thi ca - thi nhân & cảm nhận : hoài khanh / lê ngọc trác - 4

             hoài khanh : từ lục bát ' nâu' đến lục bát' thiền '  4 
                                                lê ngọc trác


                                   ' Tôi lớn lên  ven bờ sông Cà Ty 
                                    Với giữa hai triền núi Cú và Tà Zôn 
                                    Lưu luyến nhìn biển cả gọi hồn 
                                                                 đi vào tám hướng ... 
                                    Cha tôi một nơi, mẹ tôi ngã và súng nổ 
                                    làm chúng tôi ôm nhau khóc hoài 
                                    Giữa cánh đồng mà vài tấm tranh
                                                                không làm sao che nổi
                                   Cơn gió bấc cũng như tôi lớn lên  sau này 
                                                   không sao che nổi buồn đau đớn 
                                                        trên gương mặt rầu rĩ của tôi ...' 

     Đó là  những câu thơ tự sự, Hoài Khanh viết về quê hương gia đình của ông trong 1 thời ly loạn.

     Hoài Khanh tên thật là Võ văn Quế, sinh ngày 13 tháng 06 năm 1933 tại  Đức Nghĩa, thành phố Phan Thiết tỉnh Bình Thuận. ( có tài liệu ghi ngày sinh Hoài Khanh là ngày 20-03 1934 ?) 
   
   Từ 1957, Hoài Khanh đã hiện diện trên bầu trời thi ca Việtnam với thi phầm Dâng rừng. Tính đến  nay, Hoài Khanh  đã [ cho ] xuất bản , về thơ có : Thân phận ( 1962), Lục bát
 ( 1968), Gió bấc- trẻ nhỏ - đóa hồng & Dế  ( 1970) , Hương sắc mong manh ( 2006).

    về văn : Trí nhớ hoang vu & Khói ( tập truyện, 1970 ).

     Trước 1975, Hoài Khanh viết báo, làm thơ.  Ông là người chủ trương và điều hành 
Nhà xuất bản Ca dao, một trong những nhà xuất bản rất uy tín , có nhiều ấn phẩm giá trị, thu hút được đông đảo người đọc.   Hiện nay, Hoài Khanh thường trú tại thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai.

    Từ thuở đôi mươi, Hoài Khanh đã viết những câu thơ mà khi đọc xong, nhiều người cảm nhận như có 1 cơn gió lạnh thổi qua tâm hồn mình :

                                ... Qua sông là một nhịp cầu
                               Qua tôi là một kiếp sầu vô chung ...

     Khi đọc 2 câu trên trong Dâng rừng / Hoài Khanh -  Bùi Giáng, nhà thơ, nhà giáo và nhà biên khảo, phải kinh ngạc, thốt :

     "... Anh chưa quá 20 tuổi, anh làm những vần thơ mà Nguyễn Du ,  Nguyễn khắc Hiếu tái sinh nghe được, phải lạnh mình trước cái vĩ đại, hồn nhiên của một tài hoa chưa ráo máu đầu.   Cái vẻ ngây thơ thăm thẳm của lời thơ, chỉ những thiên tài xuất chúng mới có được ..." 

     Quả thật vậy, qua thời gian, Hoài Khanh là 1 nhà thơ tài hoa.   Nhưng, thơ của ông mang 1 nỗi u hoài.   Phải chăng khi lớn lên, Hoài Khanh đã sớm chứng kiến những cảnh khổ đau của thời đất nước chìm trong chiến tranh, loạn lạc - nên trong thơ Hoài Khanh viết nhiều về nỗi buồn.   Thơ lục bát của ông nhuần nhuyễn, mang đậm hồn dân tộc.   Nhưng là những bài lục bát  nâu - một mầu nâu  buồn mênh mông  sâu thẳm .  Chúng ta bắt gặp trong thơ Hoài Khanh nỗi đau thương của 1 kiếp [ làm] người :

                          'Cõi  nào giọng khởi nguyên vang
                          Nhánh khô trời muộn trôi tan mộng thầm 
                          Súng còn vọng mãi trời căm
                          Rưng rưng mắt lệ nghìn tâm sự nào ? 
                          Mộng đời nát ngọc chìm châu 
                          Bến mê vẫn rợn mấy màu trầm luân 
                          Mười lăm năm bấy nhiêu lần
                          Bấy nhiêu rồi nhỉ hỡi trần gian kia ?
                          Ngược xuôi bao kẻ đi về
                          Tấm thân bé mọn bên lề tồn vong 
                          Chuyện đời có có không không
                          Phù vân một áng bụi hồng xa xa 
                          Cớ sao thiên hạ người ta 
                          Vẫn chưa tròn một quê nhà bao dung ?
                          Vẫn chưa tỉnh giấc hãi hùng
                          Trong cơn trường mộng vô cùng thời gian .' 
                             LỤC BÁT, 1968

     Và,  còn bắt gặp nỗi buồn của thời gian, nỗi buồn mông mênh của dòng sông :

                          'Nước xuôi lạnh một dòng sầu 
                          Biết về đâu hỡi mấy màu  thời gian
                           ... Con sông nào đã xa nguồn 
                           Thì con sông ấy sẽ buồn với tôi '

    Rất nhiều người yêu thơ mãi đến nay vẫn còn say mê bài Ngồi lại bên cầu / Hoài Khanh.  Có lẽ,  với bài thơ này, Hoài Khanh đã để lại dấu ấn sâu đậm trong nền thi ca Việtnam, ở hậu bán thế kỷ XX : 

                           'Người em xưa trở về đây một bận 
                           Con đường câm bỗng ánh sáng diệu kỳ 
                           Tôi lẩn trốn vì thấy mình không thể 
                           Mây của trời rồi gió sẽ mang đi .

                           Em - thì vẫn nụ cười xanh mắt biếc
                           Màu cô đơn trên suối tóc la đà 
                           Còn gì nữa với mây trời đang trắng
                           Đã vô tình trôi mãi bến sông xa . 

                          Thôi nước mắt đã ghi lời trên đá 
                          Và cô đơn đã ghi dấu trên tay
                          Chân đã bước trên lối về hoang vắng
                          Còn chăng em nghĩa sống ngực căng đầy.  

                          Quá khứ đó dòng sông em sẽ ngủ
                          Giấc chiêm bao nguyên vẹn có bao giờ 
                          Ta sẽ gặp trong ý tình vũ bão
                          Con thuyền hồn trở lại bến hoang sơ. 

                          Rồi em lại ra đi như đã đến 
                          Dòng sông kia vẫn cứ chảy xa mù
                          Ta ngồi lại bên cầu thương dĩ vãng
                          Nghe giữa hồn cây cỏ mọc hoang vu .
                               THÂN PHẬN 

   Bước sang những năm  đầu thế kỷ XXI, chúng ta tiếp tục thưởng thức thơ Hoài Khanh- thơ ông vẫn còn nguyên hấp dẫn như thuở ban đầu.   Nhưng, ta bắt gặp Hoài Khanh với những ý thơ mới hơn, trong sáng hơn.   Hoài Khanh ở giai đoạn này không còn là những bài luc bát nâu , mang nỗi buồn mênh mông sâu thẳm.  Ý thơ của ông khác xa với thời kỳ trước.   Trong thơ, Hoài Khanh hướng tới những điều tốt đẹp, ảnh hưởng thiền Phật giáo đậm nét :  

                                    'Hiểu ngầm sen nở  đầm xa
                                     Là nhân gian hỡi Thích Ca đã về
                                     Người về đánh thức cơn mê 
                                     Ác gian, thù hận tràn trề khổ đau 
                                     Người về với ánh nhiệm mầu 
                                     Mấy ngàn năm đã qua cầu tử sinh
                                     Đạo vàng ôi sắc hiển linh 
                                     Muôn đời vẫn vọng câu kinh độ trì 
                                     Muôn đời ánh đạo từ bi 
                                     Sẽ xua quỷ dữ, sân si , bạo tàn
                                     Sẽ đem trả lại nhân gian 
                                     Cuộc sinh tồn ngát hoa vàng từ tâm '
                                                                        ĐIỀM TRIỆU CỦA SẮC VÀNG

     Hoài Khanh đã viết những dòng lục bát, đọc xong, chúng ta tưởng chừng là tâm kinh :

                             'Nhớ câu' vô sớ tùng lai
                             Diệt vô sở khứ' trần ai nhãn tiền
                             Con từ sa cõi phân duyên
                             Nếm mùi nghiệp chướng lụy phiền não nhân
                             Tham sân như cát sông Hồng 
                             Đắm mê bông sắc quên thân phận mình
                             Một hôm sực nhớ câu kinh : 
                             'Không phải chỗ trụ mà sinh tâm mình '
                                                           SÁM HỐI

     Qua thơ Hoài Khanh, chúng ta nhận thấy cuộc đời rất an nhiên :

                            ' Cái gì hễ mất lại còn 
                             Hễ không là có, hễ tròn là lăn
                             Ngày xưa có một dấu chân
                             Bước qua bãi cát sông Hồng nhẹ tênh '

     Từ lục bát nâu , Hoài Khanh chuyển sang lục bát thiền.  Phải chăng qua những bão giông, khổ đau, cô đơn tận cùng trong cuộc đời , Hoài Khanh hướng đến.  

     Và, đưa vào thơ những điều tốt đẹp hơn trong cuộc sống. 

                                                              ( kỳ sau :  Kiên Giang - Hà Huy Hà ) 

     lê ngọc trác 

-----
*  Tài liệu tham khảo:
 -  Thơ Hoài Khanh.
-   Những nhà thơ hôm nay / Nguyễn đình Tuyến  ( Saigon, 1967 )
-   Hoài Khanh,  người thi sĩ đi tìm lại nguồn cội của một dòng sông / Hiếu Tâm 
     ( tập san Pháp luân, 2008)