nguyễn tư nghiêm [1918- 2016] ' truyền kỳ họa lục'
siurce: http://vandoanviet.blogspot.com/
một trong bộ tứ hội họa:
sáng -- liên -- phái -- nghiêm
đã qua đời ở hànội, ở tuổi 99
bài viết: đặng tiến
(ảnh: internet)
1991;khi Nguyễn tư Nghiêm vẽ nhiều chân dung+
'nude' của cô
cô Thu Giang, gái út văn sĩ lãng tử Nguyễn Tuân.
Sau đó, tỏ tình với Thu Giang, người nữ kém ông
28 tuổi." Sinh lực tôi đã cạn kiệt, chỉ có tình cảm
dành cho em ' -- và. cô người mẫu trở thành
Nguyễn tư Nghiêm phu nhân.
(ảnh: internet)
Họa sĩ Nguyễn tư Nghiêm đã qua đời lúc 10 giờ 37 phút 15-6-2016 (nhằm 11/ 5 âm lịch) tại Hà nội, hưởng
thọ 99 tuổi ta, con số 'dương cùng', đúng theo vận hạn lý dịch.
Nhà danh họa tuổi Mậu ngọ, sinh năm 1918. (không rõ ngày, tháng).
Giấy tờ ghi: ngày 20 /10/ 1922, các tư liệu về sau đều chép như vậy. Và, cáo phó chính thức, cũng như thông tin báo chí [đều ghi tương tự].
Ông sinh tại làng Nam trung, huyện Nam đàn, tỉnh Nghệ an (Trung bộ) trong một gia đình khoa bảng, giáu có. Thân sinh là Nguyễn tư Tái, xuất thân phó bảng; làm quan rồi từ nhiệm, về quê khai hoang, lập nên ấp Lạc lâm; và, đươc dân làng tôn làm thành hoàng. Mẹ tên Trần thị Luật, là người chữ nghĩa; đã khuyến khích con [trai] từ tấm bé nặn tượng đất thó, khởi điểm cho con đường nghệ thuật hội họa sau này.
Gia đình [gồm] 7 anh, chị em, đều thành đạt.
Nguyễn tư Nghiêm tốt nghiệp trường Mỹ thuật Đông dương ở Hànội, khóa 15 (khóa cuối) cùng Bùi xuân Phái, với ông là bạn thân thiết. Cùng thi tốt nghiệp cuối 1946; cuộc tòan quốc kháng chiến; nên không kịp nhận bằng tốt nghiệp. Do đó, có tư liệu nói: ông tốt nghiệp vào 1952 ở trường Mỹ thuật kháng chiến.
Lúc đầu, ông vẽ sơn dầu Người gác Văn Miếu (1944); chỉ có một mảng màu, thời đó đã đánh giá cao là
'tranh hiện đại'; được giải nhất triển lãm Salon Unique thời đó -- đồng thời, ông còn 2 bức Cổng làng Mía + Cánh đồng quê nổi tiếng.
Thời kỳ đâu cách mạng tháng 8; về quê tham gia cướp chính quyền; rồi tham dự chính quyền ở huyện; trước đây, có tài liệu nói ông làm chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện -- nhưng, nhầm ông với người cùng tên, Hoàng Nghiêm.
Thời kháng chiến chống Pháp; ông chuyên vẽ 'tranh địch vận'.
Năm 1948 ra Việt bắc; công tác ở cơ quan hội Văn nghệ xã Xuân Áng.(tỉnh Phú thọ. Bắc bộ), tại đây ông điều khiển xưởng vẽ Xuân Áng, bắt đầu vẽ sơn mài, chuyên về kỹ thuật này.
Nổi tiếng vì đã đưa 'gam' màu lạnh, xanh lam, xanh lá cây vào sơn mài; họa sĩ từ tốn kể lại rằng; 'không tài giỏi gì, chỉ dung màu lam Phổ (bleu de Prusse) phủ lên vàng thếp, thành màu xanh lục.' (theo yêu cầu vẽ tranh bộ đội thời điểm ây ).
Kỳ thật, đây là khúc quanh của nghệ thuật hội họa sơn mài, tạo nét linh động, đa sắc, tươi mát; đồng thời đưa sơn mài đến gần hiện thực hơn.
Giai đoạn này, tại hội nghị Văn nghệ Việt bắc (1949); giá trị tranh sơn mài còn bị tranh cãi, trên cơ sở 3 tác phẩm sơn mài Nguyễn tư Nghiêm: Cụ già học I -tờ -- Vệ quốc quân đứng gác đêm -- Vệ quốc quân ngồi giữa canh đồng, những bức tranh sơn mài đầu tay. Năm trước, (1948) ông được giải nhất triển lãm tranh Mỹ thuật toàn quốc; với bức khắc gỗ Dân quân Phù lưu.
Sau 1954 về Hànội, tiếp tục sáng tác đủ thể loại: phấn tiên, màu nước, sơn dầu, sơn mài; vì quan hệ với Nhân văn giai phẩm; ông bị chính quyền lên án; cùng với đồng nghiệp khác: Sỹ Ngọc -- Nguyễn Sáng -- Dương bích Liên --Bùi xuân Phái --Văn Cao, Phan Tại ...
ông kể lại; năm 1959, ông bị đưa vào bệnh viện tâm thần tại khoa Thần kinh (bệnh viện Bạch Mai); sau một tháng ở đó; ông bị 'tước' toàn bộ nhũng thứ có trên người. Thời đó, chưa có thẻ Đảng, nên không có chuyện 'trả lại thẻ đảng' như truyền thuyết. Sau khi ra viện, ông bị coi như mất hết cả, kể cả đảng tịch.
Ngoài ra, tranh của ông còn bị lên án là không 'hiện thực'; như tranh 'con mèo 6 chân', 'con ngựa 8 chân ' là 'sai đường lối'. Ngược lại, bức sơn mài Con nghé sáng tác vào 1957, đề cao việc phân chia tài sản, sau cuôc Cải cách ruộng đất, được dư luận chính thức đề cao; được giải thưởng triển lãm Mỹ thuật toàn quốc (hiện được lưu trữ tại viện bảo tàng Mỹ thuật hiện nay) ; ông lại không tâm đắc.
Ông tâm sự với băng hữu ,
" nhưng sự đời vẫn thế, cái người ta thích thì chưa chắc đã phải là cái mình thích; và, ngược lại".
câu nói bình thường thôi, nhưng trong hoàn cảnh nào đó; lại là bi kịch. Về sau ông vẽ lại nhiều lần đề tài Con nghé. ( bản vẽ nổi tiếng sáng tác 1968, sau này thuộc bộ sưu tập tranh Đức Minh).
Họa sĩ trải qua một thời gian gian nan, điêu đứng; sinh nhai bằng cách vẽ tranh thương mãi, qua các đề tài Gióng, Liều, Múa cổ ... [tuy] là đơn đặt hàng; đặc biệt tranh 'con giống' theo 12 con giáp. (âm lịch). Từ cuộc triển lãm năm Rồng, 1988 Mậu thìn; tranh 'con giống' mới được sắp xếp thành hệ thống 'lục thập hoa giáp' (theo quan niệm âm, dương, ngũ hành )-- ví dụ: 2 năm Thân, Dậu (khỉ, gà), hành Kim, màu trắng làm chủ ... tranh Ngựa chủ màu đỏ, vì hành Hỏa v.v. ...
Giới phê bình nghệ thuật đã có nhận xét 'tranh Nguyễn tư Nghiêm phối hợp bút pháp hiện đại, với tư duy cổ truyền, địa phương; tạo nên bản sắc riêng -- đường nét, màu sắc, nhịp điệu, không khí luôn được phong cách hóa; dựa theo họa tiết trống đồng Đông sơn, hoa văn gốm Lý Trần, tranh tượng dân gian, kiến thức đình chùa, nhịp điệu chèo tuồng, múa hát truyền thống. Kỹ thuật tạo hình, cho dù hiện đại và cách điệu; vẫn gợi lên đươc khí hậu tín ngưỡng dân tộc-- và các nền văn hóa lân cận Đông nam Á.'
Là nghệ sĩ; thì ai cũng cần đời sống nội tâm phong phú-- tâm linh có khuynh hương thần bí [của] Nguyễn tư Nghiêm như bị cuốn hút vào cõi u linh. Nhìn toàn bộ; nghệ thuật theo thi pháp huyền nhiệm (poétique mystique) -- từng tác phẩm một; thỉnh thoảng truyền đạt một cảm xúc thần bí. ... là một nhu cầu siêu linh; từ tiềm thức chuyển lên ý thức , và thể hiện, hoá thân thành nghệ thuật. Chất dân tộc không phải là hoài niệm; mà là khai phóng+ dự phóng; là siêu hình hiển linh thành hình khối, một 'truyền kỳ họa lục'; có vậy mới hóa giải được mâu thuẫn trong tranh ông ; chất cổ truyền trong nét hiện đại, chất dân tộc và tầm thế giới.
---
* ... tạm lược ít dòng, có hể ít, hoặc nhiều. (Bt)
Tranh ông mang tính cách bản địa; nhưng không phải là 'sắc màu viễn xứ' (exostisme); ngược lại khà gần trường phái siêu thực Âu châu -- và, tác phẩm lừng danh Chagall, Miro; thậm chí , cả một số tranh Picasso mà ông hằng ưa thích. Tranh 'lục thập hoa giáp' của Nguyễn tư Nghiêm không giống tranh tết hiện hành của nhiều đồng nghiệp việt; mà lại gần với những 'thú vật đồ' (bestiare) trong truyên thống phương tây -- mà các họa sĩ hiện đại trên thế giới thường vẽ lại.
Sự trùng hợp đó là niềm đồng cảm thẩm mỹ chung cho một thời đại, chứ không phải sao chép lẫn nhau. ...
Đến năm Binh thân 2016 này, hoạ sĩ Nguyễn tư Nghiêm đạt 99 tuổi ta; Nguyễn Khuyến gọi là 'ngã hạn phùng cửu cửu' . (Di chúc).
Ông ra đi trong tiếc thương, nhưng là quy luật.. ... từ chốn tha hương, tôi thành kính gửi lên anh linh ông tấm lòng ngưỡng mộ trọng vọng. []
Thiên hình, vẽ năm Canh dấn 1950. So với tranh
cọp những giáp trước; thì, bức 'Thiên hình' này
phảng phất nét chân dung tự họa, như tranh
'Cọp trong tuyết' (1849), Hokusai vẽ lúc cuối đời,
xem rất xúc động " / ĐẶNG TIẾN
đặng tiến
ORLÉANS, 15-6-2016
http://tuhoaitan.bloigspot.com/2016/06/vinh-biet-danh-họa-nguyen-tu-nghiem.html
vài dòng tiểu sử
- sinh ngày 20/10/1922 - qua đời ngày 15/6/2016 tại Hà nội.
- họa sĩ vẽ tranh sơn mài, sơn dầu, bột màu... nổi tiếng; là 1 trong bộ tứ: Sáng --Liên -- Nghiêm-- Phái
của nền hội hoạ Việt nam.
- lập gia đình ở tuổi 70, đó là mùa thu 1991. Khi Nguyễn tư Nghiêm vẽ chân dung+ tranh 'nude' Thu Giang, con gái út văn sĩ Nguyễn Tuân; sau đó, tỏ tình với Thu Giang (kém ông 28 tuổi) --họa sĩ thú thật,
" ... sinh lực tôi đã cạn kiệt, chỉ có tình cảm dành cho em...";
và cưới Thu Giang làm vợ.
- 1944: giải nhất triển lãm Salon Unique (Hanoi1944) (Cổng làng Mía, Người gác Văn miếu , Cánh đồng quê). - - 1948 : giải nhất triển lãm Mỹ thuật toàn quốc Kháng chiến (Du kích Phù lưu)
- 1957 : giải thưởng triển lãm Mỹ thuật Thủ đô (Con nghé)
- 1985 : giải thưởng chính thức Triển lãm quốc tế Thủ đô ( Hai điã sơn mài)
- 1987: giải chính thức triển lãm quốc tế ở Hà nội (Điệu múa cổ 2)
- 1990: giải nhất triển lãm Nghệ thuật toàn quốc (Gióng)
- 1996: giải thưởng HCM đợt 1 về văn học nghệ thuật.
(theo WIKIPEDIA)
( Nguyễn tư Nghiêm vẽ -- internet)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét