http://hopluu.net
ban mai trò chuyện với
tác giả 'kinh khuya'
ban mai
'trong khi những người viết ở trong nước mong muốn xuất bản sách ở nước ngoài ( vì kiểm duyệt) -- tại sao anh [Tạ duy Bình] lại chọn xuất bản 'Kinh khuya' ở Việt nam; cơ duyên nào anh lại đến với NXB AJAR?' - [lời phỏng vấn của Ban Mai].
1. Ban Mai: Chào anh Ta duy Bình, đươc biêt anh là một diễn viên trẻ ở Hà nội; được mới qua Úc dự hội nghị về những người viết kịch trẻ thế giới, năm đó anh 24 tuổi. Lý do vì sao anh xin ở lại; và, cuộc sống của anh như thế nào; để có thể hội nhập với nền văn hoá + ngôn ngữ khác?
Tạ duy Bình: Tôi sang Úc tháng 8 năm 1988; để tham dự hội nghị những người viết kịch trẻ thế giới (International Festival for Young Playwrights) tại thành phố Sudney. Sau khi hội nghị kết thúc, tôi làm đơn xin ở lại. Tôi quay trở lại học lớp 11 + 12; nhưng chỉ học 3 môn chính là tiếng Anh, âm nhạc + sân khấu -- với mục đích là học tiếng Anh; và làm quen với văn hóa, nghệ thuật+ sân khấu của úc. Sau đó, tôi làm việc với một sồ đoàn kịch của Úc; trước khi thành lập đoàn kịch Citymoon Theatre (1995) cùng người bạn Úc, Bruce Keller. Để hoà nhập va lám việc như một nghệ sĩ sân khấu ở Úc; cho một người có nguồn gốc + ngôn ngữ khắc biệt như tôi, là một điều rất khó khăn. Tôi phải luôn luôn cố gắng học; và, tìm hiểu về Anh ngữ+ văn hóa Úc, đồng thời làm sao vẫn giữ được cái riêng của mình; trong mỗi vở diễn.
2. Ban Mai : Tôi hiểu là một nghệ sĩ di dân Việtnam; chắc chắn anh không dễ dàng tạo chỗ đứng của mình trên sân khấu nước Úc; vì sức cạnh tranh ca -- tuy nhiên qua thời gian anh đã thành công, khi có những vở kịch được biểu diễn ở nhà hát Parramatta Riverside Theatre. Anh cũng đã từng được giải thưởng của hội đồng tiểu bang New South Wales, dành riêng cho những nghệ sĩ xuất sắc thành phố Sydney; để khai triển vở kịch 'mầu vàng không phải màu vàng' -- điều đó chứng tỏ anh là là một diễn viên, đạo diễn có cái riêng, cái khác lạ; so với những nghệ sĩ khác. Tại sao đang ở lĩnh vực kịch; vì cơ duyên nào anh bước sang lĩnh vực thơ ca;bài thơ đầu tiên của anh làm khi nào? viết về đề tài gì? Và đăng ở đâu?
Tạ duy Bình: Tôi yêu thích thơ ca+ âm nhạc; trước khi theo học kịch câm tại nhà hát 'Tuổi trẻ.' Có lẽ vì vậy; thơ luôn có mặt trong hầu hết các vở kịch tôi viết; và dựng ở Úc. Bài thơ đâu tiên tôi viết khi còn ổ Việtnam, về tình yêu; và chưa bao giờ đăng. Tôi viết nhiều thơ hơn; và khác hơn, có lẽ từ khi gặp anh Hoàng ngọc Tuấn + nhóm bạn bè ở Sydney; sau này trở thành nhóm 'Tiền vệ'. Thơ của tôi thường đăng trên 'Tiền vệ' +' Da màu'.
3. Ban Mai: 'Kinh khuya' gồm 93 trang, in giấy khổ xinh xắn; tập thơ được nhà xuất bản AJAR phát hành 12/2015 -- với sự biên tập chăm chút của Nhã Thuyên + Kaitlin Rees. Gồm 44 đoản văn, đoản thơ thật ngắn; hết sức cô đọng-- nhiều bài thơ mang tính chất nhạc kịch, đậm chất Thiền. Anh có thể cho biết 'Kinh khuya' tập hợp những sáng tác anh viết [vào] thời gian nào ? Thiền ảnh hưởng như thế nào trong sáng tác của anh.
Tạ duy Bình: 'Kinh khuya' gồm những bài thơ tôi viết rải rắc từ năm 1998 đến 2015. Rất nhiều bài thơ trong 'Kinh khuya' được ra đời; từ những dự án sân khấu. Tôi đi chùa, chịu ảnh hưởng Phật giáo từ nhỏ. Khi sang Úc, tôi được biết thêm về thiền Vipassana; và, sau đó, co tham gia thiền 'Sen búp' ở Sydney; thực hành theo phương pháp của thầy Thích Nhất Hạnh. Thỉnh thoảng tôi có chủ định đưa thiền vào thơ; giống như tôi đã đưa thơ vào kịch. Nhưng có nhiều khi; thiền đi vào tôi từ luc nào, tôi không rõ -- cũng có thể tôi do tôi ngồi thiền hàng ngày chăng?
4.Ban Mai: Trong thơ anh,đôi khi có chất nhạc kịch+ họa; có những đoạn văn anh viết đầy màu sắc, như anh đang ném những mảng màu trên khung vải; như bài 'Màu'. Nhưng khi đọc đến những câu thơ cuối :... chui ra từ lòng mẹ/ khóc than khàn tiếng/ bố ru con bài hát vàng/ ngủ đi con cho sâu/ đỏ vàng đen trắng tím nâu ..." -- thì tôi lại liên tưởng đến màu da của con người; có phải vậy không? Thơ anh thường có những liên tưởng bất chợt như vậy. Bên cạnh đó,trong đoản văn 'Kiếm gỗ'; tôi lại thấy có chất kịch trong bài thơ, giống như một đoạn phim tả về một kiếm khách. Anh có thể kể về tác phẩm này ?
Tạ duy Bình: Tôi viết bài thơ 'Màu' trong thời gian đang học thạc sĩ về sân khâu; tại trường đại học Wollogong vào năm 1999. Tôi đã nghĩ về thân phận của tôi, về thân phận những di dân đang sống ở Úc -- và, về một nền đa văn hóa Úc. Tôi nghĩ về cái được+ cái mất; nỗi đau + niềm hạnh phúc trong quá trình hội nhập.
Tôi yêu thích võ thuật; và đã học qua nhiều môn võ, như Vịnh Xuân, Thiếu Lâm + quyền Anh [boxing]. Nhưng cũng vì thức hành đạo Phật khá lâu; tôi luôn luôn có những suy nghĩ tự mâu thuẫn [với] chính mình, giữa 'bạo động +bất bạo động'. Có thể xem 'Kiếm gỗ' là một giải pháp tối ưu, để tôi vẫn có thể đi trọn niềm đam mê võ thuật; nhưng vẫn giữ được tinh thần 'bất bạo động' trong đạo Phật.
5. Ban Mai: Anh có nhiều bài thơ viết bằng 2 ngôn ngữ tiêng Việt+ tiếng Anh xen kẽ; như 'August, I will, Some-
thing I forget ...' -- câu đầu Việt, câu sau Anh và luân phiên như vậy. Với lối viết xen kẽ; anh có gặp trở ngại trong dòng suy nghĩ, khi sử dụng 2 ngôn ngữ khi sáng tác.
Tạ duy Bình: Tôi đã sống ở Úc hơn 27 năm; nhiều hơn thời gian tôi sống ở Việtnam. Những năm đầu, tôi thường xuyên suy nghĩ; viết, đọc, nghe, nói bằng tiếng Việt. Dần dần, vì phải sự dụng tiếng Anh nhiều hơn; tôi bắt đầu thỉnh thoảng suy nghĩ bằng tiếng Anh -- và, đôi khi nằm mơ cũng bằng tiếng Anh. Có phải những lúc tôi đang suy nghĩ một bài thơ bằng tiếng Việt; thì đột nhiên có những câu chữ tiếng Anh hiện lên. Lúc đấu, tôi chuyển những câu tiếng Anh [sang] tiếng Việt, đưa vào bài thơ đang viết; sau này tôi dùng luôn những câu tiếng Anh cho bài thơ. Có nhiều trường hợp: những cấu tiếng Anh đã gợi mở ra những câu tiếng Việt -- và, ngược lại; những câu tiếng Việt đã gây cảm hứng cho sự ra đời của những câu tiếng Anh.
6. Ban Mai: Thơ anh thường mang tính triết lý về thân phận con người trong nỗi cô đơn: cái chết+ tình yêu. Trong bài thơ 'Đi về -- Về, đi' nói lên hình ảnh thân phận người di dân; khi loay hoay với 2 chữ quê nhà, bài
thơ như một nốt nhạc buồn. Anh có thể cho biết xuất xứ bài thơ này.
Tạ duy Bình: Tôi viết bài 'Đi, về -- Về đi' trên chuyến máy bay đi/ về Việtnam; cuối tháng 3/ 2009' để thăm bố tôi đang bệnh. Lúc đầu tôi không để ý đến 2 chữ 'đi' và 'về' nhiều; nhưng khi viết được vài dòng, tôi mới nhận ra một điều thú vị rằng: trong trường hợp của mình, một người Việtnam sống tại Úc; thì chữ 'đi' cũng có nghĩa là 'về' -- và chữ 'về' cũng nghĩa là 'đi'. Đi hay Về đều tuyệt vời cả:
I just feel something ... something ... when I say: Đi, về -- Về, đi
Oh! How wonderful ...!
7. Ban Mai: "Thiếu vắng một mùi hương lạ cứ hiện về trong giấc mơ/ vỗ cánh bay vào bầu trời quen lạ/ Tôi cần một đôi cánh để bay/ Hãy làm cho tôi một đôi cánh ..." -- đọc tác phẩm 'Kinh khuya', tôi thấy anh thường lặp đi lặp lại hình ảnh đôi cánh trong nhiều bài thơ; anh muốn nói điều gì qua mơ ước ấy.
Tạ duy Bình: Tôi thường có những giấc mơ; tôi có thể bay được như chim. Những giấc mơ đó lặp lại rất nhiều lần trong cuộc đời tôi -- và, đã đi vào trong thơ của tôi. Tôi nghĩ: thường những giấc mơ được bay đó là những giấc mơ về Tự do; một sự Tự do thực sự, vượt ra ngoài tất cả những ràng buộc. Có lẽ; bài thơ 'Đi ra Ngoài' đã nói lên một phần nào về ước mơ đựợc 'Bay' đó.
... Đi ra ngoài tất cả
Mọi này ... mọi kia ... mọi ngoài ... mọi mới ...
mọi cũ ...
mọi mòi moi ...
để bàn chân
không chạm
mặt Đất
hAy
Bầu trời
....
8. Ban Mai: Là một người viết sống ở nước ngoài; anh có bao giờ bị áp lực của những điều cấm kỵ; vì đạo đức, thuần phong mỹ tục, khi sáng tác? Nhiều nhà thơ trẻ hiện nay thường đem bộ phận sinh dục vào thơ; anh nghĩ sao về điều này?
Tạ duy Bình: Tôi tin rằng tôi không bị áp lực của những điều cấm kỵ; vì đạo đức hay thuần phong mỹ tục, khi sáng tác ở Úc. Nếu có, đó là chính áp lực mình tạo ra. Nhiều nhà thơ trẻ hiện nay thường đem bộ phận sinh dục vào thơ -- tôi thấy là điều tốt; và rất bình thường thôi. Văn chương nghệ thuật nên vượt ra ngoài tất cả những cấm kỵ.
9.Ban Mai: Trong khi những người viết ở trong nước mong muốn xuất bản sách ở nước ngoài (vì kiểm duyệt) -- tại sao anh lại chọn xuất bản 'Kinh khuya' ở Việt nam; cơ duyên nào anh lại đến với NXB AJAR?
Tạ duy Bình: Tôi may mắn được gặp Nhã Thuyên ở Sydney; và, sau đó trở thành bạn. Nhã Thuyên đã mời tôi in một tập thơ với NXB Ajar; tất nhiên là tôi vui lòng đồng ý.
10. Ban Mai: Dự tính sắp tới của anh trong năm mới? mơ ước của anh bây giờ là gì?
Tạ duy Bình: Sống khỏe mạnh, hạnh phúc; và luôn luôn mơ ước sẽ thực sự biết 'Bay'.
Ban Mai: Cảm ơn anh về buổi trò chuyện thú vị này; chúc anh thực hiện được ước mơi của mình.
22/01/2016 -- http://hopluu.net/p131a2759/ban-mai-tro-chuyen-voi-tac-gia-kinh-khuya
ban mai: [i.e. nguyễn thị thanh thúy 19 xx - ]
- hiện là chuyên viên chính của phòng Khoa học
Công nghệ & Hợp tác quốc tế; tại trường Đại học
Quy Nhơn [Trung bộ].
- đã xuất bản: Trịnh công Sơn vết chân dã tràng
(nxb Lao động, Hànôi, 2008)
(nxb Văn mới/ Calif./ USA, tái bản năm 2010 ).
(Gioviet's Blog)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét