầm mặc uy nghiêm

cánh chim câu như một thoáng giật mình

trong giấc mơ dài bao phố nhà nối tiếp

có điều gì tôi chưa hiểu được

dắt tôi đi trong chiều nay

Không phải niềm vui

không phải nỗi buồn

không phải hạnh phúc

không phải đau khổ

có thể là tất cả

có thể

là một điều hoàn toàn khác biệt

Praha trong hoàng hôn đem lại cho tôi

và tôi nhận biết Praha bằng điều đó

Tôi tưởng như nếu mình đưa tay gõ lên cánh cửa

cánh cửa sẽ mở ra

và Nhiêmxova với mái tóc dài

hát cho tôi nghe bài ca xưa cũ

rồi trong một ngôi nhà khác

Nezval sẽ nói đôi lời giản dị

bởi có lẽ nào Praha trong mưa lại thiếu vắng Nezval

Lòng bồn chồn giữa Praha bình yên

tôi như người đánh mất

lại như người vừa tìm thấy được

như người đã trải qua

như người đang đón gặp

như người sắp đi xa

như người mới trở về

ôi Praha

Praha.

10/1981.

26. Người đàn bà ngồi đan

Giữa chiều lạnh

một người đàn bà ngồi đan bên cửa sổ

vẻ vừa nhẫn nại vừa vội vã

nhẫn nại

như thể đó là việc phải làm suốt đời

vội vã

như thể đó là lần sau chót.

Không thở dài

không mỉm cười

chị đang giữ kín đau thương

hay là hạnh phúc

lòng chị đang tràn đầy niềm tin

hay là ngờ vực.

Không một lần chị ngẩng nhìn lên

chị đang qua phút giây trước lần gặp mặt

hay sau buổi chia ly

trong mũi đan ki a

ẩn giấu niềm hân hoan

hay nỗi âu lo

trong đôi mắt kia

là chán chường

hay hy vọng

Giữa chiều lạnh

một người đàn bà ngồi đan bên cửa sổ

dưới chân chị

cuộn len

như quả cầu xanh

đang lăn những vòng chậm rãi.

Chân dung

Nhớ Quỳnh

Tôi chỉ giữ được một bức ảnh chụp chung với Quỳnh hôm một số nhà thơ tiếp Evtusenko, khi ông đến Việt Nam. Ảnh đã cũ và khá nhỏ nhưng vẫn còn có thể nhận rõ từng người. Evtusenko rất cao lớn, đội mũ lưỡi trai trắng, cười hóm hỉnh. Bên phải ông là Nguyễn xuân Sanh, Phạm Hổ, Phạm Tiến Duật và bên trái là Tế Hanh, Thúy Toàn, Thái bá tân, xuân Quỳnh và tôi. Quỳnh mặc quần jean, áo thun đen, rất đúng mode và cười rất tươi. Hình như lúc nào chụp ảnh Quỳnh cũng cười và cười rất tươi, hai lúm đồng tiền hiện rõ trên khuôn mặt sắc sảo, mặn mà.

Bữa đó, giữa chừng câu chuyện, Evtusenko hỏi chúng tôi có biết Marina Xvetaeva không. Người bảo có, kẻ bảo không. Evtusenko nói, giọng xúc động, đại ý: Đó là một nhà thơ lớn và là một người phụ nữ tuyệt vời. Đôi môi của bà có thể sánh với kim cương. Quỳnh quay sang tôi:” Nếu là kim cương thì đàn ông sẽ bán đi để lấy tiền tiêu xài”. Tôi nói to lời nhận xét của Quỳnh, mọi người đều cười. Riêng Evtusenko thì phải đợi anh Thúy Toàn dịch xong mới được cười vì câu nói hóm hỉnh của nhà thơ nữ xinh đẹp. Quỳnh lại thì thầm:” Nhìn cậu kìa, cậu đeo dây chuyền, đeo nhẫn mặt đá như tài tử xi-nê vậy. Cậu lại sắp lấy vợ nữa đấy.” Cậu ở đây là Evtusenko. Quả thật, nhà thơ này khá màu mè, ăn diện. Ông khoe với cô phiên dịch vừa mua được một chiếc thắt lưng mạ vàng ở Thái Lan, dành tặng cho vợ sắp cưới, hình như trẻ hơn ông rất nhiều.( Quỳnh thường gọi các vị có chút danh tiếng là cậu, có pha chút diễu cợt trong giọng nói, trong bộ điệu. Nào là cậu HC, cậu TH, cậu Th, cậu LD, cậu TC…Tôi không hiểu vì sao, tiếng cậu của Quỳnh khi được đặt trước tên các nhân vật quan trọng, luôn khiến tôi buồn cười.).Giữa lúc mọi người đang trò chuyện sôi nổi, Quỳnh lại quay sang tôi:” Hôm nay mày có đi mua dầu không. Mua dầu ở Yết Kiêu vắng hơn’.

Evtusenko vừa bước lên ô tô là Quỳnh đã vội vã dắt chiếc xe đạp mi ni có buộc sẵn can dầu, ra khỏi 65 Nguyễn Du. Nhà Quỳnh ở trên tầng cao của 96 phố Huế nên luôn thiếu nước, nhất là vào mùa hè. Vì vậy, có khi Quỳnh còn đem cả giỏ quần áo đến giặt chỗ vòi nước khuất phía bên hông cơ quan. Thế là, diễn ra cái cảnh nhà văn này, nhà thơ nọ xúm quanh cái máy nước ấy để trao đổi công việc, để thăm hỏi, để tán gẫu.. Và cũng như ở mọi nơi nào có Quỳnh, câu chuyện chỗ máy nước rất rôm rả, náo nhiệt.

Tôi quen Quỳnh từ mùa hè 1969. Dịp đó, từ chỗ sơ tán của Viện nghiên cứu Văn Học tại Hà Bắc, tôi đã đọc và viết bài phê bình đầu tay về tập thơ Hoa đọc chiến hào của Quỳnh. Tôi gửi bài cho Quỳnh. Quỳnh viết thư trả lời ngay, mừng vì có người hiểu thơ mình. Tiếc rằng tôi không còn giữ bức thư mà bài của tôi cũng đã thất lạc.

Tôi nhớ rõ buổi tối đầu tiên đến 96 phố Huế thăm Quỳnh. Nhà Quỳnh chật lắm, tôi lại đang có mang cháu đầu lòng, Quỳnh kéo tay rủ tôi lên sân thượng ngồi chơi cho mát. Quỳnh lúc này đã nổi tiếng trong làng văn cả về thơ và về nhan sắc nhưng Quỳnh không có chút gì điệu hạnh, kiểu cách. Trái lại, Quỳnh rất ân cần, vồn vã. Biết tôi hồi đi học có làm thơ, Quỳnh dặn tôi viết rồi chuyển cho Quỳnh. Sau này, khi rời khỏi viện Văn, tôi làm thơ nhiều hơn và có thơ in trên báo Văn Nghệ, nơi Quỳnh làm việc. Năm 1976 tôi về làm biên tập thơ tại nhà xuất bản Tác Phẩm Mới. Ít lâu sau thì Lê Minh Khuê về tổ văn xuôi và Quỳnh về tổ Văn học thiếu nhi. Chúng tôi thường tụ tập ở phòng của tổ thơ. Vương Trí Nhàn, Lại Nguyên Ân trước khi vào phòng lý luận –phê bình cũng thường tạt vào đây hàn huyên chuyện này chuyện khác. Đây cũng là căn phòng đón rất nhiều các nhà văn, nhà thơ. Một phần vì nó ở ngay đầu cầu thang. Phần khác, vì ở đây, các câu chuyện thời sự, đặc biệt là thời sự văn nghệ, bao giờ cũng mới mẻ, nồng nhiệt, thẳng thắn. Ba chúng tôi khá thân nhau, chia sẻ được với nhau nhiều điều trong công việc, trong đời sống. Hồi đó đứa nào cũng nghèo, chưa hết tháng đã hết tiền. Cứ thấy tôi và Quỳnh loanh quanh chỗ phòng tài vụ, cô Thoa thủ quỹ liền hỏi: các chị có cần ứng lương không. Những khi rủng rỉnh một chút, chúng tôi rủ nhau đi ăn bánh rán, ăn chè, sang nữa thì ăn phở chỗ đầu đường Nguyễn Du, giáp với phố Huế. Lê Minh Khuê có một câu nói vui rất nổi tiếng vào lúc này: phở là món ăn ngon nhất trên đời.

Có lần, cả bọn đang ngồi tán gẫu, thì thầm chuyện “cậu” này, “cậu” kia thì anh Nguyễn Minh Châu đến. Anh mặc bộ quần áo bộ đội, tay xách túi vải. Vừa bước vào, anh đã hỏi:” Các cô có chuyện gì mà vui thế. Còn tôi thì nhiều nỗi sợ quá”.Lúc này anh Châu cho in một loạt truyện ngắn mới và đang bị phê bình là có vấn đề tư tưởng, là phi xã hội chủ nghĩa…Thấy anh Châu có vẻ buồn, tôi và Khuê chẳng dám nói gì. Quỳnh thì gọi mấy người phê bình anh Châu với đủ các thứ biệt danh. Người thì”chữ vón trong đầu”, người thì “mồm như ống nhổ thầy đề”, kẻ lại giống”bươm bướm ma”…Anh Châu phì cười. Thế là quên cả bực dọc. Anh lững thững ra về, xuống cầu thang, ngang qua cửa sổ, còn giơ tay chào, nét mặt đã tươi tỉnh, nhẹ nhõm.

Quỳnh thuộc nhiều ca dao, tục ngữ, ví von sắc sảo. Ở đâu có Quỳnh là ở đó có tiếng cười. Quỳnh nhận xét chân xác, ngôn ngữ tinh diệu, chỉ một câu nói, đôi khi chỉ một từ đã có thể làm rõ tính cách một người. Chỉ một người quá cẩn thận, Quỳnh bảo: cậu ta rửa tay ở máy nước này rồi lại tráng ở máy nước khác. Thấy một vị lãnh đạo văn nghệ cuộc họp nào cũng nhắc đi nhắc lại những điều đã cũ đến nhàm tai, Quỳnh bảo: Y như cái mày hát hỏng ấy, cứ bèo dạt, bèo dạt mãi. Chả thấy mây trôi đâu cả.

Những điều tưởng khó khăn, phức tạp, lý luận dài dòng, được Quỳnh ‘giải mã” lại thành ra giản dị, sáng sủa. Và bao giờ cũng mang khí vị hài hước. Trong lúc người ta tổ chức các cuộc hội thảo lớn nhỏ, sôi nổi tranh cãi”làm thế nào để đổi mới thơ “ thì Quỳnh nói tỉnh khô: Làm thơ cho hay là đổi mới thơ. Có người viết không được nhưng cứ đổ tại thiếu điều kiện này điều kiện khác, thiếu tự do. Quỳnh cười: chẳng hiểu cậu ấy dùng tự do vào việc gì. Cứ loanh quanh như chó nằm chổi ấy. Rồi Quỳnh nghiêm trang: phải tự tìm lấy tự do chứ đi xin ai. Có lần cả bọn chúng tôi đang túm tụm bàn chuyện của nhà văn nọ, có vị lãn đạo ghé lại bảo: các cô các cậu đừng bàn tán nhiều, làm mất uy tín của ông ấy. Trong lúc cả bọn ngớ ra, chưa biết trả lời ra sao thì Quỳnh đã đáp: Có đâu mà mất ạ. Khi nghe mọi người bàn luận về nguyên cớ khiến người ta làm thơ, Quỳnh bảo:”Không đui, què, mẻ, sứt thì ai đi làm thơ làm gì”. Cái khả năng gọi sự vật bằng tên cúng cơm ấy tôi chỉ gặp ở Quỳnh. Người ta bảo Xuân Quỳnh là hậu duệ của bà Xuân Hương chắc vì lẽ đó.

Mọi người dễ nghĩ Quỳnh là người ruột để ngoài da, chuyện gì cũng kể cho cả làng cả xóm cùng nghe. Nào là chuyện mua được nửa ký đường, vài mét vải ngoài tiêu chuẩn, nào là việc mua phải chiếc tủ lạnh dỏm, nước chẳng chịu đông, Quỳnh gọi nó là tủ mát. Nào là chuyện hai vợ chồng vừa mua chiếc xe Mobilet cá ươn. Nó ươn thật. Vũ cưỡi xe ngoài phố, gặp bạn đi xe đạp, vẫy tay chào đi trước. Nửa đường xe hư, sửa mãi, đến nơi thì mọi người họp đã gần xong. Rồi chuyện Vũ đập muỗi. Thấy muỗi bay, Quỳnh bảo Vũ đập. Vũ đập nhẹ quá, muỗi bay mất. Hôm sau thấy ruồi, Vũ quyết lập công, đập thật mạnh, be bét cả hai tay. Rồi chuyện nhà Quỳnh trồng hành trong chiếc chậu men cũ. Lúc hành nảy lá, Vũ kêu lên;hành kìa. Lũ trẻ con xúm lại, cùng kêu lên: hành kìa. Ông Đoàn Dũng bên phố Trẫn Nhân Tông nhìn qua, lại kêu: hành kìa. Quỳnh cười; nhà tao giồng hành để kêu…

Người ta cũng dễ nghĩ Quỳnh là người dạn dĩ, thậm chí táo tợn. Không ưa một người, nghĩ là người đó hèn, một hôm gặp giữa đường, Quỳnh bảo:Thấy ông, tôi chgi3 muốn cho ông một hào. Câu nói như đóng dấu lên trán nhân vật ấy. Rồi người là”trâu luộc cả con”, người là “dán chui lọ mỡ”, kẻ thì”cười như cua”…

Quỳnh nói suốt ngày, hết chuyện nọ đến chuyện kia. Đi họp, ngồi cạnh Quỳnh, chẳng còn tâm trí đâu mà nghe người khác nói. Tôi đi họp về, nhà tôi hỏi: có gì hay không. Tôi đáp: hôm nay ngồi cạnh Quỳnh, nghĩa là chẳng biết họp về chuyện gì, ai nói và nói những gì. Nếu có lúc nào than phiền thì Quỳnh đáp:” Tao nói hay hơn”. Có lần tôi trêu Quỳnh:”Mày mà bị địch bắt, chỉ cần nó cấm nói vài giờ là bao nhiêu bí mật sẽ khai tuốt tuồn tuột”. Quỳnh cười, nheo nheo mắt:” Lấy đếch đâu bí mật mà khai”.

Nhưng tôi biết Quỳnh có những nỗi khổ không bao giờ nói ra, những giọt nước mắt được giấu kín.

Nhưng tôi biết Quỳnh là người rất e thẹn, rất ngại đám đông. Có lần, lãnh đạo công trường nọ mời Quỳnh đến nói chuyện, đọc thơ cho công nhân. Quỳnh tìm cách từ chối không được, đành nhận lời. Lúc về, Quỳnh bảo với tôi:” Thế quái nào mà nói hết cả ý, khản cả giọng mà nhìn đồng hồ mới chỉ ba mươi phút”. Quỳnh có mối bất hòa với xuân Diệu (hình như chuyện chọn thơ cho một tuyển tập nào đó), khi Xuân Diệu mất, Quỳnh đến 51 Trần Hưng Đạo dự lễ truy điệu nhưng chỉ đứng quanh quẩn chỗ mấy gốc cây ngoài vỉa hè, trông rất bối rối. Đọc thơ, đọc tham luận trước đám đông, giọng Quỳnh run run, nghẹn ngào như sắp khóc. Có lần tôi đùa, bảo Quỳnh:” chỉ được cái đanh đá xó nhà”.

Quỳnh thích hoa cúc. Thơ Quỳnh rất nhiều hoa cúc. Tôi còn nhớ như in hình ảnh Quỳnh một chiều thu trên đường Trần Bình Trọng, quãng gần giáp đường Trần Hưng Đạo. Vũ chở Quỳnh trên chiếc xe đạp cũ, nét mặt Vũ hiền hòa. Quỳnh ngồi sau, tay ôm một bó cúc đại đóa, vẻ rất vui.

Quỳnh thích màu vàng. Mùa hè 1973, khi tôi sinh cháu thứ hai, Quỳnh đến thăm. Quỳnh mặc một chiếc áo phin nõn màu vàng nhạt, Quỳnh khoe mới mua được. Quỳnh đem cho tôi một chục ổi chín, thơm phức, ngượng nghịu bảo:” Thay vì mang trứng thì tao lại mang ổi”. Tôi nhớ bấy giờ Quỳnh nghèo lắm, như tất cả chúng tôi. Quỳnh ngồi chơi rất lâu, nói rất nhiều chuyện. Quỳnh đang rất buồn vì một chuyện tình cảm đổ vỡ. Quỳnh có đôi mắt rất đẹp và buồn. Hôm ấy tôi nhìn thấy ngấn nước mắt trong đôi mắt đen tuyệt đẹp ấy.

Mùa đông năm ấy Quỳnh lại khoe chiếc áo len mới, cũng màu vàng nhạt. Chiếc áo rất vừa vặn. Chính màu vàng nhạt ấy làm tôn màu da nâu của Quỳnh.

Có hôm Quỳnh bảo tôi:” Tao không có tiền, mày cũng không có tiền. Tao đi vay, mày cũng đi vay. Vậy mà trông mày cứ đủng đà đủng đỉnh, phát ghét”.

Quả là Quỳnh lúc nào cũng vội vàng, tất tưởi. Có hôm hai đứa đang ngồi chơi ở ghế đá ngoài sân 51 Trần Hưng Đạo, trông thấy một vị lãnh đạo đi qua, Quỳnh bật dậy chạy theo. Lát sau Quỳnh quay lại, cười phân bua:” Xin tăng lương cho ông Vũ”.Ở các cuộc họp, Quỳnh không ngồi yên, chạy đi chạy lại, gặp người này người nọ để trao đổi bài vở, trao đổi công việc. Có hôm, đang đi giữa phố, chợt nghe Quỳnh gọi ơi ới.Tôi dừng lại, thấy Quỳnh dắt xe băng qua phố, nói không kịp thở:”đang có dịch đấy, đừng cho trẻ con ăn quả xanh nhé”. Rồi vội vã lên xe đạp đi.

Dịp nhà xuất bản tổ chức đi nghỉ ở Bãi Cháy, Quỳnh đem theo ba đứa con, tôi đem theo hai, lại thêm mấy cháu con cô Thịnh, con bác Khánh, một lũ con trai khoảng mươi, mười lăm tuổi, rất nghịch. Lúc bọn trẻ đi thăm thú hang động, đi tắm, tôi và Quỳnh dạo chơi trên bờ, đợi con. Chúng kéo về, đói ngấu.. Xuất ăn có hạn, Quỳnh bê cơm, bê canh chia đều cho bọn nhỏ. Còn lại một ít, Quỳnh bảo:”chỗ này của tao với bác Nhi”. Câu nói cứ lặp đi lặp lại nên đến bữa ăn, bọn trẻ đợi Quỳnh chia xong phần, lại đồng thanh kêu lên:”chỗ này của tao với bác Nhi”. Hai bà mẹ bữa nào cũng đói.

Quỳnh thương con. Thương cả ba đứa. Nhưng có lẽ Quỳnh ái ngại cho Tuấn Anh hơn cả. Nhà Quỳnh rất chật. Quần áo, sách vở, tranh ảnh…bày hết cả trong gian phòng khoảng 10 mét vuông. Thế nhưng khi Vũ đã có nhiểu vở diễn, Quỳnh đã có đồng ra đồng vào, tôi hỏi sao không tìm chỗ khác cho rộng rãi hơn, Quỳnh bảo, ở quanh quẩn để còn chăm cho Tuấn Anh ( Tuấn Anh ở với bố Tuấn trong một căn phòng khác, cũng tại 96 phố Huế). Có hôm tôi gặp Quỳnh đến cơ quan sớm, Quỳnh bảo có hẹn với bà cụ anh Tuấn. Khi tôi hỏi có việc gì, Quỳnh bảo bàn với cụ tìm cho anh Tuấn một đám tử tế để anh ấy vui mà Tuấn Anh cũng được nhờ.

Dạo chúng tôi đi nghỉ ở Bãi Cháy, Tuấn Anh đã lớn nhưng Quỳnh vẫn lo lắng, chăm nom từng ly từng tí. Tuấn Anh bị trầy chân, đem đường rắc lên vết đau theo sự chỉ dẫn của một tài liệu nào đó. Quỳnh thấy vậy hoảng quá, quýnh quáng lau rửa rồi bôi thuốc cho con. Hôm chúng tôi trở về Hà Nội, Tuấn Anh vẫn còn đau chân. Đoàn chèo Quảng Ninh mời Vũ ở lại làm việc. Quỳnh và Mí (Quỳnh Thơ) cũng ở lại. Quỳnh đứng tần ngần giữa đường nhìn chiếc ô tô của cơ quan rời đi. Quỳnh lo Tuấn Anh về mà không có mẹ theo cùng.

Đối với Kít (Minh Vũ), Quỳnh cũng có sự chăm sóc đặc biệt. Kít gọi Quỳnh là má Quỳnh ( Chắc là để phân biệt với mẹ Uyên). Hồi Kít vào trường Sân khấu-Điện ảnh, Quỳnh mừng lắm. Quỳnh kể, thường dậy từ 4 giờ sáng để lo cho Kít ăn sáng, kịp vào Cầu Giấy học.

Quỳnh mua áo quần cho ba đứa, đan áo cho ba đứa, làm thơ, viết truyện cho ba đứa. Những bài thơ Quỳnh viết tặng cho các con không chỉ biểu lộ tình yêu của người mẹ mà còn có một giá trị văn học độc đáo. ( Ở ta, nhiều người làm thơ thiếu nhi, hoặc tạt qua hoặc dành tất cả thời gian, tâm sức cho công việc này, trong đó có tôi, nhưng có được những bài thơ có giá trị văn chương thực sự thì không nhiều). Có cảm giác, ở Quỳnh, bên cạnh người phụ nữ đa đoan, say đắm, day dứt là đứa trẻ thơ trong trẻo, thông minh, tinh nghịch. Hay, cũng có thể nói như Thanh Tâm Tuyền:” Tâm hồn anh vừa sống lại thành trẻ thơ/ Trong sạch như một lần sự thật”. Không phải ai cũng có thể “ sống lại” như vậy. Không phải ai cũng có thể lưu giữ tâm hồn trẻ thơ như vậy. Con yêu mẹ, Mùa xuân mừng con thêm một tuổi, Cắt nghĩa, Con chẳng biết được đâu, Bầu trời trong quả trứng, Chuyện cổ tích về loài người…là một giá trị trong khối giá trị lớn của thơ Xuân Quỳnh. Nhờ tình yêu thương của mẹ Quỳnh mà bọn trẻ rất thân thiện, yêu quý nhau. Quỳnh là người mẹ tuyệt vời. Quỳnh được sinh ra để làm một người yêu, để làm một người mẹ.

Tôi vào Sài Gòn một năm thì Quỳnh mất. Anh Hoài Vũ gọi điện thoại báo tin dữ, tôi không tin. Tôi cãi, sắp vào năm học rồi, Quỳnh đưa Mí đi Hải Phòng làm gì. Chỉ đến khi Hồng Ngát từ Hà Nội vào, đến nhà báo tin, tôi mới tin sự thật đau đớn đó.

Tôi gặp Quỳnh lần cuối vào tháng 2/1988. Tôi từ Sài Gòn ra Hà Nội, chuẩn bị đi dự một khóa ngắn hạn ở học viện Gorki. Quỳnh đã đi khóa trước đó. Quỳnh kể chuyện học hành, dặn dò tôi mang thứ này thứ khác. Hôm chúng tôi đi, Quỳnh theo xe qua tận Nội Bài để tiễn. Quỳnh đưa cho tôi một chục đũa tre, bảo đem theo mà ăn cơm. Tôi có cảm giác Quỳnh đang buồn, đang có chuyện muốn nói nhưng vì thời gian gấp gáp, lại chạy đi chạy lại lo việc nên chúng tôi không có lúc nào trò chuyện.

Sau khi Quỳnh mất, có lần tôi nằm mơ gặp quỳnh. Quỳnh vào một căn nhà, tôi đi theo Quỳnh. Quỳnh bước qua cánh cửa rồi khuất hẳn. Bài thơ Chiêm bao gặp Xuân Quỳnh được viết sau giấc mơ này.

Cơn mưa ta ngóng đợi

còn ở tận cuối trời

đường dài, ngày nắng xối

bước chân trần Quỳnh ơi

Nào thấy đâu bến bờ

sau gió Lào, cát trắng

nào đâu mảnh vườn êm

nào đâu miền biển lặng

Ánh mắt nhìn đăm đắm

lệ trôi qua môi cười

suốt một đời vội vã

suốt đời không tới nơi

Kìa mây mùa thu trôi

cúc đã vàng thắm lại

thơ buồn trên mặt giấy

bóng người về đơn côi

10/2003

Ý NHI

Chân dung

Một khoảng không tinh khiết

1. Mùa thu 1995, Orleans, trong căn nhà nhỏ, đơn sơ, họa sĩ Thái Tuấn (1918-2007) tiếp những người bạn từ Việt Nam sang, từ Paris đến. Ông ra tận cổng ngoài đón khách. Dáng ông cao, gầy, trang nhã trong chiếc áo len màu xám nhạt. Trong số khách, có người ông đã quen, có người ông mới gặp lần đầu mà tất cả đều được hưởng sự ân cần, tin cậy nơi ông.

Ông dẫn khách đi vòng vòng quanh căn phòng nhỏ như đi xem một cuộc triển lãm với những bức sơn dầu của chính ông. Có lúc, người ta như quên rằng mình đang ở trên đất Pháp, bởi cuộc hội ngộ kỳ lạ cùng những người phụ nữ thuần Việt, áo tứ thân, thắt lưng bao, yếm sồi, khăn vành dây, với đôi bồ, chiếc lu đựng nước, chiếc gáo dừa, chiếc chõng tre… Việt Nam, vâng, ViệtNam từ tận đáy tâm hồn. Có người đã nhận xét rằng cái đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong tranh Thái Tuấn không phải là cái đẹp của từng phần thân thể như khuôn mặt, đôi môi, bộ ngực… mà là một cái đẹp toàn thể, đẹp trong cái vẻ thùy mỵ, trong ngần riêng tư của mình.

Mọi người trở lại phòng khách, lặng im như chưa ra khỏi cảm giác bàng hoàng trước một vẻ đẹp, một nỗi nhớ, một nỗi thiết tha nhường ấy. Chính vợ họa sĩ, người phụ nữ có khuôn mặt thuần hậu, mái tóc bạc búi lại sau gáy, giản dị trong chiếc áo cánh trắng, là người đã “đánh thức” mọi người. Bà đã bày lên bàn ăn bữa cơm có rau cải nấu thịt nạc, nem rán, thịt rim mặn. Một bữa cơm thuần Việt.

2. Sinh năm 1918 tại Hà Nội, khoảng lên năm, lên sáu, có lúc Thái Tuấn đã cùng bố mẹ ở trong một căn nhà nhỏ giữa vườn Bách Thảo. Bố ông là một kỹ sư canh nông, nhận chăm lo vườn cây ăn quả và rau tươi cho người Pháp tại đây. Thế rồi một tai họa xảy đến. Bố ông có cuộc tranh cãi với một người Pháp, bị phạt và bị điều lên Tuyên Quang. Có thể đây là bước đầu tiên cho cuộc di chuyển rày đây mai đó của Thái Tuấn. Thái Tuấn được gửi về Thanh Hóa, theo học tại trường nội trú. Ông yêu những bức tranh trong sách giáo khoa, yêu những căn phòng xinh xắn, yêu những tủ giường, bàn ghế được bày biện đẹp đẽ của ngôi trường. Ông vẽ những bức tranh đầu tiên vào lúc này. Lên mười, ông theo bố về Tuyên Quang. Núi rừng, sông suối, những cậu bé Mường mộc mạc là những gì đẹp đẽ nhất của tuổi thơ còn lưu lại trong tâm hồn ông.

Rồi Thanh Hóa, Nam Định, Sài Gòn. Rồi lại Nam Định, Sài Gòn, Paris… Trên chặng đường dài hơn tám mươi năm, mọi cuộc gặp gỡ với ông đều tốt đẹp. Ông có thể đón nhận những con người rất khác nhau và rất khác ông, miễn là họ có một tấm lòng, một tài năng. Hồ Dzếnh, Đặng Thế Phong, Bùi Xuân Phái, Thanh Châu, Đái Đức Tuấn, Quang Dũng, Lê Tài Điển, Cù Nguyễn… Ông nhắc đến họ, nhớ thói quen của từng người, cả những câu chuyện tình duyên, những buồn lo của họ, từ những tháng năm nào. Sau gần ba mươi năm ở Pháp, lúc về Việt Nam, ông mang cho người này chiếc mũ bêrê, người kia chiếc tẩu thuốc, người nọ chiếc khăn màu xám… những thứ mà ông nhớ rằng họ đã từng yêu thích. Nghe ông, ta dễ nhớ đến câu nói của một nhà văn Pháp nổi tiếng: kỷ niệm không có mưa. Dường như, ông đã lọc hết bụi bặm, gai góc để chỉ giữ lại những gì sáng trong, tinh khiết.

3. Đã có nhiều họa sĩ, nhiều nhà phê bình mỹ thuật nói đến màu xanh của Thái Tuấn. Đó là màu xanh rêu, xanh biển, xanh xám tạo nên một không khí nhẹ nhàng, đạm bạc nhưng trang nhã, tinh tế. Đó là cái không khí “Qua làn ánh sáng mờ của những buổi sáng sớm hoặc chiều hôm” (Huỳnh Hữu Ủy).

Các bức tranh của Thái Tuấn ít màu, ít nét và thường chỉ có một người, một vật. Đó là một thiếu phụ đang vấn tóc, một cô gái đội quả dưa hấu, một thiếu nữ tựa tay lên cây đàn, một thiếu nữ đứng trước gió với chiếc khăn quàng hoặc một người đàn ông khoác chiếc guitar ngang ngực, một người đàn ông khác cầm trong tay chùm bóng màu… Và, một con chim đậu trên nhánh xương rồng, một chiếc khăn mắc lại trên nhành cây… Thái Tuấn dành phần còn lại của bức tranh cho một không gian rộng rãi, thanh tĩnh. Tưởng như không có gì có thể ảnh hưởng, có thể xáo trộn không khí riêng biệt đó của Thái Tuấn. Ông đã tạo nên một vẻ đẹp nằm ngoài mọi giải pháp kỹ thuật. Ông thích nhắc đến câu nói của Charles Trenet: “Tôi không theo mốt nào cả nên không sợ lỗi mốt”. Tất nhiên, đó chỉ là một cách nói, một cách giải thích. Điều chính yếu là ông đã tạo nên một thế giới - một thế giới không bị ràng buộc bởi bất luận điều gì, một vẻ đẹp không phôi pha theo năm tháng, qua những miền đất, qua những thăng trầm của chính cuộc đời ông.

4. Và, Thái Tuấn còn là một họa sĩ hiếm hoi viết lý luận, phê bình mỹ thuật. Vựng tập của ông xuất bản năm 1996 có tên Tuyển tập tranh và tiểu luận. Lý luận, suy nghĩ về nghề của Thái Tuấn được rút ra từ chính lao động sáng tạo của ông. Vì lẽ đó, nó có một sức hấp dẫn riêng, một hơi thở riêng, mạnh mẽ và uyển chuyển.

Thật thú vị khi đọc những dòng viết về trách nhiệm của nghệ sĩ: “… Nghệ sĩ không làm gì khác hơn, mới lạ hơn là nhờ tác phẩm để hàn gắn lại cuộc đời đã quá tả tơi, rách nát bởi những phân chia. Hắn phải vượt khỏi những khoảng cách mới có thể xóa bỏ được những khoảng cách. Khoảng cách giữa nghệ thuật và kỹ thuật, giữa con người và thiên nhiên, giữa con người và con người…” và: “Nghệ sĩ như một tên hề trong trò chơi ảo thuật, làm thế nào hắn có thể từ cái không lấy ra một bông hoa thật”.

Thật thú vị khi đọc những dòng ông viết về tính dân chủ của màu sắc: “… Không thể kỳ thị màu sắc, không thể chỉ lựa chọn lấy những màu sắc sáng chói nhất, rực rỡ nhất mà phải đặt mọi màu sắc, hình nét trên cùng thang giá trị… khi nằm trên bức tranh, mọi màu mọi vẻ đều bình đẳng, bình quyền”.

Thật thú vị khi đọc những dòng ông viết về lao động sáng tạo nghệ thuật: “Hình ảnh và màu sắc, ý tưởng và tình cảm, mọi sự chợt đến chợt đi nhanh chóng, đột ngột đến nỗi dù trí óc có thông tuệ, minh mẫn tới đâu cũng khó mà điều khiển nổi cây cọ”.

Và, thật cảm động khi đọc những dòng này: “Người làm nghệ thuật đã ước mong đem hết ánh sáng của cuộc sống vào trong họa phẩm, có lẽ tác phẩm nghệ thuật cũng đã le lói được chút ánh sáng, song tất cả ánh sáng của họa phẩm có gom lại cũng không bao giờ có thể châm nổi một điếu thuốc, như ánh sáng của những vị hành tinh trong cõi xa xăm vô tận.”

Với ông: “Tất cả những chủ thuyết, trường phái nghệ thuật, tất cả những khám phá kỹ thuật, những phong cách khác nhau để tạo tác hình thể, màu sắc, chẳng qua cũng chỉ là những thử thách dò dẫm luôn luôn thay đổi và đều lồng trong sở thích của từng cá nhân và thời đại”. Với ông: “Tác phẩm nghệ thuật không là một phương tiện, nó chính là cái đích đã đạt tới”.

5. Trong bức thư gửi cho một người bạn ở Việt Nam, Thái Tuấn viết: “Ở Sài Gòn nửa năm, tôi đã quen với khí hậu nóng bức, với những sinh hoạt thân ái của bạn bè. Trở lại Pháp, rất nhớ cái không khí sinh hoạt đầm ấm quen thuộc của miền Nam đất nước. Bên này trời đang còn rất lạnh, cả bên ngoài lẫn bên trong. Từ tháng sáu là lại phải dọn sang nhà mới. Đứa con gái mới mua lại. Đúng ra là một biệt thự lớn, không phải như căn nhà xinh xắn mà chị đã có dịp đến thăm tôi. Nhà có rộng, càng thêm sự trống vắng. Tôi nghĩ có lẽ, tôi nên trở về sống ở Sài Gòn”.

Và rồi, một buổi sớm se lạnh của tháng 12 năm 2004, Thái Tuấn về lại Sài Gòn. Ông nói với người bạn ra đón ông ở sân bay: “Lần này tôi về hẳn”.

Ông lại trở về ngôi nhà cũ, nơi ông ở khi vừa đặt chân lên đất Sài Gòn, năm 1954. Ông bảo, hồi đó người ta gọi vùng này là bến Tắm Ngựa. Trong căn nhà ở chung với con trai và cháu nội, ông “thiết kế” cho mình gian phòng khoảng 10m2 trên gác. Căn phòng này là nơi ông đặt bàn thờ vợ, bà Hà Nguyệt Lan, nơi ông ngủ và cũng là nơi ông vẽ. Hàng ngày ông ra công viên Lê Văn Tám đi bộ, đến quán cà phê bên lề đường Lê Chân (bên hông chợ Tân Định) để uống cà phê và ngắm nhìn phố xá, ngắm nhìn người qua lại. Ông bảo, nơi vẽ tranh của ông ở Paris cũng nhỏ. Có họa sĩ đến thăm, đùa vui gọi là bàn thờ ông địa.

Chính trong căn phòng chật chội ở 150/31/5 đường Lý Chính Thắng, Thái Tuấn đã lại vẽ những bức sơn dầu lớn cho cuộc triển lãm cá nhân tại Gallery Tự Do. Một lần nữa, những người phụ nữ Việt Nam của Thái Tuấn lại làm rung động tâm hồn người yêu nghệ thuật. Những người phụ nữ vẫn trẻ. Thái Tuấn vẫn trẻ.

Tháng 7/2007, Sài Gòn mưa gió liên miên. Họa sĩ Thái Tuấn bị ốm. Khi có bạn đến thăm, ông gắng ngồi dậy đón khách. Vẻ xanh xao, mệt mỏi, giọng nói khàn đục, ông vẫn còn muốn tiếp tục câu chuyện hội họa. Ông bảo, có những kỹ thuật không cần cho hội họa, ví như luật viễn - cận. Ông bảo, tôi đã chín mươi tuổi, không còn ham muốn bất cứ điều gì, chỉ tiếc chưa có nhiều dịp trò chuyện với các họa sĩ trẻ về hội họa.

Trên đầu giường của ông treo một bức sơn dầu lớn. Ông bảo, đó là bức tranh dành tặng Kim, cháu đích tôn của ông. Người phụ nữ trong tranh mặc váy đen, áo cánh trắng, thắt lưng xanh, đi guốc gỗ, tay khoác nón, mặt nghiêng nghiêng như đang lắng nghe điều gì. Phía sau cô là dãy núi xanh thẳm. Họ sĩ kể, lúc vẽ không để ý, khi xong rồi mới nhận ra dãy núi ấy là cảnh ở Thanh Hóa, nơi ông sống thời trẻ. Im lặng một lúc, ông nói nhỏ như thì thầm: “Hội họa của tôi là hội họa của hoài niệm”.

2004-2007

Ý NHI

(...)

-----------------------------------

trích một phần từ blog phan nguyên

===========================

VIRGIL GHEORGHIU

Thứ Bảy, 28 tháng 10, 2017

về nữ nhà thơ ý nhi [ i.e. hoàng thị ý nhi 1944- ] -- blog phan nguyên

Thursday, 30 July 2015

Ý Nhi (1944- )

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét