thi nhân - thi ca & cảm nhận: vũ anh khanh - bài: lê ngọc trác - 15

                                         vũ anh khanh : một bài thơ sống mãi ...
                                                              bài viết : lê ngọc trác


     Trong công việc sáng tác thơ văn, có nhiều khi giống như công việc đồng áng người nông dân . Có người cày sâu cuốc bẫm  suốt cuộc đời, mơi thu hoạch.  Cũng có người chỉ gieo một mùa mà đã bội thu.   Trong văn chương cũng vậy, có một số ít nhà thơ thành công và thành danh chỉ với một vài bài thơ ( dĩ nhiên sự thành công của số ít nhà thơ trong trường hợp này, còn phải kể đến tài năng, chất lượng nghệ thuật, tác phẩm, bối cảnh xã hội, sự yêu thích và cảm nhận của người yêu thơ ).   Vũ anh Khanh là một trong những trường hợp hiếm hoi ấy, vơi bài Tha la xóm đạo.
     Vũ anh Khanh là bút danh Võ văn Khánh, sinh năm 1926 tại Mũi né, Phan thiết, tỉnh Bình thuận, qua đời vào 1956* 
-----
*   bị bắn chết  khi bơi qua sông Bến hải vượt tuyến . (BT)
  
     Từ 1945 đến 1950 , Vũ anh Khanh  là cây  bút chuyên viết truyện ngắn và tiểu thuyết.
     - truyện dài  đã xuất bản:  Nửa bồ xương khô (  2 tập- Nxb Tân Việtnam, Saigon 1949)- Bạc xíu lìn
( Tiếng chuông xb, Saigon 1949)  -  Cây na trắc ( Tân VN, 1947) ...
     - truyện ngắn :  Ngũ Tử Tư (  Tân VN, 1949) - Đầm ô rô ( Tiếng chuông, 1949) - Sông máu
( Tiếng chuông, 1949) - Bên kia sông ( Tân VN, 1949) ..
.
     - tác phẩm Vũ anh Khanh có giá trị  tiêu biểu cho dòng văn chương thời kỳ kháng Pháp ở Nam Bộ. Nhưng, dường như nhiều người chỉ nhớ đến Vũ anh Khanh qua bài Tha la xóm đạo:

                                                Đây Tha la xóm đạo,
                                               Có trái ngọt cây lành.
                                               Tôi về thăm một dạo. 
                                               Giữa mùa nắng vàng hanh
                                               Ngậm ngùi, Tha la bảo:
                                              - Đây rừng xanh, rừng xanh, 
                                               Bụi đùn quanh ngõ vắng.
                                               Khói đùn quanh nóc tranh,
                                               Gió đùn quanh mây trắng, 
                                              Và lửa loạn xây thành. 
                                               Viễn khách ơi! hãy đừng chân cho hỏi
                                               Nắng hạ vàng ngàn hoa gạo rưng rưng
                                               Đây Tha la một xóm đạo ven rừng.
                                               Có trái ngọt, cây lành im bóng lá.
                                               Con đường đỏ bụi  phủ mờ gót lạ
                                               Ngày êm êm lòng viễn khách bơ vơ! 
                                               Về chi đây! Khách hỡi! Có ai chờ ?
                                                Ai đưa đón?
                                                Xin thưa, tôi lạc bước! 
                                                Không là duyên, không là bèo kiếp trước,
                                                Không  có ai chờ, đưa đón tôi đâu! 
                                                Rồi quạnh hiu, khách lặng lẽ cúi đầu.
                                               Tìm hoa rụng lạc loài trên vệ cỏ.
                                               Nghìn cánh  hoa bay ngẩn ngơ trong gió
                                              Gạo rưng rưng, nghìn hoa máu rưng rưng. 
                                              Nhìn hoa rơi, lòng khách bỗng bâng khuâng
                                              Tha la hỏi: - Khách buồn nơi đây vắng ?
                                               - Không, tôi buồn vì mây trời đây trắng !
                                               - Và khách buồn vì tiếng gió đang hờn? 
                                                Khách nhẹ cười, nghe gió nổi từng cơn.
                                                Gió vun vút, gió rợn rùng, gió rít, 
                                                Bỗng đâu đây vẳng véo von tiếng địch:
                                              - Thôi hết rồi! Còn chi nữa Tha la !
                                                Bao người đi thề chẳng trở lại nhà 
                                                Nay đã chết giữa chiến trường ly loạn! 
                                                Tiếng địch càng cao, não nùng ai oán
                                                Buồn trưa trưa, lây lất buồn trưa trưa
                                                Buồn xưa xưa, ngây ngất buồn xưa xưa
                                                Lòng viễn khách bỗng dưng tê tái lạnh
                                                Khách rùng mình, ngẩn ngơ người hiu quạnh
                                               - Thôi hết rồi! Còn chi nữa Tha la!
                                                 Đây mênh mông xóm đạo với rừng già
                                                Nắng lổ đổ rụng trên đầu viễn khách
                                                 Khách bước nhẹ theo con đường đỏ quạch.
                                                 Gặp cụ già đang ngắm gió bâng khuâng
                                                 Đang đón mây xa ... khách bỗng ngại ngần:
                                                - Kính thưa cụ, vì sao Tha la vắng ? 
                                                 Cụ ngạo nghễ cười  rung rung râu trắng,
                                                 Nhẹ bảo chàng:' Em chẳng biết gì ư ? 
                                                 Bao năm qua khói loạn phủ mịt mù! 
                                                 Người nước việt ra đi vì nước việt
                                                 Tha la vắng vì Tha la đã biết,
                                                 Thương giống nòi, đau đất nước lầm than '.
                                                                              *
                                                  Trời xa xanh, mây trắng nghẹn ngàn hàng 
                                                  Ngày hiu quạnh. Ờ...ơ... hơi tiếng hát
                                                  Buồn như gió lượn, lạnh dài đôi khúc nhạc. 
                                                  Tiếng hát rằng : Tha la hận quốc thù,
                                                  Tha la buồn tiếng kiếm.
                                                  Não nùng chưa! Tha la nguyện hi sinh 
                                                  Ờ...ơ... hơ... Có một đám chiên lành
                                                  Quỳ cạnh chúa, đám chiên lành run rẩy:
                                                   - lạy đức thánh  Cha
                                                   - lạy đức thánh Mẹ
                                                    - lạy đức Thánh thần
                                                  Chúng con xin về cõi tục để làm dân...
                                                   rồi..,. cởi trả áo tu, 
                                                   rồi...xếp Kinh cầu nguyện
                                                   rồi ... nhẹ bước trở về trần... 
                                                   Viễn khách ơi! viễn khách ơi ! 
                                                   Người hãy ngừng chân,
                                                   Nghe Tha la kể, nhưng mà thôi khách nhé !
                                                   Đất đã chuyển rung lòng bao thế hệ
                                                   Trời Tha la vần vũ đám mây tang, 
                                                   Vui gì đâu mà tâm sự?
                                                    Buồn làm chi cho bẽ bàng!
                                                    Ờ...ơ...hơ..Ờ...ơ...hơ ...tiếng hát;
                                                                     Rung làm lạnh, ngân trầm đôi khúc nhạc * 
                                                    Buồn tênh hênh , não lòng lắm khách ơi !
                                                    Tha la thương người  viễn khách quá đi thôi !
                                                         -----
                                                        *  có bản chép:
                                                                     Rung rung lạnh ngâm tràn đôi khúc nhạc 
                                                                              *
                                                    Khách ngoảnh mặt nghẹn ngào trông nắng đổ 
                                                    Nghe gió thổi như trùng dương sóng vỗ
                                                    Lá rừng cao vàng rụng lá rừng bay ...
                                                    Giờ khách đi. Tha la nhắn câu này: 
                                                    - Khi hết giặc, khách hãy về thăm nhé! 
                                                     hãy về thăm xóm đạo 
                                                     có trái ngọt cây lành
                                                    Tha la dâng ngàn hoa gạo
                                                     Và suối mát rừng xanh
                                                     Xem đám chiên hiền thương áo trắng 
                                                     Nghe trời đổi gió nhớ quanh quanh ...' 
                                                                             THƠ  VŨ ANH KHANH

     Vũ anh Khanh viết bài thơ Tha la xóm đạo vào 1950, sau ngày ông đến thăm Tha la *
      Tha la, một làng. thuộc xã An hòa, huyện Trảng bàng, tỉnh Tây ninh.   Đây là một xóm đạo Thiên chúa giáo đã có từ lâu đời trên đấtTây ninh.  Nơi đây có một ngôi nhà thờ được xây dựng từ những năm đầu của thế kỷ XX. Và,  là  một làng quê hiền hòa, thơ mộng, trong thời kháng chiến chống Pháp, dân xóm đạo Tha la vùng lên chống giặc ngoại xâm, Tha la bị điêu tàn dưới gót gầy đinh thực dân Pháp xâm lược nước  lần thứ 2. , người dân xóm đạo Tha la đã cùng đất nước đứng lên chống giặc ngoại xâm.  Như nhiều làng quê khác trên đất nước thân yêu, Tha la cũng bị điêu tàn dưới gót giầy xâm lược. Bài thơ Tha la là một chuyện kể về xóm đạo trong thời kỳ khói lửa chiến tranh.  Lời thơ dung dị, gần gũi.  Nhịp điệu bài thơ nhẹ nhàng như lời tâm tình đã lay động bao người.  Bài thơ ra đời  lập tức gây tiếng vang, đông đảo người yêu nước đọc thơ yêu nước yêu mến.
-----
  *  Vũ anh Khanh về Trảng bàng  ở với  văn sĩ Thẩm thệ Hà, sáng tác bài thơ trên, và  viết tiểu thuyết -  được sự động viên  của Thẩm thệ Hà -  Vũ anh Khanh viết được nhiều tiểu thuyết trong thời gian này  và sau Thẩm thệ Hà  đưa in trong nhà xuất bản Tân Việtnam ( 1949). 
          Thẩm  thệ Hà khẳng định tên thật Vũ anh Khanh là Nguyễn Năm.   
         khi Vũ anh Khanh tập kết ra Bắc ( theo hiệp định Genève 1954 ) ,Thẩm thệ Hà ở  lại Saigon, hoạt  động văn nghệ, dạy học, mở nhà xuất bản Lá dâu.  
         đâu đó vào năm 1956, nhân dịp được cử đi công tác ỡ Vĩnh Phú  - Vũ anh Khanh   nhớ  miền Nam , đã sửa  giấy đi đường :  Vĩnh Phú thành Vĩnh Linh.
         và khi  tới Vĩnh Linh,   lợi dụng đêm tối trời , Vũ anh Khanh đã  bơi qua sông Bến hải,  bị bắn chết .
        vào khoảng  năm 2000, Thẩm thệ Hà viết một bài  ngắn về Vũ anh Khanh, tiết lộ chi  tiết cái chết,  bị cấp trên khiển trách , cả tổng biên tập báo Văn  nghệ tp. HCM + người viết bài bị  phê phán. 
         bởi,  khi ấy Thẩm thệ Hà  vẫn  được lãnh trợ  cấp  300 ngàn đồng / tháng  - quỹ xã hội từ  Thành ủy tp. HCM đãi ngộ 
" chiến sĩ văn hóa  hoạt động trong vùng tạm chiếm ".  (BT).

      - Trước 1975,  nhạc sĩ Dzũng  Chinh. đã phổ nhạc bài thơ Tha la xóm đạo, tiếp nhạc sĩ Sơn Thảo cũng phổ bài thơ thành ca khúc Hờn Tha la - Viễn Châu - một soạn giả cải lương nổi tiếng đã từng mượn ý + lời thơ bài thơ Vũ anh Khanh viết thành một ca khúc tân cổ giao duyên: Tha la xóm đạo. Thành công của những ca khúc, tình khúc phổ từ bài thơ Tha la xóm đạo ngày càng bay bổng, vang xa, lan tỏa  rộng hơn.

     Từ khi ra đời đên hôm nay, bài thơ tha la xóm đạo dã được gần 60 năm.  Qua thời gian, bài thơ còn đọng mãi trong long người yêu thơ và sống mãi với đời.  []

                                                                                                 ( kỳ sau  :   vũ- đức- sao- biển  )

        lê ngọc trác 

             tài liệu tham khảo:

   - Địa chỉ tình Bình Thuận.
   -Văn chương Nam Bộ & cuộc kháng chiến chống Pháp / Nguyễn văn Sâm
       ( xb trước 1975 ở Saigon) .
   - Vũ anh Khanh / Hồ Đinh ( 2007) 

( Sđd - tr.   125- 131  - B T xin lỗi tác giã đã tạm lược 2 tác giả:  TNH + THV )