Thứ Bảy, 26 tháng 1, 2013

nhà văn hậu chiến 1950-1956 - thế phong - 9


                           nhà văn hậu chiến 1950- 1954     9
                                                 thế phong

                            -------------------------------------------------------
                                               Chương bốn
                                    CÁC NHÀ THƠ  ĐIỂN HÌNH 

                         Tiết 1.-   Khái quát về các nhà thơ miền Bắc
                         Tiết 2.-    ĐINH HÙNG
                         Tiết 3.-    NGUYỄN  QUỐC TRINH
                         Tiết 4.-   Tiểu mục :
                                        SONG NHẤT NỮ - HOÀNG PHỤNG TỴ  -
                                        HOÀNG SONG LIÊM - TRẤN NHẬN CƯ-
                                        HUYỀN GIANG - VÂN LONG - BĂNG SƠN -
                                        SONG HỒ. 
                         ------------------------------------------------------------

                                                  Tiết 1.-
                       KHÁI QUÁT VỀ CÁC NHÀ THƠ MIỀN BẮC : 1950 - 1956 

     Nhìn vào bình diện thi ca miền Bắc ( Chính phủ Quốc gia) , cáo 2 khuynh hương rõ rệt:
     -   một số nhà thơ  vẫn làm thơ theo lối thơ mới.
     -   môt số  nữa muốn mở 1 lối  thơ khác, gọi là thơ tự do

     Nghệ thuật thơ mới tiền chiến , những Phan Khôi, Vũ Hoàng Chương, Đinh Hùng, Bàng Bá Lân,  Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Thâm Tâm , J. Leiba, Thế Lữ ...  chịu ảnh hưởng thi ca Tây phương; nhất là Pháp, để tạo ra thơ mới

     Thơ mới chấm dứt vào  thời kỳ kháng chiến bùng nổ - một trong những người mở đầu viết lối thơ tự do :   Nguyễn Đình Thi .

       Đọc bài Sáng năm xưa, trích đoạn : 

                              "  Sáng mắt trong  như sáng năm xưa
                                 Gió thổi mùa thu hương cốm mới 
                                 Cỏ mòn thơm mãi dấu chân em
                                 Gió thổi  mùa thu vào Hànội 
                                 Phố dài xao xác heo may 
                                 Nắng soi ngõ vắng 
                                Thềm cũ lối ra  đi
                                 Lá rụng đầy ..." 

     Thợ tự do, hiểu theo quan niệm  mỗi ngày một mới, một khác, Hégel  khẳng định chân dung thơ tự do : "...  thơ là phần nghệ thuật trẻ nhất của nhân loại ." Nếu thơ trẻ nhất của nhân loại cho đến ngày thơ mới cáo chung ,cùng thời đoạn kháng chiến bắt
 đầu : thơ tư do  tiếp tục sứ mạng trẻ ấy .   Và thơ tự do không riêng chỉ khởi đầu qua Nguyễn Đình Thi, còn nhiều nhà thơ khác.  Một thí dụ thơ tự do trong bài nhớ của Hồng Nguyên :

                             "  Lũ chúng tôi 
                               Bọn người tứ xứ
                               Gặp nhau hồi chưa biết chữ
                               Quen nhau từ buổi một hai ..
                               Súng bắn chưa quen
                              Quân sự mười bài 
                               Lòng vẫn cười vui kháng chiến ..."

     Hữu Loan trong Mầu tím hoa sim :

                             Nàng có ba người anh 
                            Đi bộ đội 
                            Những em nàng có em chưa biết nói
                            Khi tóc nàng xanh xanh ...

    Ở Hoàng Cầm, qua bài Bên kia sông Đuống  :

                           Em ơi ! 
                          Buồn làm  chi 
                          Anh đưa em vê bên kia sông Đuống 
                          Ngày xưa cát trắng  phẳng lì
                          Sông Đuống trôi đi
                          Một dòng lấp lánh 
                          Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ ...

     càng tự do, bay bổng, ý thơ đẹp, tứ thơ thâm trầm, trong Nhà tôi của Yên Thao :

                           Tôi đứng bên này sông 
                           Bên kia vùng địch đóng
                           Làng tôi đấy: xám đen mầu tiết đọng
                           Tre cau buông tóc rũ ướt mưa sương 
                           Màu trắng vôi lôm lốp mấy khung tường
                           Nếp đình xưa người hỡi đau gì không ?

      đến một Vệ Quốc Em có tên tác giả là MINH TIỆP  **  trên   báo tường -  thơ tự do  ở đây là một bài  thơ hay, có gái trị tư tưởng, cấu trúc vững, mới ,nhiều tân ý ; chẳng khác gì nhà thơ kháng chiến chuyên nghiệp đàn anh, trong bài  Bức tranh sinh hoạt :

                          " Trung đội anh đóng bên bờ suối trong
                            Gió núi mênh mông rạo rực lòng
                            Xóm xa
                            Rừng rậm !
                            Đình chơ vơ đứng trên đồi nắng
                            Cây lũy
                            Tre thành  ..."

        thêm một Vệ Quốc Em khác , vẫn là thơ tự do , đăng trên bích báo .  Bài thơ  Bước đường công tác, từ cấu trúc, tư tưởng nghệ thuật, phải nói là tuyệt vời !   " Một khả năng ở bước đầu đi đã vững, hẳn thiên tài không  không chờ tuổi", ở tác giả có tên PHÙNG  , như chúng tôi đã nói về PHÙNG  : * *

                            "  Lời ai  còn  nhớ mãi
                               Lời ai còn bên tai
                               Lời ai còn vang dậy khúc đường dài
                               Lời ai khiến ta thêm dài nhịp bước   
                              Tàu qua Yên Bái 
                              Tàu đến Lào Cai
                              Rồi đỗ lại  
                              Ô kìa biên giới 
                              Cờ hồng bay phấp phới
                              Ai  đi Phố Lu
                              Ai rẽ Bắc Hà 
                             Làm ơn nhắn hộ ta 
                             Hỏi thăm đoàn Thiếu Sinh Quân 
                             Qua Bắc Hà công tác ...
                             Đoàn quân bé nhỏ oai hùng 
                             Bước đi mạnh dạn chập chùng đồi nương ..." 
-----
*  xem tập 2: NHÀ VĂN KHÁNG CHIẾN CHỦ LỰC 1945- 1950   trong bộ Lược sử văn nghệ Việtnam 1900-1956 / Thế Phong -   Nxb Đại Nam văn hiến , Saigon  - hoặc xem ở web NEWVIETART.COM
 ( France ) .
-----

     Thơ không  tuyệt đối, nói khác hơn, Thơ Đường chỉ có một giai đoạn của thơ Đường - thơ mới  cũng vậy , chỉ sống trong giai đoạn nào đó rồi nhường cho một loại hình thơ trẻ nhất khác.  Loại hình thơ trẻ nhất những năm 1950 là thơ tự do (xen lẫn thơ phá thể). Đùng đòi hỏi tuyệt đối loại hình  thi ca, như nhà thơ tượng trưng Pháp, A. Rimbaud,  từng đòi hỏi vậy - nhưng sự kiện này không tồn tại - rồi với chính thi nhân này , về sau bỏ thi ca đi buôn nô lệ kiếm tiền -  " bỏ thơ rồi ly dị thơ " - (  ý kiến  Lê Huy Oanh  thật chính xác đáng ghi nhận ). 

    Đại diện xu hướng thơ mới, số nhà thơ còn sót lại  từ tiền chiến, hoặc nhà thơ mới nổi lên sau này; làm thơ theo lối diễn đạt thơ mới có cải tiến ( thơ mới phá thể ), đó là Đinh Hùng - lớp nhà thơ cùng thời với Huyền Kiêu,  Hằng Phương ( nữ ) Tế Hanh,
 Trần Dần  ...- với tác phẩm Mê hồn ca  ( Hànội 1954) , xuất bản đúng vào chu kỳ Hội nghị Genève chia cắt đất nước : 20- 7- 1954) .  Tập thơ xuất đầu lộ diện  cho phong trào thơ mới ( giai đoạn cuối ) .

      Một số phương danh khác làm thơ mới , như Phan Phong Linh , Trương Uyên , Ho
Hoài Việt .. trong dòng thơ mới còn lại.   

     Qua xu hướng mới  , thơ tự do ỏ Hànội  vào giai đọan này, có Nguyễn Quốc Trinh, với thi phẩm Ươm Đẹp, mở đầu  thơ tự do thời ấy.   Một số nhà thơ khác   đồng lứa, như Song Nhất Nữ, Nhất Tuấn,  Đức Thái, Hoàng Phụng Tỵ,  Hoàng Song Liêm ..., chưa thể gọi là theo xu hướng thơ tự do được ; mặc  dâu, đôi khi họ cũng làm đôi ba bài,  được gọi là  
thơ tự do.   Kể cả 2 xu hướng  thơ mớithơ tự do cũng không hẳn có một ranh giới rõ rệt  -  chỉ nhà thơ không làm thơ tự do ban đầu, thì  đều làm thơ mới hoặc thơ phá thể . 

      Một số nhà thơ Pháp  : Baudelaire , Vigny, Lamartine, Musset ... có ảnh hưởng lón lao  đến các nhà thơ mới thời tiền chiến, tiếp theo - ở thế chiến thứ  hai - các nhà thơ Pháp, như  Prévert, Éluard , Breton, Soupault, Breton ... thay chân các nhà thơ  cổ điển Pháp.   

     Như ở trên, chúng tôi nhắc đến thơ tự do, khởi sự tư 1945, bắt đầu là Nguyễn Đình Thi, Yên Thao, Hoàng Cầm, Hồng Nguyên, Tất Vinh, Chính Hữu .. rồi đến Nguyễn Quốc  Trinh, sau  Hiệp định Genève  20 - 7 - 1954 ở lại Hànội .

     Đinh Hùng, nhà thơ siêu thực, người thơ và nhân vật thơ bí hiểm, thần kỳ, diễm ảo ; nhưng không phải là thiếu những bài thơ hay.   Trong Mê hồn ca  có nhiều bài thơ thoát tục  , rũ bỏ cuộc đời đang sống, bước vào thế giới ngõ khói công yên .  Ý  nghĩa thơ trong đời sống, chỉ là một  thứ tiêu dao , như quan niệm của nhà thơ ( anh rể Đinh Hùng )  là Vũ Hoàng Chương :

                     " Lũ chúng ta đầu thai lầm thế kỷ
                       Bị quê hương ruồng bõ giống nòi khinh .." 
                              
         Một nhà thơ khác , Trần Thanh Đạm, tên thật Trần Đình Đạm , sinh 1919 -   tác giả Đạm hoa (Hànội 1949)  - hồn thơ chưa siêu phách đến mức toàn hơi thở ngõ khói công yên  của Đinh Hùng - thơ ông còn  có nhiều bài làm theo loại  thơ  mới pha thơ Đường , nhưng không nổi trội.  Trần Thanh Đạm qua thi tập Đạm hoa, so với Mê hồn ca, hẳn 1 trời một vực  - cũng những vần thơ phản ảnh sự trốn mình, khóc thời đại nhiễu nhương, kiếp phù sinh trôi dạt bến mê  hoài công sinh tồn ! 

     Trương Uyên ( báo Giang sơn ) , Huyền Quang ( báo Tia sáng )   , số nhà thơ tiền chiến  sót lại, chưa có bản sắc thi ca riêng, một số bài thơ chỉ có tính cách góp mặt trong
 chợ thơ mới hậu chiến ( trong thành Hànội)  cho đông đảo mà thôi !

     Riêng Nguyễn Quốc Trinh mở đường thơ tự do ( trong thành  Hànội 1950-54)  được coi là khám phá mới về thơ tự do , như Hégel quan niệm : thơ trẻ nhất nhân  lọai  ở thời hậu chiến  thập niên 50 .   Nguyễn Quốc Trinh cũng không thể cưỡng được,  là chịu ảnh hưởng thơ tự do trong vùng kháng chiến , như vừa nhắc trên kia, hoặc xa hơn,  Éluard, Simonov, Aragon,  Lorca ... 

     Thơ tự do không   nhận nhịp điệu như thơ mới , song cách gieo nhịp có tiết tấu riêng . Thơ tự do tổng hợp các thi pháp, đủ  các loại hình  thơ,  đôi ba , năm , bẩy tám chữ, , có khi trên 10 .   Lối thơ tự do Maiakovski, thơ bậc thang, không phải thơ văn xuôi
  ( pòeme en prose ) .  Âm nhạc hòa hợp với tư tưởng haythơ tự do , song quan trọng hơn, vẫn là  tân ý.    Càng nhiều tân ý bao nhiêu  đạt đỉnh cao bấy nhiêu.   Cũng có quan niệm cho rằng : nhạc không có tư tưởng là âm nhạc thuần, tư tưởng không âm nhạc là văn xuôi  - như thế - Mallarmé có thể gọi là nhà thơ tự do đầu tiên của Pháp - danh xưng   thật toàn  bích  .  Còn với Lỗ Tấn , thơ phải : "  thơ phải cảm rồi mới hiểu, hiểu trước  sau mới cảm,   đích thị văn xuôi ". 

    Nguyễn Quốc Trinh  điển hình thợ tự do  ở   thời đoạn 1950- 1954 ở Hànội , bao trùm Hoàng Phụng Tỵ, Hoàng Song Liêm, Nguyễn Quốc Dương, Song Nhất Nữ, ... Còn số nhà thơ khác , như, Mọc Đình Nhân  với Hương mùa loạn ( Hiến Nam , Hànội 1954) , Hương mùa chinh chiến, thơ Hồng Anh, Mùa  ly loạn, thơ Anh Quân, thơ Nam  Tê - hoặc thơ lẻ đăng trên các báo của Văn Thế Bảo, Vương Đàm , Phạm hữu Khánh ,  Anh Quân, Nam  Tê, ... chưa  có bản sắc độc đáo  - tuy nhiên, họ  là người  có tâm hồn làm thơ, ít kết quả  nổi trội .

     Ngoài  Nguyễn Quốc Trinh, còn nhóm thơ  Hoa Phượng, trưởng nhóm, Huyền Giang. + Vân Long, Băng Sơn, Hương Huyền  ( Lê Thị Hồng Châu ) , Huyền Vân ( nữ )  đều là khuôn mặt thơ khả ái của một giai đoạn.  

     B8ng Sơn   là  nhà văn viết tạp bút rất độc đáo, tư tưởng mới, ý tân kỳ, văn thể đặc biệt không thể lẫn với văn phong một  ai khác.   Tạp bút  Băng Sơn thường đăng tải trên các báo :  tạp chí Quê hương, Tia sáng, Giang sơn, ...  ( Hànội )  và tuần báo Đời mới ( Sài Gòn ) .

     Nhà thơ Vân Long  còn viết truyện ngắn, đôi ba truyện rất đặc sắc như truyện  Đói trên Đời Mới ( Sài Gòn )  - và Huyền Vân  với truyện ngắn Tuổi xuân, viết thật hay,  đăng trên Quê hương  ( Hànội ) .

    Huyền Giang với lối thơ 5 chữ rất độc đáo, mượt mà, ý thơ sâu sắc.   Sau 1954, ông cộng tác với  tạp chí Văn nghệ tập san ( Sài Gòn ) -- cho đăng những bài thơ  Ngày mai hoa nở , hoặc một số bài khác trên tạp chí quân đội  Phụng sự,  hoặc tuần báo Văn nghệ tiền phong, nói về đời sống quân nhân, bởi  tác giả,  một sĩ quan  quân đội miền Nam .

     Bình diện thi ca miền Bắc còn phong phú hơn, nhờ sự đóng góp của số nhà  văn, thơ khác, như Hoàng Công Khanh, qua bài Lá thư gửi mẹ hoặc Khúc quân hành, thơ Thanh Nam, thơ Trần Nhân Cư, Hoài việt, Huyền Quang, Nguyễn Hoàng Quân . []

     thếphong


                                   

Thứ Năm, 24 tháng 1, 2013

' một mình một ngựa - nguyên sa - 17



       " sao cứ gọi tôi là sa-đích  hoài thế "
     đó là  còn thú  [ trần phong giao ]  hốt hoảng   17 
                                                  bài : nguyên sa 

    Thân gửi, 
    Loạt bài này càng ngày càng gây những chấn động khoái trá trong văn giới.   Anh em nói rằng đó  là những cái tát nẩy lửa vào bọn sa-đích văn nghệ .  Anh em bảo rằng đừng nản chí, phải tiếp tục làm cho bọn sa-đích hèn hạ, bọn nhỏ con mà lại ra cái điều nghênh ngang, nay đánh người này, mai chửi sỏ người khác, nhìn thấy khuôn mặt của chúng.   Anh em bảo rằng,  phải có một thằng dám một mình một ngựa, đi vào giữ ổ rắn rết - như thế để cho người viết trẻ về sau yên tĩnh mà viết.

     Và anh em đây, không phải là những danh từ suông, ngụy trang lời mờ.  Đó là
 Nguyễn Văn Trung, Trần Dạ Từ, chứ không phải là những thư độc giả giả mạo .  Nguyễn Văn Trung bảo tôi rằng:  " ... sao anh lại " bay bướm " thế.  Anh phải tiếp tục .  Anh có thể viết và nói rằng, theo lời yêu cầu của  Nguyễn Văn Trung.   Nếu không viết  để 
" Bông hồng "  đó cho tôi.  Xê ra cho tôi làm văn nghệ mà coi ". 

     Trần Dạ Từ bào:

    "  Phải để cho bọn " đánh được người thì mặt đỏ như vang , khi  người đánh lại thì mặt vàng như nghệ " , từ nay chừa cái thói hỗn láo.   Chủ nhiệm tạp chí nọ viết thư cho tôi, nói là muốn trích đăng lại các bài " bông hồng " .[ Nguyên Sa, tác giả sách " Một bông hồng cho văn nghệ / Nguyên Sa / Nxb Trình bầy Saigon, 1970 ? ]  

     Trong  khi anh em văn nghệ người nào cũng cười cười khoái trá, bọn sa-đích hốt hoảng nhẩy sổ ra kêu thất thanh :

 " Sao cứ gọi tôi sa-đích hoài thế ". 

  Đó là Trần Phong Giao , tổng thư ký một tờ  báo nọ [ tạp chí Văn ].    Trần Phong Giao viết một bài, chửi bới rầm rĩ., đọc xong tôi khoái quá !   Đành " trấn an "  ông này : "   Cái ông này tài thật, lần nào thấy ông hốt hoảng cất tiếng cũng làm mình được một bữa cười no, lần nào cũng làm cho khói chí tử . Kỳ thấy mồ ! " 

    Để độc giả có thể hiểu được cái phản ứng của ông tồng thư ký có báo trong tay, oai ghê lắm này, tôi xin phép kể lể về cái kỹ thuật săn chó sói.   Trong những bài nói về  các mánh lới bẩn thỉu của bọn sa- đích  văn nghệ, tôi chỉ nói chung,  nói tổng quát thôi.    Giống người đi săn chó sói chưa biết đích xác con chó sói nó trốn nơi mô, bèn áp dụng chiến thuật thổi tù và inh ỏi, cho chó săn sục sạo khắp nơi, cho ngựa chạy dầm dập.   Người săn thú thiện nghệ biết rằng làm như thế , chẳng sớm thì muộn, chó sói cũng hốt hoảng đâm đầu ra, và  thế, là có thể nhìn thấy cái lưỡi đầy máu, hàm răng độc ác, cái mõm bẩn thỉu của nó. 

     Thật ra ,tôi cũng chưa đi săn chó sói bao giờ, nhưng ấy là, thuở nhỏ đọc bài 
  La mort du loup  của A. de Vigny , biết đại khái như thế.   Nhưng có điều cần nói ngay là con chó của nhà thơ Pháp nó im lặng khắc kỷ , vì bị vây hãm.  Còn ở đây,  là tiếng kêu hốt hoảng và thảm thiết, tiếng chửi rủa loạn xạ .

     Ông Trần Phong Giao  tự nhiên ông ấy nhẩy sổ ra, ông ấy bảo, là những bài nói về sa-đích văn nghệ là nhằm vào ông ấy .   Ô hay , thế có kỳ không ?   Nhưng ông ấy nhận, không lẽ mình chối từ ?  Tôi chỉ muốn nói về cái hiện tượng văn nghệ tổng quát đang phung phá nền văn nghệ ta từ mấy năm nay.   Nói về những tư cách và kiến thức cần thiết cho phê bình văn nghệ.   Nay có một ông xưng tên họ , nhận luôn.  Âu cũng là cái số nó như thế.   Và như thế càng tốt, vì sau này, các nhà làm văn học sử có thể tìm thấy một dẫn chứng cụ thể về cái hiện tượng sa-đích văn nghệ.  Thật là điều an ủi lớn lao cho ta.

      Tuy nhiên , từ nay đến cuối thư, tôi vẫn đang dùng danh từ chung là sa-đích văn nghệ, mà ít nhắc đến tên Trần Phong Giao.  Tôi chỉ thỏa mãn ông  này vài lần  thôi.   Phải dùng danh từ chung, vì  còn nhiều sa-đích khác, cứ nói đến một mình ông này, các sa-đích khác sẽ không bằng lòng, sẽ kiện cáo lôi thôi lắm.   Bài văn hay cái gọi là bài văn của sa- đích  văn nghệ có một cái  tựa là " bông hồng  hay bông cứt lợn " .  Nghe ghê thấy mồ .  Không bay bướm.  Không văn nghệ.  Đi thi thế là zéro sur vingt .  [ 0 / 20 ]  Văn nó phản ảnh cái tư cách con người.   Văn mà " nốp"  [ noble ]  thì người " nốp " .  Văn cu-li  thì người cu-li.  Văn ma-cà-bông thì người ma-cà-bông .  Đó là cái câu văn " le style c'est l'homme "  của một tác giả Tây phương, tôi xin phép diễn tả một cách "đơn giản" như thế. 

     Đấy  các anh văn nghệ trẻ, sẽ va chạm với lũ sa-đích tương lai  - các anh em nhớ lấy điều này.   Lúc nào cũng phải bay bướm.  văn nghệ là phải bay bướm.  Không bay bướm không thành văn nghệ.   Viết cái gì cũng phải cho đẹp.   Cái chất văn nghệ là làm gì cũng lấy đẹp làm phương châm.   Đặt " tít" [ titre]  một bài văn  là phải đặt cho bay bướm , cho đẹp.  Như " Một mình một ngựa"  .  Nghe  có cái vẻ đẹp kiếm hiệp, hơi  cải lương, hơi " Tam Quốc Chí".  hay " Khi con thú hoảng hốt "  cũng đã có tý bay bướm.  Tuyệt đối không nói đến các chữ bẩn như " cứt, đái ".   Nghe ghe thấy mồ !  Nó lộ ra cái tư cách không thơm .  Tuy nhiên với sa-đích chọn cái tít đó , tôi xin các bạn đừng trách, đừng khinh, mà nên thương hại !   Bởi vì nó đã hoảng hốt đến cùng cực.    Sa-đích chuyên môn chê thiên hạ, nay bi chạm nọc,  sẽ tức hộc máu.   Nhưng nó sẽ nén giận để ra cái điều   văn nghệ.   Quả nhiên sa-đích sẽ trả lời : " Được một người có uy tín như anh nhắc đến tên tác phẩm và tác giả là một vinh dự lớn lao ".   Sau đó, tôi viết ở đây đó vài lời, để đẩy cái uất ức của sa-đích đi xa hơn.   Quả nhiên  nó sẽ phát khùng.   Nó nói : " Thật không vinh dự gì khi một người như ông gọi đến tên mình ".   Ơ hay, cái anh này buồn cười nhỉ ? 

 " Em nói cái gì thì em nói một thứ thôi chứ.  Khen cũng được , chê cũng được, nhưng nói một thứ thôi chứ.  Tại sao đầu tháng thì kêu là nói tên thì là một điều vinh dự.  Cuối tháng lại kêu nói đến tên thì không vinh dự gì ?  Chơi cái trò cơ hội chủ nghĩa à ?  nay nói thế này mai nói thế khác à ?  Tôi không thích chơi cái trò giở mặt đó nghe không ?  Nay em  đưa qua lên mây , nói rằng qua  làm vinh dự cho em.  Mai em lại 
" hổng chịu " .  Cứ làm như cục cưng nhõng nhẽo không bằng !   Thật là thê thảm .  Hoảng hốt, hoảng hốt  bao nhiêu tội ác do mày gây ra.  Mày làm tan nát một đời văn .  mày làm tê liệt trí nhớ.  Mày làm những bình rượu quý gởi từ bên trời Tây về thành cay đắng." 

     Nhưng thôi, các bạn ,  ta hãy để sa-đích ngồi đó với những cay đắng của nó.   Ta hãy bước sang điểm khác.

     Sa-đích thấy đàn em chửi thuê đánh mướn của mình bị " kê" một quả cứng họng, bị đặt một lô câu hỏi không trả lời được.  Tôi không nhắc lại cái sự bế tắc đau đớn này, vì văn nghệ là tiến tới, là tiếp tục sáng tạo chứ không nhắc lại.   Chỉ từ sự kiện đó để mở ra một sự kiện mới.   Thấy đàn em đau khổ quá, khóc lóc kêu than , sợ đàn em bỏ nghề chửi thuê đánh mướn ; sa- đích  bèn bênh :

    Thoạt đầu sa-đích nhận lỗi, vì tức giận cùng cực  mới viết bậy, viết bạ, quên cả
 " ham đọc, hiếu học và ưa suy nghĩ " ( Ôi, cái khẩu hiệu sao nghe mà khoái " !) .  Đó là thảm cảnh của con chó sói, bi bao vây, nhẩy sổ ra, cất lên những tiếng kêu thảm thương bi thiết.   Tôi xin anh em nhỏ lòng thương xót.
      
     Đó là cái  hoảng hốt thứ nhất.

     Sự hoảng hốt làm tê liệt khả năng sử dụng ngôn ngữ, làm phát ra những âm thanh thấp kém, biểu lộ sự thèm khát gia truyền.   Sách tâm lý học nào cũng nói như thế.

     Cái hoảng hốt thứ 2  của sa-đích còn dễ sợ hơn.  Anh em hãy nhìn cho rõ hơn, răng nanh nhọn hoắt đầy máu này.   Đó là cái hoảng hốt làm tê liệt trí nhớ .  Descartes nói đúng " trí nhớ con người giới hạn  " .  Do đó, nó  là nguồn gốc của những nhầm lẫn.  Nhưng khi sự hoảng hốt chen vào làm trí nhớ bị tê liệt thì sự nhầm lẫn, than ôi, thê thảm lắm !

      Đây là câu chuyện nó như thế này : 


                                                                        ( Còn tiếp

         nguyên sa 
           ( 1932 - 1998, Hoa kỳ ) 

-------
* [...]   chữ của Biên tập .

     ( Một mình một ngựa  / Nguyên Sa  / Nhân Văn xuất bản, Saigon - tr. 96- 100 )

     

Thứ Ba, 22 tháng 1, 2013

nhà văn, tác phẩm, cuộc đời - thế phong - 3



                        nhà văn tác phẩm cuộc đời    3
                                                  thếphong

                                                            3

     Lại về  Bà Rịa , nằm tá túc ở nhà bà cô ít lâu; rồi trở lải Saigon.   Tôi đành phải lại nhà  đại úy Triều Lương Chế  *  ăn nhờ, ở đậu vậy.   Giữa tội và Chế quen nhau, chẳng phải là thân từ lâu, nhưng Chế quí văn tài của tôi một phần và ngay  trong thời kỳ tôi bị mắc kẹt tiền nong ở xóm Chùa Tân Định, tôi lại  vay tiền anh, chưa bao giờ anh  từ chối.   Anh hơn tôi 6 tuổi, Chế cũng viết văn, là người có chí khí, đã từng quen ông Ngô Đình Nhu vào thời kỳ trước, cả khi có mặt tuần báo Xã hội.    Đồng đảng  với Đỗ La Lam **, mà nay, anh không nhờ vả gì, khi ông Nhu làm cố vấn tổng thống   Ngô Đình Diệm.  Tôi thấy 1 người có tư cách như vậy , nên cũng hết lòng tin cậy , kính phục.   Chế có xe hơi, nhờ ở số tiền bán  mấy chục ngàn cuốn
 sách cho chính phủ -- đề tài chính trị chống CS  -- viết theo lối tuyên truyền giai đoạn .
-----
*    còn là nhà  văn, tác giả cuốn tiểu thuyết tựa đề " Lý tưởng " .  Xem thêm trong" Nhà văn hậu chiến 1950- 1956 / Thế Phong " ( tập 4 trong bộ  " Lược sử văn nghệ Việtnam 1900-1956  " ).
**      chủ nhiệm báo  Xã  hội tòa soạn ở đường Ypres ,  cơ quan đảng  Cần Lao  trong bóng tối. 
-------- 
     Khoảng 1955- 56, tôi có một anh bạn  nữa ,  làm văn nghệ, nhưng chăng có một chút gì gọi là có chất văn chương ca, anh ta  viết cuốn Người quân nhân Cộng hòa   -- nhờ ông Bộ trưởng phụ tá quốc phòng Trần Trung Dung , có chân trong đảng Cần Lao, viết tựa  - ấy thế là anh có 5 chục vạn  Vnđ,  trừ khấu tất cả tiền mua chuộc anh em kế toán cũng như tay chân dính líu .  Bây giờ, cũng vẫn là anh ta,  khi phong trào Phật giáo thành công  sau vụ đảo chính 1963, anh ta vội bỏ đảng Cần Lao, để đầu thai với pháp danh Tuệ Giác * .   Thời kỳ nào anh ta cũng
có mặt, biết dính liền vào guồng máy nào mạnh.   Trong thời kỳ còn chính phủ Ngô Đình Diệm, anh ta loan tin rằng, tôi làm mật vụ cho chính phủ trung ương ( mà khi ấy tôi đang bị lùng bắt ).  Ông Chánh  Bân , bố đẻ một ông trung tá * * , môt buổi lại chơi với anh Phạm Quang  Huyến , nơi hiên giờ tôi đang ở nhờ, ăn đậu, cho biết tin này.
------
*     Tuấn Giang - Hồ Bá Cao 
**    ông trung tá kia, nay  đã là chuẩn tướng .
---- 
     Tôi bảo cụ   Chánh Bân , cũng như lần bắt gặp anh ở ngoài đường, nhắc lại chuyện này , anh ta ( Tuấn Giang )  chối -- nhưng tôi  lại tỏ lời cảm ơn anh -   vì loan tin như anh ta - thì tôi có thê sống yên ổn .   Phải nói thật lòng,  Tuấn Giang rất tốt  với tôi, một bài  trong tập san Hương Quê, viết về vụ Nhân Văn , anh trả tiền  cao và sòng phẳng,  chứ không trây nợ như với chủ báo khác.   Trong thời gian ở nhờ anh anh Chế,  sáng, tối, tôi ở thư viện, tiền tiêu vặt , thuốc lá là tiền  anh trả qua những  bài báo đặt hàng  củ chủ báo  Tuấn Giang- Hồ Bá Cao.   Nhưng ở nhờ nơi nhà anh Triều Lương Chế ít lâu, tôi tự cảm thấy khó chịu, không chỉ  nhiều khách khứa của anh  lui  tói  , gặp tôi , họ  hỏi xem tôi là ai-- và điều này, tôi cảm thấy tủi hổ, cho rằng khách khứa của anh Chế biết tôi ăn nhờ, ơ đậu -- nên tôi nại cớ  phải về Bà Rịa thăm bà cô nghỉ dưỡng sức ít lâu.  

      Nhưng thật ra, tôi đến ở nhở nhà  Uyên Thao thuê ở ngõ đường Đoàn Thị Điểm.    Chúng tôi sống bằng cách  thuê nhà  chung   và lo liệu cơm nước với nhau.   Chẳng bao lâu, lại vì hình bóng đàn bà  ám ảnh -- tôi lại phải sửa soạn từ giã nơi này  để ra  đi nữa. 

     Chẳng là Đặng thị  Ngọc Oanh đã ra trường , làm y tá, nàng đến tìm tôi, dọ hỏi xem, có bằng lòng cưới nàng  làm vợ chưa ?   tất nhiên, tôi chối từ, vì tôi rất đói, đòi sống viết báo bấp bênh, tôi không thể nào  lấy vợ.   Oanh giận tôi và đi lấy chồng.   Tôi đau khổ, buồn bực.  Rồi để đến bù lại -- bên hàng xóm --   một bà trạc 40 , thuê căn nhà sát cạnh nách nhà chúng tôi.   Căn nhà chia ra  làm 3 , 4 buồng cho thuê,  phía trên  trống, nên  bà ta  dễ dàng  hỏi han, trò chuyện với tôi . Bà ta nhắc lại , khi còn ở hẻm Champagne  / Yên Đổ  / Lý Chính Thắng  , bà chợt nhớ ra  ở đấy  cũng có người quen.  Tôi nhắc tới tên  ông bà  thiếu tá Th.   Đây chỉ là câu chuyện làm quà, nhưng không ngờ, bà hàng xóm 40  kia là đàn em của bà thiếu tá Th.    Thế là, chúng tôi trở thành thân thiết  Bà ta khai lý lịch với chủ nhà,  vợ một ông thượng sĩ  đang chiến đấu ngoài mặt trận .  Nhưng cứ mỗi lần tiền nhà chậm trả, chủ hối thúc, bà ta khất nay mai chồng về sẽ trả luôn một thể.  Chủ nhà hoài nghi, lý lịch kia không đúng, có người cho biết trước kia bà là me tây, nếu có chồng là thượng sĩi đang chiến đấu ngoài mặt trận, vậy  bà ta làm bé rồi.    Mỗi lần nghe họ cãi nhau vậy, tôi là kẻ đứng ngoài, cũng thấy khổ tâm vô cùng.    Dầu cuộc sống tôi chẳng khấm khá gì, chạy vạy từng bữa đã khổ, lại còn thêm nghề làm văn sĩ, bản thảo chồng chất đầy va-li, tôi  chán quá, măc quần áo  đi rong phố xem sao ?  

       Trong túi chỉ còn 4 đồng bạc, vào thời kỳ này, hiệu Kim Sơn đường Lê Lợi có thể cung cấp cho tôi 1 ly cà phê đen, có thể ngồi lâu hàng mấy tiếng đồng hồ.   Đang buồn bực với bao chuyện không đâu, tôi gặp trung úy văn sĩ Văn Quang.  Hồi ấy, anh mới tập nghề, nên có về anh quí mến tôi, có thể một phần vì văn tài.   Chứ bây giờ, anh ta nổi tiếng hơn tôi nhiều, ấy là đối với độc giả đàn bà, con gái, với truyện dsài feuilleton đăng trên nhật báo, với truyện khuê phòng bán chạy  hạng nhất.   Văn Quang có ý rủ tôi về  ở nhà anh.   Chưa nhận lời ngay, trong thầm tâm  nghĩ: sáng ra thư viện, trưa về chua biết ăn cơm ở đâu;  có lẽ đây là  dịp may., nếu tôi nhận lời về chỗ anh  tá túc.  Anh ta cần tôi xem đường hướng văn chương cho anh, còn tôi của áo cơm đã có  anh ta lo.

       Như thế cũng tốt, tạm ổn,  chẳng ai phiền ai !

     Tôi trở về nhà Thao, thì Thắng còn thức.  Và 1 anh bạn của hai bạn vẫn còn ngồi chơi ơ đấy.   Đêm hôm ấy trời mưa, tôi bị ướt như chuột lội qua sông.   Thay quần áo xong, tôi chui vào màn, lơ đễnh cầm cuốn  ai có qua cầu *  của anh Nguyễn Đức Quỳnh  ký  tặng ban chiều.  
Tôi đi ngủ trước,  để đèn ngủ đọc sách.   Và chẳng có một chữ nào vào trong đầu .  Thao  và Thắng cũng đi ngủ sau dó.  
------
*   tựa sách không viết  chữ hoa, trong  nghề gọi là  sắp chữ bdc, Hoài Đồng Vọng. 
---- 
     Rồi bỗng nhiên , bà bên hàng xóm lên tiếng hỏi vọng sang -- tôi không hiểu sao  bà  nói với tôi giong thân mật lạ thường : anh Hai" dìa " rồi hả ?  Chợt nghĩ, rằng, đêm nay có thể sẽ phiêu lưu sang phòng bà xem sao ?   Dầu chúng tôi mới quen nhau  , nhưng tôi cho rằng, gặp bà,   tôi sẽ quên hết bực rọc, đau đớn đang  hành thân xác.    Khi 2 thằng bạn  ngáy ngon giấc rồi, trôi bèn leo qua vách ván.   Chiếc đèn Hoa Kỳ còn le lói trên bàn ngủ của bà.   Chiếc giường trang bị mền mùng, gối ôm,  đêm tới nhìn vào, trông phát ngon lạ '; nhất là ngoài kia trời mưa gió.   Khi tôi leo sang rồi, tôi tắt phụt ngọn đèn , thì bà  lên tiếng hỏi :  ai ? Tôi  suỵt , khai tên là  Hà.   Bà hỏi tiếp, sang đây ăn trộm hả ?   Tôi đáp không .  Bà lại giả đò kém thông minh, vẫn là tật  đàn bà  giăng bẫy đàn ông , hỏi thêm: vậy qua đây làm chi ?  Bèn đáp:  câu chuyện còn dài , nói khẽ thôi, chứ không họ biết đấy !   Tôi kể lý do cuộc hành trình.  Bá bắt đầu chống cự khi tôi đòi hôn.  Vẫn như chị Năm Hưởng  lấn đầu tiên đêm nào, với lối ban phát tình dục  rất trịch thượng của bậc đàn chị.   Môi tôi bắt đầu kề môi bà, tôi nằm nghiêng, úp lấy hình hài người đàn bà.  Tôi hứa rằng, bắt đầu từ ngày mai, sẽ nhờ bà nấu cơm cho tụi tơi, đỡ phai mất công ra quán.  Đây là một đòn kinh tế chí tử, vì ban ngáy, lúc làm quen với tôi, bà gặng hỏi, sao không để bà nấu cơm cho ăn luôn thể.   Ra hàng quán không ngon lại tốn tiền nhiều.   Vì bà cần có tiền, muốn ăn cơm phải đưa tiền trước, những 3 người , số tiền kia không nhỏ và bà có công việc làm.  Tôi lại còn giáng thêm một đòn chí  hiểm nữa, lợi dụng  khai thác mâu thuẫn giữa  bà và  chủ nhà, tôi sẽ kể cho bà nghe chuyện gì mà chủ nhà nói về bà với tôi.  Thật ra chẳng cần phải đọc sách Dale Carnegie , tội chắc nắm phần thắng trong tay.   Có người đàn bà nào ghét nhau, lại không muốn nghe địch thủ nói xấu mình đâu, nhất là nói xấu lúc vắng mặt và được đệ tam nhân kể cho nghe.   Rồi bà hỏi tôi bao nhiêu tiền một tháng , tôi đáp liền: ba ngàn đồng.  Bà liền giơ tay ôm lấy tôi  rồi âu yếm  mở lòng từ phút ấy.  

     Đêm hôm ấy, tôi mơ một giấc mơ tuyệt đẹp, sau mệt quá, ngủ lịm đi đến tảng sáng  không hay.   Người đàn bà rất sắn sóc tôi kia, thính ngủ  lắm, không bao giờ quên bổn phận cả.  Bà căn đúng tảng sáng rồi  giục tôi về, kẻo hàng xóm biết.

    Nhưng sáng hôm sau, tin này cũng được loan đi chầm chậm.  Ở miệng môi một người đàn bà khác, cũng may, họ đi sang Lào ngay vào sáng hôm sau.   Thế là phần tôi, lại phải chuẩn bị cách đối phó trong vài ba ngày tới, nếu người đàn bà kia ở Lào về, thì câu chuyện  đầy đủ thêm nhiều chi tiết, thì nguy to !   

     Và tôi trực  chỉ tới nhà Văn Quang, thêm một chỗ tá túc mới : 29 c Sư Vạn Hạnh, Saigon 10, trước cửa bệnh viện  Nhi Đồng. 

                                                                     ***


    Cùng  trong 1 thời gian này, tôi gặp 1 người quen, trước kia cùng buôn bán với mẹ tôi ở Nghĩa Lộ.  Ông bà di cư về Hànội và bây  giờ vào Saigon.   Nhớ lại xưa kia, tôi cùng ngồi đánh bạc chung với ông, dạo ấy tôi say mê bài bạc mê mệt, như làm văn  nghệ bây giờ.   Tôi từng lấy hết tiền hàng của mẹ, trút vào sòng tài sửu, đánh xì -phé, biết bao nhục nhã của 1 kẻ ham chơi.  Tôi có tật, ham cái gì thì ham cho hết độ, rồi khi thôi, thì không bao giờ thiết tha nữa - bây giờ đây, tôi dửng dưng với cớ bạc, chơi cũng được, không chẳng sao.  Chứ không còn như ngày xưa, không có tiền đánh bạc, tôi vẫn ngồi  chầu rìa và hút thuốc lá vặt, thật mới thảm hại làm sao !  Có lần tôi đã đánh cắp tiền con của  chị chủ nhà, khiến chị  phải cảnh cáo, nói nặng: chắc sau này chú có thể vác quần  vợ đi cầm để đánh bạc  lắm .

     Trở lại chuyện gặp ông bà, người quen  ấy, cũng ở trước cửa Nhà thờ Bắc Hà, ông cho biết, mẹ tôi mất rồi , ngay sau khi  Việt Minh chiếm Nghĩa Lộ vào cuối 1952.   Tôi nghe vậy, buồn thê thiết, thế là, 5 năm sau người chết, tôi mới nhận được tin.  Xưa kia, lúc còn nhỏ ở nông trại Làng Bữu, mỗi khi nhìn thấy đám tang đi qua,  theo sau, có nhiều kẻ khóc lóc, tôi hỏi mẹ, tại sao người ta lại khóc chứ ?   Mẹ trả lời: mày  bất hiếu lắm con ạ !  

      Sau này,  khi ba tôi bị bắt, rồi mất tích ở   nơi nào vùng Việt Bắc  ? vì VM bắt đi, ngoài sự nghi ngờ  theo Pháp,   Người  có dính líu với Việt Nam Quốc Dân Đảng năm 1930.  Nhà giáo ấy bị quản thúc và bị đổi lên mạn ngươc , cũng vì  lý do đó.   Rồi ba tôi chết đi, tôi không giỏ đước giọt nước mắt tiễn đưa Người. Và đến mẹ tôi, cũng không được một giọt nước mắt.
    Tôi bất hiếu thật !

     Khi Văn Quang biết tin này,  khuyên tôi buồn thì cũng vậy thọi, anh ta đưa tôi đi xem xi-nê, rồi đưa tôi về nhà anh ở đường Sư Vạn  hạnh.  Văn Quang còn mẹ già, bố  làm chánh tổng,  lấy vợ hai, bà mẹ anh buồn, nên  hay khóc thương thân , uống rượu  đế vụng trộm không cho con trai biết.  Ngày ngày, Văn Quang đi làm, với chiếc Vespa   tồi tàn; còn tôi, ở nhà đánh máy bộ sách phê bình văn nghệ gần 1000 trang đánh máy.   Hoặc, tôi ra thư viện.   Thường ngày, mổi chiều đi làm về, Quang hỏi tôi xem có thư xanh , thư 1 người con gái xứ Quảng gửi vào.   Còn tôi, chờ mong thư  gửi từ Hong Kong về, đó là những cánh thư Linh Bảo .  Nếu được gọi là sinh thú cuộc đời , tôi chỉ còn sống được nhờ làm văn nghệ cùng những lá thư xa xôi ấy.  
Diệu Viên viết thư rất hay, lại là người gốc Huế làm văn chương nữa và nàng hơn tôi 6 tuổi.  Nàng đã đủ điều kiện bóp chết lòng si mê của tôi rồi !  Diệu Viên có chồng ở Hong Kong và nàng  tòng sự tại Lãnh sự quán Việtnam ở bên đó.  Một số thư từ của Diệu Viên , tôi đã trích lại trong tự truyện Nửa đường đi xuống .  Mà đã có một dạo, sau khi sách xuất bản, bạn  phóng viên văn nghệ tạp chí Bách Khoa, anh Nguiễn Ngu Í  rất tọc mạch, muốn xem  bản chính lá thư kia.   Chắc chắn rằng, lối viết tự-sự-kể của tôi  mới quá, khác quá, gây thắc mắc, nghi ngờ  cho làng văn chương xứ An Nam chậm tiến này ?   Cứ lạ một chút là ngạc nhiên, nghi ngờ, vì họ chỉ biết theo khuôn sáo cũ, chẳng hạn như phê bình Nguyễn Du, Phan Khôi... , phải  tôn danh xưng  cụ, nếu không, phạm thượng !     Giá Nguyễn Du sống lại , hẳn ông cũng không thể tha thứ được, nghĩa là với bài phê bình dở về ông, lại pha thêm cái giọng không dám đả động đến tiền bối thông minh, giỏi giang , của kẻ hậu sinh ngu dốt , lại không biết mình ngu dốt ?  Tôi dám chắc rằng, Nguyễn Du còn sống, hẳn sẽ bằng lòng với kẻ nói về ông, là hậu sinh mà biết giá trị thực thơ văn ông, biết chê điều dở ( tất nhiên  là so sánh vào thời gian mà tác giả có mặt ) , ông sẽ hài lòng hơn nhiều  -- có phải vậy không, hỡi anh hồn thi sĩ Nguyễn Du ?   

     Khi tôi xuất bản  tập thơ Cho thuê bản thân , trong thi phẩm ấy có 1 bài thơ Cho thuê Nguyễn Du  -- thì, một người viết báo, cho rằng tôi là loại văn nghệ sĩ nào ?  Vì cho rằng, cả  nước An Nam  này có một Nguyễn Du làm gia sản, bây giờ tôi cho thuê, không lấy bồi thường; hẳn lịch sử 5000 năm văn hiến này còn gì là  giá trị ?    Làm như  Nguyễn Du  có mặt ho đến ngày nay,  đã noi hết cho họ hình tượng sống  thời đại nguyên tử, hạt nhân ấy không bằng ?   Vậy  theo lập luận của ho, các văn sĩ hiện  thực, siêu thực, cách mạng hiện thực hướng thượng của Việtnam hậu chiến này là thừa hay sao ?    Sự có mặt của chúng tôi vô ích chăng, vi có Nguyễn Du là đủ.   Như Pháp có J.J. Rousseau, thì cần gì những nhà lý luận cách mạng mới nữa ?   Trung Hoa có Lý Bạch, Đỗ Phủ ..., cần gì có Lỗ Tấn, Ba Kim , Mâu Thuẫn , Quách Mạt Nhược ?... 

     Tôi rất kính trọng văn tài Nguyễn Du, nhưng không phải cái gì Nguyễn Du cũng nhất; đem lên bàn thờ cúng vái, vì Nguyễn Du không thể đại diện cho dân tộc chúng tôi một chiếu dài vô tận đối với lịch sử Việtnam  được, mà tôi chỉ  đồng ý cho Nguyễn Du điển hình trong thời đại thôi.  Một vài ý kiến này đã diễn dịch trong bài thơ đó :

                                                    CHO THUÊ NGUYỄN DU
                                                     gửi Lữ Hồ

                            Thắt nút cà- vạt cổ cồn  không thấy ghét bám phía sau 
                            lên giọng thầy giảng văn chương khỏi mang tiếng học trò 
                            mang sự lúng túng đền bù thuốc lá châm liên miên
                            chưa nghiện thuốc  nặng sao phà hơi qua lỗ mũi   
                            bảo đảm vợ con trưa chiều áo cơm lên giọng
                            gõ mặt bàn tiếng văn chương Nguyễn Du 
                            ba trăm năm chưa hết -  còn ai khóc Tố Như ?
                            có chăng phường bất tài ám ảnh mượn danh tràn ?
                            thi nhân ngày xưa hẳn mặc toàn áo gấm ?
                           túi đầy tiền rủng rỉnh tay nào với tha nhân ?
                           tôi không còn hứng cảm thông Kim Vân Kiều 
                           tôi nhổ bọt vào mặt tôi chót khen thi hào 
                           lời khen tặng mười năm ròng không đổi mới 
                           ba ngàn câu thơ chưa làm tôi xúc động
                           họa chăng đôi ba câu tả thật đời lãng mạn
                           dăm ba điều kinh nghiệm của lần trao ái tình
                           một vài cảnh đẹp nước chảy qua cầu tiết Thanh Minh 
                           mua gương Từ Hải vì ai mà lơ láo triều đình ?
                           một lần ẩn mặt Hồng Lĩnh tìm vần thơ ẩn chìm
                           và như thế đủ rồi: Nguyễn Du, một ghế ngồi thi sĩ
                           phủ nhận lịch sử văn chương chiều dài thơ muôn năm 

                           Tôi khinh tôi ra mặt  cứ khen tràn cổ nhân
                            tôi phỉ nhổ  mặt tôi thực sự phê bình Kiều danh tiếng
                            văn học sử này tôi sổ toẹt thi hào vỏ
                            đại diện một góc cạnh cỏn con nhìn đời nho nhỏ
                            cả tên làm thơ quan lại nịnh bợ danh tướng công
                            mong danh tiếng mình mãi mãi gắn bó cùng non sông
                            ca tụng cái đẹp vẻ hay nhà trường đổi đồng tiền 

                           Tôi hi vọng học trò không bằng lòng lới khen giảng
                            áo cổ cồn thôi vòng cổ tôi đấm bóng tôi trong gương soi 
                            Cho thuê Nguyễn Du thật cấn thiết không đòi bồi thường .  *

                            THẾPHONG
  ----   
*  đăng đủ trọn bài, thay như trích đoạn  trong   ấn bản  năm 1970 do Nxb Đại Ngã, Saigon tái bản.   
   - bản này trích lại trong THI TẬP VII /  CỤM HOA TÌNH YÊU / Hội thơ Tài tử Việtnam hải ngoại  xuất  bản, Hoa Ký, 2002 .  ( Như Hoa - Lê Quang Sinh, chủ tịch Hội ). 
------ 
     Thật tội nghiệp cho Nguyễn Du ! Chỉ vì những kẻ bình giải thơ  Tố Như  không đúng chỗ, mà ông ta bị mang tiếng với hậu sinh, là tôi đây, lên án ông, chỉ vì bọn giây leo kia làm hại ông rồi !
Nếu Nguyễn Du còn tại thế, thuở sinh tiến cũng không thể đoán được có những  hiện tượng ở sau này lại lạc hậu đến vậy !  Chẳng bù cho trí thông minh của Kark  Marx , cũng   không  sao dự đoán nổi, sau này sẽ có chiến tranh nguyên tử, hạt nhân v. v ... Nên bổn phận của người sau phải tổng hợp cái  dữ kiện  hôm qua cùng cái hôm nay tạo cho ngày mai và sự diễn biến của nhân sinh cứ luân chuyển mãi mãi như vậy.  

      Nói chuyện Nguyễn Du chán rồi, trôi lại nói về những ngày ở cùng Văn Quang; tôi làm gì, anh bạn làm gì ?  Anh ta cũng bắt đầu viết một tiểu thuyết  phóng sự  Những ngày hoa mộng.  Mỗi khi viết xong 1 đoạn  , anh bảo tôi đọc và cho ý kiến .  Loại văn của anh  cũng giống Thanh Nam  thôi, tiểu thuyết khuê phòng, chắp vá lớp lang tình cảm léo lắt, cốt giải trí cho đám đàn bà, con gái thành thị sống đầy đủ áo cơm, nhưng muốn lòng mình có một chút bợn sóng, gọi là biết khổ một cách phơn phớt hoa đào  trong văn chương,  để  kích động xác thịt của mình nhiều hơn lên.  Tôi nói với anh tương tự như vậy.   Tôi còn nhấn mạnh :  nếu bố tôi làm  văn thơ dở, tôi cũng chê dở như thường, chứ không vị tình, khen tưới  là hay !".   []

                                                                   ( Còn tiếp ) 

     thế phong

  ( Nxb Đại Ngã tái bản, Saigon 1970 - tr 50 -  63 ) 
                                 

Chủ Nhật, 20 tháng 1, 2013

nhà văn hậu chiến 1950 - 1956 - thế` phong - 8



                   nhà văn hậu chiến 1950 -1956      8
                        thếphong 


                                                      Tiết 7
                                                    HUY SƠN 

     Tiểu sử.-
      
     Tên thật Dương Quang Thuận.  Sinh 1936 tại Hànội. Trên ghế nhà trường trung học tư thục Nguyễn Huệ ở Hànội , ông đã viết văn , bài đăng trên các  báo  Giác ngộ, Quê hương, Tia sáng ...  bạn văn đồng lứa  với  Huyền Giang, Băng Sơn, Vân Long, Song Nhất Nữ, Hồ Nam ... 
     Năm 1955 vào Nam, ông viết cho cá báo Thời Đại, Việt Chính, Chiến hữu ( quân đội ) thư ký tào  soạn  nguyệt san  Văn nghệ tập san  ( chủ nhiệm: Nguyễn Đăng Thục ), Phụng sự
 ( quân đội ), Lý tưởng ( tạp chí quân chủng Không quân )...

      Tác phẩm .-

     Trước mồ trinh nữ ( truyện dài, Chính ký, Hànội 1953), Anh đi ngày duyên thắm ( Nxb Hiến Nam,  Hànội 1954 - ký tên chung với Hoàng Vinh ), Thương em lạc hướng đời ( truyện dài, Người  bốn phương, Saigon 1955), Trường ca ( truyện dài, Saigon  1956 ) ...

      Phân tích.-

     Viết văn theo xu hướng roman rose.  ( tiểu thuyết khuê phòng) , với mục đích câu khách nữ  trung hưu; ở đây được xếp vào tiểu thuyết lãng mạn buông lỏng.   Truyện
 Trước mồ trinh nữ , loại hình truyện dài tài hoa son trẻ, tình tiết éo le, ly kỳ, gút mắc :  thêm số sáo ngữ lãng mạn  khi xây dựng cốt truyện, như 1 chuyện tình thấp câu khách kiểu bình dân .   Nếu đem  Trước mồ trinh nữ so với thời gian, thì nhân vật có thể  lùi lại, 3, 4 chục năm, chẳng ai thấy khác !  tất nhiên khi so sánh vậy, không có nghĩa đem Trước mồ trinh nữ văn chương + nội dung  với các tiểu thuyết tình cảm giá trị của thời tiền chiến.  

      Ba truyện tiếp theo Trước mồ trinh nữ cùng chung duộc ( Trường ca ) trừ cuốn sau có chuyển biến đôi chút khác hơn. 
     
      Huy Sơn chuyển hướng lối viết cách nhìn ở Trường ca như thế nào ? Khi bắt đầu viết, dự  định cho một tựa đề Em ơi thuyền đã sang rồi , chỉ cần nhìn qua tựa đề sách: người đọc  biết được tác giả muốn nói gì, kém nội dung, nghèo văn chương, so với truyện của nhà văn viết tiểu thuyết trường giang tiến chiến Lê Văn Trương, trong Ngựa đã thuần rồi mời Ngài lên yên . 

     Dẫu sao đi nữa,, đối với Huy Sơn, sự cố gắng làm mới nội dung văn phiong + nội dung trong  Trường ca cũng là điều khích lệ đáng ghi nhận. 

     Khộng phải chỉ có nhiều đoạn văn tả tình, tâm lý ba xu, cũng có đoạn văn  tâm tình lãng mạn đẹp, mượt mà, có hình tượng mới trong Trường ca.   Nhưng tổng quát mà xét, từ bố cục truyện thì tùng lắp; sao chép nhiều hơn sáng tạo.

      Hoài Thu, một thanh niên theo kháng chiến  , sau bỏ  về Thành .  Rồi quen Khanh , yêu nhau.  Chẳng biết lý do nào, Hoài Thu bị Pháp cầm tù, rồi chẳng hiểu sao được trả tự do?    Hoài Thu thất nghiệp, lang thang thì tình cờ gặp lại Khanh.   Bây giờ Khanh là vợ một luật sư.   Mặc dầu vậy, Khanh vẫn cứ lãng mạn , bất chấp dư luận, dón Hoài Thu về nhà  ở chung.   

      Năm 1954, hội nghị Genève dẫn tới sự  chia 2 đất nước, Thu vào Nam .  Gia đình tan tác, chồng Khanh là Hoàng bị bắn chết, Hoài Thu và Khanh lại tự dso số`ng chung như vợ chồng.   Có một lần, Hoài Thu đi họp văn nghệ về khuya, về nhà không còn gặp Khanh, nàng đã bỏ nhà ra đi.   Lá tâm thư để lại, cho biết Khanh trở ra Hànội lại ( khoảng đầu 1955,  trở về Hànội còn được phép như trong hiệp ước Genève đã ký kết ) .

     Huy Sơn chuyển lối viết cũ, bước sang một đề tài mới mẻ, như ông tự cho là
 tiểu thuyết luận đề ,  qua Trường ca; nhưng không phải ở thể loại này ai cũng viết hay được ? 
   
      Victor Serge, André Malraux, đến Panait Istrati, không phải là nhà văn viết tiểu thuyết luận đề, mà trước đó chính cuộc đời nhà văn đã là một luận đề  đã sống trải  được tiểu-thuyết-hóa .   

     Một nhà văn bình thường không thể  là tác giả của tác phẩm luận đề thuộc phạm vi tư tưởng; còn xây dựng tác phẩm có bối cảnh  trên, đem vào đó với công thức chính trị lồng qua nhân vật nói ra ( không  ý nghĩa, hành động, lối sống)  -- hẳn chỉ đem lại sự rỗng tuếch nhàm chán được lạm dụng là tiểu thuyết luận đề. ( chưa bàn tới hay, dở ) .

     Dưới đây  trích đoạn tiểu thuyết luận đề của  Huy Sơn  trong Trường ca :

     "... Bây giờ Thu  chỉ mong có một chính phủ Quốc gia cương quyết về phương diện giao hiếu với Pháp, cương quyết cải thiện bộ máy chính quyền và gột sạch tệ đoan xã hội mới có thể hoạt động kết quả được  ..."

     Rất nhiều  đoạn tương tự, đích thực không thể là văn chương; càng không thể là văn nghị luận chính trị; chỉ là chắp vá  tả-pí-lù của cái gọi là văn chương luận đề tranh đấu mà thôi . 

    Kết thúc, truyện dài Trường ca, tác giả chưa  cho nhân vật Khanh về Hànội để làm gì và tại sao lại trở về ?  Về Hànội, có phải là cách giải quyết những tinh tiết ở trên mà tác giả đặt ra ?   Có thể, tác giả chỉ  đưa ra lối giải quyết cách tình cờ : cả tác giả + nhân vật chẳng hiểu sao phải kết thúc để giải quyết vậy ?   Có thể, cho Khanh đi biệt tích để câu chuyện được kết thúc lâm ly chăng ?

     Huy Sơn thường đưa nhân vật luật sư vào tác phẩm, không phải để phân tích, mô tả hình tượng sống, nếp suy tư -- mà chỉ để tác phẩm có trí thức hơn, làm cho truyện của ông được sáng giá hơn ?     Nếu có, nhân vật luật sư rất trí thức ấy chỉ có danh xưng mà thôi.

     Kết luận.- 

     Về tiểu thuyết luận đề của Huy Sơn, khá xác đáng, qua Hồ Nam phê bình Trường ca  , vừa như khích lệ bạn văn, còn nói lên cách dựng truyện , xây dựng nhân vật lỏng lẻo, thất bại  nhiều hơn thành công  của Huy Sơn :

      "... "Trường ca " đang dâng , thế hệ Trường ca  đã dựng lên bao công trình  vĩ đại đến nỗi tác giả không làm sao dựng được nữa.   Do đó, nhân vật chính của Trường ca biến thành những người hùng.   Không nên nói nữa, vì đến đây nhiều khía cạnh xấu phô bầy, mà là chiến hữu, tôi sợ vạch áo cho người xem lưng ..."

      Qua truyện ngắn khác của Huy Sơn, vào thời kỳ chuyển biến khi viết truyện Đèn dầu * - một truyện ngắn hay, đặc sắc, tâm lý nhân vật ăn ý, có cảm xúc hình tượng mới, đủ làm xúc động người đọc.   []

                                                              ( Còn tiếp )

-----
* - tập san văn nghệ " Vào nguồn" , Saigon  số 1/ 1957 - chủ trương biên tập : Thanh Thương Hoàng.
   -hiện nay tác giả định cư ở Hoa Kỳ , bang Connecticut; viết báo mạng Newvietart.com ( France )  ký     bút danh  HUY SƠN -DƯƠNG THUẬN.  

       thếphong